Ölen Sigortalıya İlişkin Koşullar

2008/Ekim aybaşından önce ölen 4/1-(a) ve 4/1-(b) kapsamın-daki sigortalıların hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmasında, sigortalıya ilişkin koşulların tespitinde ölüm tarihindeki Kanun hü-kümleri uygulanacaktır.

2008/Ekim aybaşından itibaren ilk defa 4/1-(c) kapsamında si-gortalı olanlar için Kanun hükümleri uygulanacaktır. Ölüm aylığı;

• En az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4/1(a) sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildiril-miş,

• Kanun’un 47. maddesinde belirtilen sebeplerle kazaya uğ-ramış, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almak-ta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlan-mamış,

• Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle ke-silmiş, durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine yazılı istekte bulunmaları halinde bağlanacaktır.

Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sadece 4/1-(a) sigortalıları için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri si-gortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından, ge-rekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmayacaktır. Ancak, 2008/Ekim aybaşından önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınacaktır.

Örnek 1- 4/9/2009 tarihinde ölen sigortalının 500 gün 4/1-(a) kapsamında hizmeti, 540 gün de sağlığında kendisi tarafından ya-pılan askerlik borçlanması bulunmaktadır. Bu durumda, ölen sigor-talının borçlanma süresi hariç en az 900 prim ödeme gün koşulunun yerine gelmemiş olması nedeniyle hak sahiplerine aylık bağlanama-yacaktır.

Örnek 2- 4/1-(a) kapsamındaki sigortalı 22/10/2009 tarihin-de vefat etmiş olup, ölüm tarihintarihin-de 1/1/2006-30/8/2008 süresintarihin-de toplam 910 gün hizmeti bulunmaktadır. Bu durumda, 900 prim öde-me gün koşulu yerine gelöde-mekle birlikte, 5 yıllık sigortalılık süresi şar-tı yerine gelmediğinden hak sahiplerine aylık bağlanamayacakşar-tır.

Örnek 3- 25/2/2008 tarihinde ölen ve 4/1-(a) kapsamında 500 gün hizmeti olan sigortalının hak sahibi, sigortalının yurtdışında ge-çen 400 günlük hizmet süresini borçlanmış ve borçlanma bedelini 7/4/2009 tarihinde ödeyerek aylık talebinde bulunmuştur. 5 yıllık sigortalılık süresi şartının da bulunması halinde, 1/5/2009 tarihin-den itibaren hak sahibine ölüm aylığı bağlanacaktır.

Kanun’un 32. maddesindeki ölüm aylığı bağlanabilmesi için ara-nan 1800 prim gün koşulu 4/1-(a), 4/1-(b) ve 4/1-(c) sigortalıları

için geçerli olup, 1800 prim gün koşulunun oluşmasında, gerek ölen sigortalının gerekse hak sahiplerinin yaptıkları tüm borçlanmalar dikkate alınacaktır. Bu koşulun tek başına yerine gelmesi yeterli olup ayrıca, sigortalılık süresi aranmayacaktır.

Kanun’un 4/1-(a), 4/1-(b) ve 4/1-(c) bentlerinden birden fazla-sına tabi olarak çalışmış olan sigortalının ölümü halinde, en son tabi olduğu sigortalılık hali esas alınarak hak sahiplerine aylık bağlana-caktır.

Kanun’un geçici 2. maddesi gereğince, 2008/Ekim aybaşından önce sigortalı olup, bu tarihten sonra aylık talebinde bulunanlardan, farklı sosyal güvenlik kurumlarına ya da Kanun’un 4. maddesinde belirtilen sigortalılık hallerinden birden fazlasına tabi olanlar hakkın-da mülga 2829 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılmaya de-vam edilecek olup, mülga 2829 sayılı Kanun’un 4. maddesi gereğince sosyal güvenlik kurumlarına tabi çalışmış olanların hizmet süreleri, aynı tarihlere rastlamamak kaydıyla aylık bağlanmasına hak kaza-nıldığında birleştirilecektir. Ancak, birleşik hizmet süreleri üzerin-den son tabi olunan sigortalılık haline göre aylığa hak kazanılama-ması halinde, bu defa diğer sigortalılık hallerindeki hizmetlere göre ayrı ayrı değerlendirme yapılarak, müstakil hizmetlere göre aylığa hak kazanacağı sigortalılık hali esas alınacak ve müstakil hizmet-lere göre aylık bağlama şartlarının oluşması halinde, diğer sigortalı-lık statüsünde geçen hizmetler aysigortalı-lık bağlama işlemlerinde dikkate alınacaktır. Ayrıca, Kanun’un 41. maddesine göre borçlanma talebe bağlı olduğundan hak sahipleri borçlanmaya zorlanmayacaktır.

