AraĢtırmada Kullanılan Anket Formu ve Ölçekler

ÇalıĢmanın bu kısmında araĢtırmada ele alınan değiĢkenlere ait hazırlanmıĢ ölçekler ve anket formu hakkında bilgi verilecektir.

4.1.5.1. Anket Formu

Hazırlanan anket formu yüz yüze anket yöntemi ile katılımcılara dağıtılmıĢtır.

Anket formu 5‘li Likert tipi derecelendirme ile hazırlanmıĢtır. Formda kullanılan ifadeler sırasıyla ―1-Kesinlikle Katılmıyorum‖.‖2-Katılmıyorum‖,‖3-Kararsızım‖,‖4-Katılıyorum‖ ve ―5-Kesinlikle Katılmıyorum‖.‖2-Katılmıyorum‖,‖3-Kararsızım‖,‖4-Katılıyorum‖ Ģeklinde kodlanmıĢtır.

AraĢtırma kapsamında hazırlanan anket formu iki bölümden oluĢmaktadır.

Birinci bölümde değiĢkenlere ait ölçekler bulunmaktadır. Toplamda 51 ifadenin yer aldığı (bkz. EK 1. Anket Formu) birinci bölümde ilk 26 ifade Etik Ġklim ölçeğinden, sonraki 27. ve 42.ifadeler arası 16 ifade Makyavelizm ölçeğinden ve son olarak 43.

ve 51.ifadeler arası 9 ifade ifĢa etme ölçeğinden oluĢmaktadır.

Ġkinci bölümde ise katılımcıların demografik bilgilerine tespit etmeye yönelik 8 ifade bulunmaktadır. Bu bölümde katılımcılara Cinsiyet, YaĢ, Medeni Durum, Mezuniyet Durumu, Meslek, ÇalıĢma Süresi, Aylık Gelir Durumu ve Sendika Üyelikleri hakkında hazırlanan ifadeler sunulmuĢtur.

OluĢturulan anket formunun giriĢ kısmında anketin hangi amaç için ve neyi tespit etmeye çalıĢtığı belirtilmiĢ, katılımcıların kimlik bilgilerinin kesinlikle istenmediği açıkça ifade edilmiĢtir.

Katılımcıların anket formunu doldururken zorlanmamaları adına, ifadeler sade bir dilde, farklı anlamlar uyandırmayacak Ģekilde ve sırayla farklı arka plan renkleri ile oluĢturulmuĢtur. Katılımcıların görüĢlerini yanlıĢ iĢaretlememeleri adına, anket formunun iĢaretleme kısmında yer alan ‗Kesinlikle Katılmıyorum‘, ‗Kesinlikle Katılıyorum‘ gibi ifadeler altı çizili, kalın ve italik puntolarla oluĢturulmuĢtur.

Anket formunun birinci bölümünde yer alan Etik Ġklim ölçeği ve Makyavelizm ölçeği için gerekli bilgilendirme yapılmıĢtır. Yine aynı Ģekilde ĠfĢa Etme ölçeği için katılımcıların okuması gereken bilgilendirme yazısı kalın puntolarla, yeterli büyüklükte yer ayrılarak katılımcılara aktarılmıĢtır.

127 Ġlgili anket formu katılımcılara ulaĢtırılmadan önce gerek konusunda hakim akademisyenler tarafından, gerekse çalıĢma izninin alındığı EskiĢehir Ġl Sağlık Müdürlüğü üst yönetimi tarafından incelenmiĢ ve hatalı veya eksik yazılan bir ifadenin olmadığı tespit edilmiĢtir.

4.1.5.2. AraĢtırmada Kullanılan Ölçekler

 Etik İklim Ölçeği

Katılımcıların çalıĢtıkları kurum hakkındaki etik iklim algılarını ölçmeye yönelik olarak Victor ve Cullen (1988) tarafından hazırlanmıĢ, Özyer (2010) tarafından Türkçe‘ye çevrilmiĢ etik iklim ölçeği kullanılmıĢtır. Victor ve Cullen ölçeğin orijinal halini 9 boyutta oluĢturmuĢtur. Fakat yapmıĢ oldukları analizler sonucu ölçeğin son hali 5 boyuta indirgenmiĢtir. 26 ifadeden oluĢan ölçeğin alt boyutları Tablo 18‘de gösterilmektedir:

Tablo 18: Etik Ġklim Ölçeğinin Alt Boyutları

Faktörler İfadeler

1-BaĢkalarının Ġyiliğini Ġsteme 1,2,3,4,5,6,7

2-Kanun ve Kodlar 8,9,10,11

3-Kurallar 12,13,14,15

4-Araççılık 16,17,18,19,20,21,22

5-Bağımsızlık 23,24,25,26

Özyer (2010) tarafından Türkçe‘ye uyarlanan ölçeğin bazı ifadeleri, araĢtırmanın yapıldığı kamu kurumuna uygun olabilmesi adına ifadenin anlamı değiĢmeden ve kaybolmadan yeniden düzenlenmiĢtir. Bu kapsamda ‗Ģirket‘ yerine

‗kurum‘, ‗müĢteri‘ yerine ‗toplum‘ gibi ifadeler kullanılmıĢtır.

