Çocuklara Hangi Şartlarla Yetim Aylığı Bağlamaktadır?

Ölüm aylığı bağlanmasında evlilik bağı içinde doğan çocuklar ile sigortalı ve eşi tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi dü-zeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocuklar da hak sahibi

sa-yılmaktadır. Ölüm aylığına hak kazanma şartları yönünden çocuklar için ortak koşul;

• Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve ben-zeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular,

• Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve iş-letmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler,

• Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler,

• Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen proje-lerde görevli bursiyerler,

• 2547 sayılı Kanun’un 46. maddesine tabi olarak kısmi za-manlı çalıştırılan ve aylık prime esas kazanç tutarı 82. mad-deye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayan öğrenciler,

• Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindir-me, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, hariç olmak üzere, Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmasıdır.

• 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hük-münde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Kanun’un 34. maddesinin birinci fıkrasına 27/3/2018 tarihinden geçerli olmak üzere, “Ancak, hak sahibi çocuk-lardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldur-mayanların, bu Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaları, bunlara aylık bağ-lanmasına engel oluşturmaz.” cümlesi eklenmiştir.

Maddenin yürürlük tarihi olan 27/3/2018 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanması talebinde bulunan çocuklardan 4/1-(a) kap-samında sigortalı sayılanlara; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldu-rana kadar aylık bağlanacaktır. Aylık almakta iken 4/1-(a) kapsa-mında sigortalılığa tabi çalışmaya başlayan hak sahibi çocukların da Kanunda belirtilen yaş ve öğrencilik nitelikleri devam ettiği sürece bağlanan aylıkları kesilmeyecektir.

27/3/2018 tarihinden önce gelir/aylık bağlanması talebinde bu-lunup, henüz işlemleri tamamlanmayan ve yapılan değişikliğe göre hak sahibi olduğu tespit edilen çocukların gelir/aylıkları da Kanun’un yürürlük tarihini takip eden ay başından itibaren başlatılacaktır.

27/3/2018 tarihinden önce Kanunda öngörülen yaş ve öğrenim

ko-şullarını taşımalarına rağmen 4/1-(a) kapsamında çalışmaları ne-deniyle talepleri reddedilenlerin yeniden talepte bulunmaları halinde aylık başlangıç tarihleri zaman aşımı hükümleri de dikkate alınarak Kanun’un yürürlük tarihine göre belirlenecektir.

Hak sahibi çocukların yabancı ülke mevzuatına, Kanun’un 4/1-(b) ve 4/1-(c) bentlerine tabi çalışmaları ya da kendi sigortalılıkla-rı nedeniyle gelir ve aylık almalasigortalılıkla-rı halinde ise mevcut uygulamaya devam edilerek aylık bağlanmayacak, bağlanan aylıkları ise kesile-cektir. Ancak, aynı anda Kanun’un 4/1-(a) ve 4/1-(b) bentlerinde yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde çalışan ve Kanun’un 53 üncü maddesi uyarınca 4/1-(a) bendi kapsamında sigortalı sayı-lan ve 4/1-(b) bendi kapsamındaki sigortalılıkları da devam eden hak sahibi çocukların aylıkları kesilecektir.

Kanun’un 50. maddesi kapsamında isteğe bağlı sigortalı olunan süreler zorunlu çalışma kapsamında değerlendirilmediğinden diğer şartların taşınması halinde aylıkların kesilmesini gerektirmeyecek-tir.

Örnek 1- Yaşlılık aylığı almakta iken 5/1/2017 tarihinde ölen si-gortalıdan dolayı 1/7/2001 doğum tarihli erkek çocuğuna 1/2/2017 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanmıştır. 4/4/2018 tarihinde 4/1-(a) kapsamında çalışmaya başlayan hak sahibi çocuğun aylığı öğre-nim görmemesi halinde 18 yaşını doldurduğu 1/7/2019 tarihine ka-dar ödenmeye devam edecektir. Söz konusu erkek çocuğun 4/1-(a) kapsamında çalışmaya devam etmesi ve lise öğrenimi görmesi ha-linde 20, yükseköğrenime devam etmesi haha-linde ise 25 yaşına kadar aylıkları ödenecektir.