Örnek 4- 2008/Ekim ayı öncesinde sigortalı olan ve 1/10/2010 ta-rihinde vefat eden sigortalının 910 gün 4/1-(a) kapsamında, 200 gün 4/1-(b) kapsamında hizmeti olup, son sigortalılık hali 4/1-(b)’dir. Hak sahiplerine son sigortalılık hali olan 4/1-(b)’ye göre aylık bağlanabil-mesi için 1800 prim gün sayısının tamamlanması gerekmekte olup, 1800 prim gün sayısı tamamlanamadığından 4/1-(b) sigortalılık ha-line göre aylık bağlanamamaktadır. Bu durumda hizmetler birleşti-rilmeyerek 5 yıllık sigortalılık süresi ve 900 gün koşuluna göre 4/1(a) kapsamında 4/1-(b) kapsamındaki hizmetler de dikkate alınarak aylık bağlanacaktır.

Örnek 5- Örnek 4’teki sigortalının 4/1-(b) kapsamındaki hizme-tinin 500 gün olduğu varsayıldığında, hak sahiplerine 390 gün as-kerlik borçlanması yaptırılarak 4/1-(b) sigortalılık haline göre aylık bağlanacak olmasına rağmen, askerlik borçlanması talebe bağlı ol-duğundan hak sahipleri askerlik borçlanmasına zorlanmayacaktır.

İlk defa Kanun’un yürürlük tarihinden sonra sigortalı olanların vefatları halinde de yukarıdaki şekilde işlem yapılacaktır.

Kanun’un geçici 9. maddesinin son fıkrasında, Kanun’un yürür-lüğe girdiği tarihten önce maden işyerlerinin yer altı işlerinde

çalış-maya başlayan sigortalıların, bu Kanun’un yürürlük tarihinden önce veya sonra bu işlerde geçen çalışmalarının en az 1800 gün olması halinde bu çalışmalarının dörtte birinin toplam prim ödeme gün sa-yılarına ilave edileceği, bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa maden işyerlerinin yer altı veya yer altı münavebeli işlerinde çalışmaya başlayanlar hakkında, Kanun’un fiili hizmet zammı süre-sine ait hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

2008/Ekim tarihinden sonra ilk defa maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışan sigortalılarla ilgili olarak da Kanun’un 40. maddesi-nin ikinci fıkrasının (10) numaralı alt bendi kapsamında sayılan ma-den işlerinin yer altı işlerinde geçen prim ödeme gün sayılarına, bu işyerlerinde ve işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için 180 gün, fiili hizmet süresi zammı olarak eklenmektedir.

Ölüm aylığı bağlanması koşullarından en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 prim ödeme gün sayısı şartının yerine gelme-sinde, sigortalının varsa birden fazla sigortalılık haline göre hizmetle-ri ve fiili hizmet süresi zammı gün ilavesi dikkate alınacak ve en son tabi olduğu sigortalılık haline göre aylık bağlama işlemi gerçekleşti-rilecektir.

Örnek 6- 5/11/2017 tarihinde vefat eden sigortalının hak sahibi eşinin 17/1/2018 tarihinde ölüm aylığı bağlanması için talepte bu-lunması üzerine, sigortalının dosyasının incelenmesinde borçlanma hariç 884 prim ödeme gün sayısının bulunduğu ve çalışmasının 546 gününün 1/10/2008 sonrası fiili hizmete tabi yeraltı çalışması olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu işyerlerinde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için 180 gün ilave edilmek suretiyle, 546 prim ödeme gün sayısı için 273 gün fiili hizmet süresi zammı hesaplanarak 1157 (884 +273) prim ödeme gün sayısı ile hak sahiplerine ölüm aylığı bağ-lanacaktır.