Etik Ġklim ölçeği 5‘li Likert Tipi formatta oluĢturulmuĢtur. Katılımcılar kendilerine en yakın gelen ifadeyi ‗Kesinlikle Katılmıyorum‘ dan ‗Kesinlikle Katılıyorum‘ a uzanan bir yelpazede tercih etmiĢlerdir. Ölçekte ters skorlu ifadeler bulunmamaktadır. Verilen cevapların ortalamasının yüksek olması algılanan etik iklimin daha güçlü olduğunu ifade etmektedir.

128 Victor ve Cullen (1988) tarafından hazırlanan etik iklim ölçeği hem kendi orijinal dilinde hem de Türkçe yayınlarda sık sık kullanılmıĢ, geçerlilik ve güvenilirlik analizleri çokça yapıldığı için araĢtırmada tercih edilmiĢtir.

 Makyavelizm Ölçeği

Katılımcıların makyavelist kiĢilik özellikleri puanlarının tespit edilebilmesi amacıyla Dahling, Whitaker ve Levy (2009) tarafından oluĢturulan ve Ülbeği (2016) tarafından Türkçe‘ye çevrilerek geçerlilik ve güvenilirlik analizleri yapılan ölçek kullanılmıĢtır. Ölçek, anket formundaki 27. ve 42. ifadeler de dahil olmak üzere 16 ifadeden ve 4 alt boyuttan oluĢmaktadır.

Tablo 19: Makyavelizm Ölçeğinin Alt Boyutları

Faktörler İfadeler

1-Ahlaki Yoksunluk 27,28,29,30,31

2-Kontrol Arzusu 32,33,34

3-Statü Arzusu 35,36,37

4-Diğerlerine Güvensizlik 38,39,40,41,42

Makyavelizm ölçeği 5‘li Likert Tipi formatta oluĢturulmuĢtur. Etik iklim ölçeğinde de olduğu gibi, katılımcılar kendilerine en yakın gelen ifadeyi ‗Kesinlikle Katılmıyorum‘ dan ‗Kesinlikle Katılıyorum‘ a uzanan bir yelpazede tercih etmiĢlerdir. Ölçekte ters skorlu ifadeler bulunmamaktadır. Verilen cevapların ortalamasının yüksek olması katılımcıların yüksek makyavelist kiĢiliğe sahip olduğu anlamına gelmektedir.

Ülbeği (2016) tarafından Türkçe‘ye çevrilen ölçekte yer alan ‗Yakalanma Ģansım düĢükse hile yaparım‘ ifadesi, ‗Ģans‘ kelimesinin olumsuz durumlarda kullanımının yarattığı anlam bozukluğu nedeniyle ‗Yakalanma ihtimalim düĢükse hile yaparım‘ Ģeklinde değiĢtirilmiĢtir. Ülbeği (2016) tarafından yapılan analizler sonucu ilgili ölçeğin güvenilirlik katsayısı 0.80-0.86 arasında tespit edilmiĢtir. Ayrıca geçerlilik katsayısı da 0.92 olarak tespit edilmiĢtir. Ortaya çıkan bu değerler bahsi geçen ölçeğin Makyavelizm ile ilgili çalıĢmalarda kullanılabileceğini göstermektedir.

129

 İfşa Etme Ölçeği

AraĢtırmada katılımcıların ifĢa etme niyetlerini belirleyebilmek için kullanılan ölçek ise Park, Rehg ve Lee (2005) tarafından oluĢturulan ve araĢtırmacı tarafından Türkçe‘ye çevrilen ölçektir. Ölçek, anket formundaki 43. ve 51. ifadelerin de dahil olduğu 9 ifadeden ve 3 boyuttan oluĢmaktadır.

Tablo 20: ĠfĢa Etme Ölçeğinin Alt Boyutları

Faktörler İfadeler

1-DıĢ ĠfĢa Etme 43,44,45

2-Ġç ĠfĢa Etme 46,47,48,49

3-Sessiz Kalma 50,51

Ölçekteki 50. ve 51. ifadeler bilgi paylaĢımı ya da ifĢa etme davranıĢının zıttı olan sessiz kalma davranıĢı ile açıklandığı için ters kodlanmıĢtır. Etik iklim ölçeği ve makyavelizm ölçeğinde de olduğu Ģekilde, katılımcılar kendilerine en yakın gelen ifadeyi ‗Kesinlikle Katılmıyorum‘ dan ‗Kesinlikle Katılıyorum‘ a uzanan bir yelpazede tercih etmiĢlerdir.

ĠfĢa etme ölçeğinin cevaplanmasından önce, anket formunda tüm katılımcılar tarafından rahatlıkla okunabilecek Ģekilde görev ihlallerinin neler olabileceği hatırlatılmıĢtır. Katılımcıların ifadelere vermiĢ oldukları cevapların ortalaması hesaplanarak ifĢa etme eyleminde bulunup bulunmama niyetlerine karar verilebilmektedir. Ġlgili sonuçlar araĢtırmanın bulguları kısmında paylaĢılacaktır.