Genel Sağlık Sigortası Kanunu Çerçevesinde
İŞÇİNİN
SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI
Sorular/Yanıtlar
İsa KARAKAŞ
Türk Metal Sendikası
Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayınları - 48 Ankara / 2020
ISBN: 978-975-6610-98-5
Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Beştepe Mahallesi 4. Sokak No: 3 Söğütözü 06560 Yenimahalle / ANKARA
Tel: 0312 292 64 00 • Faks: 0312 284 40 18 arastirma@turkmetal.org.tr
Baskı :
ATALAY MATBAACILIK
Zübeyde Hanım Mahallesi Süzgün Sok.
No: 7 İskitler, Altındağ / ANKARA
Tel : (0312) 384 41 82 Faks : (0312) 341 78 18
SUNUŞ
Dünyada istihdam edilenlerin çoğunluğu ücretliler. Türkiye’de de böyle. Bu insanlar çalışmakta oldukları sırada yaşayabilecekleri hastalıklara karşı korunmak, işsiz kaldıkları sürelerde gelir desteği almak ve emekli olup istihdam dışına çıktıklarında da yaşamlarını sağlayacak bir gelir elde etmek ve sağlık hizmetlerinden yararlan- mak istiyorlar. Modern devletin görevi de bu istekleri karşılayacak sistemi kurmak. Bu sistemin adı da sosyal sigortalar.
Ülkemiz mevzuatı içinde en çok değişiklik yaşamış ve yaşamaya devam eden de sosyal sigortalar mevzuatıdır. Bu mevzuatta yapılan her değişiklik peşinde onlarca soruyu getirmekte ve Sosyal Güvenlik Kurumu bunları cevaplamak, açıklamak zorunda kalmaktadır. Hal böyle olunca çalışanların, emekli olmak için bekleyenlerin ve emekli olmuş olanların sorunları ve soruları bitmemektedir.
Hani “Gayya Kuyusu” derler ya; bu deyim sosyal güvenlik siste- mimize çok yakışmaktadır. İşte bu karmaşık sistem içinde soruları yanıtlamak hiçte kolay değildir. Sisteme vakıf olmayı ve değişiklikle- ri dikkatle izlemeyi gerektirir. Sosyal Güvenlik Kurumu Baş Müfettişi İsa Karakaş bu işi başaran nadir kişilerden birisidir.
Uzun yılların deneyimine sahip olan Karakaş, “5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Çerçevesinde İŞÇİNİN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI Sorular/Yanıtlar” isimli bu çalışma- sında hemen hemen bütün soruların yanıtlarını vermiştir. Kendisini kutluyorum.
Bu kitap sendikamız Araştırma ve Eğitim Merkezi (TAEM)’in baş- lattığı “Sorular/Yanıtlar” serisinin üçüncü kitabı olmuştur. Devamı da gelecektir. Başta TAEM çalışanları olmak üzere kitabın basımının her aşamasında görev alan emekçi arkadaşlarımı kutluyor ve teşek- kür ediyorum.
Kitabın sendikamız üyesi arkadaşlarımız için yararlı olmasını di- liyorum.
Pevrul KAVLAK TÜRK-İŞ Genel Sekreteri Türk Metal Sendikası Genel Başkanı
ÖNSÖZ
Sosyal güvenlik tüm işçiler için hayati öneme sahip bulunmakta- dır. Keza işçiler sırf yapmakta oldukları işler nedeniyle her an mes- leki riskler olan iş kazası ve meslek hastalıkları ile karşı karşıya kal- maktadır.
İşçilerin başta sosyal güvenlik hakları olmak üzere kendilerinin ve yakınlarının Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) vasıtasıyla sağlan- makta olan bu haklarından faydalanmaları bu konularda yeterince bilinçlenmelerine bağlı bulunmaktadır.
26 yılı aşkın SGK’nın Başmüfettişi olarak mesleki deneyimim ay- rıca 20 yıla yaklaşan gazetecilik ve yazarlık deneyimlerimden ha- reketle işçilerin sigortalılık işlemleri, genel sağlık sigortası, iş kaza- sı-meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasından doğan hakları ve faydalanma esasları ile emeklilik uygulamalarına ilişkin en çok merak ettiği soru ve cevaplar bu kitapta açıklanmaya gayret edil- miştir.
Kitabın basımını ihtiyaç olarak görüp bana bu olanağı sağlayan Türk Metal Sendikası Genel Başkanı Pevrul Kavlak ve Yönetimine ve değerli Hocam Dr. Naci Önsal’a şükranlarımı arz ediyorum.
Kitabın bütün okuyuculara faydalı olması temennisiyle…
Saygılarımla İsa KARAKAŞ www.isakarakas.com
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ...III ÖNSÖZ ...V KISALTMALAR ...XXI
BÖLÜM 1 SGK ÇATISI ALTINDA
İŞÇİLERİN YERİ
I. İŞÇİLERİN SİGORTALILIK STATÜSÜ NASIL BELİRLENMEKTEDİR? ...3
1. İşçiler Hangi Grupta Sigortalı Sayılmaktadır? ...3
2. İşçilerin Sigortalılıkları SGK’ya Nasıl Bildirilmektedir? ...3
2.1. İşçilerin SGK’ya Bildirilmesi Gereken Süreler? ...3
2.1.a. En Geç Çalışmaya Başlanan Gün Bildirilecek Sigortalılar ...4
2.1.b. Bir Aylık Sürede Bildirilecek Sigortalılar ...4
2.1.ba. Yabancı Ülkelere Sefer Yapan Ulaştırma Araçlarına Sefer Esnasında Alınarak Çalıştırılanlar ...4
2.1.bb. Kuruma İlk Defa İşyeri Bildirgesi Verecek İşyerlerinde Çalıştırılanlar ...5
2.1.c. Kamu İdarelerince İstihdam Edilen 4447 sayılı Kanun’a Göre İşsizlik Sigortasına Tabi Olmayan Sözleşmeli Personel ...5
2.1.d. Kamu İdarelerince Yurt Dışı Görevde Çalıştırılacaklar ..6
2.1.e. Maliye Bakanlığı Vizesine Bağlı Olarak Kamu İdarelerinde Çalışacaklar ...6
2.1.f. Özelleştirme Kanunu Uyarınca Özelleştirilen İşyerlerinden Naklen Atanan Sözleşmeli veya Kapsam Dışı Personel ...6
2.1.g. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Kursiyerleri ...6
2.1.h. Çırak, Aday Çırak ve Meslek Eğitimi Gören Öğrencilerin Bildirimi ...7
2.1.ı. Tutuklu ve Hükümlülerin Bildirimi ...7
2.1.i. Naklen ve Hizmet Akdi Sona Ermeden Aynı İşverenin Aynı ya da Başka Ünitede Tescil Edilmiş İşyerinde Çalışanlar ...8
2.1.j. Alt İşverenin İşyerinde Çalışan Sigortalılar ...8
2.1.k. Devredilen İşyerlerinden Sigortalıların Bildirimi ...9
2.1.l. Nakledilen İşyerlerinden Sigortalıların Bildirimi ...10
2.1.m. 4046 sayılı Kanun’a Göre İş Kaybı Tazminatı Alanlar ....10 2.1.n. İŞKUR Tarafından Düzenlenen Toplum Yararına Programlarından (TYP) Yararlananlar ...10 2.2. İşçiler Kendilerini SGK’ya Bildirebilir mi? ...10 3. Birden Fazla İşyerinde Çalışan İşçilerin Gün Sayısı Nasıl Belirlenmektedir? ...12 4. Özel İşyerinden Kamu İşyerine, Kamu İşyerinden Özel İşyerine Geçen İşçilerin Gün Sayısı Nasıl Belirlenmektedir? ...14 5. Hem İşçi (4/1-a) Hem (4/1-c) Kapsamında Aynı Ayda Çalışması Olanların Gün Sayısı Nasıl Belirlenmektedir? ...15 6. Hem İşçi (4/1-a) Hem BAĞ-KUR (4/1-b) Kapsamında Aynı Ayda Çalışması Olanların Gün Sayısı Nasıl Belirlenmektedir? ...16 7. İşçilerin İş Kazası Geçirdiği Tarihteki Sigortalılığının
Belirlenmesi Nasıl Yapılmaktadır? ... 17 8. Birden Fazla İşyerinde Kısmı Süreli Çalışan İşçilerin Sigortalılık İşlemleri Nasıl Yapılmaktadır? ...18 9. Birden Fazla Farklı Statüde Sigortalılık Nedeniyle Hizmet Çakışmaları Olanları SGK Nasıl Değerlendirilmektedir? ...19
9.1. 2008 Yılı Ekim Ayı Başı ile 1/3/2011 Tarihleri Arasında Geçen Hizmetlerin Çakışması ...19 9.2. 2925 sayılı Kanun ile Muhtarlıkta Geçen Sürelerin Çakışması ...21 9.3. 1/3/2011 Tarihinden İtibaren Hizmet Çakışmaları ...21 9.3.1. Sigortalılığı 1/3/2011 Tarihinden Sonra Başlayanların Hizmetlerinin Çakışması ...22 9.3.2. Sigortalılığı 1/3/2011 Tarihinden Önce Başlayanların 1/3/2011 Tarihinden Sonra Hizmetlerinin Çakışması ...23 9.3.3. Sigortalılığı 1/3/2011 Tarihinden Önce Başlayanların 1/3/2011 Tarihinden Önce Hizmetlerinin Çakışması ...23 9.4. 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (A) ve (B) bentlerine Tabi Olarak Aynı Anda Prim Ödenmiş Hizmetlerin Değerlendirilmesi ...23 9.5. Kısmi Süreli Olarak 30 Günden Az Çalışılan Sürelerde Hizmetlerin Çakışması (Değişik, 28/2/2014 tarihli ve 2014/5 sayılı Genelge) ... 27 9.6. 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesi ile (4/1-A) ve (4/1-B) Kapsamındaki Sigortalılık Statülerinin Çakışması Nasıl Ele Alınmaktadır? ...29
