Üçlü Söz Tekrarları 157 

4.2.2.6.4.Üçlü Söz Tekrarları  

Üçlü söz tekrarları da ikili söz tekrarları gibidir fakat en az üç kelimeyle yapılır. Taradığımız mesnevilerde bu tür tekrarlar diğerlerine nisbeten daha az görülmektedir.

İşi yokdur şimdi kâl u hâl-ıla

‘Işkı oynar şimdi zülf ü hâl-ıla (Mantıku’t-tayr 601)

Beyitte “şimdi”,”hâl”, “ıla” sözcüklerinin tekrar edildiği görünmektedir. Bu sözlerin tekrarı beyitte bir ahenk oluşturmuştur. Ayrıca beyit tarsi sanatına da örnek olacak şekilde tüm sesler alt ata gelecek şekilde oluşturulmuştur. Aşağıdaki beyitlerde de bu şekilde tekrarlarla oluşturulmuş bir ahenkten söz etmek mümkündür.

Yâr eger olur-ısa kâfir dahı

Yâr olgıl yâra vü yalvar dahı (Mantıku’t-tayr 610)

İşlerümi ben bitürsem yig-durur

İşlemedin ne yer-isem yig-durur (Mantıku’t-tayr 3670)

Sordugum yolda gümânum kalmaya

 

Sanma kim bâzârumuz hîçe gider

San‘atumuz kamusı hîçe gider (Mantıku’t-tayr 3064)

Ol kişi ol mıhları şeşdi kamu

Mıhlar ileylerine düşdi kamu (Mantıku’t-tayr 1156)

Gâh Zîrefgende sâzını kıla Râst

Geh Hisâruñ perdesini kıla râst (Mantıku’t-tayr 3824)

Yavlak agyâr ola yârı aldayan

Yohsa er olmaya eri aldayan (Mantıku’t-tayr 3434)

Fıkh fıkha nahva nahvı sarfa sarf

Asla kavuşmakdur iy yâr-ı şikref (Mantıku’t-tayr 2105)

Yir ü gök degme biri bir il gibi

Orta yirde âdemî bir yol gibi (Garipname 2189)

Od oda vü suv suva vü yil yile

 

Yol ola ol âdemüñ göñli saña

Andan ol yoldan gelesin sen baña (Garipname 3276)

Ol kadîm sultân kadîm-durur kadîm

Ol ‘azîm Sübhân ‘azîm-durur ‘azîm (İskendername 2571)

Kişiye devlet ne resme kim gelür

Gidicek gitdügi ol resme olur (İskendername 1192)

Mülk mi ol ki_anı Keyhüsrev vire

Mülk ol kim kişiye Hakdan ire (İskendername 1019)

Mesnevilerde Bulunan Estetik Değerlere Ait Genel Değerlendirme

Mesnevilerde söz tekrarları, söz sanatları, ses tekrarları ve ritmik unsurların kullanımını, ses tekrarlarının ve ritmik unsurların şiirde akıcılığı sağlamada üstlendikleri görevleri örneklerden hareketle tespit etmeye çalıştık. Bu sanatları ve ses tekrarlarını burada örnek olarak vermemizin sebebi divan şairlerinin mesnevilerde ahenk unsurlarını bir anlatım tekniği olarak kullandıklarını göstermek içindir. Tezimizin konusunu oluşturan 14. Yy. mesnevilerinde ahenk genel olarak, şiirlerde anlamı genişletmek, anlama çarpıcılık kazandırmak için kullanılmıştır.

Mesnevi nazım şekilleri ile diğer divan edebiyatı nazım şekillerini kıyasladığımızda mesnevilerin, daha çok ahlaki değerler barındırdığı göze çarpmakta; bunun yanı sıra diğer nazım şekillerinde olduğu kadar ahenk unsurları barındırmadığı

 

görülmektedir. Fakat yukarıda bulduğumuz estetik değerle ilgili örneklerden yola çıkarak mesnevilerde de anlatıma çarpıcılık kazandırmak için birtakım sanatlara başvurulduğunu görmekteyiz. Ahenkle ilgili bu sanatları özetleyecek olursak bunlar: “Cinas, kalb, iştikak, akis, iâde, tarsînin yanı sıra eski şiirde sıkça kullanılan fakat genellikle edebî bir sanat olarak ismine rastlamadığımız, sonraki dönemlerde armoni diye isimlendirilen aliterasyon ve asonanstır.”

