Ahlak Vaaz ve İrşad

1-) Beyanü fadli ilmi’s-selef alâ ilmi’l-halef.205

İlmin manası, faydalı ve zararlı ilimler, selef âlimlerinin ilminin sonra gelenlerin ilminden üstünlüğünü beyan etmek için yazılan bu eserde, müellif ele aldığı konuları âyet, hadis ve önde gelen âlimlerin sözerini zikrederek işlemiştir.

Eser, Kahire’de 1924 yılında, M. Münîr Abduh’un neşriyle Kahire’de 1928 yılında, Yahyâ Muhtâr Gazâvî’nin neşriyle Beyrut’ta 1983 yılında, Amman’da 1983 yılında, Kuveyt’te 1983 yılında, Muhammed b. Nâsır el-Acmî’nin neşriyle Kuveyt’te 1986 yılında, Mervân el-Atıyye’nin neşriyle Dımaşk-Beyrut’ta 1989 yılında, M.

202 _{İbn Receb, Mecmûu’r-resâil c. 1, s. 447.} 203 _{İbn Humeyd, es-Sühubu’l-vâbile, c. 2, s. 476.} 204 _{İbn Receb, Mecmûu’r-resâil c. 3, s. 179.} 205 _{İbnü’l-Mibred, el-Cevher, s. 51.}

Abdülhakîm el-Kâdî’nin neşriyle Kahire’de 1989 yılında ve Mecmûu’r-resâil içerisinde Tal’at b. Fuâd el-Hulvânî’nin neşriyle Kahire’de 2003 yılında yayınlanmıştır. Ayrıca söz konusu eser Mustafa Özenli tarafından tercüme edilerek 2019 yılında Selefin İlminin Halefin İlminden Üstünlüğü adıyla yayınlanmıştır.

2-) el-Fark beyne’n-nasîha ve’t-ta’yîr.206

Nasihat ve ayıplama arasındaki farkı anlatmakla birlikte genelde emir bi’l- ma‘rûf mükellefiyetini ele alan bir risâledir. Eser, Necm Abdurrahman Halef tarafında yapılan neşirle Kahire’de 1979 yılında, Dımaşk’ta 1986 yılında, Beyrut’ta 1984 yılında, Mecmûu’r-resâil içerisinde Tal’at b. Fuâd el-Hulvânî’nin neşriyle Kahire’de 2003 yılında yayınlanmıştır. Ayrıca Mustafa Özenli’nin tercümesiyle 2019 yılında Nasihat ile Kınama Arasındaki Fark adıyla yayınlanmıştır.

3-) İstinşâku nesîmi’l-üns min nefehâti riyâzi’l-Kuds.207

Eserde Allah sevgisinin mahiyeti, gerekleri ve sonuçları incelenmektedir. Kahire’de 1943 yılında, Mecdî Kâsım’ın neşriyle Tanta’da 1990 yılında, Ahmed Abdurrahman eş-Şerîf’in neşriyle Beyrut’ta 1991 yılında ve Mecmûu’r-resâil içerisinde Tal’at b. Fuâd el-Hulvânî’nin neşriyle Kahire’de 2003 yılında yayınlanmıştır.

4-) Letâifü’l-maârif limâ li mevâsimi’l-‘âm mine’l-vezâif.208

Yıl içerisindeki önemli gün ve gecelerde özel olarak yapılması tavsiye edilen; namaz, oruç, zikir, şükür, infakta bulunmak, selamı yaymak gibi ibadetleri konu alan önemli bir eserdir. Müellif senenin ayları içerisindeki vazifeleri kamerî takvimin sıralamasını esas alarak; Muharrem ayından başlayıp Zü’l-hicce ayıyla tamamlamıştır. Ele aldığı ay içerisinde o aya mahsus bir ibadet varsa onu belirtmiştir. İşlediği son konu ise tövbe ve ömür tükenmeden tövebede acele etmek üzerine olmuştur.

206 _{İbn Humeyd, es-Sühubu’l-Vâbile, c. 2, s. 476.}

207 _{İbnü’l-Mibred, el-Cevher, s. 50; İbn Humeyd, es-Sühubu’l-vâbile, c. 2, s. 476.} 208 _{İbnü’l-Mibred, el-Cevher, s. 50.}

Eserin birçok baskısı mevcuttur. Muhammed el-Ğumrâvî’in tahkikiyle Kahire’de 1924’te, Yâsîn Muhammed es-Sevvâs’ın tahkikiyle Beyrut’ta 1992’de, Abdullah b. Âmir’in tahkikiyle 2002, 2005’te Kahire’de, Elbânî-İsâm Mûsâ Hâdî’nin tahkikiyle Beyrut’ta 2005 yılında yayınlanmıştır.

