Aile İşletmelerinin Avantajları (Güçlü Yönleri)

Aile işletmelerinin birçoğunda işletme sermayesinin hemen hemen tamamını öz kaynaklar oluşturmakta ve finansman sorunlarını daha çok aile içinde çözümleme yoluna gitmektedirler (Alayoğlu, 2003: 24). Sermaye temin etme konusunda, kendi ortaklarından sermaye artırımı sağlayabilmektedir ve başka türlü elde edilmesi güç olan finansal kaynaklara sahip olabilmektedir (Kets De Vries, 2010). Bunlara ek olarak, aile işletmesinin ülke ekonomisine yaptığı katkının hükümet tarafından itibar görmesi, ona kimi idari ve mali konularda devlet desteği sağlanmasını da gündeme getirmektedir (Astrachan vd., 2002: 45-46).

Karar Verme:

Sermayenin önemli bir kısmına sahip olmanın getirdiği avantajla, teknik ve idari konularda yeni yöntemler uygulamak ve yeni yatırım alanlarına yönelmek konusundaki kararları hızla ve kurumsal işletmelere göre daha kısa zamanda alabilirler (Alayoğlu, 2003: 24).

Aile işletmelerinde aile bireyleri arasında özel ve hızlı bir iletişim biçiminin geliştiği, bilgini paylaşıldığı ve dolayısıyla işlerin daha etkin bir biçimde yerine getirildiği görülmektedir (Tagiuri ve Davis, 1996: 205). Öte yandan, daha az bürokrasi karar verme sürecini hızlandırmakta ve daha etkili kılmakta, üst yönetime ulaşmak daha kolay olmaktadır (Yalçın, 1993; akt. Ateş, 2003: 10).

Ekip Ruhu/Sinerjisi:

İşlerin yürütülmesi esnasında herhangi bir sorunla karşılaşıldığında, aile üyesi çalışanlar birbirlerine yardımcı olabilmekte ve bu şekilde hatalar kolayca bertaraf edilebilmektedir. Ailenin bu özelliklerinin iş yaşamına yansıması, birbirine güvenen,

birbirine derinden bağlı ve etkili bir çalışma takımını ortaya çıkartmaktadır. Aile bağı bulunmayan kişiler arasında zor bulunan bu özellikler aile işletmelerine rekabet üstünlüğü sağlamaktadır (Jaffe, 1990: 56).

Kurucu ve ailesinin çalışanlarla yakın ilişki içinde olması sebebiyle iş görenler kendilerini güvende hissetmektedirler (Günver, 2002: 20). Aile işletmelerinin istihdam politikası büyük işletmelerden farklıdır. Sorumluluğunu bilerek çalışanın, işletmeye yarar sağlayanın, tüm çalışma yaşamını o firmada geçireceğine emin olması halinde çalışanlar işletmelerini sahiplenirler ve kendilerini bir aile ortamı içerisinde hissederler. Bu da aile işletmelerinde çalışanların sadakatini arttırır ve kurumu başarıya götürür. Patron ile çalışanlar arasındaki ilişki, genellikle profesyonel yönetici ve çalışanlar arasındaki ilişkiden daha sıcak olmaktadır. Ayrıca aile işletmelerinde işgörenler daha yaratıcı olabilmekte ve yeni düşüncelere daha açık olup, daha fazla risk alabilmektedirler. Aile işletmelerinde aile bireyleri arasında var olan açık iletişim, işletmenin ve kişilerin hedeflerinin daha gerçekçi bir şekilde belirlenebilmesine, dolayısıyla örgütsel ve bireysel hedeflerin daha kolay bütünleştirilebilmesini sağlamaktadır (Kets De Vries, 2010: 314- 315).

Ailenin Şöhreti:

Ailenin tanınmışlığı işletmeye sosyal çevre-iş çevresi kazandırır. Aile şöhreti kredi alma, halkla ilişkiler ve işletmenin yürütülmesi ile ilgili fonksiyonlarda işletmeye kazanç sağlar. Bazı durumlarda işletmenin pazarlama etkinliğinde aile ile ilişki önemli sayılır. (Günver, 2002: 20). Ailenin sahip olduğu sosyal çevre ve iş çevresiyle iyi ilişkiler işletme açısından kredi ve girdi temini, satış ve reklam gibi faaliyetlerde üstünlük sağlayabilmektedir (Yalçın, 1993: 42-43).

Güçlü Aile Bağları:

Aile bağlarının güçlü olması, kendini işine adamış bir yönetim kadrosunun oluşmasını sağlar. İşletme aile bireyleri tarafından kurulduğu için sahiplenme duygusu yoğun olarak yaşanır. Ailevi ilişkiler yetenekli aile bireylerinin, başkaları yanında çalışmaları yerine, aile işletmesinde çalışmayı tercih etmelerini sağlar (Alayoğlu, 2003: 25). Aile işletmesinde birlikte çalışan aile üyeleri birbirlerini daha

iyi tanırlar. Sorumlulukları paylaşarak ya da baskı ortamında birlikte çalışarak takım olarak çalışmayı, birbirine saygı duymayı ve farklılıkları ile işletmeye zenginlik katmayı öğrenirler. Birlikte çalışan aile üyeleri o derece iç içe olurlar ki aralarında özel bir dil geliştirirler. Böylece daha etkin iletişim kurarlar (Taguiri ve Davis, 1996: 205).

