K E M E R B A R A J I İ N Ş A A T I
BARAJ PROJESİ:
Halen Türkiye'nin en yüksek barajı olan Kemer Barajı, Nazilli'nin 60 km kadar güneyinde, Büyük Menderes'in Akçay kolu üzerinde inşa edilmekte olup bend gövdesi ikmal edilmiştir.
Bend, beton ağırlık tipindedir. Bendin memba taraf yüzü 1/0,183 ve 1/0,05 mey-lindedir. Mansap taraf yüzü, kalıp vazifesini gören prefabrike blokların kullanılmasını kolaylaştırmak için basamak şeklinde teşkil edilmiş olup 1/0,78 meylindedir.
Bend gövdesi, azamî 9 m olan alüvyon tabakası kaldırıldıktan sonra, kısmen şist, kısmen mermer tabakalarından müteşekkil bir temele oturmaktadır.
Bend, temelinde âzamî 55 m derinliğe kadar 4 safhah bir enjeksiyon tatbik edile-rek bir sızdırmazlık perdesi teşkil edilmiştir.
Kütle betonun dozu 139 kg dır. Men-ba ve mansapta bu doz 225 kg dır.
5000 m3/ s n kapasiteli dolu savak, sağ
sahildeki boyun noktasında tertip edilmiştir. İNŞAATIN D U R U M U :
1954 senesinin Haziran ayında başlamış bulunan Kemer Barajının bend gövdesi iş programına uygun olarak bitirilmiştir.
Hid-ro-elektrik santralda montaj işlerine devam edilmektedir.
1 Aralık 1957 de su tutulmaya -başlan-mış ve 1958 yılı Mayıs ayı sonunda baraj gölünde 300 milyon metre küp su toplan-mıştır.
Mayıs 1958 sonuna kadar 1 475 000 m3
hafriyat, 209 000 m3 imlâ ve 768 000 m3
be-ton işi yapılmıştır.
İNŞAATIN M A L İ Y E T İ :
Kemer Barajı inşaatı 182 865 000 TL. na malolacaktır. Bu bedelin dış tediye mü-rekkebi 73 180 053 TL. karşılığından ibaret-tir.
1. Proje ve müşavirlik
hizmetleri 7.096.000 TL. 2. İdare masrafları 4.913.000 » 3. Baraj inşaatı masrafları 137.005.379 » 4. Daimî teçhizat masrafları 17.411.621 » 5. İstimlâk masrafları 3.936.000 » 6. Kredi faizi 12.503.000 » Yekûn 182.865.000 » Baraj gövdesi hacmi 700 000 m3 tür,
Diğer beton işleriyle birlikte baraj inşaatın-da kullanılacak betonun umumî hacmi 776 000 m3 ii bulmaktadır.
Beton için lüzumlu agrega, barajın mansap tarafındaki Akçay yatağından temin edilmektedir. Yataktan alman agrega, önce birinci konkasörden geçirilerek 15 cm den büyük parçalar kırılmaktadır. Bundan sonra iki ünite halinde bulunan agrega tesisleri sa-atte 200 ton malzemeyi yıkayıp eleyerek muhtelif gruplara ayırmaktadır. Tasnif edil-miş agrega, Euclid ve Somua kamyonları ile beton fabrikasına sevkedilmektedir.
Şantiyeye kamyonlarla getirilen çimento beheri 900 tonluk 4 siloda depolanıp bura-dan beton fabrikasına sevkedilmektedir.
Bend gövdesinde betonun pirizinden do-layı hasıl olan hararet tesiriyle çatlamaların önüne geçmek için, beton fabrikasının ya-nında bir buz fabrikası tesis edilmiştir. Be-ton halitasına ilâve edilen buz parçaları va-sıtasiyle en sıcak -mevsimde dahi betonun suhuneti 16°C nin üstüne çıkarılmamıştır;
Agrega, çimento, buz, su ve betona iş-leme kabiliyeti veren Darex maddesi, beton fabrikasında otomatik olarak tartılan ve her biri 3 yardaküplük dört adet betonyerde
ka-rıştırılır, dekovillere bindirilmiş 6 m3 îük
beton kovalarına dökülür. Dekoviller beton kovalarını kablolu vinçlerin altına getirir
Barajın vaziyet plânı
kablolu vinçler bu kovalan dekovillerden alarak bend gövdesinde istenilen noktaya in-dirir ve döker.
