Çocuğun Malvarlığının Korunması

Çocuğun fiil ehliyeti yoktur ancak Medeni Kanun madde 8 gereğince hak ehliyeti (hak ve borçlara sahip olma ehliyeti) vardır. Bu nedenle de, çocuk kendisine bağış yapılması, miras bırakılması, tazminat ödenmesi gibi nedenlerle bir malvarlığı sahibi olabilir. Bu malvarlığının korunması ve değerlendirilmesi velayete sahip ana ve babanın görevidir. Ana babanın malvarlığını koruyup değerlendirmesi, malvarlığının yönetilmesi ve malvarlığından yararlanılması yollarıyla gerçekleşir²⁴⁴.

243 Akıntürk, a.g.e., s. 408.

244 Serozan, Çocuk Hukuku, s. 266.

2.2.1. Ana Babanın Çocuğun Malvarlığını Yönetmesi

Medeni Kanun madde 352/ I’de yer alan “Ana ve baba, velayetleri devam ettiği sürece çocuğun mallarını yönetme hakkına sahip ve bununla yükümlüdürler”

hükmünden açıkça anlaşıldığı gibi çocuğun mallarının yönetilmesi ana baba için hem hak hem de yükümlülüktür. Bu nedenle ana baba bu haktan feragat edemezler, ancak çocuğun mallarının yönetiminde üçüncü kişilerin görüşlerini alabilirler, malların fiili yönetimini üçüncü kişilere bırakabilirler²⁴⁵. Çocuğun malları ile ilgi yapılacak bütün hukuki işlemleri kapsayan yönetim hakkı, çocuğun serbest malları dışındaki malları üzerindedir.

Ana baba, velayetleri devam ettiği sürece yönetim hakkını birlikte kullanırlar.

Ana baba, çocuğun malvarlığının yönetimi ile ilgili olarak hesap vermek ve malvarlığının kötü yönetilmesi ihtimalinde sebep olabilecekleri zarara karşılık olmak üzere bir güvence göstermek zorunda değildirler (MK m. 352). Ancak, ana babanın hesap verme ve güvence gösterme mecburiyetinde olmamaları, yönetim hakkını sınırsız ve kontrolsüz ya da kendi çıkarları için kullanabilmeleri anlamına gelmez²⁴⁶.

Bir kere her şeyden önce, ana baba çocuğun malvarlığını, onu tüketecek şekilde yönetemezler. Ana babanın yönetim anlayışı, çocuğun mallarını korumak, değerlendirmek ve çoğaltmak için gerekli tedbirleri almaya yönelik olmalıdır²⁴⁷. Bu anlamda ana baba çocuk adına başkasına kefil olamaz, vakıf kuramaz, önemli bağışlamada bulunamaz. Öte yandan, ana baba çocuğun malvarlığının artması için de gayret göstermelidir. Ancak ana baba bu konuda çocuğun yararı ile sınırlı olarak, iyi bir yöneticinin alacağı kadar risk almalıdırlar²⁴⁸.

Yine ana babanın yönetim yetkisine çocuk yararına getirilen bir sınırlama; çocuk ile ana baba arasında ya da ana babanın çıkarına olarak üçüncü kişi ile çocuk arasında yapılacak bir hukuki işlemle çocuğun borç altına girebilmesi için, işleme bir kayyımın katılması ve hakimin onayının gerekmesidir (MK m. 345). Ana baba, çocuğun yararına

245 Öztan, Aile Hukuku, s. 684.

246 Öztan, Aile Hukuku; s. 685 Akıntürk, a.g.e., s. 415- 416.

247 Öztan, Aile Hukuku, s. 685.

248 Aynı, s. 694.

60

olmayan, kayyımın katılımı ve hakimin denetiminden uzak işlemlerle çocuğu hukuken bağlayamazlar²⁴⁹.

Ana baba yönetim hakkını çocuğun yararına kullanmalıdır; ancak yönetim sırasında ana babanın çocuğun yararı ilkesi uyarınca denetimi oldukça güçtür. Kanun koyucu, kural olarak yönetimin başlangıcı için denetimi kolaylaştıracak, örneğin defter tutma ya da bildirimde bulunma gibi araçlar öngörmemiştir.

Bununla birlikte, bir durumda yönetim hakkının başlangıcında bu gibi araçlara başvurulması olanağı kabul edilmiştir. Evliliğin sona ermesi nedeniyle velayet hakkı, dolayısıyla çocuğun mallarının yönetim hakkı kendisine verilen taraf, malvarlığının durumunu gösteren bir defter vermek ve malvarlığında ya da yapılan yatırımlarda gerçekleşen önemli değişiklikleri bildirmek zorundadır (MK m. 353).

Öte yandan yönetim hakkının son bulması durumunda da ana baba tamamen serbest bırakılmamıştır. Nitekim, ana baba yönetim hakkı sona erdiğinde –yönetim sırasında kural olarak göz ardı edilen– hesap verme ile yükümlü tutulmuşturlar (MK m.

362). Böylelikle, yönetim sırasında ana babayı çocuğun yararını sürekli olarak gözetmeye yöneltebilecek dolaylı bir koruma tedbiri hayata geçirilmektedir.