Örnek 2- 20/6/2018 tarihinde ölen sigortalıdan dolayı ölüm ay-lığı bağlanması talebinde bulunan 1/1/1994 doğumlu bekar kız ço-cuğunun 10/12/2016 tarihinden itibaren 4/1(a) kapsamında çalıştığı ve aynı zamanda yükseköğrenim gördüğü anlaşılmıştır. Söz konusu kız çocuğuna 1/7/2018 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanacak ve hizmet akdine tabi çalışmalarının devam etmesi halinde yükseköğ-reniminin de devam etmesi koşuluyla 25 yaşını dolduracağı 1/1/2019 tarihine kadar aylıkları ödenmeye devam edilecektir.

Örnek 3- Örnek 2’teki kız çocuğunun; Hizmet akdine tabi çalış-tığı işyerinden 15/7/2018 tarihinde ayrılması halinde öğrenciliğinin devam edip etmediğine bakılmaksızın ölüm aylığı ödenmeye devam edilecektir.

15/7/2018 tarihinde mezun olması ancak 4/1-(a) kapsamındaki çalışmalarının devam etmesi halinde ise aylıkları mezun olduğu tari-hi takip eden ödeme dönemi başından itibaren kesilecektir.

8/9/2018 tarihinde evlenerek evlenme ödeneği talebinde bulun-ması halinde almakta olduğu aylığının iki yıllık tutarı evlenme öde-neği olarak ödenecektir.

Örnek 4- 21/11/2008 tarihinde ölen sigortalıdan dolayı 5/10/1996 doğum tarihli erkek çocuğuna 1/12/2008 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanmış ve lise öğrenimine devam etmesi nedeniyle 20 ya-şına kadar aylıkları ödenerek yaşını doldurduğu tarihi takip eden ödeme dönemi başından itibaren aylıkları kesilmiştir. Hak sahibi çocuk 1/2/2018 tarihinde 4/1-(a) kapsamında çalışmaya başla-mış ve 5/9/2018 tarihinde yükseköğrenime başlaması nedeniyle 22/10/2018 tarihinde aylık bağlanması talebinde bulunmuştur. Söz konusu çocuğa müracaat tarihini takip eden ay başı olan 1/11/2018 tarihinden itibaren aylık bağlanacak olup, öğrenciliği devam ettiği sürece 25 yaşını doldurduğu tarihe kadar bağlanan aylığı ödenmeye devam edilecektir.

7103 sayılı Kanun ile Kanun’a eklenen geçici 74. madde ile mad-denin yürürlük tarihinden önce ilgili kanunlarına göre gelir veya ay-lık bağlanan hak sahibi çocuklardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmesi halinde 25 ya-şını doldurmayanların 4/1-(a) kapsamında sigortalı sayılmalarının, ödenmekte olan gelir ve aylıklarının kesilmesini gerektirmeyece-ği öngörüldüğünden gerek Kanun gerekse 506, 2925, 1479 ve mülga 2926 sayılı kanun hükümlerine göre ölüm aylığı alan hak sahibi ço-cukların 27/3/2018 tarihinden sonra hizmet akdine tabi çalışmaları halinde Kanunda belirtilen öğrencilik nitelikleri devam ettiği sürece yine Kanunda belirlenen yaş koşulları oluşana kadar aylıklarının ödenmesine devam edilecektir.

