ulaşılacağını ileri sürmüşlerdir. Amtskommune ise, ilgili ifadelerin, üye ülkeler tarafından tanımlanması gerektiğini ileri sürmüştür. ATAD, sadece manevî zararların ulusal hukuklara bırakıldığını bunun dışında ölüm veya cismanî zarardan kaynaklanan malvarlığının herhangi bir kalemine ilişkin zararlar konusunda, ulusal hukukların hiçbir sınırlama hakkının olmadığını ifade etmiştir.
Bu konuya ilişkin olarak sorulan başka sorular üzerine ATAD, sorumluluğun diğer şartları tamamlandığı zaman, Direktifte düzenlenen herhangi bir zararın ulusal mahkeme tarafından değerlendirme dışı bırakılamayacağına karar vermiştir. ATAD’a sorulan sorulardan birincisi, Direktifin m. 9/a hükmü bağlamında; acil bir nakil için vericiden ayrılan ve alıcının vücuduna yerleştirilen organın (böbrek), alıcıya zarar vermesi durumunda (nakil için uygun olmayan böbreğin zarar vermesi), ortaya çıkan zararın cismanî zarar olarak nitelendirilip nitelendirilmeyeceği hususuna ilişkindir.
Đkinci soru ise, anılan hüküm bağlamında bu hâlde malvarlığının herhangi bir kaleminin zarar görmüş sayılıp sayılmayacağına ilişkindir. Bu sorular, söz konusu hâlde cismanî bir zararın ortaya çıkmış olduğunun kabul edilmesi gerektiği; bu durumlarda, doğan zararın malvarlığı zararı olarak nitelendirilemeyeceği belirtilerek cevaplandırılmıştır667.
II- TAZMĐN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI
ölenin mirasçıları, eşler, çocuklar ve işveren ancak kanunî açık düzenleme olduğunda tazmin hakkı kazanır671.
a) Mirasçıların Tazmin Hakkı
Ölüm hâlinde mirasçıların talep edeceği tazminatın kapsamına, tedavi masrafları, işgücünden mahrum kalma nedeniyle ortaya çıkan zarar ve tedavinin yan masrafları672 girer (BK m. 45/I; ProdHaftG § 7/I, c. 1)673.
b) Defin Masrafları
Definle ilgili tüm masraflar, tazmin yükümlüsüne ödetilir (BK m. 45/I;
ProdHaftG § 7/I, c. 2)674.
c) Dolaylı Zarar Görenler
aa) Destekten Yoksun Kalma Nedeniyle Ortaya Çıkan Zarar
Ölenle özel ilişkisi675 olan ve onun bakımı altında bulunan kişilerin zararının tazmin edilmesi gerekmektedir (BK m. 45/II; ProdHaftG § 7/II; BGB § 844/II)676. Ölenin normal yaşam sürmesi durumunda bakımına yardımcı olacağı kişilere karşı, tazmin yükümlüsünün sorumluluğu vardır677. Bu tazminatın kapsamı ölene olan manevî yakınlık ve bakım durumuna göre belirlenir678. Örneğin, çocuğun ve eşin durumu, yakınlığı ve bakım derecesi aynı değildir. Bu hüküm genellikle, bakım alacaklılarının
Notları, 152; OĞUZMAN/ÖZ, 669; DESCHENAUX, Henri/TERCIER, Pierre (Çev. ÖZDEMĐR, Salim):
Sorumluluk Hukuku, Ankara 1983, 23; KULLMANN, Kommentar, 160; KILIÇOĞLU, 302-303;
SEROZAN, 2003, 347; REĐSOĞLU, 188-189.
671 ProdHaftG, geride kalanlar lehine böyle bir düzenleme yapmıştır. Bkz. KULLMANN, Kommentar, 160.
672 Örneğin ambulans, refakatçi masrafları gibi.
673 GEDDES, 25; bu tazminat talebi hakkı zarar görenin ölümü üzerine ölenin mirasçılarına geçer Ayrıntılı bilgi için bkz. KILIÇOĞLU, 302-303; OĞUZMAN/ÖZ, 544-545; EREN, 718; REĐSOĞLU, 186.
674 GEDDES, 25; Ayrıntılı bilgi için bkz. FEYZĐOĞLU, 570-571; von TUHR, 366-367; OĞUZMAN/ÖZ, 545; EREN, 719; KILIÇOĞLU, 303; TUNÇOMAĞ, C. I, 473; DESCHENAUX/TERCIER, 196;
REĐSOĞLU, 185; “...Ölen şahsın belediye tarafından karşılıksız defnedilmiş olması, davacıların ölenin dini, sosyo-ekonomik durumuna uygun olarak ve yerel göreneklere göre giderde bulunmadıkları anlamına gelmez...”: Y. 4. HD, 14.4.2003 T., 2002/14353 E., 2003/4658 K.: ÖZDAMAR, TKHK, 232.