Bu tespitlerden sonra vardığımız sonuç şudur: Belagatin kural ve ilkelerinin hâkim olduğu divan edebiyatında şairlerin ahenk unsurlarını kullanma konusunda uymak zorunda oldukları estetik kurallar vardır. Şairlerin kişisel yetenekleri ve eğilimleri doğrultusunda ortaya çıkan arayışları bu dairenin sınırları içerisinde gerçekleşir. Yenilik ve orjinallik de ancak bu dairenin içinde kalınarak mümkündür (Macit, 1999: 90). Tüm bunlardan yola çıkarak mesnevilerde divan edebiyatı çizgisine paralel olarak öğrenciye estetik değer kazandırmak açısından birçok unsura rastlanılmıştır.

   

V. BÖLÜM

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

  5.1 SONUÇ

Tezimizde 14. yy. mesnevilerinden Ahmedî’nin İskendername’si, Gülşehrî’nin Mantıku’t-Tayrı, Âşık Paşa’nın Garipnâme’si ve Hoca Mesud’un Süheyl ü Nev-bahar adlı eserleri, barındırdığı estetik ve eğitici değerler bakımından incelenmiştir. İncelediğimiz mesneviler, 14. Yüzyılda yazılmış olmasına rağmen taşıdığı mesajlar itibariyle günümüzde de güncelliğini korumaktadır. Eserlerde verilmek istenen değer ve mesajlar etkili bir aktarım metoduyla verilmiştir; bu aktarımı şairler estetik değerlerin beyite kazandırdığı akıcılıkla desteklemişlerdir. Buraya kadar yapılan çalışmadan hareketle mesnevilerde değerlerle ilgili olarak tespit edilen sonuçlar şunlardır:

- Öğretim programlarında belirlenen, “Doğruluk, dostluk, estetik, fedakârlık, güvenirlik, hakseverlik, hayâ, hoşgörü, iffet, iyi niyet, kanaat, kardeşlik, merhamet, millî birlik şuuru, misafirperverlik, mürüvvet, namuslu olmak, nezaket, ölçülülük, paylaşımcı olmak, sabır, samimiyet, saygı, sevgi, sorumluluk, sözünde durmak, tutumluluk, vatanseverlik, vefa, yardımseverlik” gibi değerler belirlediğimiz dört mesnevide tespit edilmiştir.

- Mesnevilerde en çok karşılaşılan ahlakî değer olarak adil olma, doğruluk, ilim ve genel olarak dini değerleri görürüz. Taradığımız mesnevilerde toplam 29 değeri tespit ettik. Mesnevilerin yapısına bağlı olarak içinde bulunan değerler de farklılık göstermektedir. Örneğin İskendername’de – İskenderin hayatını konu alması dolayısıyla- yöneticilikle ilgili değerlerin yer aldığını görmekteyiz. Garipnâme mesnevisi bu noktada dini değerleri daha fazla içinde barındırmakta ve ahlak eğitimine

 

yer vermektedir. Mantıkuttayr mesnevisi tasavvufî terimlerden, Süheyl ü Nev-bahar mesnevisi ise insanî ilişkilerin önemiyle ilgili değerlerden daha fazla bahsetmektedir.

- Mesnevilerin, toplumu ahlaki yönde eğitme ve bireyleri kâmil insan olma noktasında belirli bir seviyeye çıkarma vb. hedefleri göz önüne alındığında, insanları toplumda örnek alınacak bireyler olarak yetiştirmede mesnevilerde tespit edilen değerlerin önemli bir yerinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

- İncelenilen mesnevilerin barındırdığı değer itibariyle hayli zengin olmasından dolayı eserlerde bir değer başlığı altında sıklıkla birden çok değere rastlanılmıştır.