Ayrıca söz konusu maddede, 27/3/2018 tarihinden önce çalış-maları nedeniyle ilgili kanunlarına göre gelir veya aylıkları kesilen ve bu Kanun’un 34. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinde belirtilen şartları taşıyanlardan, gelir veya aylık bağlanması için yazılı istek-te bulunanların gelir ve aylıklarının, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ay başından itibaren başlatılacağı ve bağlanan ge-lir ve aylıklar için geriye yönelik herhangi bir ödeme yapılmayacağı öngörülerek maddenin yürürlük tarihinden önce hizmet akdine tabi çalışmaları nedeniyle aylığı kesilmiş olan çocukların da 34. maddede yapılan değişiklikten yararlandırılmaları sağlanmıştır.

27/3/2018 tarihinden önce 4/1-(a) kapsamındaki çalışmala-rı nedeniyle aylıklaçalışmala-rı kesilen hak sahibi çocuklaçalışmala-rın, yeniden talepte bulundukları tarihte Kanunda öngörülen yaş ve/veya öğrenim ko-şullarını kaybettiklerinin tespit edilmesi halinde, zaman aşımı hü-kümleri de dikkate alınarak aylıkları 27/3/2018 tarihini takip eden ay başından itibaren başlatılacak ve Kanunda öngörülen yaş ve/veya öğrenim koşullarının ortadan kalktığı tarihi takip eden ödeme döne-mi başı itibariyle kesilerek, söz konusu süre için hesaplanan aylıklar hak sahiplerine ödenecektir.

27/3/2018 tarihinden önce 4/1-(a) kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlaması nedeniyle aylığı kesilen ve bu çalışmaları

de-vam eden kız çocuklarından, öğrenim görmeleri nedeniyle yeniden aylık bağlanması talebinde bulunan, ancak 27/3/2018 tarihi ile talep tarihi arasında evlenmiş olduğu tespit edilenlere 27/3/2018 tarihini takip eden ay başı ile evlenme tarihini takip eden ödeme dönemi sü-resince hesaplanan aylıkları ödenecek, söz konusu kız çocuklarına evlenme ödeneği ödenmesini talep etmeleri halinde ise Kanun’un 37.

maddesi gereği evlenme ödeneği ödenecektir.

Yapılan değişikliğin yürürlük tarihi 27/3/2018 olduğundan bu ta-rihten önceki sürelere ilişkin 4/1-(a) kapsamında çalışmaları nede-niyle hatalı gelir/aylık ödendiği tespit edilerek borç çıkartılan yersiz ödeme miktarlarının tahsili işlemlerine devam edilecektir. 27/3/2018 tarihinden önceki ve sonraki sürelere ilişkin 4/1-(a) kapsamında ça-lışmaları tespit edilen hak sahibi çocukların, söz konusu sigortalılık süresince Kanunda belirtilen yaş ve öğrenim şartlarını taşıdıklarının anlaşılması halinde, Kanun’un yürürlük tarihinden önceki sürelerde yapılan ödemeler yersiz ödeme olarak değerlendirilecek, Kanunda yapılan değişiklik nedeniyle ödenmesi gereken 27/3/2018 tarihin-den sonraki sürelere ilişkin ise herhangi bir işlem yapılmayacaktır.

Örnek 5- Örnek 4’teki 1/12/2008 tarihinden itibaren ölüm aylığı alan 5/10/1996 doğum tarihli erkek çocuğun, 12/9/2016 tarihinden itibaren yükseköğrenime başlamış ve aylıklarının 1/2/2018 tarihinde 4/1-(a) kapsamında çalışmaya başlaması nedeniyle kesilmiş olması halinde, öğreniminin devam etmesi koşulu ile 22/10/2018 tarihli ta-lebine istinaden aylıkları 27/3/2018 tarihini takip eden ay başından itibaren başlatılacak, Kanun’un yürürlük tarihinden önceki süreye ilişkin herhangi bir ödeme yapılmayacaktır.

Örnek 6- 8/2/2007 tarihinde ölen babasından dolayı 1/3/2007 tarihinden itibaren 506 sayılı Kanun’a göre ölüm aylığı bağlanan 15/5/1995 doğum tarihli bekar kız çocuğu 3/7/2018 tarihinde 4/1-(a) kapsamında çalışmaya başlamıştır. Yapılan incelemede hak sa-hibi çocuğun 1/9/2016 tarihinden itibaren yükseköğrenime devam ettiği anlaşıldığından öğrenimi devam ettiği sürece 25 yaşına kadar aylıkları 4/1-(a) kapsamındaki çalışması nedeniyle kesilmeyecektir.