675 Burada “aile hukuku ilişkisi” ifadesini kullanmaktan özellikle kaçındık; zira, imam nikahlı kimse de bu tazminatı talep etme hakkına sahiptir ancak bu durum aile hukukuna dayanmaz. Bunu yanı sıra, evlâtlık niteliği taşımayan beslemeler de bu tazminatı talep edebilirler.
676 Bu zarar kalemi, yansıma zararlar içinde yer almaktadır: SĐRMEN, Ders Notları, 145.
677 Ayrıntılı bilgi için bkz. DESCHENAUX/TERCIER, 196-197; KILIÇOĞLU, 303-304; FEYZĐOĞLU, 572-573; EREN, 719-726; OĞUZMAN/ÖZ, 545-551; TEKĐNAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, 620 vd.; von TUHR, 367; REĐSOĞLU, 186 vd.
678 Cenin için de tazmin hakkı hükme bağlanmıştır (ProdHaftG § 7/II c. 2).
önceki hayat standartlarını tamamen karşılayacak biçimde tazminini sağlamaz, zararın bir ölçüde giderilmesini amaçlar679.
bb) Kaçırılan Fırsatlar (Entgangene Dienste)
Normal şartlarda elde edilebilecekken haksız fiil nedeniyle kaçırılan fırsatlar BK m. 41’in koruma alanında yer alır680. Ayıplı bir mal nedeniyle bir malın fiilen zarar görmesini tazminatın ön koşulu olarak arayan Yönetmelik, kaçırılan fırsatlar için herhangi bir koruma sağlamaz681.
2. Cismanî Zararlarda Tazminatın Kapsamı a) Genel Olarak
Vücut bütünlüğünün682 ihlâli sonucunda ortaya çıkan cismanî zarar kalemleri olarak, tedavi masrafları, doğrudan zarar ve çalışma gücünden yoksun kalma nedeniyle uğranılan zararlar tazmin ettirilir (BK m. 46/I; ProdHaftG § 8)683. Ayrıca, bilimsel olarak zararın sonucu sayabileceğimiz mahrumiyetler ve bedenin uğradığı sakatlık oranı da hükme bağlanır684.
Tazminatın miktarına ilişkin karar verileceği esnada, cismanî zararın tam miktarı tespit edilemiyorsa hâkim, hükmün verilmesini, davanın görülmesinden iki yıl sonrasına, bir defaya mahsus olmak üzere erteleyebilir (BK m. 46/II).
679 TEKĐNAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, 636 vd.; KULLMANN, Kommentar, 160; Geddes, 25;
kişinin kendi işini kurabileceği bir miktar para, irat şeklinde (Geldrente) tazminat bedeli olarak belirlenebilir (ProdHaftG § 9/I). BGB’de, dolaylı zarar görenler için öngörülen (§ 846) tazmin unsurlarını ProdHaftG taşımasa da, kıyas yoluyla doğrudan zarara ilişkin BGB § 846, genel bir hukukî koruma çerçevesi olur. Kanun koyucu, bu kuralın ProdHaftG için de geçerli olacağını öngörmüştür. Geniş bilgi için inceleyiniz: TASCHNER/FRIETSCH, 24; KULLMANN, Kommentar, 161.
680 Ayrıntılı bilgi için bkz. KILIÇOĞLU, 212; OĞUZMAN/ÖZ, 499 vd.; SĐRMEN, Ders Notları, 143 vd.;
EREN, 491 vd.
681 Aynı esas Alman Hukukunda da geçerlidir; BGB’nin dolaylı zarar görenler için öngördüğü tazmin hükmü (§ 845) ProdHaftG için söz konusu değildir. Bkz. KULLMANN, Kommentar, 162.
682 Vücut bütünlüğü hem fizikî varlığı hem de ruh sağlığını kapsayan bir kavramdır. Geniş bilgi için inceleyiniz: OĞUZMAN/ÖZ, 539; EREN, 711.
683 CPA, “ölüm veya kişisel yaralanma veya herhangi bir malvarlığına (toprağı da kapsar) verilen her türlü kayıp veya zarar” şeklinde zararı tanımlamıştır (m. 5/I). Cismanî zararı CPA; “her hangi bir hastalık ve bunun dışında kişinin fiziksel veya zihinsel yapısındaki her hangi bir bozulma” (m. 45) olarak tanımlamıştır. Bkz. GEDDES, 26. Doğuştan Sakatlıklar (Medeni Sorumluluk) Kanunu (CDA) 1976, kanunun birinci bölümü için etkin hâle getirilmiştir. Böylece, akraba evlilikleri nedeniyle sakat doğan çocuklarla ilgili zararların tazmin edilmesi hakkı verilmiştir. Ölüm ve cismanî zararlarla ilgili bu hükümlerin Direktifi etkin hâle getirme amacına yönelik olduğu ve böylece ATAD ile herhangi bir uyuşmazlık yaşanmayacağı ileri sürülmüştür. Bkz. GEDDES, 27.