9.6.1. 5. maddenin 1. fıkrasının (A) bendi ile 4. maddeye Tabi Geçen Çalışmaların Çakışması ...29 9.6.2. 5. maddenin 1. fıkrasının (B) bendi ile 4. maddeye Tabi Geçen Çalışmaların Çakışması ...29
9.6.3. 5. maddenin 1. fıkrasının (E) bendi ile 4. maddeye Tabi
Geçen Çalışmaların Çakışması ...29
9.6.4. 5. maddenin 1. fıkrasının (G) bendi ile 4. maddeye Tabi Geçen Çalışmaların Çakışması ...30
9.7. Taşıma İhaleli İşlerde Çalışanların Hizmetlerinin Çakışması ...30
9.8. Hizmet Çakışmalarında Sosyal Güvenlik Destek Primi Uygulaması ...31
9.9. Kanun’un Ek 5. maddesi ile Ek 6. maddesi Kapsamındaki Hizmetlerin Çakışması ...32
9.10. 4/1-b Kapsamında Aylık Bağlanacaklardan Diğer Statülere Göre Sağlık Primi Bildirilmemiş Hizmeti Olanlar ..32
10. Sahte Sigortalılıkta SGK Hangi İşlemleri Yapmaktadır? ... 33
10.1. 19 bine Yakın Sahte Sigortalı Yakalandı ... 33
10.2. Sigorta ve Emeklilik İptal Ediliyor ...34
10.3. Cumhuriyet Savcılıklarına Suç Duyurusu Yapılıyor ...34
II. İŞTEN AYRILAN İŞÇİLER SİGORTALILIKLARINI NASIL DEVAM ETTİREBİLİR? ...34
1. Türkiye’de İkamet Etmek ...35
2. 18 Yaşını Doldurmuş Olmak ...35
3. Zorunlu Sigortalı Olmamak veya 4/1-a Kapsamında Ay İçinde 30 Günden Az Çalışmak ...36
4. Kendi Sigortalılıkları Nedeniyle Aylık Almamak ...36
5. Kuruma Yazılı Olarak Başvurmak ...36
III. SGK REFORMU ÖNCESİ VE SONRASINA GÖRE İSTEĞE BAĞLI SİGORTA NASIL UYGULANMAKTADIR? ...38
1. 2008 Yılı Ekim Ayı Başından Sonra İsteğe Bağlı Sigortalı Sayılanlar ...38
2. 2008 Yılı Ekim Ayı Başından Önce Sigortalı Olanlar ...39
3. 01/10/2008 Tarihinden Sonra Zorunlu Sigortalı Olarak Tescili Yapılan Sigortalıların Primlerinin Değerlendirme İşlemleri ...39
4. İsteğe Bağlı Sigortalılığın Başlangıcı ve Sona Ermesi? ...40
4.1. İsteğe Bağlı Sigortalılığın Başlangıcı ...40
4.2. İsteğe Bağlı Sigortalılığın Sona Ermesi ...42
4.2.1. Yazılı Talepte Bulunmak ...42
4.2.1.1. Prim Ödemesi Olmayan Sigortalılar ...42
4.2.1.2. Prim Borcu Bulunan Sigortalılar ...43
4.2.1.3. 12 Aylık Sorgulama Süresi Beklenmeksizin Hizmet Sürelerinin Tespiti ...44
4.2.2. Aylık Talebinde Bulunmak ...45
4.2.2.1. Aylık Talep Tarihi İtibariyle Prim Borcu Bulunmayan Sigortalılar ...45
4.2.2.2. Aylık Talep Tarihi İtibariyle Prim Borcu Bulunan Sigortalılar ...45
4.2.2.2.1. Aylık Talep Tarihi İtibariyle Prim Borcu Bulunup 4/1-b Kapsamında Aylık Bağlanacak Olan Sigortalılar ...45
4.2.2.2.2. Aylık Talep Tarihi İtibariyle Prim Borcu Bulunup 4/1-a Kapsamında Aylık Bağlanacak Olan Sigortalılar ...46
4.2.2.2.3. İsteğe Bağlı Sigortalılık Hizmet Süresi Tespiti Talebinden Vazgeçme ... 47
4.2.2.2.4. Aylık Talebinde Bulunup Yaş ve Sigortalılık Süresi Şartlarından Birini Yerine Getirmemiş İsteğe Bağlı Sigortalılar ... 47
4.2.3. İkameti Yurt Dışına Taşımak ... 47
4.2.4. Zorunlu Sigortalılığa Tabi Olma ...48
4.2.5. Sigortalının Ölümü ...49
4.2.6. Yurtdışındaki Çalışmanın Sona Ermesi ...49
5. İsteğe Bağlı Sigortalılığın Zorunlu Sigortalılıkla Çakışması Halinde Hangi Sigortalılık Dikkate Alınmaktadır?...50
5.1. İsteğe Bağlı Sigortalılığın Başladığı Tarihteki Çakışmalar ....50
5.2. İsteğe Bağlı Sigortalılığın Devam Ettiği Tarihteki Çakışmalar ...50
BÖLÜM 2 İŞÇİLERİN KISA VADELİ SİGORTA KOLLARININDAN YARARLANMA ESASLARI I. İŞÇİLERE HASTALIK SİGORTASINDAN YARARLANMA ŞARTLARI VE SAĞLANAN YARDIMLAR NELERDİR? ...55
1. Hastalık Sigortasından Faydalanabilecek Kişiler ve Şartlar Nelerdir? ...55
2. Hastalık Halinde Ödenecek Geçici İş Göremezlik Ödeneği Nasıl Hesaplanır? ...55
3. Hastalık Halinde Sigortalılık Niteliği Ne Zaman Yitirilmiş Sayılmaktadır? ...56
4. Hastalık Halinde İş Göremezlik Ödeneğinin Yatırılıp Yatırılmadığını Nasıl Öğrenebilirim? ...56
5. Geçici İş Göremezlik Ödeneğimin Bankaya Aktarılıp Aktarılmadığını Nasıl Öğrenebilirim? ...56
II. ANALIK SİGORTASINDAN YAPILMAKTA OLAN YARDIMLARDAN
NASIL FAYDALANILIR? ...56
1. Analık Sigortasından Sağlanan Haklar Nelerdir? ...56
1.1. Geçici İş Göremezlik Ödeneği ...56
1.2. Analık Sigortasında Geçici İş Göremezlik Ödeneği Yararlanma Şartları nelerdir? ...59
1.3. Emzirme Ödeneği ve Yararlanma Şartları? ...61
III. İŞÇİLER İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SİGORTASINDAN NASIL FAYDALANABİLİR? ...64
1. Hangi Haller İş Kazası Sayılmaktadır? ...65
1.1. Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada ...65
1.2. Yürütülmekte Olan İş Nedeniyle ...66
1.3. İşveren Tarafından Görev ile Başka Bir Yere Gönderilmesi ...67
1.4. Emziren Kadın Sigortalının Çocuğuna Süt Vermek İçin Ayrılan Zamanlarda ... 67
1.5. İşverence Sağlanan Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş ve Gelişi Sırasında ... 67
2. Hangi Haller Meslek Hastalığı Sayılmaktadır? ...68
3. Meslek Hastalığının Tespiti Nasıl Yapılmaktadır? ...69
4. Meslek Hastalığı SGK’ya Nasıl Bildirilir? ... 70
5. Meslekte Kazanma Gücü Kayıp Oranı Nasıl Tespit Edilmektedir? ...71
6. İşten Ayrılan İşçiler Meslek Hastalığı İddiasında Bulunabilir mi? ....73
7. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Hallerinde SGK Hangi Yardımları Yapmaktadır? ...74
8. Birden Fazla İş Kazasına Uğrama Durumunda SGK Nasıl İşlem Yapmaktadır? ... 75
9. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak Gelirlerde Alt Sınırı Var mı? ... 76
10. İş Kazası veya Meslek Hastalığı Sonucu Bağlanacak Gelirlerde Nasıl Artış Yapılmaktadır? ...77
IV. İSTİRAHAT RAPORLARINA BAĞLI OLARAK SGK’DAN GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ NASIL ALINIR? ... 79
1. İstirahat Raporlarında Hangi Esaslar Uygulanmaktadır? ... 79
2. Özel Muayenehane Hekimlerinin İstirahat Raporu Düzenlemesi Geçerli mi?...81
3. Yabancı Ülkelerde Görevli Bulunan veya Yurtdışında Çalışan Sigortalılara İş Göremezlik Ödeneği Ödenir mi? ...81
4. Kâğıt Ortamında Düzenlenen Raporlara Hangi İşlemler Yapılmaktadır? ...82
5. Yersiz Düzenlenen İstirahat Raporlara Hangi İşlemler
Yapılmaktadır? ...83 6. SGK, Emekli Çalışanlara Verilecek İstirahat Raporlarına Nasıl İşlem Yapmaktadır? ...83 7. İş Göremezlik Ödeneğinin Sigortalılara Ödenmesi İçin Hangi Belgeler İstenmektedir? ...83 8. Geçici İş Göremezlik Ödeneklerinin İşveren Prim Borçları Mahsup Edilir mi? ...84 9. Birden Fazla Sigortalılık Statüsünün Olması Halinde Ödenek İşlemleri Nasıl Yapılır? ...89 10. İş Göremezlik Ödeneğine Müstahaklığın Farklı Kapsamlardaki Çalışmalar ile Kazanılması Halinde Nasıl İşlem Yapılmaktadır? 90 11. Birden Fazla İstirahat Raporunun Çakışması Durumunda Sigortalıya Nasıl Ödeme Yapılacaktır? ...93 12. Geçici İş Göremezlik Ödeneğini Nasıl Hesaplanmaktadır? ...93 13. Geçici İş Göremezlik Ödeneği Ödemeleri Nasıl Yapılmaktadır?..98 14. E-Ödenek Sistemi İçerisindeki Tahsilat/Tediye Ekranları Altında Yer Alan E-Rapor Manuel Ödeme Sisteminden Nasıl Ödeme Yapılabilmektedir? ...101 15. İş Göremezlik Ödeneği Konusunda Sigortalılar Bilgilendiriliyor mu? ...102 16. Emzirme Ödeneği Ödeme İşlemleri Nasıl Yapılmaktadır? ....102 17. Organ Nakillerinde Organ Bağışında Bulunan (Donör)
Sigortalıların Geçici İş Göremezlik Ödenekleri Nasıl
Ödenmektedir? ...102 18. Çalışılmadığına Dair Bildirim Nasıl Yapılır? ...102
