Deney grubu öğrencilerinin yazılı kanıt kullanarak tarihsel düşünmeyi geliştirmeye yönelik yaptıkları etkinliklerle ilgili görüşleri nasıldır ?

1. 5. VARSAYIMLAR

1. Araştırmanın deneysel işlem sürecinde, deney ve kontrol grubu öğrencilerinin kontrol altına alınamayan dış etkenlerden aynı derecede etkilendikleri düşünülmektedir.

2. Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin ders dışı zamanlarda, deneysel işlem konusunda yapılan uygulamalarla ilgili iletişime geçerek birbirlerini etkilemedikleri varsayılmaktadır.

3. Veri toplama araçlarının, araştırmanın amacına ve konusuna uygun olduğu varsayılmaktadır.

4. Pilot uygulama okulundaki araştırmaya katılan öğrencilerin yeni sosyal bilgiler programına yabancı olmadıkları varsayılmaktadır.

1. 6. SINIRLILIKLAR

1. Araştırma, 7. sınıf sosyal bilgiler dersi müfredatında yer alan “Türk Tarihinde Yolculuk” ünitesinin ilk 4 kazanımını ve ilgili açıklamalarını içeren konularla ile araştırmacı tarafından geliştirilen tarihsel yazılı kanıt temelli etkinliklerin öğrenciler üzerindeki etkisinin incelenmesi ile

2. Araştırma, 2006-2007 eğitim öğretim yılı ile

3. Araştırma, Ankara ili Çankaya ilçesinde bulunan Namık Kemal İlköğretim Okulunun 7. sınıf öğrencileri ile

4. Ölçme ve değerlendirme, başarı testleri, tutum ölçekleri öz değerlendirme formları ile, nitel veri toplama aracı olarak da öğrencilerin cevapladıkları tarihsel düşünme becerileri sorgulama formlarıyla ve

5. Tarihsel düşünmenin; tarihsel anlama, tarihsel analiz ve yorumlama becerilerinin değerlendirilmesiyle

6. Araştırmada ölçüt alınan başarı testinin sorularının sadece ilgili kazanımlara yönelik olması ile

7.Yazılı kanıt olarak sadece birinci elden kaynaklarla 8. Sosyal bilgiler 2005 programının pilot uygulamasıyla sınırlıdır.

1.7. TANIMLAR

Argüman: Tez, iddia, sav (TDK:117).

Beceri: Öğrencilerde, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir (MEB, 2005:47).

Birinci Elden Kaynak: Bir tarihçi, tarih yazım işinde iki tip kaynak kullanmaktadır. Bunlardan birisi olan birinci elden kaynak, çalışılan olayın geçtiği döneme ait kaynaklardır. Birinci elden kaynakla ilgili en genel tanım “insan geçmişinden kalan bütün izleri içermektedir” şeklindedir. Arşiv malzemeleri, kronikler, hatıralar, kitabeler gibi tarihçinin ilk elden bilgiye ulaştığı kaynaklar olarak da tanımlanmaktadır (Barton, 2005).

Delil-Kanıt /Tarihsel Kanıt (Evidence): İnsanı aradığı gerçeğe ulaştırabilecek iz, emare (TDK, 2005). Eski dilde beyyine. Yol gösteren kılavuz, şahit, belge, tanık. Delil- aklî : Düşünülerek bulunan delil. Delil-i Cedeli: tartışma konuşma sonucunda bulunan delil. Deli-i ilzamî: inandırıcı delil. Delil-i katî: kesin delil (Develioğlu: 172) Tarihsel kanıt ise geçmişten gelen kalıntı ve izlerin tarihsel bilgi çerçevesinde sorgulanması yoluyla elde edilen tarihsel anlamanın gerçekleşmesine yardımcı olan kaynaklar olarak tanımlanabilir (Tosh, 1997:31). Tarihçinin, üzerinde düşünerek, geçmiş olaylar hakkında sorduğu soruları yanıtlayabileceği tek tek belgelerin ortak adıdır (Coolingwood, 2000:29).

Eleştirel Düşünme: Konuyla ilgili ipuçlarının, kanıtların dikkatle değerlendirilmesini temel olarak işleyen ve düşünmede etkili olan faktörlerin göz önünde tutulması,

geçerli bilişsel süreçlerin kullanılması ile olabildiğince nesnel kararlara ulaşmayı amaçlayan bir düşünme biçimidir (Carter 1973; Akt. Demir; 2006: 25).

İç Tenkit (Sourcing Heuristic ): Bu kavramı Ranke, tarih yazımı için ortaya atmış olup tarih eğitiminde ise ilk ortaya koyan eğitimci ve psikolog Sam Wineburg’dur. Wineburg’a göre bu kavram, tarihçilerin okudukları belgelerle ilgili nasıl düşündüklerini açıklayan bir kavramdır. Tarihçiler birinci elden kaynakları incelediklerinde kaynakları tenkit ederler. Yazarın inandırıcılığı, güdülenmesi, belgenin yazıldığı zamanda anlattığı olaya katılmış olması ve yazarın belgeyi oluştururken kimi muhatap aldığı ve yazma niyeti tarihçiler tarafından sorgulanır (Wineburg;2001). Bu süreçle ilgili benzer tanımlamayı aslında daha önceleri Langlois ve Seignobos aynı kavramla açıklamışlardı( 1937:15).

