Ülke Grubuna Göre Çok Gruplu Yol Analizi Sonuçları

Bu araştırma kapsamında farklı örneklem gruplarının olması nedeniyle bir önceki bölümde oluşturulan yapısal modelin ve modelde yer alan yapısal eşitliklerin örneklem grubu (Türkiye-İngiltere) açısından farklılık gösterebileceği değerlendirilmiştir. Bu kapsamda farklılıkların değerlendirilmesi için çok-gruplu yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır.

Çok gruplu yapısal eşitlik analiziyle değişkenler (gizil) arasındaki ilişkileri yansıtan yapısal modelin birden fazla grupta aynı olup olmadığı test edilmektedir. Burada amaç, yapısal model tarafından tanımlanan ilişkilerin gruplarda aynı şekilde olup olmadığını belirlemektir (Şimşek, 2007: 160). Kline (2011) ve Hair vd. (2010), grup karşılaştırma modellerinde belirli kriterlerin sağlanması gerektiğini ifade etmektedir. Bunun için en önemli kriter ölçüm değişmezliğinin sağlanması koşuludur. Ölçüm değişmezliği ile yapısal modelde kullanılan ölçüm modelinin her grup açısından değişmezliği ve aynı şekilde kullanılabileceğini ifade etmektedir. Araştırmaya ilişkin ölçüm değişmezliği için değişmezlik testleri daha önce yapılmıştı ve araştırma verilerinin ölçüm değişmezliğini sağladığı sonucuna ulaşılmıştı.

Yapısal çoklu grup karşılaştırmalarında öncelikle gruplar arasında öne sürülen model açısından bir farklılık olup olmadığı tespit edildikten sonra grupların ayrı ayrı model açısından farklılıkların belirlenmesi tavsiye edilmektedir (Şimşek, 2007: 163- 165). Bu kapsamda araştırma modelinin Türkiye ve İngiltere grupları açısından farklılaşıp farklılaşmadığına bakıldıktan sonra araştırma modeli için her bir grup ayrı ayrı test edilmiştir.

Yapısal grup farklılığına ilişkin "HA: Araştırma modeli ülke grubuna göre farklılaşmaktadır" hipotezi test edilecektir. Tablo 3.15’te ülke grubuna göre yapısal

model farklılığına ilişkin uyum iyiliği değerleri gösterilmektedir.

Tablo 3.15: Ülke Grubuna Göre Yapısal Model Farklılıkları Uyum Değerleri

Uyum İyiliği İndeksi Değer Uyum Durumu

χ2 _{2875,32 -}

df 1320 -

χ2_{/df 2,18 Mükemmel Uyum}

RMSEA 0,071 Kabul Edilebilir İyi Uyum

CFI 0,97 Mükemmel Uyum

NFI 0,95 Mükemmel Uyum

NNFI 0,97 Mükemmel Uyum

Tabloya göre modelden elde edilen değerler (χ2_{/df = 2,18; RMSEA = 0,071;}

CFI = 0,97; NFI = 0,95; NNFI = 0,97) modelin neredeyse mükemmel uyum iyiliği sonuçları ürettiğini ortaya koymaktadır. Dolayısıyla gruplar arasında fark olduğu ifade edilebilir. Bu nedenle HA hipotezi (araştırma modeli ülke grubuna göre farklılaşmaktadır) desteklenmiştir. Bundan sonraki aşamada ise gruplarda (Türkiye- İngiltere) nasıl farklılıklar olduğunu görebilmek için her grupta ayrı ayrı yapısal analiz yapılmıştır.

Türkiye örneklemi için gerçekleştirilen analiz sonucuna ait yapısal modelin grafiksel gösterimi Şekil 3.5’te yer almaktadır. Yapısal modele ilişkin χ2 _değerinin

(χ2_{=1112,86; df=628; p=0,00) anlamlı olduğu görülmektedir. Ayrıca χ}2_{/df = 1,77 olması}

mükemmel uyuma sahip bir modelin temsil edildiğini göstermektedir. RMSEA değeri (0,055)’de kabul edilebilir iyi uyumu temsil etmektedir. Türkiye örneklemine ait yapısal modele ilişkin diğer uyum iyiliği değerleri Tablo 3.16’da gösterilmektedir. Tablo’daki CFI (0,98), NFI (0,94) ve NNFI (0,97) değerlerinin sonuçları mükemmel uyumu ifade etmektedir. Türkiye örneklemi için yapısal modele ait ölçütler değerlendirildiğinde, tüm istatistiklerin kabul edilebilir değerlere yakın veya bu değerlerin üzerinde olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar, modelin bu haliyle kabul edilebileceğini göstermektedir.