684 OĞUZMAN/ÖZ, 539 vd.
Üretim ayıplarının aksine, tüm olaylarda olmasa da çoğu olayda, ürünün kullanımındaki tehlikenin sonucu olarak ortaya çıkan cismanî zararlarda zarar gören, üreticinin kusurlu olduğunu ispat etmek zorundadır685.
b) Cismanî Zararlar aa) Tedavi Masrafları
Sağlığa tekrar kavuşulması için yapılan masrafların tazmin edilmesi gerekmektedir (BK m. 46/I; BGB § 249/c. 2; ProdHaftG § 8)686. Bu tazmin talebinin ön koşulu, bilimsel açıdan iyileşme ihtimali olan kişiye masraf yapılmış olmasıdır. Yanlış tedaviye dayanan masraflar da tazmin yükümlüsünün sorumluluğu altındadır687.
Zarar görenin hastaneye ulaşım masrafları gibi tedavi ile doğrudan bağlantılı tüm masraflar da tedavi masrafları olarak nitelendirilir688.
bb) Kazanç Kaybı Zararları
Zarar nedeniyle hiç kazanılamayan veya daha az kazanılan miktarlar da tazmin kapsamında yer alır (BK m. 46/I). Yoksun kalınan kâr olarak da ifade edilen bu zararların tespiti zordur. Zira, bu zararlar tahminlere dayanmaktadır689.
685 GEDDES, 23; VELASQUEZ, cismanî zarara ilişkin yürürlükteki sorumluluk kuralları ile devlet tarafından düzenlenen piyangolar arasında ilginç bir benzerlik kurmaktadır. Bu tespitin, en azından değinilmeye değer olduğunu düşünüyoruz. Đlk enteresan tesadüf, haksız fiil sorumluluğundaki yasal evrimle, eyaletlerin büyük bir çoğunluğunda vatandaşların piyango oyunları düzenlemesi lehine tercihlerini belirttikleri zamanın aynı döneme denk gelmesidir. Örneğin, New Hampshire’ın 1964 yılında ilk olarak piyangoyu başlatmasından önce herhangi bir eyalette piyango söz konusu değildi. On yıl içinde yedi eyalet piyangoları kabul etmiş ve 1981 ile 1988 arasında 15’ten fazla eyalet piyangolar düzenlemiştir. Bugün, 30 eyalet ve Kolombiya D.S., ABD nüfusunun yaklaşık % 70’i piyango düzenlemiş bulunmaktadır. 1979 ile 1988 arasındaki zamanda piyangolara ödenen miktar 2 milyar $’dan 16 milyar $’a yükselmiştir. Geçen çeyrek yüzyılda mahkemeler de cismanî zarar sorumluluğu davalarında çok büyük miktarda parayı tazminat olarak davacılara dağıtmıştır. Zarar sorumluluğu ile piyangolar arasındaki ikinci benzerlik ise, ödeme oranlarının birbirine çok yakın olmasıdır. Piyangolarda toplam bilet satışlarının yarısı kazananlara geri ödenir. Bu oran, başarılı davacılar tarafından son zamanlarda elde edilen tazminatların miktarına yaklaşık olarak eşittir. Bir başka benzerlik ise, hem sorumluluk davalarında hem de piyangoda büyük miktarlar kazananların sayısının toplum içinde küçük bir orana sahip olmasıdır.
Hem sorumluluk sigortacıları hem de piyango düzenleyen kişiler, çok büyük sayıda insanın piyango veya davalardan dolayı zengin olduğuna toplumu inandırmaya çalışırlar. Ancak gerçekte, sadece çok az sayıda kişi piyangoyu veya büyük meblağdaki tazminatı kazanma şansına sahiptir. Bununla beraber, hem piyangolar hem de davalar, çok küçük ödemeler karşılığında herkese büyük miktarda para kazanmayı deneme fırsatı vermektedir. Geniş bilgi için inceleyiniz: VELASQUEZ, 106-107.
686 ERMAN/WESTERMAN, 574 vd.; PALANDT KOMMENTAR, 281 vd.; OĞUZMAN/ÖZ, 539-540;
EREN, 712-713; REĐSOĞLU, 189.
687 Ayrıntılı bilgi için bkz. TASCHNER/FRIETSCH, 5; KULLMANN, Kommentar, 163; EREN, 713;
TEKĐNAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, 603-604.
688 Ayrıntılı bilgi için bkz. TEKĐNAY/AKMAN/BURCUOĞLU/ALTOP, 603; KILIÇOĞLU, 278;
EREN, 712; OĞUZMAN/ÖZ, 540.
Toptan ödeme şeklinde verilen bu tazminatların zenginleşme aracı olmamasına dikkat edilir690.