- Değer kavramının mahiyeti, önemi ve eğitimle ilişkisi tespit edilip, Milli Eğitim genel açmalarında ve Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı eğitimi programlarında öğrencilere nasıl ve ne kadar benimsetildiği araştırılmıştır. Buna göre; 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları’nda yer alan “milli, ahlaki, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren…” (MEB, 2006: 1) maddeleriyle mesnevilerde bulunan “milli”, “ahlaki”, “manevi” ve “kültürel” değerlerin örtüştüğü görülmüştür. Mesnevilerde bulunan “ İnsan Sevgisi”, “İnsanlara iyi davranmak”, “Kalp Kırmamak” vb. değerlerle Milli Eğitim Genel Amaçları’nda yer alan “insan haklarına saygılı bireyler yetiştirmek” (MEB, 2006: 1) maddesi her ikisinde de hedeflenen kazanımlar bakımından ortak değerlere sahiptirler.

- Mesnevilerde bulunan “Ağırbaşlı olmak”, “Yalan söylememek”, “Sözünde Durmak”, vb. değerlerinin Milli Eğitim Genel Amaçları’nda “Beden, zihin, ahlak, ruh, duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere sahip olmak.” (MEB, 2006: 1) maddesiyle örtüştüğünü görürüz. Aşağıda ise Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Programı’nda, programın amacı ve seçilecek metinlerin özellikleriyle mesnevilerde yer alan değerlerin ortak noktaları tespit edilmeye çalışılmıştır.

- Taranılan mesnevilerdeki değerler genellikle evrensel değer özelliği göstermektedir. Yani değerlerin hangi topluma ait olursa olsun değişmeyecek özellikler gösterdiği görülmektedir. Bundan dolayı burada tespit edilen değerler, kılavuzda

 

belirtilen ve Türk Dili ve Edebiyatı öğretiminin genel amaçlarından olan “Ulusal ve evrensel değerlerin, sanat eseri olan edebî metinlerde zenginleşerek varlıklarını nasıl sürdürdüklerini kavramaları amaçlanmıştır” (MEB, 2011: 3) maddesiyle birbirini destekler niteliktedir.

- Mesnevilerde bulunan “İnsan sevgisi”, “Sözünde durma”, “Yardımlaşma”, “ Topluma faydalı olmak” vb. değerler; kılavuzda belirtilen ve Türk Dili ve Edebiyatı öğretiminin genel amaçlarından olan “Toplumsal hayatın ve her türlü bireysel değerin edebî metinlere nasıl yansıdığını belirlemeleri” (MEB, 2011: 3) maddesiyle aynı bağlamda değerlendirilebilir.

- Mesnevilerde bulunan ilim değeri başlığı altında bireyin ilim irfan sahibi, düşünen, yorumlayan ve bilinçli davranması yönündeki mesajlarıyla, Türk Dili ve Edebiyatı öğretiminin genel amaçlarından olan “Araştırma, tartışma, anlama, değerlendirme ve yorumlama yeteneklerini geliştirmeleri” (MEB, 2011: 3) maddesinin ikisi de ilim değeri için aynı ortak noktaya sahiptir.

- Mesnevilerde genel olarak Türk insanının kültürü, yaşayış ve anlayışı ile ilgili geçmişe ayna tutacak birçok bilgiye rastlamamız mümkündür. Mesnevilerin bu özelliğini, Türk Dili ve Edebiyatı öğretim kılavuzunda yer alan “ Edebi eserler çevresinde Türk insanının kültür, anlayış ve zevk bakımından gelişim sürecini kavramaları” (MEB, 2011: 4) maddesini desteklemektedir.

- Mesnevilerde karşılaşılan ulusal ve evrensel kültür değerleriyle, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Kılavuzunda yer alan “Başta sanat metinleri olmak üzere her türlü metinde ulusal ve evrensel kültür, düşünce ve zevk öğelerini belirlemek; bunlar arasındaki ilişkiyi kavramaları” (MEB, 2011: 4) maddesi birbirini desteklemektedir.

