Okul öncesi eğitimin genel ve temel amacı; 0-6 yaĢ arası çocukların barınma ve korunma ihtiyacını karĢılamak, bedensel, zihinsel ve toplumsal geliĢmelerini sağlamak, sistemli bir Ģekilde eğitimden geçirilerek okula hazırlamaktır. Frobel’e göre: “Okul öncesi eğitimin amacı, öğrenmeye ilgi uyandırmaktır. Anaokulu, çocuğa bilgi aktarmaktan çok, çocuğun içinde var olan yeteneklerin serpilip geliĢmesine yardımcı olur. Çocuk, anaokulunda en iyi ortamı bulur, iĢbirliğini geliĢtirir, yaĢıtlarıyla birlikte hareket eder. Anaokulu çocuğu, kendi hakkını korurken, paylaĢmayı ve baĢkalarının özgürlüğünü zedelememeyi öğrenir (www.rehberogretmen.biz/pdf,EriĢim Tarihi: 5.10.2009).
Toplumların, eğitim yoluyla varmak istediği sonuçlar; yani amaçları, o güne kadar neleri baĢarı ile gerçekleĢtirebildiklerine ve kendilerini rahatsız eden sorunlarına göre farklılıklar gösterebilir. Örneğin; Japonya'da II. Dünya SavaĢından önce okulöncesi eğitimin amaçları okul türüne göre farklılıklar gösterirken, savaĢ sonrasında tüm amaçlar birbiri ile bütünleĢtirilmiĢtir. Buna göre anaokulunun amacı, “çocuklara uygun bir çevre imkanı hazırlayarak zihin ve beden geliĢimini sağlamak” olarak belirtilmiĢtir.
20 Her çocuğun ortaklaĢa sahip olduğu geliĢimsel özellikler ve evrensel nitelikteki toplumsal ihtiyaçlar, okulöncesi eğitime iliĢkin genel amaçların belirlenmesinde temel oluĢturur. Farklı kaynaklarda yer alan amaç ifadelerine bakıldığında, çocuğun biliĢsel, psiko-motor ve duygusal özellikler bakımından geliĢimine yardım edilmesi, böylece mutlu bir birey olarak topluma kazandırılmasının vurgulandığı görülmektedir.
Okulöncesi eğitimin evrensel amaçları, Mialaret tarafından toplumsal, eğitsel ve geliĢimsel amaçlar olmak üzere üç grupta toplanmıĢtır (Aral, Kandır ve Can YaĢar, 2000: 21; Oktay, 1999: 188).
1. Toplumsal Amaçlar;
* ÇalıĢan kadınların çocuklarına bakmak.
* Her çocuğun eğitim görmesini sağlamak ve onların bireysel geliĢimlerine katkıda bulunmak.
* Çocukların birbirleriyle ve baĢkalarıyla iletiĢim kurmasına ve sosyalleĢmesine katkıda bulunmak.
2. Eğitsel Amaçlar;
* Çocuğun duyularını eğitmek.
* Çocuğun çevreye olan duyarlılığını arttırmak.
3. GeliĢimsel Amaçlar;
* Çocuğun doğal geliĢimini temel alarak, geliĢimle ilgili deneyimlerine önem vermek.
Bu evrensel amaçlar doğrultusunda, okulöncesi eğitimin amaçları Milli Eğitimin
genel amaç ve ilkelerine uygun olarak belirlenmiĢ ve Milli Eğitim Bakanlığı 36-72
Aylık Çocuklar için Okulöncesi Eğitim Programı (MEB, 2006, 9)’nda Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır:
21 *Çocukların bedensel, zihinsel ve duygusal yönden geliĢmelerini ve iyi alıĢkanlıklar kazanmalarını sağlamak.
*Çocukları ilköğretime hazırlamak.
*KoĢulları elveriĢsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetiĢme ortamı yaratmak.
*Çocukların Türkçe’yi doğru ve güzel konuĢmalarını sağlamaktır.
Okulöncesi eğitimin genel amaçları ayrıntılı olarak Ģöyle belirtilmektedir;
l. Çocuğun fiziksel ve motor geliĢiminde etkinlik sağlamak, a. Fiziksel ihtiyaçlarının karĢılanması ve sağlığının korunması,
b. Fiziksel yapının tanınması için gerekli uyarıcı ortamın hazırlanması, c. Fiziksel yapının etkin bir biçimde kullanılması,
d. Kas geliĢiminin sağlanması,
2. Çocukta “duygusal güveni” sağlamak,
a. Etkin bir sevgi alıĢveriĢi ortamının yaratılması,
b. Çocukta kendine karĢı olumlu bir tavrın geliĢtirilmesi, c. KiĢilerarası iliĢkilerde olumlu tavır alıĢları sağlanması,
3. Çocuğun sağlıklı bir “sosyalleĢme” süreci içinde geliĢmesine olanak
tanımak,
a. Grupla çalıĢma ve grup içi sağlıklı etkileĢim olanaklarının sunulması b. Sosyal çevrenin tanınması için gerekli etkinliklerin düzenlenmesi,
c. Kültürel değerlerin örümlenmesine ve değerlendirilmesine olanak
tanınması,
d. Temel alıĢkanlıkların kazandırılması,
4. Çocuğun sağlıklı kiĢilik geliĢimine olanak tanınması,
a. Gerçek benlik kavramının geliĢtirilmesi,
22
c. Bağımsızlığın geliĢtirilmesi, d. Öz-denetimin sağlanması,
5. Çocukta öğrenme becerisini geliĢtirmek
a. Uyarıcı çevre koĢulların sunulması,
b. Akıl yürütme yeteneğinin geliĢtirilmesi
c. Yaratıcılığının geliĢtirilmesi, d. Dilinin zenginleĢtirilmesi,
6. Çocuğu okul yaĢamına hazırlamak,
a. Okul yaĢamı için gerekli sosyal becerilerin elde edilmesinin sağlanması, b. Etkin öğrencilik için gerekli zihinsel olgunluk düzeyinin elde edilmesine
olanak tanınması (Oğuzkan, Oral 1983: 145).