Örnek 7- 25/4/2008 tarihinde ölen annesi nedeniyle 1/5/2008 tarihinden itibaren 1479 sayılı Kanun hükümlerine göre aylık almakta iken 12/1/2018 tarihinden 4/1-(a) kapsamında çalışmaya başlama-sı nedeniyle aylıkları kesilen 11/12/1999 doğumlu erkek çocuğunun halen lise öğrenimine devam etmesi nedeniyle 1/9/2018 tarihinde aylıklarının yeniden başlatılmasını talep etmesi halinde söz konusu aylıklar 27/3/2018 tarihini takip eden ay başından başlatılacak olup, Kanun’un yürürlük tarihinden önceki süreye ilişkin herhangi bir ödeme yapılmayacaktır. Hak sahibi erkek çocuğun 1/9/2018 tarihli talebine göre yapılan incelemede, 1/7/2018 tarihinde liseden me-zun olduğunun tespit edilmesi halinde hak sahibi çocuğun aylıkları 1/4/2018 tarihinde başlatılacak, 1/7/2018 tarihini takip eden ödeme

dönemi başı itibariyle kesilecek ve sadece söz konusu süreye ilişkin aylıkları ödenecektir.

Örnek 8- 2008 yılı Ekim ayı başı öncesinde 5434 sayılı Kanun kap-samında 7 yıl 2 ay hizmeti bulunmakta iken 11/6/2007 tarihinde ve-fat eden babasından dolayı 1/11/2008 tarihinden itibaren 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesi kapsamında aylık bağlanan 3/10/1996 doğumlu erkek çocuğun, 4/8/2017 tarihinden itibaren 4/1-(a) kap-samında çalışmaya başladığı 26/9/2018 tarihinde tespit edilmiştir.

Bu erkek çocuğun, yükseköğrenim yapması halinde Kanun’un yü-rürlük tarihi olan 27/3/2018 tarihinden önceki sürelerde (1/9/2017-1/4/2018 tarihleri arası) yapılan ödemeler, yersiz ödeme olarak de-ğerlendirilecek ve borç çıkartılacak, 1/4/2018 tarihinden sonraki aylıkları ise ayrıca bir talep aranmaksızın, 25 yaşını geçmemek üzere yükseköğrenime devam ettiği sürece ödenmeye devam edilecektir.

Örnek 9- Kanun’un geçici 4. maddesi kapsamında, annesinin 2008 yılı Ekim ayı başı öncesinde 5434 sayılı Kanun kapsamındaki 5 yıl 1 aylık hizmeti esas alınarak 1/5/2009 tarihinden itibaren aylık bağ-lanan 3/7/1994 doğumlu kız çocuğun, 4/4/2017 tarihinden itibaren 4/1-(a) kapsamında çalışmaya başlaması nedeniyle aylığı 1/5/2017 tarihinden itibaren kesilmiştir. Bu kız çocuğunun, 27/2/2019 tarihin-deki talebi kapsamında yükseköğrenime devam etmesi nedeniyle aylığı 1/4/2018 tarihinden itibaren bağlanacak, ancak 18/11/2018 ta-rihinde evlenmiş olması nedeniyle de 1/12/2018 tata-rihinden itibaren aylığı bu defa evlenme dolayısıyla kesilecektir. Söz konusu kız çocu-ğuna talebi halinde ayrıca evlenme ödeneği ödenecektir.

Çocuklara ilişkin diğer koşullar, kız, erkek ve malul çocuklara göre farklılıklar göstermektedir.