Şekil 3.5: Türkiye Örneklemine Ait Yol Diagramı

Tablo 3.16: Türkiye Örneklemi İçin Yapısal Modele Ait Uyum Değerleri

Uyum İyiliği İndeksi Değer Uyum Durumu

χ2 _{1112,86 -}

df 628 -

χ2_{/df 1,77 Mükemmel Uyum}

RMSEA 0,055 Mükemmel Uyum

CFI 0,98 Mükemmel Uyum

NFI 0,94 Mükemmel Uyum

Türkiye örneklemi için araştırma modeli değerlendirildikten sonra modelde yer alan gizil değişkenler arasındaki ilişkiyi kontrol etmek ve Türkiye örneklemi için öne sürülen hipotezleri sınamak için t değerlerinden yararlanılmıştır. Tablo 3.17’de araştırma modelinin Türkiye örneklemi için öngörülen ilişkilerine standardize edilmiş yol katsayıları ve t değerleri yer almaktadır. Sonuçlara göre t değeri 1,96 ve 2,56 arasında olan ilişki p<0,05 düzeyinde anlamlı; t değeri 2,56’nın üzerinde olan ilişki p<0,01 düzeyinde anlamlı bulunmuştur. Tabloda yer alan değerler incelendiğinde, algılanan kullanım kolaylığı ve tutum; algılanan değer ve tutum; algılanan kişisel imaj ve tutum ilişkisinin anlamsız çıktığı (t değerleri < 1,96) görülmüştür. Bu nedenle H2a,

H3a ve H5a hipotezleri reddedilmiştir. Bu ilişkilerin dışındaki diğer ilişkiler 0,01 ve 0,05

düzeyinde anlamlıdır. Tabloda yer alan bilgiler doğrultusunda H1a, H4a, H6a, H7a, H8a ve

H9a hipotezleri kabul edilmiştir. Yine Tablo 3.17’de yer alan standardize edilmiş yol

katsayıları incelendiğinde; algılanan kullanım kolaylığı, algılanan değer ve algılanan kişisel imajın tutuma etkisi çok küçük; algılanan fayda, algılanan güven ve uyumluluğun tutuma etkisi orta; öznel norm ve algılanan davranışsal kontrolün niyete etkisi orta; tutumun niyet üzerindeki etkisi ise yüksektir. Yine tabloya göre; algılanan fayda, algılanan kullanım kolaylığı, algılanan değer, algılanan güven, algılanan kişisel imaj ve uyumluluk mobil bankacılığı kullanmaya yönelik tutumun %’46’sını (R2₎

açıklamaktadır. Öznel norm, algılanan davranışsal kontrol ve tutum da mobil bankacılık kullanma niyetinin %51’ini (R2) açıklamaktadır.

Tablo 3.17: Türkiye Örneklemi İçin Yol Analizi Sonuçları ve Hipotezler Hipotezler ve

Yapısal İlişki

Standardize Edilmiş

Yol Katsayısı (β) t-değeri R2

Hipotez Sonucu

H1a: af → tut 0,20 2,48

0,46

Kabul

H2a: akk → tut 0,05 0,75 Red

H3a: ad → tut 0,03 0,36 Red

H4a: guv → tut 0,17 2,59 Kabul

H5a: imaj → tut 0,06 0,94 Red

H6a: uyum → tut 0,40 5,15 Kabul

H7a: tut → kn 0,52 7,51

0,51

Kabul

H8a: ozn → kn 0,17 3,08 Kabul

Türkiye örneklemi için analiz bulguları değerlendirildikten sonra İngiltere örneklemi için yapısal modele ait bulgular incelenmiştir. İngiltere örneklemi için gerçekleştirilen analiz sonucuna ait yapısal modelin grafiksel gösterimi Şekil 3.6’da yer almaktadır. İngiltere örneklemine ait yapısal modele ilişkin χ2 _{değerinin (χ}2_=1151,07;

df=628; p=0,00) anlamlı olduğu görülmektedir. Ayrıca χ2/df = 1,83 olması mükemmel uyuma sahip bir modelin temsil edildiğini göstermektedir. RMSEA değeri (0,063)’de kabul edilebilir iyi uyumu ortaya koymaktadır. İngiltere örneklemine ait yapısal modele ilişkin diğer uyum iyiliği değerleri Tablo 3.18’de gösterilmektedir. Tablo’daki CFI (0,98), NFI (0,97) ve NNFI (0,98) değerlerinin sonuçları mükemmel uyumu ifade etmektedir. İngiltere örneklemine ait yapısal model ölçütleri değerlendirildiğinde, tüm istatistiklerin kabul edilebilir değerlere yakın veya bu değerlerin üzerinde olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar, modelin bu haliyle kabul edilebileceğini göstermektedir.