18.1. Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi Hakkında İdari Para Cezası Uygulamaları ... 107 18.2. Kâğıt Ortamında Düzenlenen Raporlar İçin
Çalışılmadığına Dair Bildirim Giriş İşlemleri ...109 18.3. Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi ile İlgili Diğer Konular ...110 18.4. İlk Defa veya Tekrar İşe Giren Sigortalıya Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi Yapılması ...113 18.5. Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi ve Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişine İlişkin Tebliğe Göre İş Göremezlik Programları ...115 18.6. Kâğıt Ortamında İş Göremezlik Belgesi ve Çalışabilir Belgesinin Düzenlenmesi ...115 19. İş Göremezlik Ödenekleri İle İlgili İşlemleri SGK’nın Hangi Birimi Gerçekleştirmektedir? ...119
20. Sigortalılığın Sona Ermesi Halinde SGK Yardımlardan Nasıl
Faydalanılır? ...120
20.1. İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Açısından Sona Erme ....122
20.2. Hastalık ve Analık Açısından Sona Erme ...123
BÖLÜM 3 İŞÇİLERİN EMEKLİLİĞİ I. SGK EMEKLİLİK İŞLEMLERİNDE HANGİ ESASLAR DİKKATE ALINMAKTADIR? ...129
1. Sigortalılık Süresi Nasıl Belirlenmektedir? ...129
1.1. Sigortalılık Süresinin Başlangıcını Etkileyen Faktörler ....130
1.1.1. İşe Giriş Tarihi ile Primlerin Ödenmeye Başladığı Tarihin Farklı Olması ...130
1.1.2. Kurumca Devir Alınan 506 sayılı Kanun’un Geçici 20. maddesi Kapsamındaki Sandıklar ...130
1.1.3. 18 Yaşın Altında Geçen Hizmetler ...130
1.1.4. Birden Fazla Sigortalılık Haline Tabi Olma ...132
1.1.5. Kanun’un Yürürlük Tarihinden Önce Birden Fazla Sosyal Güvenlik Kanun’una Tabi Hizmeti Olanlar ...132
1.1.6. Borçlanmalar ...132
1.2. Sigortalılık Süresine Eklenen Süreler ...132
2. Prim Ödeme Gün Sayısı Nasıl Belirlenmektedir? ...133
2.1. Prim Ödeme Gün Sayısı Koşulları ve Prim Ödeme Gün Sayılarını Oluşturan Hizmetler ...133
2.2. Prim Ödeme Gün Sayısına Eklenen Süreler ...133
2.2.1. Maden İşyerlerinin Yer Altı İşlerinde Geçen Çalışmalar ...133
2.2.2. 5434 sayılı Kanun’un Mülga 32. maddesine Göre FHSZ ...133
2.2.3. FHSZ’na Tabi Çalışmalar ...135
2.2.4. Başka Birinin Sürekli Bakımına Muhtaç Derecede Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalılar ...135
3. Emeklilikte Yaş Tespiti Nasıl Yapılmaktadır? ...136
3.1. Sigortalı Emeklilik İşlemlerinde Yaş Kavramı ve Uygulaması ...136
3.2. Yaş Hadlerinden İndirim Yapılması ...138
3.2.1. 506 sayılı Kanun’un Mülga Ek 5. maddesi Kapsamındaki İtibari Hizmet Süreleri ...138
3.2.2. FHSZ Kapsamındaki Hizmetler ...138
3.2.3. Başka Birinin Sürekli Bakımına Muhtaç Derecede
Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalılar ...139
II. SGK’DAN SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK NASIL ALINIR?...139
1. Sürekli İş Göremezlik Geliri Nedir? ...139
2. Sürekli İş Göremezlik Geliri Nasıl Hesaplanır?...141
2.1. İş Kazası ile Meslek Hastalığı Sigortasından Bağlanacak Gelirlere Esas Tutulacak Aylık Kazanç Nasıl Hesaplanır? ....142
2.2. 4/1-(A) bendi Gereği Sigortalı Sayılanların Gelire Esas Günlük Kazançları Nasıl Hesaplanır? ...143
3. Sürekli İş Göremezlik Derecesi İtirazlarıyla İlgili Mahkeme Kararlarını Nasıl Uygulamaktadır? ... 147
4. Gelirin Başlangıcı Nasıl Tespit Edilmektedir? ...149
5. Gelir Sermayeye Çevrilebilir mi? ...150
6. Maddi Tazminatlar Gelirlerden Kesilir mi? ...150
7. İş Kazası ve Meslek Hastalığına Bağlanacak Gelirlerde Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar Nelerdir? ...151
8. Ölüm Geliri Nasıl Bağlanmaktadır? ...153
9. Ölüm Geliri Nasıl Hesaplanır? ...153
III. SGK’DAN NASIL MALULEN EMEKLİ OLUNUR? ...155
1. SGK Kimleri Malul Saymaktadır? ...156
2. Malullük Aylığına Nasıl Hak Kazanılmaktadır? ...159
3. Malullük Aylığı Ne zaman Başlatılmaktadır? ...161
4. Malullük Aylığı Başvurusu ve İstenecek Belgeler Nelerdir? ..162
5. Malullük Aylığının Kesilmesi, Yeniden Başlaması Nasıl Yapılmaktadır? ...163
IV. SGK’DAN NASIL DUL VE YETİM AYLIKLARI BAĞLANMAKTADIR? ..168
1.Ölüm Sigortasından Hak Sahiplerine Hangi Şartlarla Aylık Bağlanmaktadır? ...168
1.1. Ölen Sigortalıya İlişkin Koşullar ...168
1.2. Hak Sahiplerine İlişkin Koşullar ... 171
2. Eşe Hangi Şartlarla Dul Aylığı Bağlamaktadır? ... 172
3. Çocuklara Hangi Şartlarla Yetim Aylığı Bağlamaktadır? ... 172
3.1. Erkek Çocuklar ...177
3.2. Kız Çocuklar ...181
3.3. Malul Çocuklar ...181
4. Ana ve Babaya Nasıl Aylık Bağlanır? ...181
4.1 Ana ve Babaların Gelir Tespit İşlemleri Nasıl Yapılmaktadır? ...183
5. Ölüm Aylığı Nasıl Hesaplanıp Paylaştırılmaktadır? ...183
5.1. Ölüm Geliri/Aylığının Hesaplanması ...183
5.2. Ölüm Gelir ve Aylığının Hak Sahiplerine Paylaştırılması ...184
5.3. Ölüm Geliri ve Aylığının Başlangıcı ...184
6. Ölüm Aylığı Başvurusu Nasıl Yapılmaktadır? ...185
7. Ölüm Aylığının Başlangıcı Nasıl Tespit Edilmektedir? ...185
8. Ölüm Aylığının Hak Sahiplerine Paylaştırılması Nasıl Yapılmaktadır? ...190
8.1. Eşe Bağlanacak Aylığın Oranı ...190
8.2. Çocuklara Bağlanan Aylıkların Oranı ...191
8.3. Ana ve Babaya Bağlanan Aylıkların Oranı ...191
9. Evlenme Ödeneği Nasıl Verilmektedir? ...191
10. Cenaze Ödeneği Nasıl Verilmektedir? ...193
11. Ölüm Aylığına İlişkin Durum Değişiklikleri ile İlgili SGK Hangi İşlemleri yapmaktadır? ...194
11.1. Ölüm Aylığının Kesilmesi ve Yeniden Başlaması ...194
11.1.1. Dul Eşin Aylıkları ...194
11.1.2. Erkek Çocukların Aylıkları ...194
11.1.3. Kız Çocukların Aylıkları ...195
11.1.4. Malul Çocukların Aylıkları ...195
11.1.5. Ana ve Babanın Aylıkları ...196
12. Ölüm Gelir/Aylıklarının Yaştan Dolayı Durdurulur mu? ... 197
13. Boşandığı Eşiyle Fiilen Birlikte Yaşayan Eş ve Çocukların Aylıkları Kesilir mi? ... 197
14. Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun’un Gereğince Fark Aylıkları Nasıl Ödenmektedir? ...198
15. Sigortalıya İlişkin Koşullarda Değişikliğin Olduğunun Ölüm Aylığı Bağlandıktan Sonra Tespit Edilmesi Halinde Hangi İşlemler Yapılmaktadır? ...201
16. Ölüm Aylığı Almakta İken Çalışma ve Öğrenci Niteliği Taşımaması Nedeniyle Aylığın Kesilmesi Gerektiği Daha Sonra Tespit Edilenlerin Durumu Ne Olacaktır? ...202
V. İŞÇİLER HANGİ HİZMET BORÇLANMALARINI HANGİ ŞARTLARLA YAPABİLMEKTEDİR? ...205
1. Emeklilik İçin Hizmet Borçlanmalarının Önemi ve Yatırılacak Prim Oranı? ...205
2. Kadınlar Nasıl ve Hangi Şartlarla Doğum Borçlanması Yapabilir? ... 207
3. Analık İzni Süreleri Nasıl Borçlanılabilir? ...216
4. Askerlik Borçlanması Nasıl Yapılabilir? ... 217
5. Aylıksız İzinde Geçen Süreler Borçlanılabilir mi? ...220
6. Tutuklulukta veya Gözaltında Geçen Süreler Borçlanılabilir mi? ...222
7. Grev ve Lokavtta Geçen Süreler Borçlanılabilir mi? ... 222
8. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile Çalışanlar Borçlanma Yapabilir mi? ... 222
9. Hizmet Borçlanması İçin Nasıl Müracaat Edilir? Ödenecek Tutar Nasıl Hesaplanır? ...224
10. Sigortalılığın Başlangıç Tarihinden Önceki Borçlandırılan Süreleri SGK Nasıl Değerlendirmektedir? ...227
11. Hizmet Borçlanma Tutarı Eksik Ödenirse Geçerli Olur mu? 232 12. Ay İçinde 30 Günden Az Prim Ödenen Sigortalıların Doğum Borçlanmasında Dikkate Alınacak Süreleri Nasıl Hesaplanır? 234 VI. İŞÇİLERE HANGİ ŞARTLARLA NASIL EMEKLİLİK (YAŞLILIK) AYLIĞI BAĞLANABİLİR? ... 236
1. 08/9/1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olan İşçilerin Emeklilik Koşulları Nelerdir? ... 236