Türk toplumunun özellikleri ve ihtiyaçları parelel olarak belirlenmiĢ olan Türk Milli Eğitiminin amaç ve ilkeleri okulöncesi eğitim amaçlarının temelini oluĢturulmaktadır. Buna göre ülkemiz okulöncesi eğitiminin genel amaçları Ģu Ģekilde açıklanmıĢtır.
1. Çocukları bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden geliĢmelerini,
temel alıĢkanlıklar kazanımlar sağlamak,
2. Her fırsattan faydalanarak çocukların milli, manevi, ahlaki, kültürel ve
insani değerlere bağlılığının geliĢmesine yardımcı olmak,
3. Atatürk, millet, vatan ve bayrak sevgisini kazandırmak,
4. Çocukları sorumluluk yüklenmelerini, dürüst, saygılı, nazik ve düzenli
olmalarını sağlamak,
5. Çocuğun benlik kavramını geliĢtirmesine, kendini ifade etmesine,
bağımsızlığını kazanmasına ve özdenetimini sağlamasına imkan tanımak (www.meb.gov.tr, Rapor/ Pdf/ EriĢim Tarihi: 11.10.2009).
23 Farklı yaĢ gruplarındaki okulöncesi çağ çocukları için amaçlar, okulöncesi eğitim programlarında yer almaktadır. 1994 yılında yürürlüğe giren Anasınıfı Programında, 61-72 ay arasındaki çocuklar için belirlenmiĢ olan hedefler çocuğun kazanması istenilen özellikleri kapsayan yeterlik alanları kapsamında Ģu Ģekilde sınıflandırılmıĢtır.
1. Kendisinin farkında olmanın geliĢimi ile ilgili hedefler
2. Psiko-motor becerilerin geliĢimi ile ilgili hedefler 3. Özbakım becerilerinin geliĢimi de ilgili hedefler 4. Duygusal özelliklerin geliĢimi de ilgili hedefler 5. Sosyal becerilerin geliĢimi ile ilgili hedefler 6. BiliĢsel becerilerin geliĢimi ile ilgili hedefler, 7. Dil becerilerinin geliĢimi ile ilgili hedefler
8. Estetik ve yaratıcılığın geliĢimi ile ilgili hedefler (M.E.B. 1994: 37-49).
Kısaca okulöncesi eğitim kurumları çocukların, kiĢiliğin Ģekillendiği okulöncesi eğitim dönemini, fiziksel, sosyal, duygusal ve biliĢsel geliĢimleri açısından en sağlıklı Ģekilde geçirmesini, onları hayata hazırlamayı ve aileyi okulöncesi eğitim konusunda bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda okulöncesi eğitim kurumları, çocuğa paylaĢmayı, iĢbirliği yapmayı, grupla birlikte hareket etmeyi, sorumluluk almayı, kendini ifade etmeyi öğretir. Okulöncesi eğitim kurumuna devam eden çocuğun sosyal ve duygusal geliĢiminin yanı sıra, yetenekleri ölçüsünde yaratıcılığı ile zihinsel geliĢim kapsamında algılama, dikkat, problem çözme ve düĢünme yetenekleri geliĢir. Ayrıca, çocuğun arkadaĢları ve öğretmenleri ile kurduğu iliĢkiler, dinlediği hikaye ve konuĢmalar, onun Türkçe’yi anlama ve kullanma yeteneği ile dili günlük yasamda etkili bir bicimde kullanma yeteneğini de geliĢtirir. Okulöncesi eğitim kurumlarında yapılan etkinliklerle çocuğun tüm geliĢim alanları desteklenmektedir. Örneğin serbest zaman etkinlikleri ile çocuğun sosyal geliĢimi , dil geliĢimi, psiko-motor geliĢimi, Türkçe etkinlikleriyle dil ve biliĢsel geliĢimi, oyun ve hareket etkinlikleri ile biliĢsel, sosyal, duygusal ve psiko-motor geliĢimi, fen ve matematik etkinlikleri ile biliĢsel geliĢimi, müzik etkinlikleri ile dil geliĢimi, okuma yazmaya hazırlık çalıĢmaları ile biliĢsel geliĢimi desteklenmekte ve
24 geliĢtirilmektedir. Okulöncesi eğitim kurumlarında çocuklar kendi yaĢıtları içinde kendini tanımayı, kendini topluma kabul ettirecek güç ve becerileri geliĢtirmeyi, birlikte yaĢama kurallarını öğrenirler. Ayrıca kurumlar; çocuğun bedenini kullanma, oyun oynama, merakını giderme ve bağımsızlığını kazanma gibi temel gereksinimlerini de karĢılar(Fidan ve Erden, 1998, s.213).