Anket Formu

Anket formu şeklinde hazırlanan veri toplama aracı, 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, tanıtıcı metnin yanı sıra katılımcıların kişisel özelliklerini belirlemeye yönelik 6 soru yer almaktadır. Bu bölümde yer alan 6 soruda, toplam 32 gözenek yer almakta iken araştırma verilerinin analizi sırasında bazı gözeneklerin katılımcı sayısının eksik olması ve bazı gözeneklerinde yakın ilişkili olması nedeniyle birleştirilmesi gereği duyulmuştur. Birleştirme sonucunda toplam 6 bağımsız değişken içinde 26 gözenek oluşmuştur. Bu seçenekler ve yeni oluşturulan seçenekler ile katılımcı sayıları Tablo-11’de verilmiştir.

Tablo-11. Ölçekte Birleştirilen Değişkenler ve Yeni Adları

Değişken Katılımcı Sayısı

Eski Adı Yeni Adı

8 Tezsiz Yüksek Lisans

18 Alanı dışında veya eğitim bilimleri dışında

yüksek lisans veya doktora

Eğitim Durumu

39 Alanında veya eğitim bilimlerinde yüksek

lisans veya doktora

Lisansüstü Eğitim

278 Sınıf Öğretmeni

465 Branş Öğretmeni

27 Okul Öncesi Öğretmeni

Görev Durumu 21 Rehber Öğretmen Öğretmen 31 Okul Müdürü Görev Durumu 51 Okul Müdür Yardımcısı Okul Yöneticisi

Bağımsız değişkenlerden “Çalışılan kurum” sorusu ise “Görev yapılan kurum türü” ve “Görev yapılan kurumun yeri” şeklinde iki ayrı şekilde gruplanarak, istatistik işlemlerinde kullanılmıştır. “Kariyer basamaklarındaki durum” değişkeninde yer alan “Uzman öğretmen veya Başöğretmen oldum” sorusu ise örneklem içinde yer alan okullarda, hiç başöğretmen olmadığı için analizlerde “Uzman öğretmen unvanı aldım” şeklinde kullanılmıştır. Anketin ikinci bölümünde ise araştırmacı tarafından oluşturulan öğretmenlikte kariyer basamakları ile ilgili maddeler yer almaktadır. Anketin üçüncü bölümünde ise isteyen katılımcıların konuyla ilgili belirtmek istedikleri görüş ve önerilerini yazabilecekleri bir bölüm yer almaktadır.

Veri toplama aracı, “5’li Likert” olarak düzenlenmiştir. Puanlama, en olumsuzdan, en olumlu seçeneğe doğrudur. Ölçekle elde edilen aritmetik ortalama puanlarının derecelenmesi ve yorumlanması için istatistikteki sayıların gerçek alt ve üst değerlerinin yer aldığı alandan hareket edilmiştir. Veri kaybı olan gözeneklerin çok olmadığı görülmüştür. Bu gözeneklerin boş kalmaması için ise en çok tekrarlanan ifadenin atanması yöntemi kullanılmıştır.

Puanlamada en olumlu ifade 5, en olumsuz ifade ise 1 olarak kabul edilmiş ve yorumlanmıştır. Veri toplama aracındaki önermelere katılma derecelerine verilen ağırlıklar ve bu ağırlıkların sınırları Tablo-12’de görüldüğü gibidir.

Tablo-12. Seçeneklerin Sözel-Sayısal Değerleri Katılma Düzeyi Hiç katılmıyorum. Az Katılıyorum. Orta düzeyde katılıyorum. Çok katılıyorum. Tamamen Katılıyorum. Puan Değeri 1 2 3 4 5 Sınırı 1.00-1.79 1.80-2.59 2.60-3.39 3.40-4.19 4.20-5.00

Anket Formunun Hazırlanması

Öğretmenlik mesleğinin kariyer basamakları biçiminde yapılandırılması hakkındaki bu araştırmada, anket soruları hazırlanırken ilgili literatür taraması yapılmış ve “Öğretmenlik Kariyer Basamakları Yasası” temelinde sorular oluşturulmuştur. Bu doğrultuda, üniversitelerde ve MEB’de görevli eğitimcilerden konu ile ilgili olarak görüş ve önerileri yazılı ve sözlü olarak istenmiştir. Ayrıca, ilgili araştırmalar ve basın-yayın ve internet ortamına yansıyan görüşler taranarak taslak ölçek hazırlanmıştır. Literatürden ve ön görüşmelerden elde edilen bilgiler sonucunda anket için gerekli madde havuzu oluşturulmuştur. Madde havuzunda içerik ve yapı bakımından uygun olan maddeler, ön uygulama anketini oluşturmak için bir araya getirilmiştir. Daha sonra, veri toplama aracının; konuya ilişkin müfettiş, öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerini tam olarak yansıtabilecek nitelikte olup olmadığı, uzman görüşüne sunulmuş ve bu doğrultuda gerekli düzeltmeler yapılmıştır.