Bend gövdesinde 1,5 m ltk tabakalar
halinde dökülen beton 10 cm çapında ve 6000 frekanslı vibratörlerle sıkıştırılmakta-dır.
Kalıp vazifesini, yüzleri 1,50x2,00 m
olan prefabrike bloklar görmektedir. Pre-fabrike blok atelyesi, günde 140 adet bu bloklardan imal etmektedir.
âza-mî miktarı 4882 m3 gibi çok yüksek bir
ra-kama erişmiş bulunmaktadır. BARAJIN F A Y D A L A R I :
Kemer Barajı sulama, taşkından kora-ma ve enerji temini kora-maksatları ile inşa edil-, mektedir.
a) Bu baraj sayesinde Akçay ve Büyük Menderes havzasında 38.000 hektar arazinin sulanması imkân dahiline girecek, kuraklı-ğın ziraî istihsal üzerindeki menfi tesiri gi-derilecektir. 38.000 hektar arazinin sulan-ması ile ziraî mahsulün değer artışı yılda 34.000.000 liraya baliğ olacağı tahmin edil-mektedir.
b) Kemer Barajının inşası ile Akçay vadisinde 3.000 hektar arazinin feyezanlar-dan korunması mümkün olacak, ayrıca Ak-çay Büyük Menderes kavşağının mansabın-daki feyezanların şiddetinin azalması temin edilecektir.
c) Barajın mansabında tesis edilecek ve takati 48.000 Kw olan santralda yılda
143.500.000 Kwh esnerji üretilebilecektir. Bugün Türkiye'de enerjinin beher Kwh'ı-nın sanayie asgarî 9 kuruşa mal olduğu na-zarı itibare alınırsa santralın üreteceği ener-jinin değeri yılda 12.915.000 TL. olacaktır.
Kemer Hidro-elektrik santralı bu hava-lide kurulmuş ve kurulacak olan sanayi tesis-lerinin enerji ihtiyacını karşılıyabilecek, ay-rıca ucuz enerji temini suretiyle bunların daha ekonomik bir surette işlemesini sağlı-yacaktır. Bu husus bittabi bu mıntakada is-tihsal edilen sanayi mamullerinin memleket piyasasına eskiye nisbetle daha ucuza ar-zına vesile olacaktır. Kemer Barajının te-min edeceği enerji yılda takriben 140.000 ton kömür yakılmak suretiyle elde edilebile-ceğine göre, barajın hizmete girmesi ile bu miktar kömür tasaıruf edilecektir.
BARAJ VE HİDRO-ELEKTRİK TE-SİSLERİN KARAKTERİSTİKLERİ :
Baraj:
Temelden yükseklik: 116 m
Tip : Beton ağırlık Tepe uzunluğu : 300 m Tepe genişliği: 7,5 m
Toplam beton hacmi: 700.000 m3
Baraj Gölü ve Savak:
Âzamî göl hacmi: 554.000.000 m3
Göl sathı: 13.800 dönüm Göl uzunluğu : 15 km Yağış alanı: 3100 km2
Dolu savak tipi: Kapaksız serbest Dolu savak kapasitesi: 5000 m3/sn
Hidro-elektrik tesisler:
Cebrî galeri : 3 adet 2.70 m çapında Santral kapasitesi : 48.000 kw Ünite sayısı: 3
Türbinlerin her biri: 25.000 HP Generatörlerin her biri : 36.000 kva Vasatî d ü ş ü m : 81,5 m
Barajın sağlıyacağı faydalar:
Sulanacak saha : 380.000 dönüm Feyezandan korunacak saha: 30.000 dönüm
Enerji üretimi - senede : 143.500.000 kwh.