- Mesnevilerde “Ağırbaşlı olmak” , “İnsan Sevgisi”, “Doğruluk”, “Kibirli olmamak”, “Hırslı olmamak” maddelerinde kişinin beden, ruh, zihin, sosyal gelişimi desteklendiği gibi; Türkçe Öğretim Programı ve Kılavuzu’nun “Metinlerde öğrencilerin sosyal, zihinsel, psikolojik gelişimini olumsuz yönde etkileyebilecek cinsellik, karamsarlık, şiddet vb. öğeler yer almamalıdır” (MEB, 2006: 56) maddesiyle de örtüştüğü görülmektedir.

 

- Mesnevilerde bulunan “Kıskanç olmama”, “İnsan Sevgisi”, “Kötü arkadaşlardan uzak durma”, “Hırslı Olmama” vb. değerler ve Orta Öğretim Türk Dili ve Edebiyatı öğretim programı ve Kılavuzu’nun “ Siyasi kutuplaşmalara yol açacak bölücü ve ideolojik ifadelere yer verilmemelidir” (MEB, 2011: 14) maddesiyle insanlara birtakım insani erdemleri kazandırmak suretiyle bireyin toplumda zararlı kişiler olarak yetişmesi engellenmektedir.

- Mesnevilerde bulunan “Ağırbaşlılık”, “Fedakârlık”, “Edepli Olmak”, “İnsan Sevgisi”, “Vefalı Olmak”, “Yardımsever Olmak” vb. değerleri ile Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Programı ve Kılavuzu’nun “Seçilen metinler öğrencileri iyiye, güzele, doğruya yöneltmeli; iyi alışkanlıklar kazandırmalıdır” (MEB, 2011: 14) maddesi ortak unsurlar barındırmaktadır.

- Mesnevilerde bulunan “Doğruluk”, “Kanaat”, “Övünmemek”, “Sabır” değerleri ile Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Programı ve Kılavuzu’nun “Metinler öğrencinin kişisel gelişimine katkıda bulunmalıdır.” (MEB, 2011: 14) maddesi birbirini destekler niteliktedir.

- Mesnevilerde tespit edilen “estetik” değerlerin, Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Programı ve Kılavuzu’nun “öğrencilerin sanat zevki ve anlayışlarını geliştirmeleri” (MEB, 2011: 14) maddesiyle yine aynı programda yer alan “dille gerçekleştirilen sanat etkinliklerini anlayabilecek zevk ve bilgi birikimini kazanmaları” (MEB, 2011: 14) maddesiyle örtüşmektedir.

- Milli Eğitim genel amaçlarından ve incelediğimiz programlardan yola çıkılarak; Türk Milli eğitim sisteminde değerler konusuna bir hayli önem verildiği görülmektedir. Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı programında değerlere yer verilmiştir; fakat değerlerin hangi kavramları karşıladığı tespit edilmemiştir. Genel amaçlarda” milli kültür, örf ve adet insan haklarına saygı” vb. şeklinde ifade edilmiş; fakat kazandırılması gereken değerler ayrı bir başlık altında ele alınmamıştır. İlköğretim sosyal bilgiler programı, İlköğretim Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Programı, Din Kültürü ve Ahlak bilgisi programlarında ise değerlerin karşıladığı kavramlar isimleriyle programda yer almış ve hangi davranışların sonucunda ortaya çıktıkları açık bir şekilde belirtilmiştir.

 

- Mesnevilerin, estetik değer açıdan gazel nazım şekli kadar estetik değere sahip olmamasıyla birlikte; ahenk sağlama ve öğrencilere estetik değer verme noktasında yeterli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

- Değerler birbirleriyle bağlantılı unsurlardır. Genel olarak iyi bir insanın sahip olduğu değerler de olumlu yönde olmaktadır. Bunu biz mesnevilerdeki beyitlerde görebilmekteyiz. Beyitlerde kibir değeri ile hased değerinin, cehalet ile fakirliğin; ağırbaşlılık, fedakârlık ve edep değerlerinin birlikte verilmesi bizi değerlerin birbiriyle bağlantılı olduğu sonucuna götürür. Örneğin, İnsan hilm sahibi olmak istiyorsa edepli olup gıybet, hased ve hırslı olmaktan uzak durmalıdır. Mesnevilerde de bu değerlerin aynı beyitlerde işlendiğini görmekteyiz.