Şekil 3.6: İngiltere Örneklemine Ait Yol Diagramı

Tablo 3.18: İngiltere Örneklemi İçin Yapısal Modele Ait Uyum Değerleri

Uyum İyiliği İndeksi Değer Uyum Durumu

χ2 _{1151,07 -}

df 628 -

χ2_{/df 1,83} Mükemmel Uyum

RMSEA 0,063 Mükemmel Uyum

CFI 0,98 Mükemmel Uyum

NFI 0,97 Mükemmel Uyum

İngiltere örneklemi için araştırma modeli değerlendirildikten sonra modelde yer alan gizil değişkenler arasındaki ilişkiyi kontrol etmek ve İngiltere örneklemi için öne sürülen hipotezleri sınamak için yine t değerlerinden yararlanılmıştır. Tablo 3.19’da araştırma modelinde İngiltere örneklemi için öngörülen ilişkilere standardize edilmiş yol katsayıları ve t değerleri yer almaktadır. Tabloda yer alan değerler incelendiğinde algılanan kullanım kolaylığı ve tutum, algılanan değer ve tutum, algılanan kişisel imaj ve tutum ilişkisinin anlamsız çıktığı (t değerleri < 1,96) görülmüştür. Bu nedenle H2b,

H3b ve H5b hipotezleri reddedilmiştir. Yine öznel norm ve kullanma niyeti arasındaki

ilişki anlamsız çıktığı için H8b hipotezi de reddedilmiştir. Bu ilişkilerin dışındaki diğer

ilişkiler 0,01 ve 0,05 düzeyinde anlamlıdır. Tabloda yer alan bilgiler doğrultusunda H1b,

H4b, H6b, H7b ve H9b hipotezleri kabul edilmiştir. Tablo 3.19’daki standardize edilmiş

yol katsayıları incelendiğinde, algılanan değer ve algılanan kişisel imajın tutum üzerindeki etkisi çok küçük; algılanan fayda, algılanan kullanım kolaylığı ve algılanan güvenin tutum üzerindeki etkisi orta; uyumluluğun tutum üzerindeki etkisi yüksek; öznel normun kullanma niyeti üzerindeki etkisi çok küçük; algılanan davranışsal kontrolün kullanma niyeti üzerindeki etkisi orta ve tutumun kullanma niyeti üzerindeki etkisi ise yüksektir. Yine tabloya göre; algılanan fayda, algılanan kullanım kolaylığı, algılanan değer, algılanan güven, algılanan kişisel imaj ve uyumluluk mobil bankacılığı kullanmaya yönelik tutumun %’80’ini (R2_{) açıklamaktadır. Öznel norm, algılanan}

davranışsal kontrol ve tutum da mobil bankacılık kullanma niyetinin %74’ünü (R2₎

açıklamaktadır.

Tablo 3.19: İngiltere Örneklemi İçin Yol Analizi Sonuçları ve Hipotezler Hipotezler ve

Yapısal İlişki

Standardize Edilmiş

Yol Katsayısı (β) t-değeri R2

Hipotez Sonucu

H1b: af → tut 0,40 2,81

0,80

Kabul

H2b: akk → tut -0,21 -1,94 Red

H3b: ad → tut 0,08 1,07 Red

H4b: guv → tut 0,20 2,47 Kabul

H5b: imaj → tut 0,02 0,47 Red

H6b: uyum → tut 0,48 4,97 Kabul

H7b: tut → kn 0,57 6,12

0,74

Kabul

H8b: ozn → kn 0,09 1,74 Red

Türkiye ve İngiltere gruplarına ait yapısal modeller değerlendirildiğinde, her iki modelin de kabul edilebilir değerlere sahip olduğu bulgusu elde edilmiştir. Her iki örnekleme ait modelde algılanan kullanım kolaylığı, algılanan değer ve algılanan kişisel imajın tutum üzerindeki etkisi anlamsız bulunmuştur. Yine İngiltere örnekleminde öznel normun kullanma niyeti üzerindeki etkisi anlamsızken, bu etki Türkiye örneklem grubu için anlamlıdır. Bu noktada öne sürülen yapısal model Türkiye ve İngiltere örneklemleri açısından farklılaşmaktadır. Sonuç olarak, öne sürülen yapısal modelin ülke grupları açısından kısmi farklılıkların olduğu yorumu yapılabilir.