1.1. 506 sayılı Kanun’un Geçici 81. maddesinin 1. fıkrasının (B) bendine Göre Aylığa Hak Kazanma Koşulları ...237
1.2. 506 sayılı Kanun’un Geçici 81/C Bendine Göre Aylığa Hak Kazanma Koşulları ... 238
2. 08/09/1999 ila 30/4/2008 (Dâhil) Tarihleri Arasında Sigortalı Olan İşçilerin Emeklilik Koşulları Nelerdir? ... 238
3. 30/4/2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanların Emeklilik Koşulları Nelerdir? ... 239
4. 5510/28. maddenin 2 ve 3. fıkrasına Göre Aylığa Hak Kazanma Koşulları Nelerdir? ... 239
5. İşe Başlamadan Önce Malul Olanlar Emekli Olabilir mi? ...240
6. Çalışma Gücündeki Kayıp Oranı Yüzde 40-Yüzde 59 Arasında Olanlar Nasıl Emekli Olabilir? ...241
6.1. 5510/28/5. madde ve Geçici 6/7. madde (d) ve (e) bentlerine Göre Çalışma Gücü Kaybı Oranı yüzde 40-yüzde 59 Arasında Olanlar (4/1-a Sigortalıları İçin) ...242
7. Maden İşyerlerinin Yer Altı İşlerinde Çalışanlar Nasıl Emekli Olabilir? ...242
8. Erken Yaşlananlar Erken Emekli Olabilirler mi? ...243
9. 2008/Ekim Aybaşından Önce Sigortalı Olan İşçiler Özel Şartlarla Nasıl Emekli Olabilir? ...243
9.1. Maden İşyerlerinin Yer Altı İşlerinde Çalışanlar ...243
9.1.1. 5510/Geçici 9/5. f. maddesine Göre Maden
İşyerlerinin Yer Altı İşlerinde Çalışan Sigortalıların Yaşlılık
Aylığından Yararlanma Şartları ...244
9.2. İlk Defa Sigortalı Oldukları Tarihte Malul Olan Sigortalılar ...244
9.3. Engelliliği Nedeniyle Vergi İndiriminden Yararlananlar 245 9.3.1. Engelliliği Nedeniyle Vergi İndiriminden Yararlanmaya Hak Kazanmış Olan Sigortalıların Emekliliğe Hak Kazanma Şartları ...245
10. Yaşlılık Aylığı Başvurusu Nasıl Yapılır? ...246
11. Yaşlılık Aylığı Ne Zamandan İtibaren Başlatılmaktadır? ...248
12. Yaşlılık Sebebiyle Hangi SGK’lılığın Sona Erdirilmesi Mümkün müdür? ...249
12.1. 2008 Yılından İtibaren Geçerli ...250
12.2. SGK Tarafından Otomatik Kayıt Altına Alınanlar ...250
13. Çalıştıkça Yüksek Emekli Maaşı Alınmasına Yönelik Düzenleme Yapılacak mı? ...251
13.1. Hem SGK Hem Çalışanların Aleyhine ...251
13.2. Cumhuriyetin 100. Yılı Hedeflerinde İyileştirme Öngörülüyor ...251
14. Emeklilikten Sonra Tekrar Çalışanlara İkinci Emeklilik Maaşı Bağlanır mı? ... 252
15. İşe Başlamadan Önce Malul Olanlar Emekli Olabilir mi? ... 252
16. Emeklilik Maaşının Haciz Edilmemesi İçin Ne Yapmalı? ...254
16.1. Emeklinin Rızası Olmadan Maaşı Haczedilemez ...254
16.2. Maaşınızın Evinize Getirilmesini İsteyebilirsiniz ... 255
16.3. İnternetten Başvuru Mümkün ... 255
16.4. Emekli Evde Bulunmazsa SGK’ya İade Edilir ... 255
BÖLÜM 4 GENEL SAĞLIK SİGORTASI UYGULAMASINA İLİŞKİN SORULAR/YANITLAR 1. İşçiler Genel Sağlık Sigortalılığından Nasıl Faydalanabilir? ....259
1.1. Prim Gün Sayısı ...259
1.2. Bir Yılın Hesabında Dikkate Alınmayacak Süreler ...260
1.3. Prim ve Prime İlişkin Borçlar ...260
1.4. Diğer Hususlar ...261
2. Ücretsiz İzin Dönemlerinde Sağlık Hizmetlerinden Nasıl Faydalanılır? ...264
2.1. Sendika Görevi Nedeniyle Ücretsiz İzin ...264
2.2. Askerlik Görevi Nedeniyle Ücretsiz İzin ...264
2.3. Diğer Ücretsiz İzinler ...264
3. İşçi Yakınlarının Sağlıktan Faydalanmasında Aktivasyonu İçin Hangi İşlemler Yapılmaktadır? ...264
3.1. Sağlık Aktivasyon İşlemleri İçin İstenen Belgeler ... 265
3.1.1. Sağlık Yardımı Talep ve Taahhüt Belgesi ... 265
3.1.2. Vukuatlı Nüfus Kayıt Örneği ... 265
3.1.3. Öğrenci Belgesi ... 265
3.1.4. Sağlık Kurulu Raporu ...266
3.1.5. Geçici Kimlik Numarası ve İkamet İzni ...266
4. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma Hakkı Hangi Hallerde Sona Ermektedir? ...266
4.1. İkametgâh Adresinin Türkiye Dışına Taşınması Nedeni İle Sona Erme ...266
4.2. Ölüm Nedeniyle Sona Erme ... 267
4.3. Tutukluluk ve Hükümlülük Nedeni ile Sona Erme ... 267
4.4. Askerlik Nedeni ile Sona Erme ...268
4.5. Sigortalılığın Sona Ermesi Nedeni ile Sona Erme ...268
4.5.1. Sigortalılığı Sona Erdikten Sonra 10 Gün, 30 Gün veya 10+90 Gün Daha Sağlık Hizmetinden Yararlanacaklar ..269
4.5.2. Genel Sağlık Sigortalılığının Bittiği Tarih İtibariyle Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı Sona Erenler 269 4.6. Sıfır Gün ve Kazanç Bildirilen Sigortalıların Sağlık Yardımları ...270
5. Birden Fazla Genel Sağlık Sigortalılığı veya Bakmakla Yükümlü Olunanların Statülerinin Değişmesi, Birleşmesi veya Çakışması Halinde Sağlık Yardımlarından Nasıl Faydalanılır? ... 271
5.1. Sürekli İş Göremezlik Geliri veya Ölüm Geliri alanlar ... 271
5.2. Ölüm Aylığı Alanlar ile Bakmakla Yükümlü Olunanlar .272 5.3. 1005 sayılı Kanun’a Göre Aylık Alanlar ile Bunların Eşleri ..273
6. Yurt Dışı Borçlanması Yaparak Aylık Alanlar Genel Sağlık Sigortasından Nasıl Faydalanır? ...273
6.1. Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Olan Ülkelerden Borçlanarak Aylık Alanlar ...273
6.2. Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Olmayan Ülkelerden Borçlanarak Aylık Alanlar ...273
7. Uzun Süreli İstirahat Alan İşçiler Sağlıktan Nasıl Faydalanır? 274 8. İşverenlerce Elektronik Ortamda Sigortalı İçin Prim Gün Bildirilmesi ile Sağlıktan Nasıl Faydalanılır? ...274
9. Aylık veya Gelir Bağlanacak Sigortalıların Aktivasyon İşlemleri
Nasıl Yapılır? ...274
10. Mahkeme Kararlarına Göre Sağlık Yardımlarından Nasıl Yararlanılır? ...274
11. SGK Yeni Uygulama İle Yurtdışı Sağlıktan Faydalanmada Nasıl İşlem Yapılacaktır? ... 275
12. Korona Nedeniyle Ücretsiz İzinli Sayılanların Sosyal Güvenliği Nasıl Sağlanacaktır? ...276
13. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Sürecinde Çalıştırılabilecek ve Çalıştırılamayacak Kronik Hasta Çalışanlar Kimlerdir? ...277
13.1. Risk Grubunda Olan Kronik Hastalıklar ...278
13.2. Riskli Kronik Hastalığın Belgelenmesi ...278
13.3. Risk Grubunda Olan Kamu Çalışanları Hak Kaybına Uğramayacak ...278
13.4. Özel Sektör Çalışanlarının Durumu ...279
13.5. Kamu Emsal Kabul Edilebilir ...279
14. Çalışanlara “MASKE” Vermek Zorunlu mudur? ...279
14.1. İşverenin Maske Vermesi Yasal Bir Mecburiyettir ...279
14.2. Kamu İşverenleri İşçi-Memur Ayrımı Olmadan Maske Vermek Zorunda...280
14.3. Maske Verilmemesine Bağlı Olarak Uygulanan Cezalar .... 280 14.4. Memurlara Maske Vermeyen Kamu İşverenlerine de Ceza ...280
15. Kısa Çalışmada Raporlu Çalışanlara SGK İstirahat Parası Öder mi? ...281
15.1. Hangi Ödenek Verilir? ...281
15.2. SGK ile İŞ-KUR Arasında Veri Paylaşım Protokolü ...281
15.3.Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi ... 282
16. Koronavirüsü Hastalık mı? İş Kazası mı Sayılacak? ... 282
16.1. Ukrayna Seferinde İşçi Grip Kaptı ... 282
16.2. Müfettiş İş Kazası ile İlişkilendirmedi ... 283
16.3. Adli Tıp Kurumu Raporu ... 283
16.4. Yargıtay İş Kazası Saydı ... 283
16.5. Çift Maaş Bağlanabilir ...284
17. Genel Sağlık Sigortalısının Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişiler Kimlerdir, Hangi Tarih İtibarıyla Sağlıktan Faydalanabilmektedir? ....284
18. İşçinin Yabancı Uyruklu Anne/Babası Sağlıktan Faydalanabilir mi? ...287
19. Trafik Kazalarına Bağlı Sağlık Masraflarını SGK Karşılar mı? ...288 20. Hangi Hizmetlerden Ne Kadar Katılım Payı Alınmaktadır? 288 20.1. Katılım Payı Alınacak Sağlık Hizmetleri Nelerdir? ...289 20.2. Hekim ve Diş Hekimi Muayenesi ve Yardımcı Üreme Yöntemi Tedavileri Katılım Payı Ne Kadardır? ...289 20.3. Yardımcı Üreme Yönteminde Katılım Payları Ne