- Mesnevilerden alınan örnek metinlerden hareketle, günümüz eğitim müfredatında değer aktarım aracı olarak mesnevilerin kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

- Mesnevilerde tespit edilen değerlerden hareketle, toplumda örnek model olarak tanınan bireylerin davranışları belirlenmiş; bu davranışlara sahip insanların vasıfları: sorumluluk sahibi, dürüst, yardımsever, alçakgönüllü, ilim sahibi, vefalı, edepli, yalan sözden kaçınan, onurlu, sabırlı, iyi, fedakâr, kıskanç olmayan, kanaat sahibi şeklinde belirlenmiştir.

- Mesnevilerde verilen değerler, bireye kazandırılma aşamasında geniş bir süreci kapsayacak şekilde aktarılmıştır. Bu süreç, edebî metinlerin bireye yaşantı yoluyla kalıcı izli davranış değişiklikleri kazandırması amacını da destekler niteliktedir. Mesnevileri de bireyde olumlu yönde kalıcı izli davranış değiştirme amacına yönelik olarak kullanmamız mümkün görünmektedir.

 

5.2. Öneriler

Bu bölümde yapılan araştırma sonuçlarıyla sınırlı bir şekilde ve bundan sonra yapılacak çalışmalara katkı sağlaması amacıyla bulgulara dayalı olarak aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur:

1. İncelediğimiz mesnevilerden yola çıkarak, mesnevilerin gerek ahlaki gerekse estetik bakımından birçok değer barındırması göz önüne alındığında, özellikle öğrencilerin kimlik bunalımı içerisinde oldukları ve kendilerine örnek model aradıkları lise yıllarında, öğrencilere değer eğitimi aktarmada mesneviler başvurulucak kaynaklar arasında olmalıdır.

2. Türk Edebiyatı Öğretim Programında , -Sosyal Bilgiler ve Din kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretim programlarında olduğu gibi- bir değer eğitimi programı bulunmamaktadır. Bu da değer eğitimi ile ilgili birtakım problemleri beraberinde getirmektedir. Edebiyat programında kazandırılmak istenen değerler ayrı başlıklar halinde belirtilmeli bunlara uygun öğretim yöntemleri belirlenmelidir.

3. Türk edebiyatı öğretim programında değerlerin öğretilmesine yönelik etkinliklere yer verilmelidir.

4. Değerlerin aktarılması konusunda ders içi faaliyetlerin yanı sıra ders dışı faaliyetler de yapılmalı ve bu faaliyetlerde öğrencilere aktif olabilecekleri görevler verilmelidir.

5. Sonuç kısmında da üzerinde durulduğu gibi, Genel Amaçlar ve Programlarda birçok ahlâkî ve estetik değerle ilgili kazanımlar mesnevilerde yer almaktadır. Bu öğretilerin öğrenciye kazandırılabilmesi için mesnevilerden seçilecek ve öğrencilerin ilgisini çekebilecek bölümlerin Türk Dili ve Edebiyatı kitaplarında daha fazla yer alması sağlanmalıdır.

6. Mesnevilerin hacim bakımından çok büyük eserler olduğu düşünüldüğünde, öğretim programlarına bir eserin tümüyle alınamayacağı aşikârdır. Bu

 

yüzden ahlakî eğitimde sadece ders saatiyle sınırlanmayıp ders dışında yapılan etkinliklerle ve metinlerin ders dışında öğrencilerle buluşturulması yoluyla da ahlaki eğitim verilebilir.

7. Mesnevilerde bulunan hikâyelerden uygun olanlar seçilip, çeşitli öğretim yöntemleri vasıtasıyla kullanılabilir. Drama, tiyatro vb. görsel sanatlarla desteklenerek öğrencilerde kalıcı izli davranışlar meydana getirmek daha kolay gerçekleşebilir.

