Çin Halk Cumhuriyeti’nde Eğitim Sistemi

Felsefi yaklaşımları ile ünlü olan Çin Halk Cumhuriyeti’nin bu bakış açısı eğitime de yansımış ve eğitim sistemlerine yön vermiştir. Çin’deki eğitim sisteminin başarısı, hem felsefi temellerden hem de dünyadaki eğitim sistemlerini inceleyerek kendileri için belirledikleri ve uyguladıkları politikalardan kaynaklanmaktadır (Bakioğlu ve Özcan, 2013) .

Çin’de sıkı bir merkezi sistem söz konusudur. Hiyerarşik ve katı kurallı liderlik yapısına Şangay okullarındaki yöneticiler uç bir örnek olarak verilebilir. Çin okullarının yönetiminde okul müdürü sadece okulun genel idaresinden sorumludur. Tek otoritesinin

geçtiği konu öğretmenlerin uzun vadeli, sözleşmeli ya da geçici olarak alınmasına karar vermesidir. Yerel Eğitim Komisyonu tarafından müdür yardımcısı atanırken bile okul müdürünün fikri alınmaz (Taipale, 2012, s.12; Bakioğlu ve Özcan, 2013). Müdürler öğretim işi yapmazlar. Genellikle okullarda okulun büyüklüğüne göre en az bir tam zamanlı asistan veya müdür yardımcısı atanmaktadır. Müdüre bağlı parti sekreteri, müdür yardımcıları ve bölüm başkanları vardır (Lai ve Lo, 2006). Müdür veya okulun müdür yardımcılarından bir tanesi Komünist Partisi'nin temsilcisi olarak parti sekreteri olarak atanır ve okul yönetiminin, derslerin ve kitapların ulusal düzeyde yönlendirilmesinden sorumludur (Taipale, 2012, s.12; Bakioğlu ve Özcan, 2013).

Çin’de müdürler beş kategoriye ayrılır. En yüksek dereceye sahip olanlar fahri müdürlerdir (honorary principal) ve bu müdürler, eğitmen olarak yönetici birimlerine görev yaparlar. Yeni atanmış müdürler de birinci sınıf müdürlerdir. Müdürlerin kıdem ve ödülleri arttıkça dereceleri de artar (Taipale, 2012, s.14).

2.1.4.1. Çin’de Okul Yöneticilerinin Seçilmesi ve Yetiştirilmesi

2.1.4.1.1. Okul Yöneticilerinin Seçimi

Şangay’da öğretmenler, sırayla, üçüncü sınıf öğretmenler, ikinci sınıf öğretmenler, birinci sınıf öğretmenler ve kıdemli öğretmenler olmak üzere dört kategoriye ayrılmıştır (Taipale, 2012, s.12; Daming, 2005, s.213; Wong, 2005). Müdür olmayı hedefleyenler ya kıdemli öğretmen ya da birinci sınıf öğretmen olmalıdırlar (Taipale, 2012, s.12).

Çin Hükümeti müdürler için sahip olmaları gereken genel niteliklere ilişkin hükümleri 1990 yılının başlarında yayınlamıştır. Bu ön koşullar geneldir ve Çinli memurlardan istenen özellikler ile uyumludur. Adayların özellikle ideolojik, politik ve ahlaki eğitim yeteneğine sahip olması istenir. Seçim sürecinde adayın parti üyeliğine ve uzmanlığına da önem verilirken, iletişim ve etkileşim becerilerinin üzerinde fazla durulmaz. Şanghay'da seçim süreci okuldan gelen talep ile başlatılır. Çoğunlukla bir davet sistemi kullanır. Seçimlerde kararlar okulların kendi idarelerinde değildir ve sıkı seçim süreçleri düzenlenir (Taipale, 2012, s.17-20). Okul müdürlerinin ataması yerel parti yönetimi tarafından yapılır. Yerel Eğitim Komisyonu, uygun adayların değerlendirilmesinden ve değerlendirme sonuçlarına göre okullara dağıtılmasından

Genel olarak Çin’de (Şangay) yönetici seçim ve atama prosedürleri Tablo 4’te özetlenmiştir.