Kadardır? ...290 21. Hangi Hallerde Katılım Payı Alınmamaktadır? ...290 22. SGK Kimlerden Katılım Payı Almamaktadır? ...291 23.Hangi Sağlık Kuruluşları Kimlerden Nasıl İlave Ücret
Almaktadır? ...291 23.1.Kimlerden İlave Ücret Alınmamaktadır? ... 292 23.2 İlave Ücret Alınmayacak Sağlık Hizmetleri Nelerdir? .. 293 KAYNAKÇA ...294
KISALTMALAR
agb : Adı Geçen Bülten age : Adı Geçen Eser agm : Adı Geçen Makale agr : Adı Geçen Rapor Agt : Adı Geçen Tez
APHB : Aylık Prim ve Hizmet Belgesi
BAĞ-KUR : Esnaf, Sanatkâr ve Bağımsız Çalışanlar Sosyal Güvenlik Kurumu
Bşk : Başkan
C : Cilt
COVID-19 : Yeni Koronavirüs Hastalığı
ÇSGB : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
D : Daire
DİE : Devlet İstatistik Enstitüsü E.S : T.C. Emekli Sandığı Erasmus : Öğrenci Değişim Programı
ETSŞY : Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği FHSZ : Fiili Hizmet Süresi Zammı
Gn : Genel
Grp : Grup
GV : Gelir Vergisi H.D : Hukuk Dairesi H1N1 : Domuz Gribi
HİTAP : Hizmet Takip Program
His : Hisse
İKMH : İş Kazası-Meslek Hastalıkları İPC : İdari Para Cezası
İşk. : İş Kazası
İŞ-KUR : Türkiye İş Kurumu
İşv : İşveren
K : Kanun
KHK : Kanun Hükmünde Kararname KPS : Kimlik Paylaşım Sisteminden Kurum : Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı
KUSAS : Kurum Sigortalıları Sağlık Aktivasyon Sistemi
Kz. : Kaza
Md : Müdür
MEDULA : Reçete Onay Sistemi / Reçete Provizyon Sistemi MERNİS : Merkezî Nüfus İdare Sistemi
MH : Meslek Hastalığı
MOSİP : Mali Otomasyon Sistemi Projesi
No : Numara
POMEM : Polis Meslek Eğitim Merkezleri
Pr : Prim
PTT : Posta ve Telgraf Teşkilatı
RG : Resmi Gazete
S : Sayı
s : Sayfa
SGDD : Sosyal Güvenlik Dünyası Dergisi SGDP : Sosyal Güvenlik Destek Primi SGİM : Sosyal Güvenlik İlçe Müdürlüğü SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu SGM : Sosyal Güvenlik Merkezi SMS : Kısa Mesaj Hizmeti
SİD : Sürekli İş Göremezlik Derecesi
Sig : Sigorta
SİÖ : Sürekli İş Göremezlik Ödeneği SPAS : Sağlık Provizyon Aktivasyon Sistemi SPEK : Sigorta Primine Esas Kazanç
SSGSS Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası SSİY : Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği SSK : Sosyal Sigortalar Kurumu
STF : Sigorta Teftiş Kurulu Başkanlığı SUT : Sağlık Uygulama Tebliği
TİSK : Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu TODAİ : Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi
TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu
TÜRK-İŞ : Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu TYP : Toplum Yararına Programlar
Üc : Ücret
V.K : Vizite Kâğıdı VUK : Vergi Usul Kanunu
Y : Yargıtay
YHGK : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu YÖK : Yüksek Öğretim Kurumu
BÖLÜM 1
SGK ÇATISI ALTINDA
İŞÇİLERİN YERİ
I. İŞÇİLERİN SİGORTALILIK STATÜSÜ NASIL BELİRLENMEKTE- DİR?
1. İşçiler Hangi Grupta Sigortalı Sayılmaktadır?
İşçiler, sosyal güvenlik reformu öncesinde işçiler için kurulmuş olan Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) çatısı altında 506 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmaktaydı. Ancak işçilerin SSK’sı ile diğer sosyal güvenlik kurumları olan memurların-Emekli Sandığı, esnaf ve diğer bağımsız çalışanların Esnaf, Sanatkâr ve Bağımsız Çalışan- lar Sosyal Güvenlik Kurumu (BAĞ-KUR) “Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı”na devredilerek ortadan kaldırılmıştır. Buna karşın yeni kurulan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bünyesinde de statüye da- yalı farklı hak ve yükümlülükleri olan çok sayıda sigortalılık çeşidi bulunmaktadır1.
SGK’nın uygulama Kanunu olan 5510 sayılı Kanun’un 4. madde- sinin 1. fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılabilmek için sigorta- lının işverenle arasında Kanun’un 3. maddesinde tanımlanan hizmet akdi bağının bulunması, işveren veya işveren vekili ya da alt işveren tarafından işe alınıp, hizmet akdine tabi çalıştırılması gerekmektedir.
Buna göre hizmet akdine istinaden çalışanlar işçi sayılmakta olup SGK bünyesinde (4/1-a) kapsamında sigortalı sayılmaktadır.
2. İşçilerin Sigortalılıkları SGK’ya Nasıl Bildirilmektedir?
Sosyal güvenlik sistemimizde işçilerin SGK’ya bildirilip tescilleri- nin yapılması işlemleri bunları çalıştıran işverenlerinin yükümlülük ve sorumluluğunda bulunmaktadır.
2.1. İşçilerin SGK’ya Bildirilmesi Gereken Süreler?
(4/1-a) Kapsamında sigortalı sayılan işçilerin kural olarak, çalı- şamaya başlamadan önce SGK’ya bildirilmeleri zorunludur. (4/1-a) kapsamında hizmet akdine tabi sigortalı sayılanlar, çalışmaya, mes- leki eğitime veya zorunlu staja başladıkları tarihten en geç bir gün önce Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan “Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi” ile işverenleri tarafından SGK’ya bildirilecektir.
Bu sigortalılara ait sigortalı işe giriş bildirgesinin Kanun’un 8.
maddesinin1. fıkrasında ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 11. maddesinin 3. fıkrasında belirtilen sürelerde Kuruma verilmeme- si halinde 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi gereğince idari para cezası uygulanacaktır.
(4/1-a) Kapsamında sigortalı sayılanların kural olarak, çalışama- ya başlamadan önce Kuruma bildirilmeleri zorunlu olmakla birlikte aşağıda sayılan bazı işlerin nitelik ve özelikleri ile ilk defa işçi çalıştı-
1 İsa KARAKAŞ, SGK değiştirdi: SSK’sı ve emekliliği iptal edilecek BAĞ-KUR’lular, Türkiye Gazetesi, 13.05.2019
rılmaya bağlı olarak işe başlamadan önce bildirilme kuralına istisna- lar getirilmiştir. Bu istisnalar aşağıda tek tek sayılmıştır.
2.1.a. En Geç Çalışmaya Başlanan Gün Bildirilecek Sigortalılar İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacakların sigor- talı işe giriş bildirgesinin işverenleri tarafından en geç sigortalıların çalışmaya başladığı gün SGK’ya verilmesi gerekmektedir.
6385 sayılı Kanun’un 10. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un “Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi ve İşkollarının ve İşlerin Tehlike Sınıf ve Derecelerinin Belirlenmesi” başlıklı 83. maddesi ile bu mad- deye göre hazırlanan Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi 1.9.2013 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.
21.8.2013 tarihli ve 28742 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sos- yal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yö- netmelik ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği (SSİY)’nin 28. mad- desinin 1. fıkrasının (b) bendinde yapılan değişiklikle iş kolu kodları belirlenmiş, SSİY’ye işkolu kodları listesi eklenmiştir.
İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacakların sigor- talı işe giriş bildirgesinin süresinde verilip verilmediği hususu iş kolu kodlarına göre belirlenmekte olup, işe giriş bildirgesinin süresinde verilip verilmediğine 1.9.2013 tarihinden önce olduğu gibi işyeri sicil numarasının 2, 3, 4 ve 5 numaralı hanelerinde yer alan iş kolu kod- larına bakılarak işlem yapılmaya devam edilecektir. (41XX, 42XX, 43XX) inşaat işyerleri, (03XX) balıkçılık işyerleri, (01XX) tarım işyer- leri, (011X) hayvancılık işyerleri için kullanılacaktır.