İlk taslak ölçek, 100 madde olarak hazırlanmış, uzman görüşleri doğrultusunda yeniden yapılandırılmış ve bazı maddeler elenmiş, bazılarının ise ifade şekli yeniden düzenlenerek 60 maddeye düşürülmüştür. Tekrar uzman görüşü alınarak gerekli düzenlemeler yapılmış ve anket, ön uygulamaya hazır hale getirilmiştir.

Bu araştırma için oluşturulan anket formu, Konya ilinde, örneklem alınan ilçeler dışından seçilen; Çumra, Karatay, Kadınhanı, Kulu ve Meram ilçelerinde yer alan, resmî ve özel ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında çalışmakta olan ve kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenen yaklaşık 310 katılımcıdan oluşan bir

gruba, ön uygulama olarak Mart 2007’de dağıtılmış ve geri toplanmıştır. Geri dönen anket sayısı 238” ve geri dönüş oranı “% 76” olmuştur. Bu anketlerden 35 tanesi hatalı olduğu için değerlendirme dışı bırakılmıştır. Toplam 203 anket değerlendirmeye alınmıştır.

Ön uygulama sonrasında katılımcıların görüşleri ve araştırmacının gözlemleri sonucunda, maddelerin sıralamasının değiştirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Uzman görüşü alınarak yapılan madde yer değişiklikleri şunlardır: “M7→M54, M9→M48, M10→49, M15→M37, M16→M38, M17→M39, M18→M40, M19→M41, M20→M42, M21→M43, M22→M44, M23→M45, M24→M46, M47→M29, M48→M30, M49→M36, M50→M31, M51→M35, M52→M33, M53→M32, M54→M34”. Bütün analizler ve uygulama, değişiklik sonrasında oluşan madde numaralarına göre yapılmıştır.

Ön uygulamadan elde edilen veriler “SPSS 15.0” istatistik paket programına kaydedilmiş ve bu program yardımıyla, faktör analizi ve güvenirlik testleri yapılmıştır.

Ölçeğin faktör analizine uygunluğuna bakmak için önce, Keiser-Mayer- Olkin (KMO) kat sayısına ve Barlett Sphericity testini incelemek gerekmektedir. KMO’nun “.60” dan yüksek ve Barlett testi sonucunun da anlamlı çıkması gerekmektedir (Büyüköztürk, 2004). Ölçek, 60 madde üzerinden analize alınmıştır. Yapılan KMO analizinde “.90” kat sayısına ulaşılmıştır. Barlett testi ise anlamlı (.00) çıkmıştır (Ek-6). Bu sonuçlardan sonra ölçeğin faktör analizi yapmaya uygun olduğuna karar verilmiştir.

Faktör analizi sonucunda, en düşük faktör yük değeri “.51” çıkmıştır (Ek-6). Faktör analizinde mevcut değişkenlerin kaç önemli faktörü ya da yapıyı ölçtüğüne bakılması da gerekir. Önemli faktör sayısına karar vermede değişik ölçütler kullanılabilir. Bunlar: “Özdeğer’e bakmak, Açıklanan Varyans’a bakmak ve Çizgi Grafiği’ne (Secree Graph/Plot) bakmak” şeklinde olmaktadır. Faktörleri yorumlamada açıklık ve anlamlılık sağlamak için eksen döndürülmesine (rotation) tabi tutabilir (Büyüköztürk, 2004). Bu ölçeğin maddelerinin belirli boyutlar altında