Tablo 4. Çin’de (Şangay) Yönetici Seçim ve Atanma Prosedürleri

BOYUT AÇIKLAMA

Genel Yaklaşım Merkezi yaklaşım (Eğitim Bakanlığı’na bağlı eyalet eğitim komisyonları ve belediye eğitim komisyonları)

Seçim Organı Yerel parti yönetimi ve Yerel Eğitim Komisyonu Reklam ve Pazarlama Duyuru ve ilan sistemi kullanılır

İş Profili Okul müdürü okulun genel idaresinden sorumlu olma Ön Koşullar

Kıdemli öğretmen ya da birinci sınıf öğretmen olması, parti üyeliğinin olması, Çin uyruklu olması, Çin sınırları içerisinde ikamet etmesi ve devlet tarafından belirlenen diğer şartları sağlamalıdır.

Seçim Yöntemleri Yerel Eğitim Komisyonu uygun adayları değerlendirir.

Seçim Kriterleri

Çinli memurlarından istenen niteliklerin yanında “İdeolojik, politik ve ahlaki eğitim sağlama yeteneğine” sahip olması istenir.

Adayın parti üyeliği ve uzmanlığının olması

Değerlendirme Okul ve diğer eğitim kurumlarının sponsorları, ilgili devlet tüzüğüne göre okulların idaresine karar verirler.

2.1.4.1.2. Okul Yöneticilerinin Yetiştirilmesi

İlköğretim ve ortaöğretim okul müdürleri için Çin eğitim programı 1950-1960'lı yıllarda başlamış ve 1980'lerden itibaren yavaş yavaş standart ve sistematik bir yapı halini almıştır. 1989’un Aralık ayında modern yönetici yetiştirme programlarına geçiş yapılmıştır (Feng, 2005a, s.207; Xu, 2011). Şangay’da okul müdürünün liderlik eğitimine göreve başladığı ilk altı ay içinde başlaması gerekmektedir (Taipale, 2012, s.20). Okul müdürlerine yönelik eğitimler genellikle üniversitelerde Yönetim, Psikoloji ve Eğitim temel alanlarından üniversite araştırmacıları ve profesörleri tarafından verilmektedir. Çin’de yönetici yetiştirme programları okul yöneticiliğine geçiş/yeterlik eğitimleri, sürekli/geliştirme eğitimleri (hizmet içi eğitim) ve araştırma eğitimleri/ileri eğitim seminerleri olmak üzere üç çeşittir (Feng, 2005a, s.208; Yan ve Erich, 2009;

Zheng, Walker ve Chen, 2013):

Geçiş Eğitimleri veya Yeterlilik Eğitimleri, yeni okul müdürlerine etkili okul liderliği konusunda temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı eğitimdir. En az 300 saattir.

Tüm müdürler yazılı sınava katılırlar ve sınavı geçmeleri halinde profesyonel sertifika alırlar.

Sürekli Eğitimler veya Geliştirme Eğitimleri yöneticilik pozisyonu için mesleki sertifikalara sahip yöneticiler için eğitim ve eğitim yönetimi ile ilgili geniş bir müfredat sunar. Beş yıl içerisinde minimum 240 saattir.

Araştırma Eğitimleri veya İleri Eğitim Seminerleri ise mesleki sertifikaya sahip olanlar ile görevlerinde iyi performans gösteren yöneticiler için düzenlenen ve seçilmiş konular üzerinde tartışmaların, çalışmaların ve okul ziyaretlerinin yapıldığı eğitimsel programlardır. Katılmak isteyen müdürler için zaman sınırlaması yoktur. Okul müdürlerinin herhangi bir zaman diliminde bir aylığına eğitim kampüsünde yaşamaları sağlanır. Eğitime katılan ve öğrenme yolculuğunu tamamlayan müdürlerden daha sonra yazılı bir evrak göndermeleri istenir (Feng, 2005a; Yan ve Erich, 2009; Zheng ve diğerleri, 2013).