3.1. Erkek Çocuklar

Erkek çocuklara ölüm aylığı bağlanabilmesi için öğrenci değilse 18, orta öğrenim yapması halinde 20, yükseköğrenim yapması halin-de 25 yaşını doldurmamış olması şarttır. Orta öğrenimin 20, yükse-köğrenimin ise 25 yaşından önce bitirilmesi halinde, ölüm aylıkları bu yaşlar beklenmeden kesilecek, erkek çocukların evlenmesi halinde aylıkları kesilmeyecektir.

Ayrıca, lisansüstü eğitim ve doktora eğitimi de yükseköğrenim kapsamında değerlendirilmekte olup, lisansüstü eğitimine veya doktora eğitimine devam eden erkek çocukların aylıkları 25 yaşını dolduruncaya kadar kesilmeyecektir.

Mesleki Eğitim Kanun’a tabi olarak çırak, kalfa ve ustaların eği-timi ile okullarda ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime devam eden 18 yaşından büyük öğrencilere gerek mülga kanun gerekse Kanun hükümlerine göre ölüm geliri/aylığı bağlanmasına imkân bu-lunmamaktadır.

Zihinsel yetersizliği olmakla birlikte zorunlu temel eğitim kap-samında kayıt ve devam zorunluluğu olan ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 45 ve 46. maddelerinde belirtilen özel eğitim mesleki eğitim merkezleri ile özel eğitim iş uygulama merkezlerine devam edenlere 20 yaşını dolduruncaya kadar, Kanun’un 34. maddesinde belirtilen diğer koşulların yerine gelmesi şartıyla ölüm gelir/aylığı bağlanacaktır.

Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliğinde; uzak-tan eğitim yöntemiyle eğitim öğretim hizmeti veren açık öğretim liselerinin orta öğretim kurumu olmaları nedeniyle öğrenim süresi ve yaşında bir sınırlama bulunmadığı, öğrenim süresinin sekiz dö-nem olduğu, öğrencilik süresi oniki dödö-nemi aşanların öğrenim görme hakkını kullanmaya devam edebilecekleri ancak öğrencilik hakla-rından yararlanamayacakları belirtilmektedir. Yönetmeliğin “Tanım-lar” başlıklı 4. maddesinde;

“…

Aktif Öğrenci: Yeni kayıt olan veya kaydını süresinde yenileyen öğrenciyi,

Kaydı Dondurulmuş Öğrenci: Kaydını bir kez yenilemeyen öğren-ciyi,

Kaydı Silinmiş Öğrenci: Üst üste en az iki kez kaydını yenileme-yen ya da Açık Öğretim

Lisesi’nden tasdikname ile ayrılmış öğrenciyi, …” şeklinde tanım-lanmıştır.

Açık öğretim liselerine devam eden öğrencilerle ilgili gerek bil-gisayar gerekse kâğıt ortamında temin edilen öğrenci belgelerinde

“öğrencilik durumu” alanında yukarıda belirtilen ifadelerin yer al-ması durumunda yapılacak işlemler aşağıda belirtilmiştir.

Aktif Öğrenci: Azami eğitim süresi içinde olmak kaydıyla Kuru-mumuzca Kanun’un 34. maddesinde belirtilen diğer koşulların yerine gelmesi şartıyla bunlara ölüm gelir/aylığı bağlanacaktır.

Kaydı Dondurulmuş Öğrenci: Öğrenci belgesinde öğrencilik duru-mu “Kaydı Dondurulduru-muş Öğrenci” şeklinde olanlar için, azami eğitim süresi içinde olmak kaydıyla bir dönem kaydını dondurup ikinci dö-nem kaydını yeniden yaptıranların kaydını dondurduğu dödö-nem için de ölüm gelir/aylığı ödenecektir.

Örnek 1:

2014/Eylül ... Aktif 2015/Şubat ... Donuk

2015/Temmuz ... Aktif durumda olan öğrenciye donuk durumda olduğu sürelerde (Şubat ila Temmuz arası dönemde) ölüm/gelir aylığı ödenecektir.