HABER BÜLTENĐ
17 Kasım 2004
Haber Özetleri
Ortadoğu
• Irak'ta Amerikan güçleri öncülüğündeki birlikler, Musul'daki operasyonlarında fazla bir direnişle karşılaşmadıklarını söylüyor. Operasyonun amacı, ülkenin en büyük üçüncü kentinde, isyancıların ele geçirdiği karakolları geri almak.
Sabaha karşı başlatılan operasyonla birlikte kentte bu akşamdan itibaren sokağa çıkma yasağı ilan edilmişti. Ayrıca Musul'daki beş köprü de kapatıldı.Ülkenin en büyük üçüncü kenti olan Musul, stratejik öneme sahip petrol yataklarının yanı başında ve Türkiye'ye giden yol üzerinde yer alıyor.
Đsyancılar geçen hafta Musul ve Sünnilerin çoğunlukta olduğu diğer bölgelere saldırı başlatmıştı. Muhabirimiz, saldırıların, Felluce'deki Amerikan operasyonuna misilleme niteliğinde olduğunu söylüyor. Felluce, halen büyük oranda Amerikan güçlerinin kontrolünde. Iraklı yetkililer kentteki operasyon sırasında öldürülen en az 1600 kişinin, fotoğraflarının çekildiğini ve parmak izlerinin alındığını belirtiyor. Yetkililere göre operasyonda gözaltına alınan kişilerin sayısı da 1000'den fazla.Iraklı yetkililer, hasar gören Felluce'de sivil bir yönetimin oluşturulması, kentin yeniden yapılandırılması ve tazminatlara yönelik bir program için çalıştıklarını söylüyor.(BBC)
• Petrol Kurumları Koruma Güçleri subayı Marvan Ömer, Kerkük Petrol (75 km Kerkük’ün güneyinde Saray köyü yakınlarında) ve doğalgaz boru hattının (40 km Kerkük’ün batısı Riyad kasabası yakınlarında) bombalı saldırıya uğradığını bildirdi.(ALQUDS GAZETESĐ)
• Büyük Ayetullah Ali Sistani’ye en yakın olan siyasetçilerden Dr. Hüseyin El- Şehristani ‘güvenlik durumunu gerekçe göstererek Irak’ta seçimlerin ertelenmesi, gerginliği daha da arttırır ve çoğunluğun farklı yolları denemesine neden olur’ dedi. Irak Başbakan Yardımcısı Berham Salih ‘güvenliğin sağlanamaması durumunda seçimlerin ertelenmesi gerekebilir’ duyurusunda bulunmuştu.(www.puk.org)
• Rusya Irak ordusuna silah satacağını açıkladı. Rus Savunma Bakanı Sergei Đvanov, Irak ordusunun eğitimine katkıda bulunmak amacıyla silah satmayı planladıklarını bildirdi. Moskova’da gazetecilerin sorularını yanıtlayan Ivanov, Irak ordusunda kullanılan silahların büyük çoğunluğunun Sovyet döneminden kalma olduğunu ve Rusya’nın bunları, yenileriyle değiştirmeye hazır olduğunu söyledi. Ivanov ayrıca, silahların kullanılması konusunda Iraklı askerlerin
belirlenmesi gerektiğini kaydetti. Rusya Savunma Bakanlığı sözcüsü küçük çaplı silah satışının hedeflendiğini ve bu satışa uçak, füze ve zırhlı aracın dahil olmadığını belirtti. Rusya, Irak’ın işgal edilmesine karşı çıkmış, ancak daha sonra ülkenin yeniden inşası yönündeki çalışmaları desteklemişti.(VOANEWS)
• Đran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Hamid Rıza Asefi, ülkesinin nükleer programıyla ilgili olarak Avrupa ülkeleriyle sürdürülen görüşmeler çerçevesinde uranyum zenginleştirme ve bununla bağlantılı faaliyetleri askıya alacağını doğruladı. Asefi bugün Tahran’da basın mensuplarına yaptığı açıklamada uranyum zenginleştirme faaliyetinin askıya alınmasının kısa süreli olacağını söyledi. Đran’ın nükleer programıyla ilgili baş müzakerecisi (Hasan Ruhani) tarafından Pazar günü açıklanan anlaşmanın ayrıntıları ise henüz bilinmiyor. Avrupa ülkeleri uranyum zenginleştirme programını durdurmaması halinde Đran’ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde görüşülmesi ve belki de yaptırımlara maruz kalması önerisini destekleyecekleri uyarısında bulunmuştu. Aynı ülkeler barışçıl bir nükleer program konusunda ise Đran’a yardım önerisi yapmıştı. Zenginleştirilmiş uranyum nükleer silah yapımında kullanılabiliyor ancak Đran kendi nükleer programının tamamen barışçıl amaçlı olduğunu savunuyor. Amerika ise Đran’ı gizlice nükleer silah üretmeye çalışmakla suçluyor.(VOANEWS)
• Amerika Dışişleri Bakanı Colin Powell’in, gelecek hafta Ortadoğu’ya giderek Filistin ve Đsrailli yetkililerle görüşeceği bildirildi. Powell’in, Batı Şeria’daki Ramallah kentinde Filistinli yetkililerle bir araya gelerek, Ocak ayında yapılacak seçimler için Amerika’nın desteğini iletmesi bekleniyor. Powell, ayrıca Đsrail tarafına geçerek resmi temaslarda bulunacak. Colin Powell daha sonra Irak’la ilgili bir konferansa katılmak üzere Mısır’a gidecek. Bu arada, Filistin Başbakanı Mahmud Abbas Gazze’de Filistinli örgütlerle bir araya gelerek 9 Ocak’taki seçime kadar saldırı düzenlememelerini istedi. Associated Press haber ajansı, militan grupların Abbas’ın isteğini geri çevirdiğini bildirdi.