(Başyazıdan devam) Büyük şehirlerimizin etrafında mantar gibi peyda olan bu sosyal sefalet mahalle-leri ile uğraşmak üzere, kurulan İskân ve İmar Vekâleti maalesef, bu sahada henüz hiçbir şey yapmamıştır.
İmar Vekâleti, büyük şehirlerin ucuz mesken işleri, dolayısiyle en küçük ve basit ölçüdeki m e s k e n dâvasına henüz elini' sürmemiş, imkânlarını bu dâvanın halli için kullanmamıştır. İmar Vekâleti halk mes-kenleri işiyle uğraşacağı yerde bilâkis, Ata-köy gibi lüks mahalleler, kurulmasını teşvik etmektedir.
Bir ay önce U. İ. A. teşkilâtının İstan-bul'da toplanan şehircilik komitesi üyelerine Türk meslekdaşları, İstanbul'u gezdirmiş-lerdir. Dünyaca tanınmış bir mesken ve şehircilik profesörü, Ataköy sitesindeki apartmanları gördükten sonra, Türk mes-lekdaşlarına şunları söylemiştir: — Birkaç gündenberi şehrinizin her tarafını, bu me-yanda, sefalet mahallelerinizi gördüm. Şeh-rinizde beş nüfuslu bir aileye, h a k i k î
mânasiyle düşen mesken vasatisinin 10 M2 yi geçmiyeceğini tahmin ediyorum. Burada ise, 220 - 270 M2 lik apartman daireleri gör-dük. Bu tezada ne dersiniz? Ataköy inşaatı ile alâkalı ecnebi bir profesöre dönerek — Profesör, bu işe nasıl müsaade ettiniz? diye sormuş, o da, — Çok mücadele ettim amma, önleyemedim, diye cevap vermiştir.
Bütün memleketler, medenî vasıfları haiz mesken vasatilerini yükseltmekle meş-guldürler. En iyi durumdaki memleket ha-len Almanyadır. Bu vasatî Almanya'da 60 M2 dir. Polonya bütün gayretlerine rağ-men vasatîyi 30 M2 ye çıkarabilmiştir.
İşte, mütehassıs bir kimsenin uzun tet-kiklere hacet kalmadan mesken dâvamızın ne vaziyette olduğunu göstermeğe kâfi bir müşahedesini kaydederken Emlâk Kredi Bankasının teşebbüsleri gibi, halk mesken-leri inşaatı namı altında İst. Belediyesinin yaptığı teşebbüsler de gayeden çok uzaktır. Atatürk Bulvarındaki bloklar, dairelerin büyüklüğü ve yerlerinin iyi seçilmemesi
yü-zünden gayeden uzaklaşmış, bir kısmı büro binası, bir kısmı yüksek kira getiren mes-kenler olarak meydana gelmiştir. Halbuki, bu teşebbüsler en küçük üniteler halinde inşa edilmiş olsalardı, hakikî ihtiyaç sahip-lerine tahsisleri kabil olacak, gecekondular-da oturanların ikametine tahsis edilebile-cekti.
Bu sütunlarda, defalarca tekrar ettiği-miz veçhile, İmar Vekâleti, henüz kuruluş gayelerine uygun olarak teşkilâtlanmamış ve dâvaya el koyamamıştır. Bu Bakanlık çalışma ve imkânlarını asgarî mesken üni-tesi üzerine teksif etmeli, A t a k ö y gibi teşebbüslere mâni olmalı, her şeyden önce mesken sefaletini önleyecek malûm metod-ları tatbik etmelidir.
Yoksa, imar sahaları içinde ve civarın-daki sefalet topluluklarını yıkıp daha uzak-larda yer göstermek, şehrin imarına hizmet etmiyeceği gibi, bu insanların ıztırabını arttırmaktan başka bir işe yaramaz.