Bilgi Birikimi ve İşe Uyum:

Aile işletmelerinin en önemli avantajlarından biri, kurucu aile üyesinin işi yaşayarak öğrenmesi (deneyimi), birikimlerini bir kuşaktan diğerine aktarması ve yönetimde yer aldıklarında da, iş çevresindeki değişmelere kolaylıkla uyum sağlamalarıdır (Alayoğlu, 2003: 25). Aile işletmelerinde aile içinde yaşanan yerleşik hiyerarşi sebebiyle, işletmede de kimin söz sahibi olduğu, nerede nasıl davranılacağı, farklı statü ve yeteneklere göre görevlerin nasıl paylaşılacağı bilinmektedir. Ayrıca aile üyeleri çok küçük yaşlardan itibaren iş ile ilgili bilgilerle donatılıp, yoğun uzmanlığa sahip olmakta ve iş ya da işletmeye karşı uyum sorunu yaşamamaktadırlar (İçin, 2008: 9).

Kurum Kültürü:

Geçmişten gelen birliktelik, iletişim, tutum, değer ve inançlar arasında benzerlik olması, güçlü bir kurum kültürünün oluşmasını ve bunun paylaşılmasını kolaylaştırır. Kurum kültürü ile aile inanç ve değerleri bütünleştiğinden, kurum içindeki genel kural ve ilkelerin yerleşmesi daha kolay olur (Karpuzoğlu, 2000: 24). Aile işletmelerinde ne tür bir liderliğin hüküm süreceği diğer işletmelere göre daha nettir. Etkili bir planlama ile herkes yöneticilik sırasının kimde olduğunu bilir ve bu pozisyon için çekişme yaşanmaz. Aile ruhu, işletmedeki egemen değerleri, tutumları ve standartları belirlerken aile üyelerinin ifade ettiği değerler personel için ortak bir amaç yaratır, belirli bir kimlik ve bağlılık duygusunun oluşmasına yardımcı olur (Ateş, 2003: 10).

Esneklik Kabiliyeti:

Aile işletmeleri çok esnek hareket etme potansiyeline sahiptirler. Mesai saati ve tatil günü gözetilmez; özellikle girişimci işiyle yatar, işiyle kalkar. Bu nedenle aile işletmelerinin müşteriye verdiği hizmet, aksamadan devam eder. Böylece, ağır çalışma temposunun yol açtığı zaman kaybı bir şekilde telafi edilir. Bu özellikleri ise aile işletmelerine rakipleri karşısında rekabet üstünlüğü sağlar (Alayoğlu, 2003: 25).

Uzun Vadeli Düşünme:

Aile işletmeleri uzun dönemli plan yapmada diğer işletmelere göre daha iyi olma eğilimi gösterirler. Stratejik planlama ile beklenmedik olayların riskini azaltarak daha etkin başa çıkmayı sağlar. Pek çok başarılı yeni girişimci ve uzun vadeli planlar sayesinde işletmenin gelecekte var olması için çalışmalar yaparlar (Leach ve Bogod, 1999: 7). Aldatıcı işlemler söz konusu değildir. Bunu anlamı, aile işletmesi sahipleri, yöneticileri, çalışanları, müşterileri, toplum ve diğer önemli ortaklar konusunda farklı bir bakış açısına sahiptirler ve bu da ürünlerin kalitesini olumlu yönde etkilemektedir. İşletme sahibinin isminin tepede olması gerçeği onların toplum içindeki yeri konusunda daha bilinçli olmalarını ve işletmenin ismine sahip çıkmalarını gerektirmektedir. Bundan dolayı, şirketin ismine leke getirecekse aile üyeleri kısa vadeli finansal hedefler peşinde koşmayı tercih etmezler (Uluyol, 2004: 17-18).

Sosyal Duyarlılık:

İşletme başarısının aile adı ile özdeşleştirilmesi nedeni ile aile işletmeleri sosyal sorumluluklarına daha da duyarlıdır. İşletmelerin kar amaçlı olduğu şüphesizdir ancak bazen toplumsal sorumluluklar bu amacı aşar. Aile işletmesi toplumda yarattığı olumlu imaj ile güçlenir. Kararları alırken diğer işletmelere göre daha sosyal düşünür, ülkesine ve yaşadığı topluma karşı daha bağlı bir tutum içine girer. Aile işletmeleri kendi vatandaşına sağlayacağı istihdama ve çalışanların sosyal refahına öncelik verir (Cosier ve Harvey, 1998: 75-76).

Aile İşletmelerinin Ülkelerine Olan Bağlılıkları:

İşletmeler kurumsallaşıp, halka açıldıkça, ülkeler arasındaki sınırlar yavaş yavaş ortadan kalkmaya başlamaktadır. Küreselleşme sonucunda, işletmeler amaçlarını gerçekleştirebilmek için, kendileri için en uygun ülkelerde yatırımlar yapmaktadırlar. Aile işletmeleri ise yatırımlarını kendi ülkelerinde, özellikle kendi şehirlerinde yaparak yakın çevreye iş imkanı sunmakta, kriz dönemlerinde yıllarca hizmet vermiş işçisini mağdur etmemeye çalışmaktadırlar (Yakupoğulları, 2001: 22).

1.5.2. Aile İşletmelerinin Dezavantajları (Zayıf Yönleri)