toplanıp toplanmadığına bakılmıştır. Boyut sayısının çok fazla çıkması nedeniyle, çizgisel grafik incelenmiş ve 4 boyuta indirilebileceği görülmüştür (Ek-6). Ekseni dik döndürme işlemi (varimax) yapıldıktan sonra, 4 dört boyut altında toplanan maddelerin araştırmanın amaçlarına uygun boyutlandığı görülmüştür. Dört boyutun açıkladığı toplam varyans ise “% 49.18” çıkmıştır. “KMO değeri genel olarak faktör analizinin veri seti için uygun olduğuna işaret etse de, herhangi bir değişkenin toplam çözüme katkı sağlayıp sağlamadığı veya önerilen çözüm üzerinde bozucu etkiye sahip olup olmadığının incelenmesi için Anti-image korelasyon matrisinin incelenmesi gerekir” (Altunışık ve ark., 2005: 345). “Anti-İmage Correlation” tablosuna bakılmış ve “.50”nin altında olan maddeler çıkarılmıştır. Bazı maddeler ise ya bu boyutlardan hiç birine girmediği ya da yakın değerlerle birden çok boyut altında değer aldığı için ölçekten çıkartılmıştır. Ölçekten çıkarılan maddeler şunlardır: “M26, M47, M50, M52, M53, M61, M63, M64”. Bunlar dışında “M27, M28, M51” numaralı maddeler, faktör yük değerlerinin yüksek çıkmasına rağmen, birden çok boyutta değer alması ve değer aldığı boyutlara uymadığı için uzman görüşü doğrultusunda ölçekten çıkarılmıştır. Yapılan güvenilirlik analizinde “Cronbach Alfa” güvenirlik kat sayısı uygulanmıştır. Ölçeğin güvenirlik kat sayısı ön uygulamada “.95” olarak hesaplanmıştır. Asıl uygulama sonunda ölçeğin güvenirlik kat sayısına tekrar bakılmış ve “.95” olduğu görülmüştür. Ayrıca güvenirlik için bakılan testlerden olan, iki yarı güvenirlik testi “.95” ve “.87” çıkmıştır. Bu da hazırlanan ölçeğin iç tutarlılık kat sayısının yüksek olduğunu göstermektedir.

Fakat faktör analizi sonucu elde edilen boyutlardan birinde yer alan, ancak başka iki boyutta daha yer aldığı görülen “M39”, birbirine yakın değerler almasına rağmen ölçek için gerekli görüldüğünden, uzman görüşü doğrultusunda ölçekten çıkarılmamasına karar verilmiştir. Burada hangi boyutta yüksek değer aldığına bakılmış ve o boyutta yer verilmiştir. Böylece ölçek, toplam 49 madde üzerinden değerlendirmeye alınmıştır.

Faktör analizi sonunda oluşturulan bu boyutlar, alt ölçek olarak düşünülmüştür. Alt ölçeklerin faktör analizi yapılmasına uygun olup olmadığına

karar vermek için önce KMO ve Barlet analizleri yapılmıştır. KMO testi ölçüm sonucunun “.50” ve daha üstü, Barlett küresellik testi sonucunun da istatistiksel olarak anlamlı olması gerekmektedir (Altunışık ve ark., 2005; Jeong, 2004; Sipahi ve ark., 2006). Oluşturulan alt ölçek grupları için güvenirlik kat sayıları ve madde yük değerleri ayrı ayrı hesaplanmıştır. Bu alt ölçeklerde yer alan maddeler, madde yük değerleri, madde toplam korelasonları ve güvenirlik kat sayıları aşağıda verilmiştir.

Ön uygulamada kullanılan ölçek, güvenirlik ve faktör analizini tekrarlamaya izin vermesi için gerçek uygulamada da, aynı maddelerle tekrar kullanılmıştır. İki uygulama arasında önemli bir fark olmadığı görülmüştür. Ön uygulamada faktör analizi sonucu oluşan boyutların isimleri ve bu boyutlarda yer alan maddeler Tablo- 13’de verilmiştir.

Tablo-13. Ölçeğin Boyutları ve Boyutlarda Yer Alan Maddeler

Boyut Adı Maddeler

1. Kariyer basamakları yapılanmasının eğitimin niteliğine etkileri.

M7, M8, M9, M10, M11, M12, M13,

M14, M15, M16, M17, M18, M19, M20, M21, M22, M23, M24, M25, M54

2. Kariyer basamakları yapılanmasının öğretmenlerin statüsüne etkileri.

M29, M30, M31, M32, M33, M34, M35, M36

3. Kariyer basamaklarında yükselmede esas alınan ölçütler.

M37, M38, M39, M40, M41, M42, M43, M44, M45, M46, M48,M49 4. Kariyer basamakları yapılanmasına

ilişkin öneriler. M55, M56, M57, M58, M59, M60,

M62, M65, M66

Aşağıda araştırmacı tarafından geliştirilen ölçeğin alt boyutları ve bu boyutlarda yer alan maddelerin faktör yük değerleri ve madde toplam korelasyonları incelenmiştir.