İddia : Haklı haksız bir hükme ayak direme. 2. Mahkemede bir hakkın sabit olduğu davasında bulunma (TDK: 410). İddia bir sorun üzerine duruşu ifade eder ve amaç argümanın arkasında olmaktır. İddia bir argümanın amacıdır. İddia iddiacının savunduğu çıkarımı sunar. Basitçe iddia argümanın özüdür (Toulmin, 1960).

Karşılaştırmalı Kaynak Tenkidi (Corroboration Heuristic) : Wineburg bu kavramı pek çok belgeden öğrenilen bilgiyi karşılaştırmak için kullanmıştır. Bir kaynaktan sunulan bilgiyi diğer kaynak belgelerle karşılaştırma işidir (Wineburg 2001b).

Kazanım: Öğrenme süreci içerisinde, planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar sayesinde öğrencide görülmesi beklenen bilgi, beceri ve tutumlar olarak tanımlanır (MEB, 2005:764).

Tanık- Şahit ( Witness veya Eyewitness): Gördüğünü ve bildiğini anlatan kimse. Beyine –i adil: doğru şahit (Develioğlu; 97).

Tanıklık- Şahitlik (Testimony): Bir olayı görmek şahit olmak (TDK;1900).

Tarihsel Anlama: Tarih derslerinde, tarihsel kanıt ve belgelerin sınıf içerisinde sistematik bir şekilde kullanılması sonucu, tarihsel olayların geçmişin şartları içinde değerlendirilmesiyle oluşan anlama yeteneğidir (Dilek, 2001:86).

Tarihsel Araştırma Yaklaşımı (Historical Investigation Approach/ Historical Inquiry) :Tarihçilerin çalışmalarının incelenmesi üzerine temellenmiş bir öğretim yaklaşımıdır. Aşamaları, araştırma sorusu geliştirmek, tarihsel bağlamı ayarlamak, kanıtı incelemek ve geçmişteki bir olay durum, tarihsel aktör, süreç ve düşünüş hakkında teorileri düzenlemektir.

Tarihsel Düş Gücü: (Historical Imagination). Tarihsel anlamada, geçmiş hakkındaki gerçekleri zihinde yapılandırmak ve tarihsel kanıtların eksik bıraktığı belirsizlikleri ortadan kaldırmak için kullanılan disipline edilmiş hayal etme gücüdür (Dilek, 2001:95).

Tarihsel Düşünme Becerileri: Tarihçi gibi araştırma yapmak için kaynaklara ulaşma, ulaşılan bilgileri eleştiri süzgecinden geçirme gibi sahip olunması gereken becerilerdir.

Tarihsel Düşünme: Tarih düşüncesi tarihi anlamak, geçmiş hakkında yorumlar yapmak ve geçmişle güncel arasında bağlar kurmak açısından öğrencilerde geliştirilmesi gereken bir yetenektir. Tarih düşüncesi, geçmişin tarih olmadığını

“tarihi gerçek” ile gerçeğin birbirinden farklı kavramlar olduğunu belirlemede

başvurulması gereken bir düşünme biçimidir (Dilek, 2001:66).

Tarihsel Sorgulama (Historical Inquiry): Öğretmen anlatısı, öykü, kaynak çalışması, rol oynama, tüm sınıfın katıldığı ders gibi bütün öğrenme etkinliklerini, bir birini tamamlayan bir dizi çalışma (ders) şeklinde iç içe dokuyarak en sondaki motive edici önemli etkinlik aracılığıyla hepsini ilginç bir tarihsel problemin çözümü için harekete geçirmektir (Riley’den Akt. Historical Association Final Report; 2006:2). Tutum: Bireyin çevresindeki bir simgeyi, bir nesneyi yada bir olayı olumlu yada

olumsuz bir şekilde değerleme eğilimidir ( Katz; 1967; Akt; Tavşancıl, 2002:66). Sherif ve Sherif (1996) ise bir tutum, psikolojik bir sürecin herhangi bir değer

yargısıyla damgalanmış bir nesne veya duruma ilişkin olarak bireyin olumlu mu yoksa olumsuz mu duygusal tepki göstereceğini belirleyen oldukça sürekliliği olan bir hazır olma durumudur şeklinde tanımlamaktadır (Akt. Tavşancıl; 66).

Vesika-Belge: İnanılacak sağlam delil (Devellioğlu;1148).

Yazılı Tarihsel Kanıt: Geçmişten gelen, yazılı ve basılı kalıntı ve izlerin tarihsel bilgi çerçevesinde sorgulanmasıyla elde edilen tarihsel anlamanın gerçekleştirilmesine yardımcı olan kaynaklardır (Tosh, 1997: 31).

1. 8. KISALTMALAR

ÖSKD : Ön test- Son test Kontrol Gruplu Desen f : Frekans % : Yüzde Χ : Aritmetik Ortalama KO : Kareler Ortalaması KT : Kareler Toplamı N : Denek sayısı p : Anlamlılık düzeyi S : Standart sapma sd : Serbestlik derecesi F : Varyans değeri

TTKB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Akt: Aktaran

“Söz uçar yazı kalır.” Bir deyiş

II. BÖLÜM