Örnek- Balıkçılık iş kolu kodu ile tescilli işyerinde 15.1.2017 tari- hinde işe başlatılacak kişinin sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç 15.1.2017 tarihinde Kuruma verilmesi gerekmektedir.
2.1.b. Bir Aylık Sürede Bildirilecek Sigortalılar
2.1.ba. Yabancı Ülkelere Sefer Yapan Ulaştırma Araçlarına Sefer Esnasında Alınarak Çalıştırılanlar
Yabancı ülkelere sefer yapan Türk bayraklı kara, hava ve deniz ulaştırma araçlarına sefer esnasında işe alınan sigortalıların çalış- maya başladıkları tarihten itibaren bir aylık süre içerisinde işe giriş bildirgesinin işverenleri tarafından Kuruma verilmesi halinde sigor- talı işe giriş bildirgesi yasal süresinde Kuruma verilmiş sayılacaktır.
Örnek- İstanbul’dan 23.2.2017 tarihinde Beyrut’a sefere giden ge- mide sefer esnasında 27.2.2017 tarihinde Yunanistan’da işe alınan si- gortalının işe giriş bildirgesinin Kuruma verilmesi gereken son tarih 27.3.2017’dir.
2.1.bb. Kuruma İlk Defa İşyeri Bildirgesi Verecek İşyerlerinde Çalıştırılanlar
Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı ça- lıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe alınacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç işyerinin tescil tarihinden itiba- ren bir ay içinde verilmesi halinde sigortalı işe giriş bildirgesi yasal sürede verilmiş sayılacaktır.
Örnek- 27.2.2017 tarihinde ilk defa tescil edilen ( A ) işyerinden 1 sigortalının çalışmaya başlayacağı bildirilmiştir. Bu durumda, iş- yerinin tescil tarihi sigortalı çalışmaya başladığı tarih olacağından;
2.3.2017 tarihinde 8, 18.3.2017 tarihinde 3 ve 27.3.2017 tarihinde ça- lışmaya başlayan 3 sigortalının bildirimi tescil tarihinden itibaren bir aylık süre içinde yapılmış olması halinde sigortalı işe giriş bildirgesi yasal süresinde verilmiş olacaktır.
2.1.c. Kamu İdarelerince İstihdam Edilen 4447 sayılı Kanun’a Göre İşsizlik Sigortasına Tabi Olmayan Sözleşmeli Personel
657 sayılı Kanun, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Ka- nunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu, 2547 sayılı Kanun, 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu, 233 ve 399 sayılı kanun hükmünde kararnameler ile 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararna- meye tabi kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat kanunlarındaki hükümlerine göre sözleşmeli personel statüsünde çalışanlardan Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendine tabi olanlar ile 657 sayılı Kanun gereğince geçici personel statüsünde çalıştırılan per- sonelin bildirimi çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma yapılır.
İşsizlik sigortası primi kesilmeyen sigortalıların hizmetlerinin bildirimi aylık prim ve hizmet belgesinin “13” numaralı belge türü ile yapılır.
6552 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanun’un 46. maddesine 11.9.2014 tarihinden itibaren 527 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 31.
maddesi kapsamında yer alan sözleşmeli personel de ilave edilmiş olup, bu kapsamda sigortalı çalıştıran işyerleri de 11.9.2014 tarihinden itibaren çalıştırdıkları sigortalıların işe giriş bildirgesini bir ay içinde Kuruma vereceklerdir.
Örnek- 657 sayılı Kanun’un 4. maddesinin (B) bendine tabi olarak 19.3.2020 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığında çalışmaya başla- yacak sigortalının işe giriş bildirgesinin 19.4.2020 tarihine kadar (bu tarih dâhil) Kuruma verilmesi gerekmektedir.
2.1.d. Kamu İdarelerince Yurt Dışı Görevde Çalıştırılacaklar 5510 sayılı Kanunla, kamu idarelerinin yurtdışı teşkilatlarında ça- lıştırılmak üzere gönderilen ve Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendine tabi olan personelin, yurtdışında çalışmaya başladığı ta- rihten itibaren bir ay içinde Kuruma bildirimi yapılacaktır.
Örnek- 18.2.2009 tarihinde kamu kurumunun yurtdışı teşkila- tında görevlendirilmek üzere işe alınan sigortalının sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç 18.3.2009 tarihine kadar (bu tarih dâhil) Kuruma verilmesi gerekmektedir.
2.1.e. Maliye Bakanlığı Vizesine Bağlı Olarak Kamu İdarelerinde Çalışacaklar
Kamu idarelerinde Maliye Bakanlığı vizesine tabi olup, (4/1-a) kapsamında çalışacak sigortalıların vize işleminin gerçekleştirildiği- ne ilişkin yazının, ilgili kamu idaresine intikal ettiği günü izleyen ikin- ci iş günü sonuna kadar Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
Örnek- 4.2.2019 tarihinde kamu kurumunda çalışmaya başla- yan sigortalının Maliye Bakanlığı vize yazısı, ilgili kamu kurumuna 11.2.2019 tarihinde intikal etmiştir. Bu sigortalının işe giriş bildirgesi- nin en geç 13.2.2019 tarihine kadar (bu tarih dâhil) Kuruma verilmesi gerekmektedir.
2.1.f. Özelleştirme Kanunu Uyarınca Özelleştirilen İşyerlerinden Naklen Atanan Sözleşmeli veya Kapsam Dışı Personel
4046 sayılı Kanun gereğince özelleştirilen işyerlerinden diğer kamu kurum ve kuruluşlarına naklen atanan sözleşmeli veya kap- sam dışı personel nakledildikleri kamu idarelerinde işe başladıkları tarihi takip eden ikinci iş günü sonuna kadar Kuruma bildirilecektir.
Örnek- 17.6.1997 tarihinde özelleştirilen işyerinden 22.11.2018 ta- rihinde naklen bir kamu kurumuna atanan sigortalı, 25.11.2018 ta- rihinde işe başlamıştır. Bu sigortalının işe giriş bildirgesinin en geç 27.11.2018 tarihine kadar Kuruma verilmesi gerekmektedir.
2.1.g. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Kursiyerleri
İŞKUR ile SGK arasında imzalanan Protokol gereğince, Türkiye genelindeki bütün İŞKUR kursiyerlerinin işlemleri Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Ulucanlar Sosyal Güvenlik Merkezinde açılan 1 8560 02 02 1137738 006 07 93 numarası ile işlem gören Türkiye İş Ku- rumu Ankara İl Müdürlüğü işyeri numarası üzerinden yapılmaktadır.
İŞKUR tarafından meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler için, işyeri sicil numarası, T.C. kimlik nu- maraları ve kursa başlangıç tarihleri izleyen ayın 10. günü akşamına kadar SGK’ya bildirilmektedir. Sigortalı işe giriş bildirgesi ve genel
sağlık sigortası giriş bildirgesi istenmeden SGK tarafından, bunların tescilleri T.C. kimlik numaralarına göre yapılacak, kursa başladıkları tarihten itibaren ise sigortalılıkları başlatılacaktır.
İŞKUR’un Protokolde belirtilen yükümlülükleri Protokolde belir- tilen sürede yerine getirmemesi halinde Kanun’un 102. maddesi hü- kümleri uygulanacaktır.
6552 sayılı Kanun ile Kanun’a eklenen geçici 57. madde ile Proto- kol hükmü gereğince verilmesi gerektiği halde verilmeyen bildirge ve belgelerin 11.9.2014 tarihinden itibaren altı ay içinde (11.3.2015 ta- rihi dâhil) verilmesi halinde bu bildirimlerin yasal süresinde verilmiş sayılacağı, bu yükümlülükler için daha önce uygulanan idari para cezalarının, kesinleşip kesinleşmediğine bakılmaksızın terkin edile- ceği, ancak tahsil edilmiş tutarların red ve iade veya mahsup edilme- yeceği hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu hüküm gereğince İŞKUR’ca toplu olarak bildirilen si- gortalı işe giriş bildirgeleri ile aylık prim ve hizmet belgesinden Ku- ruma verilmediği anlaşılanların İŞKUR tarafından 11.3.2015 tarihine kadar (bu tarih dâhil) verilmesi halinde idari para cezası uygulanma- yacak, 11.9.2014 tarihinden önce idari para cezası uygulanmış ancak tahsilat yapılmamış idari para cezaları terkin edilecek, tahsil edilmiş tutarlar red ve iade veya mahsup yapılmayacaktır.
Örnek - 21.11.2013 tarihinde İŞKUR kursiyeri olarak toplu tescili yapılan sigortalının 2013 yılı Ekim ayı aylık prim ve hizmet belgesinde sigortalılık başlangıç tarihinin 21.10.2013 tarihi olduğu tespit edilmiş olup işe giriş bildirgesinin takip eden ayın 10. gününe kadar verilme- diği tespit edilmiştir. İşe giriş bildirgesinin 11.3.2015 tarihine kadar verilmesi halinde işe giriş bildirgesinin Protokolde belirtilen sürede verilmemesi sebebiyle idari para cezası uygulanmayacaktı.
2.1.h. Çırak, Aday Çırak ve Meslek Eğitimi Gören Öğrencilerin Bil- dirimi
3308 sayılı Kanun’da belirtilen çırak, aday çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerin si- gortalı işe giriş bildirgesinin Kuruma eğitim kurumlarınca staja veya mesleki eğitime başladıkları tarihten önce verilmesi gerekmektedir.
2.1.ı. Tutuklu ve Hükümlülerin Bildirimi
5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde sa- yılanların bildirimi; bunları çalıştıran kamu idareleri, işverenler ya da Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumunca işe başla- tılmadan en geç bir gün önce Kuruma yapılacaktır.