1. Kariyer Basamakları Yapılanmasının Eğitimin Niteliğine Etkileri Boyutu

Ön uygulama sonucunda hesaplanan ve bu boyutta yer alan maddelerin faktör yük değerleri ve boyutun güvenirlik kat sayısı, Tablo-47’de (Ek-7) verilmiştir.

Verilerin faktör analizi için uygun olduğu, yapılan KMO analizi ve Bartlett testi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu alt ölçek için KMO kat sayısı “.94” çıkmıştır. Bu değerin kabul edilebilir değer olan “.50”den yukarı olduğu görülmüştür. Kariyer basamakları yapılanmasının eğitimin niteliğine etkileri hakkındaki görüşleri belirlemeye yönelik alt ölçeğin faktör yük değerlerinin bütün maddelerde yüksek olduğu görülmektedir. Alt ölçeğin güvenirliliği için hesaplanan “Alpha” iç tutarlılık kat sayısı “.95” olarak bulunmuştur. Bu da, ölçeğin güvenirliliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.

2. Kariyer Basamakları Yapılanmasının Öğretmenlerin Statüsüne Etkileri Boyutu

Ön uygulama sonucunda hesaplanan ve bu boyutta yer alan maddelerin faktör yük değerleri ve boyutun güvenirlik kat sayısı Tablo-48’de (Ek-7) verilmiştir.

Verilerin faktör analizi için uygun olduğu, yapılan KMO analizi ve Bartlett testi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu alt ölçek için KMO kat sayısı “.88” çıkmıştır. Bu değerin kabul edilebilir değer olan “.50”den yukarı olduğu görülmüştür. Kariyer basamakları yapılanmasının öğretmenlerin statüsüne etkileri boyutunda yer alan maddelerin faktör yük değerlerinin bütün maddelerde yüksek olduğu görülmektedir. Alt ölçeğin güvenirliliği için hesaplanan “Alpha” iç tutarlılık kat sayısı “.93” olarak bulunmuştur.

3. Kariyer Basamaklarında Yükselmede Esas Alınan Ölçütler Boyutu Ön uygulama sonucunda hesaplanan ve bu boyutta yer alan maddelerin faktör yük değerleri ve boyutun güvenirlik kat sayısı Tablo-49’da (Ek-7) verilmiştir.

Verilerin faktör analizi için uygun olduğu, yapılan KMO analizi ve Bartlett testi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu boyut için KMO kat sayısı “.87” çıkmıştır. Bu değerin, kabul edilebilir değer olan “.50”den yukarı olduğu görülmüştür. Kariyer basamaklarında yükselmede esas alınan ölçütler boyutunda yer alan maddelerin faktör yük değerlerinin bütün maddelerde yüksek olduğu görülmektedir. Alt ölçeğin güvenirliliği için hesaplanan “Alpha” iç tutarlılık kat sayısı “.89” olarak bulunmuştur.

4. Kariyer Basamakları Yapılanmasına İlişkin Öneriler Boyutu

Ön uygulama sonucunda hesaplanan ve bu boyutta yer alan maddelerin faktör yük değerleri ve boyutun güvenirlik kat sayısı Tablo-50’de (Ek-7) verilmiştir.

Verilerin faktör analizi için uygun olduğu, yapılan KMO analizi ve Bartlett testi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu alt ölçek için KMO kat sayısı “.67” çıkmıştır. Bu değerin kabul edilebilir değer olan “.50”den yukarı olduğu görülmüştür. Kariyer basamakları yapılanmasına ilişkin öneriler boyutunda yer alan maddelerin faktör yük değerlerinin bütün maddelerde yüksek olduğu görülmektedir. Alt ölçeğin güvenirliliği için hesaplanan “Alpha” iç tutarlılık kat sayısı “.65” olarak çıkmıştır. Bu değer kabul edilebilir bulunmuştur.