2.1.4.1.2.1. Hizmete Geçiş Dönemi Eğitimleri

Genel olarak yöneticiliğe geçiş eğitimleri, hükümet tarafından ulusal müfredat doğrultusunda düzenlenen ve finanse edilen okul liderlik programlarıdır. Bu programlara sadece müdür olarak atanmış adaylar katılmaktadır. Program kapsamında müdürler arasında etkili informal ağların kurulması nedeni ile uygun bir eğitim yaklaşımı olarak kabul edilmektedir. Böylece program milli eğitim politikasının hedeflerine ulaşılmasına katkıda bulunmaktadır. Eğitim içeriğinin esnek olması nedeni ile öncelikle güncel olayların ve projelerin tartışıldığı ortamlar oluşturulmaktadır.

Ayrıca katılımcıların deneyimlerine ve ihtiyaçlarına göre de içerik oluşturulabildiğinden dolayı, merkezi olarak oluşturulan diğer eğitim programlarının içeriklerine göre daha etkilidir. Bu eğitim programının öne çıkan bir özelliği de katılımcıların kendi liderlik uygulamalarını keşfetmelerine ve değerlendirmelerine yardımcı olmasıdır (Taipale, 2012, s.21).

Şangay’da yeni atanan müdürler için yeterlilik eğitim programları da düzenlemektedir. Eğitimin doğası gereği (hem hazırlık hem de geçiş eğitimi olduğundan dolayı) katılımcılara müfredat ve okul yönetimi ile ilgili hakim olmaları gereken temel bilgiler verilmektedir. Ders geçme sistemi söz konusudur ve dersten geçen katılımcılara mesleki yeterlilik belgesi verilir. Yeni müdürlerin göreve başladıkları ilk altı ay içinde programa başlamaları gerekir. Programın -resmi olarak- asgari süresi 300 saattir. Ancak uygulamada, müdür adaylarına verilen eğitimin niteliği veya saat sayısı

değişebilmektedir. 2000’li yılların başından itibaren yeni müdürler için yeterlik programları yeniden düzenlenmiştir. Amaç, liderliği görev olarak benimseyen daha deneyimli müdür ve müdür yardımcıları istihdam etmektir (Taipale, 2012, s.28; Yan ve Ehrich, 2009).

2.1.4.1.2.2. Sürekli Eğitimler

Sürekli eğitimler, teori ve pratiğin bir arada kullanıldığı programlardır. Bu eğitimlerin uygun içeriğe sahip olması, pratik olarak uygulanabilir olması, ihtiyaçları karşılaması ve öğrenme çıktıları ile bağlantılı olması gerekir. Çin’de zorunludur ve genellikle üniversiteler tarafından verilmektedir. Üniversiteler beş yolla yönetici yetiştirmektedir (Feng, 2005a, s.209):

 Öğretmen yetiştiren bazı ünlü üniversitelerin bünyesinde yönetici merkezleri kurulmaktadır. Örneğin, 1990 yılında Ulusal Yüksek Okul Yöneticisi Yetiştirme Merkezi (National Training Center for High School Principals) East China Normal University (ECNU) bünyesinde kurulmuştur ve özel eğitim faaliyetleri düzenlemenin yanı sıra personel yetiştirme sorumluluğu da almıştır.

 Üniversiteler, yerel yönetimler için ileri araştırma eğitim programları geliştirmektedir. Örneğin, üniversitelerden seçilen bazı profesörler yerel eğitim programlarının tasarlanmasında ve derslerin değerlendirilmesinde doğrudan görev almışlardır.

 Üniversitelerde profesörler okul müdürleri için eğitim sınırları hakkında sunumlar yapmaktadırlar. Örneğin, 1998 yılında, müdür/öğretmen eğitimi için Şangay'da üniversite profesörlerinden oluşan bir öğretim üyesi grubu kurulmuştur.

 Seçilmiş bazi profesörler politikalarda hükümetin karar alma sürecine ve yönetici yetiştirme prensiplerinin oluşturulmasına katılmaktadırlar. Örneğin, Şangay’da birçok profesör Şangay Okul Liderleri için Profesyonel Gelişim Temel Grubu üyesi olarak Şangay Belediye Eğitim Komisyonu’na atanmışlardır.

 Yerel yönetim bazı genç ve umut verici müdürlerinin Eğitim Yönetimi yüksek lisansına katılmalarını sağlamaktadır.