2.1.i. Naklen ve Hizmet Akdi Sona Ermeden Aynı İşverenin Aynı ya da Başka Ünitede Tescil Edilmiş İşyerinde Çalışanlar
İlk işyerindeki çalışmasına ait sigortalı işe giriş bildirgesi Kuruma verilerek tescil işlemi yapılmış olan sigortalının, naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede tescil edilmiş diğer işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yasal süresi dı- şında Kuruma yapılan bildirimler de süresinde yapılmış sayılacaktır.
Sigortalının hizmet akdinin sona erip ermediğinin tespiti Kuru- mun hizmet kayıtlarından yapılacak, ayrıldığı işyerinden sonra ara vermeden nakil edildiği işyerinde işe başlaması halinde bu sigorta- lının gerek işten ayrılış bildirgesi gerekse işe giriş bildirgesinin yasal süresi dışında verilmesinden dolayı idari para cezası uygulanmaya- caktır.
İşverenlerin bu durumdaki sigortalılar için e-sigorta yoluyla ve- recekleri işe giriş bildirgesinde “İstisna Durum Bildirim Tablosu”nda
“Naklen ve hizmet akdi ilişkisi sona ermeden aynı işverenin Kuru- mun aynı ya da başka sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezince (SGİM/SGM) tescil edilmiş diğer işyerinde çalışan sigor- talı” alanı, işten ayrılış bildirgesinde ise işten ayrılış nedenlerinden
“16 Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işye- rine nakli” alanını seçmeleri gerekmektedir.
Örnek- (A) işyerinden 31.12.2009 tarihinde ayrılan sigortalının bu işverene ait (B) işyerinde 5.1.2010 tarihinde çalışmaya başladığı, işe giriş bildirgesinin 10.1.2010 tarihinde Kuruma verildiği tespit edil- miştir. Sigortalı adına (A) işyeri tarafından verilen aylık prim ve hiz- met belgesinde 2009 yılı Aralık ayında 30 günlük hizmet bulunduğu, ancak işten ayrılış tarihi ve ayrılış nedeni bildirilmediği gibi sigortalı işten ayrılış bildirgesinin de verilmediği anlaşılmıştır. Bu durumda 5.1.2010 tarihinde (B) işyerinde çalışmaya başlayan sigortalının hiz- met akdinin kesintisiz olarak devam ettiğinden bahsedilmesi müm- kün olmadığından, (B) işyerinden yasal süresi dışında verilen işe giriş bildirgesi, (A) işyerinden ise yasal sürede verilmeyen sigortalı işten ayrılış bildirgesi için idari para cezası uygulanması gerekmektedir.
2.1.j. Alt İşverenin İşyerinde Çalışan Sigortalılar
5510 sayılı Kanun’un 12. maddesinin 6. F. gereğince işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran alt işverenlerin aldıkları işlerde çalıştırdıkları sigortalılar için ayrıca işyeri dosyası açılmamaktadır. Bu şekilde alt işveren tarafından çalıştırılan sigortalılarla ilgili tüm işlemler asıl iş- veren adına açılan işyeri dosyasında yürütüldüğünden, alt işveren- lerin, işverene diğer alt işyerleri ya da asıl işyeri numarası üzerinden çalıştırdığı sigortalılardan dolayı müstakil işveren durumunda görül- melerine imkân bulunmamaktadır.
Asıl işyerine ait numara ya da alt işveren numarası üzerinden si- gortalı işe giriş bildirgesi verildikten sonra diğer alt işveren ya da asıl işveren yanında hizmet akdi sona ermeden çalışmaya devam eden sigortalılar için sonradan verilen işe giriş bildirgeleri yasal süresinde verilmiş sayılmaktadır.
Ancak, alt işverenin kendisine ait müstakil tescil edilmiş işyerin- den başka işverenden aldıkları işlerde çalıştırdıkları sigortalıların bu- lunması halinde bu sigortalıların bildirimlerinin kendilerine ait tescilli işyerinden Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
Örnek 1- (C) işyeri 2.2.2019 tarihinde Kanun kapsamına alınmış olup, 8 sigortalıyı 20.2.2019 tarihinde işe başlatmıştır. Bu işyerinden 16.2.2019 tarihinde iş alan (C-1) alt işvereni çalıştırdığı sigortalıları en geç 2.3.2019 tarihine kadar (bu tarih dâhil) idari para cezası uygulan- maksızın Kuruma bildirecektir.
Örnek 2- Yukarıdaki örnekteki işverenden 24.3.2019 tarihinde iş alan (C-2) alt işvereni çalıştırdığı 11 sigortalıyı en geç 23.3.2019 tari- hinde Kuruma bildirecektir.
Örnek 3- (D) işyerinin (D-1) alt işyerinde çalışmaya başlayan si- gortalının bu işyerindeki çalışması devam ederken (D-2) alt işyeri üzerinden hizmet bildirildiği anlaşılmış olup, aylık prim ve hizmet belgesinde sigortalının bu işyerlerinde kesintisiz olarak çalıştığı tes- pit edildiğinden (D-2) alt işyeri üzerinden sonradan verilen işe giriş bildirgesinden dolayı idari para cezası uygulanmayacaktır.
2.1.k. Devredilen İşyerlerinden Sigortalıların Bildirimi
5510 sayılı Kanun’un 11. maddesinde sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya intikal etmesi halinde yeni işveren, işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden on gün içinde işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlü olup, bu işlerde çalışan sigortalıların, sigorta hak ve yükümlülükleri devam etmektedir. Devir veya intikal nedeniyle düzenlenen işyeri bildirge- sine istinaden ayrıca işyeri dosyası tescil edilmemekte olup, işlem- lerin eski işyeri numarasından devam ettirilebilmesi için devir veya intikale ilişkin gerekli değişiklikler işyeri tescil kütüklerine kayde- dilmektedir. Bu durumda işyeri devri halinde devreden ve devralan işverenin sigortalılar için sigortalı işe giriş ve işten ayrılış bildirgesi vermesine gerek bulunmamaktadır.
Devir/intikal tarihinden önceki sürelere ilişkin sigortalı işe gi- riş/işten ayrılış bildirimi/aylık prim ve hizmet belgesi eski e-sigorta kullanıcı kodu ve şifresi ile devir/intikal tarihinden sonraki sürelere ilişkin işe giriş/işten ayrılış bildirimi/aylık prim ve hizmet belgesi ise yeni e-sigorta kullanıcı kodu ve şifresi ile Kuruma bildirilecektir.
Örnek- (A) işvereni 25.10.2011 tarihinde 15 sigortalısı olan işyeri- ni, (B) işverenine devretmiştir. İşyerini devir alan (B) işvereni işyeri
bildirgesini Kuruma vermiş, 2.11.2011 tarihinde 5 sigortalı daha çalış- tırmaya başlamıştır. Bu durumda devreden işverence 15 sigortalı için işten ayrılış bildirgesi, devralan işverence de işe giriş bildirgesi veril- meyecektir. Ancak sonradan 2.11.2011 tarihinde işe alınan 5 sigortalı için işe giriş bildirgesinin en geç 1.11.2011 tarihine kadar yeni e-sigorta kodu ve şifresi ile Kuruma bildirilmesi gerekmektedir.
2.1.l. Nakledilen İşyerlerinden Sigortalıların Bildirimi
5510 sayılı Kanun’un 11. maddesi ve SSİY’nin 33. maddesi gere- ğince işyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi halinde nakleden işverence; başka bir işverene dev- redilmesi halinde devralan işverence nakil veya devir tarihini takip eden on gün içinde işyeri bildirgesi vermesine gerekmektedir.
Nakledilen sigortalıların sigorta hak ve yükümlülükleri devam ettiğinden nakil edilen işyerlerinden sigortalı işten ayrılış bildirgesi, yeni adresteki işyerinden ise sigortalı işe giriş bildirgesi düzenlene- cek ancak, bu belgelerin yasal süresi dışında Kuruma verilmesinden dolayı idari para cezası uygulanmayacaktır.
İşyerinin aynı ünitenin görev alanına giren başka bir adrese nak- ledilmesi halinde ise işyerinin yeni adresi güncellenmekte ayrıca iş- yeri sicil numarası verilmemektedir. Bu durumda, nakil edilen işyer- lerinde çalışan sigortalılar için işten ayrılış ve işe giriş bildirgesinin Kuruma verilmesine gerek bulunmamaktadır.
2.1.m. 4046 sayılı Kanun’a Göre İş Kaybı Tazminatı Alanlar İŞKUR ile SGK arasında imzalanan protokol (EK-8) gereğince, iş kaybı tazminatı alanların işlemleri açılan tek bir dosya üzerinden İŞ- KUR tarafından yapılmaktadır. İŞKUR tarafından ilk iş kaybı tazmi- natının fiilen ödendiği tarihi takip eden ayın sonuna kadar primleri- nin SGK’ya aktarıldığı tarihten itibaren bunların sigortalı bildirimi ve tescili yapılmış sayılmaktadır. Bu nedenle, bunlar için ayrıca sigortalı işe giriş bildirgesi ve genel sağlık sigortası giriş bildirgesi istenmeye- cektir.
2.1.n. İŞKUR Tarafından Düzenlenen Toplum Yararına Programla- rından (TYP) Yararlananlar
İŞKUR tarafından düzenlenen toplum yararına çalışma program- larına katılan sigortalıların bildirimleri bunları çalıştıran işverenler tarafından işin başlama tarihinden önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma yapılacaktır.
2.2. İşçiler Kendilerini SGK’ya Bildirebilir mi?
İşe başlamalarına karşın SGK’ya işverenleri tarafından bildiril- meyen kadın ve çocuk işçiler kendi kendilerini SGK’ya bildirmeleri mümkün bulunmaktadır.
(4/1-a) kapsamında sigortalı sayılan kadın ve çocuk işçiler işe başlama tarihlerinden itibaren bir ay içinde sigortalılıklarını sigortalı bildirim belgesi ile Kuruma bildirirler. Kurumun elektronik altyapısı oluşturulunca bildirimler internet ortamında da yapılır. Anılan si- gortalıların kendini bildirmemesi aleyhine delil teşkil etmez. Sigor- talıların bildirimleri ile bu kişiler için işverenler ya da ilgili kuruluşlar tarafından yapılan bildirimlerde farklılık olması halinde yapılacak yazışmalar sonucunda farklılık giderilemezse, kontrol ve denetim sonucuna göre işlem yapılmaktadır.
