Etik ve Ahlak Farkı

Etik kavramının tanımlamaları yapılırken sıklıkla ahlak kavramının da kullanıldığı görülmektedir. Aynı durum ahlak kavramının tanımlanması esnasında da geçerli olmakta ve bu durum etik ve ahlak kavramının çoğu yayında ve günlük yaĢamda aynı anlamda kullanılmasına neden olmaktadır. Etik ve ahlak kavramının iç içe geçen kavramlar olması batı ve doğu kültürlerinin dil kullanımları ile alakalıdır.

Batı kültüründen dilimize yerleĢmiĢ ‗etik‘ kavramı ile doğu kültüründen dilimize yerleĢmiĢ ‗ahlak‘ kavramının, araĢtırmacıların bakıĢ açılarındaki farklılıklar

7 nedeniyle birbirleri yerine kullanılmıĢ oldukları görülmektedir. Aynı anlamda kullanılmıĢ olsalar dahi, etik ve ahlak kelimelerinin arasında anlamlı farklılıklar bulunmaktadır.

Cevizci‘ye göre ahlak, ―Bir toplumda insanların birbirleriyle olan iliĢkilerini düzenlemek amacıyla geliĢtirilmiĢ olan kural, ilke ve değerler bütünüdür‖ (Cevizci, 2017:s.16).Ahlak doğru veya yanlıĢ prensiplerinin yürütülmesi ya da iĢleyiĢi ile ilgilenir. Namus, dürüstlük, doğruluk gibi karakter özellikleri doğrunun yol göstericiliğinde geliĢtirilmesi gereken ahlaki özelliklerdir. Etik ise daha ziyade bir organizasyonun üyeleri, ya da bir grup tarafından kabul edilmiĢ standart kural ve normlar ile ilgilenir(Adelman, 1991).

Ahlak her Ģeyden önce kiĢileri iyi veya kötüye ya da doğru veya yanlıĢa yönlendiren özel bir iletiĢim formudur. KiĢiler arası iletiĢim düzeyinde ahlak formu;

iyi davranıĢların özendirilmesine, kötü davranıĢların ise itibar edilmemesine yöneliktir. Ahlaki olarak doğru düĢünüp karar verme yetisi kiĢiler arası düzeyde uygulandığı gibi, iyi veya kötü davranıĢlar ekseninde, organizasyon yönetiminde, Ģehir yönetiminde, devletlerarası yönetimlerde vs. kullanılabilmektedir. Oldukça geniĢ bir yelpazesi olan ahlaki karar verme sürecinin merkezinde normlar, kurallar ve değerler gibi kriterler oldukça önemli bir yer kaplamaktadır. Bu kriterler kiĢilerin davranıĢlarını Ģekillendirir ve hangi davranıĢların değerli olup hangi davranıĢların değersiz olduklarını ahlaki açıdan sınıflandırmamıza olanak sağlar. Bu noktada etik kavramı ön plana çıkmaktadır. Yukarıda felsefe disiplini olarak tanımlanan etik, kuralların, normların ve değerlerin evrensel bir tanımlamasını yapmakta ve aynı zamanda herkesi ilgilendirecek Ģekilde standart bir ahlaki davranıĢ çerçevesi oluĢturulması için spesifik ahlak yaklaĢımlarını incelemektedir. Daha basit bir ifade ile etik kavramı, standardize edilmiĢ iyi/kötü veya doğru/yanlıĢ kodların ahlak kavramına yansımasıdır (Besio ve Pronzini, 2014) ve ahlakta etiğin uygulamalı halidir (BektaĢ, 2016:s.24).