Ayrıca eserin bazı bölümleri müstakil olarak da neşredilmiştir. Ramazan ayına mahsus ibadetlerin ele alındığı bölüm, Buğyetü’l-insân fî vezâifi Ramadân adıyla 1985 yılında Beyrut’ta basılmıştır. Bu bölüm Peygamberimiz Ramazan’da Nasıl İbadet Ederdi adıyla 2013 Prof. Dr. Ali Yücel tarafından tercüme edilmiştir. Zü’l- hicce ayına mahsus ibadetler Beyânu’l-hucce fî vezâifi şehri Zi’l-hicce adıyla Ümmü Amr bint İbrâhîm tarafından Kahire’de 1993’te yayınlanmıştır. Allah Resûlü’nün (s.a.s.) vaaz ve nasihat meclislerinden bahseden bölüm Mecâlis fî sîrati’n-Nebî ismiyle müstakil olarak 1987 yılında Dâru İbn Kesîr tarafından neşredilmiştir.

5-) el-Huşû’ fi’s-salât.209

Bu risâle aynı zamanda “ez-Züll ve’l-inkisâr li’l-Azîzi’l-Ğaffâr” adıyla da tanınmaktadır.210 _{Söz konusu eserde müellif huşû kelimesinin manasını aktarıp}

ibadetlerde huşûlu olmanın tezahürlerini zikremiştir.

Mecmûu’r-resâil içerisinde Tal’at b. Fuâd el-Hulvânî’nin neşriyle Kahire’de 2003 yılında, Ahmed Mustafâ Kâsım et-Tahtâvî’nin neşriyle Riyad’da 2011 yılında yayınlanmıştır. Bu eser ayrıca Murat Karaçizmeli tarafından Namazda Huşu ismiyle Türkçe’ye tercüme edilmiş ve 2011 yılında neşredlmiştir.

6-) Sadakatü’s-sır ve fazlühâ.

Gizli olarak olarak verilen sadakanın faziletinin ele alındığı üç sayfalık bu risâlede müellif, konuyla alakalı âyet ve hadisleri zikrederek kısa açıklamalar yapmıştır.

209 _{İbn Abdilazîz, Teshîlü’l-vâbile, c. 3, s. 1205.} 210 _{el-Ğufeylî, İbn Receb, c. 1, s. 115.}

Eser, Velîd b. Abdurrahman el-Firyân’ın neşriyle Riyad’da 1986 yılında ve Mecmûu’r-resâil içerisinde Tal’at b. Fuâd el-Hulvânî’nin neşriyle Kahire’de 2003 yılında yayınlanmıştır.

7-) Zemmü’l-hamr ve şarâbihâ.211

İçki içenlerin dinleri, dünyaları ve ahiretleri açısından görecekleri zararların rivâyetler çarçevesinde anlatıldığı küçük hacimli bir risâledir.

Muhtâr el-Cibâlî, Mecelletü’l-hikme, sy. 15 1998 yılında, s. 467-501 sayfaları arasında yayınlanmış ayrıca Mecmûu’r-resâil içerisinde Tal’at b. Fuâd el- Hulvânî’nin neşriyle Kahire’de 2003 yılında yayınlanmıştır.

8-) Risâle fîmâ ruviye an ehli’l-maʿrife ve’l-hakâik fî muâmeleti’z-zâlimi’s- sârık.

Zalim kimseye beddua etmenin kötü bir davranış olduğu belirtilen bu risâlede müellif, şu rivâyetten yola çıkmıştır:

Hz. Âişe’nin bir çarşafı çalındı ve hırsıza beddua etmeye başladı. Rasûlullah (s.a.s.), Âişe’ye (r.anhâ) şöyle dedi: “Hırsınızın günahını hafifletme.”212

İbn Receb bu hadisi şöyle açıklamıştır: “Bir kimsenin malı hırsızlık ve benzeri şeyle elinden giderse, o malın gitmesi dünyevî musibetlerdendir. Musibetlerin tamamı günahlar için keffârettir. O musibetlere sabretmekle kişi çok ecir alır. Şayet musibet, hırsız, gâsıb gibi zalim olan bir insanın fiilinden dolayı gelirse, zulme uğrayan kişi kıyamet gününde zalimin sevaplarından alır. Eğer sevabı yoksa zulme uğrayan kimsenin günahları zalime atılır. Eğer zulme uğrayan kimse dünyada iken kendisine zulmedene beddua ederse, bu bedduası sebebiyle ondan hakkının bir kısmını almış ve zalimin günah yükünü hafifletmiş olur. Bunun için Rasûlullah (s.a.s.), Hz. Âişe’ye sabretmesini ve hırsıza beddua etmemesini emretmiştir. Çünkü beddua etmesi hırsızın günahını hafifletir.”213

211 _{İbn Humeyd, es-Sühubu’l-vâbile, c. 2, s. 276.} 212 _{Ebû Dâvûd, “Salât”, 356.}

İbn Receb’in bu eseri, Mecmûu’r-resâil içerisinde Tal’at b. Fuâd el- Hulvânî’nin neşriyle Kahire’de 2003 yılında yayınlanmıştır.