8. Değer eğitimi kazanımlarında yer alan bazı değerleri öğrencilere kavratmaya yönelik birtakım etkinlikler yapılabilir. Örneğin, Süheyl ü Nev-bahar mesnevisinde Süheyl’in babasının Süheyl’e büyük sözü dinlemek, aileye, anaya , babaya saygılı olmanın önemiyle ilgili verdiği öğütleri içeren beyitler (bknz. Süheyl ü Nev-bahar 3003-3015) öğrencilerle derste işlenip ya da sair zamanlarda öğrencilere okutulabilir. Bundan sonra öğrencilere aileye önem vermemenin olumsuz sonuçlarını gösterebilmek için öğrenciler huzur evlerine ya da güçsüzler evine götürülüp orada öğrencilerin pratikte yaşam deneyimi kazanmaları sağlanabilir. Yine öğrencilere iyilik yapmak veya yardımsever olmak değerini benimsetmek için mesnevilerden uygun bölümler okutulup -örnek olarak Mantık’ut- tayr mesnevisinde Hüdhüd’ün diğer kuşlara yardımcı olması ve onların kalbini kırmaması verilebilir- öğrencileri hastane aşevi vb. kurumlara götürüp yardıma muhtaç insanlarla tanıştırmak suretiyle mesnevilerde okunan, anlatılan değerlerin pratikte nasıl işlerlik kazanabileceği canlı olarak gösterilebilir.

9. Değer kavramını sadece okullarda benimsetmeye çalışmak eksik kalabilir. Değer eğitimini topluca, bir memleketin meselesi olarak görmek gerekir. Mesnevileri sadece bir eğitim döneminde değer eğitimi aracı olarak kullanmanın zaman bakımından birtakım sıkıntılara yol açacağı muhakkaktır. Öğrencilerin ailelerini de bu noktada bilinçlendirmek ve değer eğitimini ailelerin de günlük yaşamlarına sokmak gerekmektedir. Bu nedenle çocuklara mesnevilerden değer eğitimiyle ilgili ev ödevleri verilmeli bunları çocukları çocukların aileleriyle birlikte yapmaları sağlanmalıdır. Örneğin evde mesnevi okuma saatleri konabilir; çocuk ve ailesine ayda bir mesnevi okuma ödevi verilebilir ve içlerinden çıkabilecek değerlerle ilgili materyalleri yazılı ya da sözlü olarak beyan etmeleri istenebilir. Bu sayede öğrencilerin mesnevilerde bulunan

 

dayanışma değeri ile Milli eğitim müfredatında “birlikte iş yapabilecek bireyler yetiştirme” kazanımlarını fark etmesi ve bunlarla ilgili yorum yapabilmesi sağlanabilir.

10. Ahlak eğitiminde edebi metinlerin rolü dikkate alınırsa, diğer eğitim programlarında da değer eğitimi için edebi metinlerden yararlanılabilir. Mesela tarih dersinde geçmişin şanlı sayfaları öğrencilere anlatılırken mesnevilerden alınan, içinde birtakım değerleri -örneğin onurlu olmak - gibi bir değeri barındıran hikâyeler seçilerek dersin akışı canlandırılabilir. Bu vesileyle de doğru bir değer aktarımı oluşturulabilir.

11. Mesnevilerin içinde barındırdığı değerlerin çokluğu sebebiyle ve bir eğitim döneminde bitirilemeyecek kadar uzun hikayeler barındırdığı için mesnevilerden en azından uygun olabilecek birkaçı MEB’in 100 Temel Eser serisine dâhil edilmelidir. Böylelikle çocuklar okulda olmasa dahi okul dışında mesnevilerdeki değerlerle tanışmış olurlar.

KAYNAKÇA

AKARSU, B. (1982). Ahlâk Öğretileri. İstanbul: Remzi Kitabevi.

AKBABA ve ALTUN, S. (2003). Eğitim Yönetimi ve Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 7–18.

AKDOĞAN, Yaşar. (1979). Ahmedi Divanı I II: Tenkitli Metin ve Divanı Hususiyyetleri. İstanbul Ün. Ed. Fak, Türkiyyat Araştırma Merkezi.

AKDOĞAN, Yaşar. (1988). Ahmedî Divanı’ndan Seçmeler. Ankara. AKTAŞ, Şerif. (2011). Şiir Tahlili Teori ve Uygulama. Ankara: Akçağ.

AKYÜZ, Yahya. (1989). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.