Ahlak toplumun geniĢ kesimlerini etkileyen, kiĢilerin davranıĢ biçimlerine yönelik olarak, iyi/kötü veya doğru/yanlıĢ gibi kavramların sözlü olarak ifade ediliĢ biçimleridir. Etik ise kuralların veya normların soyut olarak yazıya dökülmesi ve kavramların nasıl değerlendirilmesi gerektiği ile ilgilenir. Açık ve net olarak belirlenen kurallar farklı meslek gruplarında farklı etik tanımlamalarına yol açmaktadır. Tanımların farklı olması etiğe sübjektif bir özellik kazandırmasına

8 rağmen farklı tanımların temelinde ortak etik değerler yer almaktadır. Bu da etik kavramının evrensel niteliğini ön plana çıkartır (Bahar, 2014: 18-19).

Venkatadurai, Dhyani ve Sharma (2013) ‗ya göre ahlak, atalarımız tarafından çeĢitli hikayeler ve anekdotlarla nesilden nesile aktarılır. Bu sebeple ahlak tam olgunlaĢmamıĢ kurallar bütünüdür. Etik ise kiĢiler tarafından bariz bir Ģekilde kabul edilen kurallar seti veya kodlanmıĢ biçimsel sistemlerdir. KiĢiler etiği içselleĢtirilerek tanımlar ve adapte olur buna karĢılık ahlak bir davranıĢ biçimi olması itibariyle, kuralların ve normların kiĢiler üzerindeki etkilerinin dıĢa vurulmuĢ halidir.Genel anlamda ahlak, kiĢilerin karakterini tanımlarken, etik ise belirli bir zamanda adapte olunan, (Venkatadurai vd., 2014) sistematik ve teorik düĢünce bütünüdür.

Gök‘e (2008) göre etik ve ahlak arasındaki farklılıkların görsel açıdan sunumu Ģu Ģekilde olmaktadır:

Tablo 1: Etik ve Ahlak KarĢılaĢtırması

Boyutlar Etik Ahlak

ÇıkıĢ Noktası Felsefe ve Muhakeme Din ve Ġnanç Ġçerik Evrensel Normlar ve Kurallar Örf ve Adetler Referans Hukuk Felsefesi ve Epistemoloji Ahlak Felsefesi

Nitelik Genelleyici KiĢiden KiĢiye DeğiĢen

Kapsam Kurallar Bütünü DavranıĢ Ġlkeleri

Kaynak: Sibel GÖK; ĠĢ etiği ile iĢ ahlakı arasındaki iliĢki ve çalıĢma yaĢamında iĢ etiğini etkileyen faktörler, Uluslararası Ġnsan Bilimleri Dergisi, C:5, S:1, 2008, s.1-19.

Literatür incelendiğinde etik ve ahlak kavramlarının birbiriyle karıĢtırılmasının ve aynı anlamda kullanılmasının gerekçeleri net bir Ģekilde görülmektedir. Gözden kaçırılmaması gereken önemli nokta etik ve ahlak kavramlarının tamamen birbirinden ayrı düĢünülemeyeceğidir. Kavramların etimolojik olarak incelenmesinde de ortaya çıktığı gibi, ahlak olmadan etik, etik olmadan ahlak kavramları üzerinde sabit bir düĢünce yapısıyla çıkarımda bulunmak önemli yanlıĢlara sebebiyet verebilir. Nitekim toplumu oluĢturan unsurların birbirleriyle olan iliĢkilerinin düzenlenmesinde hem teorik ve akademik açıdan etik kavramıhem de davranıĢçı yaklaĢımda ahlak kavramı ortak bir rol üstlenmektedir.

Felsefe disiplini kapsamında akademik bir çalıĢma alanı olarak yer alan etik, davranıĢ düzeyinde ortaya çıkan ahlak kavramını teoriye yansıtmaktadır. Etik araĢtırmaları ve incelemeleri kiĢiler için ortak bir kurallar ve normlar bütünü oluĢturmayı amaçlar. Böylece gerek farklı meslek grubunda bulunanlar için gerekse

9 kiĢiler arası iletiĢim düzeyinde ortaya çıkan farklı davranıĢların ahlaki olarak anlamlandırılması ve kiĢilerin doğruya/iyiye yönlendirilmesi kolaylaĢacaktır.