2.2.2. Ana Babanın Çocuğun Malvarlığını Kullanması

Medeni Kanun madde 354’e göre “Ana ve baba, kusurları sebebiyle velayetleri kaldırılmadıkça, çocuğun mallarını kullanabilirler”.

Velayetin içerdiği bir hak olarak ana babanın çocuğun mallarını kullanma hakkı, şahsa sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu haliyle kullanma hakkının herkese karşı ileri sürülebileceği ve hakkın kendisinin ya da kullanma imkanının başkasına devredilemeyeceği kabul edilmektedir²⁵⁰.

Öte yandan MK 354’den de anlaşıldığı gibi, yönetim hakkından farklı olarak kullanma hakkı kural olarak ana babanın elinden alınamamaktadır. Hatta çocuğun

249 Serozan, Çocuk Hukuku, s. 268.

250 Öztan, Aile Hukuku, s. 689.

yararına aykırı kimi uygulamalarda bulunmaları halinde bile ana baba kullanma hakkından yoksun bırakılamamaktadır. Yeter ki, özellikle MK 348/I (1) uyarınca velayet hakkı kusurlu davranışlarına dayandırılarak ellerinden alınmamış, kaldırılmamış olsun!

2.2.3. Çocuğun Mallarının ya da Gelirlerinin Sarfı

Çocuğun mallarının gelirinin ana baba tarafından harcanması mümkündür.

Ancak, çocuğun mallarının geliri öncelikle çocuğun bakımı, yetiştirilmesi ve eğitimi için kullanılmalıdır; ancak hakkaniyet ölçütü ile sınırlı olarak aile ihtiyaçları için de sarfedilebilir (MK m. 355/ I).

Esas olarak çocuğun bakımı, eğitimi ve korunması için gerekli olan tüm giderlerden ana baba sorumludur (MK m. 327/I). Ana baba bu giderleri kendi kazançları ve malvarlıklarından karşılamalı; kural olarak çocuğun malvarlığına dokunmamalıdırlar²⁵¹. Ancak ana baba kendi imkanlarıyla bu masrafları karşılayamıyor ise, çocuğun mallarına başvurabilirler (MK m. 327/II, 355, 356). Medeni Kanun madde 327/ II hükmüne göre, ana baba yoksul iseler veya çocuğun özel durumu olağanüstü masraflar yapılmasını gerektiriyorsa ya da çok olağandışı herhangi bir sebep varsa, hakimin izniyle çocuğun mallarından onun bakım ve eğitimine yetecek belli bir miktar sarfedebilirler. Hükümde yer alan “olağandışı herhangi bir sebep” ifadesi, çocuğun malvarlığına ana babasının el atmasını kolaylaştırabilecek bir ifadedir, ayrıca bu sebep çocukla ilgili bile olamayabilir. Bu da çocuğun yararına aykırı bir durumdur²⁵².

Yine olağan ihtiyaçlar gerektirdiği ölçüde sermaye biçiminde ödemeler, tazminatlar ve benzeri edimler çocuğun bakımı için kısmen kullanılabilir. Ancak ana babanın bunları tüketme yetkisi yoktur²⁵³. Ayrıca kanun koyucu, bu tip bir harcamayı sadece çocuğun bakımı için öngörmüştür²⁵⁴. Zorunluluk halinde hakimin izniyle, ana baba çocuğun diğer mallarına da başvurabilirler (MK m. 356/ II). Buna göre, ana baba

251 Ahmet Kılıçoğlu, Kadın ve Çocuk Hakları Açısından Yeni Türk Medeni Kanunu (Ankara: T.C.

Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, 2003), s. 130.

252 Serozan, Çocuk Hukuku, s. 271.

253 Kılıçoğlu, a.g.e., s. 134.

254 Akıntürk, a.g.e., s 424.

62

çocuğun bakımı, eğitimi ve yetiştirilmesi için zorunluluk varsa, çocuğun mallarını paraya çevirerek harcayabilirler. Böyle bir zorunluluk olup olmadığı, her somut olaya göre ve asıl olarak çocuğun ihtiyaçlarını ana babasının karşılaması gerektiği kuralı da göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir²⁵⁵. Bu hükümde geçen “diğer mallardan” kasıt, hükmün birinci fıkrasında bahsedilen sermaye biçimindeki ödemelerin, tazminatların ve benzeri edimlerin ihtiyacı karşılamaması halinde, çocuğun bunların dışında kalan mallarıdır²⁵⁶.

2.2.4. Çocuğun Serbest Malları

Çocuğun tüm malları üzerinde ana babanın yönetim ve kullanma hakkı yoktur. Kanun koyucu, çocuğun ergin olduğunda malvarlığını tek başına yöneteceğini göz önünde bulundurarak, bu konuda deneyim kazanmasını sağlamak amacıyla, çocuğa henüz ergin olmadan, bazı malları üzerinde yönetim ve kullanma hakkı tanımıştır²⁵⁷. Ana babanın yönetim ve kullanma haklarının bulunmadığı ya da bunlardan sadece birinin bulunduğu bu mallara çocuğun serbest malları denir.