AKSAN, D. (2005). Şiir Dili Türk Şiir Dili. Ankara: Engin. Yayınları ARSLAN, Ahmet; (1994). Felsefeye Giriş. Ankara: Vadi Yayınları.

ARSLAN Ş.Z ve YAŞAR F.T. (2007).“Yükselen “Değer” Kavramı Üzerine Eleştirel Bir Yaklaşım. Değerler Eğitim Merkezi Dergisi, Sayı:1, 8-11.

AŞKAR, Mustafa. (2001). Tasavvuf Tarihi Literatürü. Ankara: Dösim.

AYDIN, M. (2003). Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 121–144.

AYKUT, Aygül. (2008). Güzel Sanatlar Fakülteleri Programlarında Yer Alan Estetik Derslerinin İncelenmesi. Doktora tezi, 427 syf. Gazi Üniversitesi.

AYNİ, Mehmet Ali. (1939). Türk Ahlakçıları. İstanbul: Kitabevi Yayınları. AYVAZOĞLU, Beşir. (1982). Aşk Estetiği. Ankara: Ötüken Yayınları.

 

BALOĞLU, M. ve BALGAMIŞ, E. (2005). İlköğretim ve Ortaöğretim Yöneticilerinin Öz-Değerlerinin Betimlenmesi: Tokat İli Örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 19-31.

BAŞARAN, İbrahim Ethem. (1978). Eğitime Giriş. Ankara: Bimaş Yayınları.

BAYRAM, Ahmet. (2001). Mesnevide Mevlana’nın Eğitim Ve Eğitim Yöneticisine Dair Görüşleriyle Modern Anlayışı Bir Karşılaştırma Denemesi. Yüksek Lisans tezi, 404 syf. Sakarya Üniversitesi.

BİLGİN, N. (1995). Sosyal Psikolojide Yöntem Ve Pratik Çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.

CEBECİOĞLU, Ethem. (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka yayınları.

CEMİLOĞLU, Mustafa. ( 2003). Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi. İstanbul: Alfa Yayınları.

ÇOBAN, Ahmet (2004). Edebiyatta Üslûp Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları.

COŞKUN, İbrahim. (2006). Mesnevi Örneğinde Yetişkinler Din Eğitiminde Kıssa Kullanım. Yüksek Lisans 307 syf. tezi, Ankara üniversitesi.

CUNBUR, Müjgân. (1952). Gülşehri ve Mantıku’t-tayr’ı. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi.

ÇİÇEK, Hasan. (1996). Mevlana’nın Mesnevi’sinde Eğitime İlişkin Bir Yöntem (Örnekle Eğitim),Yüksek Lisans Tezi, 134 syf. Yüzüncü Yıl üniversitesi.

ÇİFTÇİ, Nermin. (2003). Kohlberg’ in Bilişsel Ahlak Gelişim Teorisi. İstanbul: Değerler Eğitim Dergisi syf 65. Ocak Sayısı.

DEVELLİOĞLU, Ferit. (2002). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.

DİLÇİN, Cem. (1997). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. 4. baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

 

DİLÇİN, Cem. (1991). Süheyl ü Nev-Bahar Mesnevisi İnceleme Tenkitli Metin. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

DOĞAN, Mehmet H. (2003). Estetik. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.

EMLİK, Mehmet. (2007). Mehmed’in Işk-Name Adlı Mesnevisinin Günümüz Türkçesiyle Nesre Çevrilmesi Ve Mesnevideki Eğitim Unsurları. Yüksek lisans tezi,404 syf. Selçuk Üniversitesi.

ERDEN, M., - AKMAN, Y. (1998). Gelişim, öğrenme, öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.

ERGİN, M. (1999). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.

ERGÜN, Mustafa. (1998). Yunus Emre’de Tasavvuf ve Eğitim. Ankara: Ocak Yayınları. GENÇ, Emine.(2006). Menakıpnâme Edebiyatında İnsan Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi

113 syf. Gazi üniversitesi.

GÖKÇE, O. (1994). Türk Gençliğinin Sosyal ve Ahlakî Değerleri. Ata Dergisi. Konya:

Belgede Mesnevilerin edebiyat eğitiminde değer aktarım aracı olarak kullanılması (sayfa 170-187)