Belgenin Doldurulmasına İlişkin Açıklamalar;
• Bu belge, hizmet akdi ile sigortalı olarak çalışmaya başlayanların kendilerini 5510 sayılı Kanun’un 8. maddesi gereği Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmeleri amacıyla kullanılır.
• “Sosyal Güvenlik Sicil Numarası” hanesine, T.C kimlik numarası, yabancı uyruklular için ise Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdür- lüğü tarafından verilen kimlik numarası yazılır. Bu alan doldurulur- ken en soldaki kutucuktan başlamak üzere her kutuya bir rakam gelecek şekilde yazılır.
• “A-Sigortalıların Kimlik Bilgileri” bölümünün bütün haneleri nü- fus hüviyet cüzdanındaki bilgilere göre tam ve doğru olarak doldu- rulur.
• “B-Beyan ve Taahhütler ” bölümünde; “İşverenin Adı-Soyadı, Ünvanı” satırında; işyerinin varsa unvanı, işyeri kişiye ait ise adı ve soyadı, “İşyeri Sicil Numarası” satırında biliniyorsa çalışmaya başla- nılan işyerinin Sosyal Güvenlik Kurumundaki işyeri sicil numarası ile işyerinde çalışmaya başlanılan tarih, gün, ay, yıl olarak noksansız yazılır.
• Bu belgenin, işe başlanılan tarihten itibaren 30 gün içinde işyeri- nin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Müdürlüğüne/Merkezine veril- mesi gerekir.
3. Birden Fazla İşyerinde Çalışan İşçilerin Gün Sayısı Nasıl Belir- lenmektedir?
Gerek SSK (506 sayılı Kanun’un mülga 2. maddesi) gerekse SGK döneminde 4/1-a kapsamında sigortalı sayılan işçiler, hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılabilmektedir.
Yani işçi aynı anda birden fazla işyerinde çalışırsa çalıştığı her işye- rinden sigortalı gösterilmek zorundadır.
SGK’ya göre ay 30 gün, yıl 360 gün olarak kabul edilmekte olup, 4/1-a kapsamındakiler hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılabilmektedirler. Kanun’un 82. maddesinin dör- düncü fıkrası gereğince 53. maddeye göre belirlenen aynı sigortalılık halinde birden fazla işte çalışması nedeniyle kazançların prime esas kazanç üst sınırına kadar olan kısmı alınacaktır.
Örnek 1- Özel sektöre ait iki farklı işyerinde asgari ücretle çalışan sigortalının 2018 yılına ait gün sayısı ve prime esas kazançları aşağı- daki gibi belirlenecektir.
Özel Sektörde Yıl İçinde Birden Fazla İşyerinde Çalışma Hali
Sektör Ay 1. İşyeri Prime Esas
Kazanç* 2. İşyeri Prime Esas Kazanç*
Geçerli Gün Sayısı
Geçerli PEK
Ö 1 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 2 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 3 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 4 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 5 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 6 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 7 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 8 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 9 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 10 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 11 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
Ö 12 30 2.029,50 30 2.029,50 30 4.059,00
TOPLAM 360 360 360
* 2018 yılı prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplama ya- pılmıştır.
Örnek 2- (4/a) kapsamındaki sigortalının birden fazla işyerinde tam zamanlı çalışmaları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Sigortalının ay bazında prim gün sayısının tespitinde aylık çalışmaları 30 günü, prime esas kazançları ise azami aylık prime esas kazancı geçmeye- cek şekilde dikkate alınacaktır.
Yıl/Ay A İşyeri B İşyeri C İşyeri
Geçerli Gün ve Prime Esas Kazanç
Tutarları
Gün PEK Gün PEK Gün PEK Gün PEK
2018/01 30 4.800 30 9.500 30 14.300
02 30 4.800 30 9.500 30 14.300
03 30 4.800 30 9.500 30 14.300
04 30 4.800 30 9.500 30 2.040 30 15.221,40
05 30 4.800 30 9.500 30 2.040 30 15.221,40
06 30 4.800 30 9.500 30 2.040 30 15.221,40
4. Özel İşyerinden Kamu İşyerine, Kamu İşyerinden Özel İşyerine Geçen İşçilerin Gün Sayısı Nasıl Belirlenmektedir?
289 sayılı Kanun Hükmünde Kararname2 ile devlet memurları, kamu görevlileri ile kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan işçi sta- tüsündeki personele aylıkları her ayın 15’inci günü “aybaşı” kabul edilerek ödeme yapılmaktadır. Söz konusu Kanun Hükmünde Ka- rarname gereğince 1987 yılı Ekim ayı 1/10/1987-14/11/1987 tarihleri arası 44 gün, 1987 yılı ise 374 gün olarak dikkate alınacaktır.
Buna göre, kamu sektöründe olup 506 sayılı Kanun’a tabi mahiyet kodları “1 (kamu sektöründe devamlı işyeri)” ve “3 (kamu sektöründe geçici işyeri)” olarak tescil edilmiş olan işyerleri 1987 yılı Ekim ayın- dan itibaren Kanun Hükmünde Kararnamede öngörülen devrelere göre aylık bildirge, dört aylık sigorta primleri bordroları ve aylık prim ve hizmet belgesini Kuruma vermektedir.
Mahiyet kodu “1” ve “3” olarak tescil edilen işyerlerinin dört ay- lık sigorta prim bordrolarını (aylık prim ve hizmet belgesini) ayın 15’i ile 14’ü arasında düzenleyerek vermeleri gerekirken ayın 1’i ile 30’u olarak, mahiyet kodu “2 (özel sektörde devamlı işyeri)” ve “4 (özel sektörde geçici işyeri)” olarak tescil edilmiş işyerlerinin (4046 sayı- lı Kanun’a göre özelleştirilen işyerleri) ayın 1’i ile 30’u arasında ver- meleri gerekirken ayın 15’i ile 14’ü arasında vermeye devam ettikle-
2 4/10/1988 tarihli ve 19949 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3472 sayılı Kanunla kanunlaşmıştır.
rinden işyeri tescilinde mahiyet kodu değişmediği halde dört aylık sigorta primleri bordrosu ya da aylık prim ve hizmet belgesini ters veren işyerleri için “ters işyeri” alanı işaretlenerek işlem yapılmak- tadır. Bu şekilde bildirge veren işyerlerinde 1987 yılı dışında da kamu sektöründen özel sektöre geçişte tam çalışma halinde yıl 346 gün, özel sektörden kamu sektörüne geçişte de yıl 374 gün olabilmektedir.
Aynı durum işverenlerin sigortalıların ücretlerinin ödeme dönemini değiştirmeleri halinde de (ters işyeri) oluşabilmektedir.
Buna göre, tam çalışma olup, yıl içinde özel sektörden kamu sek- törüne geçiş yapılması halinde yıl 374 gün olarak dikkate alınacaktır.
Tam çalışma olup, yıl içinde kamu sektöründen özel sektöre geçişte de yıl 346 gün olarak dikkate alınacak, 14 günlük fark sigortalının çalışmaya başladığı ilk dönemde ödendiğinden sigortalının toplam gün sayısında değişiklik yaratmayacaktır. Özel sektöre ait iki farklı işyerinde asgari ücretle çalışan sigortalının gün sayısı ve prime esas kazançları aşağıdaki gibi belirlenecektir.
Örnek 1- Sigortalının önceden beri çalıştığı özel mahiyetteki işye- rinden 31/3/2018 tarihinde işten çıkışı verilerek 1/4/2018 tarihinde kamu işyerine işe girişi yapılmıştır. Buna göre özel sektör işyerinden 2018/3 üncü aya ait 30 gün, kamu işyerinden 2018/3 üncü aya ait 14 gün olmak üzere toplamda 2018/3 üncü aya ilişkin hizmet süreleri 44 gün olarak kabul edilecektir.
Örnek 2- Sigortalının önceden beri çalıştığı kamu mahiyetteki iş- yerinden 31/3/2018 tarihinde işten çıkışı verilerek 1/4/2018 tarihin- de özel işyerine işe girişi yapılmıştır. Buna göre kamu mahiyetindeki işyerinden 2018/3 üncü aya ait 17 gün, özel işyerinden 2018/3 üncü aya ait çalışma olmadığı için bildirim yapılamayacaktır. Bu nedenle toplamda 2018/3 üncü aya ilişkin hizmet süreleri 17 gün olarak kabul edilmekle birlikte, sigortalının 2018 yılında tam çalışması durumunda 2018 yılı 346 günü geçemeyecektir.
Örnek 3- Sigortalının önceden beri çalıştığı özel mahiyetteki işye- rinden 7/11/1995 tarihinde işten çıkışı verilerek 15/11/1995 tarihinde kamu işyerine işe girişi yapılmıştır. Buna göre özel sektör işyerinden 1995/11. aya ait 7 gün, kamu işyerinden 1995/11. aya ait 30 gün olmak üzere toplamda 1995/11. aya ilişkin hizmet süreleri 37 gün olarak ka- bul edilecektir.
5. Hem İşçi (4/1-a) Hem (4/1-c) Kapsamında Aynı Ayda Çalışması Olanların Gün Sayısı Nasıl Belirlenmektedir?
Memurların Sosyal Güvenlik Kanunu olan 5434 sayılı Kanun’un mülga 14. maddesi gereğince aybaşlarından sonra vazifeye girenlerin o aya ait eksik aylık veya ücretlerinden kesenek alınmayacağı, ay- başlarından sonra vazifeden ayrılanların eksik aylık veya ücretlerin- den tam kesenek alınacağı hükmü bulunmaktadır.