Hamas ve Đslami Cihad, Đsrail devletinin varlığını kabul etmiyor.(VOANEWS)
• Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac, Irak lideri Saddam Hüseyin'in devrilmesi ile dünyanın daha güvenli olduğu savlarına katılmadığını kaydetti.
Chirac, Irak savaşına eleştirilerinden geri adım atmıyor. Đngiltere'ye ziyareti öncesinde BBC'ye bir mülakat veren Chirac, dünyanın daha güvenli olduğundan 'hiç de emin değilim' dedi. Fransa Cumhurbaşkanı, ABD öncülüğünde başlatılan işgal ardından gerek Irak'taki gerek dünyadaki durumun daha tehlikeli bir hal aldığını savundu. ABD Başkanı Bush açıklamalarında sık sık, savaşın bazı gerekçeleri haksız çıkmış olsa da dünyanın şimdi daha güvenli bir yer olduğunu savunuyordu. Fransız lider ise 'Saddam Hüseyin'in görevden ayrılması bir ölçüde olumlu olmuştur. Ancak buna tepkiler de oluştu' dedi. Chirac, dünya genelindeki radikal görüşlü Müslümanların seferber olması ile terör eylemlerinde artış yaşandığını belirtti.
Chirac, Irak'a yönelik herhangi bir müdahalenin Birleşmiş Milletler eliyle gerçekleşmiş olması gerektiği görüşünü de tekrarladı. Chirac'ın ayrıca Đngiltere'nin ABD öncülüğündeki savaşa verdiği desteğin Londra'ya pek az getirisi olduğu inancını da ifade ettiği kaydediliyor.(BBC)
• Đsrail Başbakanı Ariel Şaron Gazze Şeridi'nden tek taraflı olarak çekilme planının uygulanması konusunda yeni Filistin yönetimi ile koordinasyon içinde hareket edebileceğini söyledi. Şaron bunun için, Ocak'taki seçim ardından belirlenecek yeni Filistinli liderlerin Đsrail'i hedef alan saldırıları önleme konusunda kararlı olduklarını görmek istiyor. Şaron bu durumda Đsrail'in çekilme sonrası alınacak güvenlik önlemleri ve Gazze'nin hangi bölgelerinin hangi sırayla boşaltılacağı konusunu Filistinlilerle işbirliği halinde kararlaştırabileceklerini söylüyor. Filistin lideri Yaser Arafat'ın geçen hafta ölümüne kadar, Şaron çekilmenin tek taraflı olacağında ısrar ediyor, karşılarında müzakere edebilecekleri bir muhatap olmadığını savunuyordu.
Şaron bu kez ise Đsrail'in barış getirebilecek bir siyasi düzenleme için acı verici de olsa gerekli bedeli ödemeye hazır olduğunu söyledi. Đsrail Başbakanı, bununla birlikte güvenliği ilgilendiren noktalarda taviz vermeyeceklerini kaydetti. Đsrail, Şaron'un hazırladığı plan uyarınca yaklaşık 40 yıllık işgal ardından Gazze Şeridi'ndeki Yahudi yerleşimlerini Haziran ya da Temmuz ayından itibaren boşaltmayı ve tüm askerlerini de çekmeyi öngörüyor. Çekilme planı Batı Şeria'da da dört küçük yerleşimi kapsıyor. Şaron bu şekilde Đsraillilerin saldırılara daha az hedef olmasını sağlayacaklarını savunuyor.
Đsrail hükümeti bu karardan etkilenecek yaklaşık sekiz bin yerleşimciye, aile başına 300 bin doları bulan tazminat ödemeyi öngörüyor. Yerleşimcilerin karşı çıktığı ancak parlamentonun onay verdiği bu plan Şaron'a iç siyasette zorlu günler yaşatıyor. Hükümeti bu plana tepkiler ardından gelen istifalarla azınlığa düşen Şaron, hala daha geniş tabanlı bir koalisyon hükümeti oluşturma hedefine ulaşmış değil.(BBC)
• Filistin lideri Yaser Arafat'ın ölüm nedeni üzerindeki tartışmalar sürerken, Filistinli militan gruplar Hamas ve Đslami Cihad birleşik bir yönetim kurulması çağrısını tekrarladılar. Örgüt yetkilileri Gazze'de Filistin Kurtuluş Örgütü'nün başkanlığına vekaleten getirilen Mahmud Abbas ile görüştü. Her iki örgüt de 9 Ocak'ta yapılacak başkanlık seçimlerine kadar tüm örgütleri kapsayacak karma bir emanetçi yönetim oluşturulmasını istiyor. Şu anda her iki örgüt de seçime aday göstererek katılmayı reddediyor. Hamas ve Đslami Cihad seçimin sadece Arafat'ın başkanı olduğu El Fetih örgütünden gelen bir ismin kazanmasıyla sonuçlanabileceğini ve bu sürece destek vermek istemediklerini belirtiyorlar. BBC Gazze muhabiri ise, El Fetih yönetiminin örgütlerin karar sürecinde etkin rol almasına yol açacak bir düzenlemeye yanaşmayacağını belirtiyor. Arafat'ın ölümü ardından Filistin Özerk Yönetimi başkanlığını geçici olarak Ruhi Fettuh üstlendi. Arafat'ın ölüm nedeni konusundaki tartışmalar ise hala devam ediyor. Arafat'ın kayıtları ancak 'ilgililere' verilecek. Fransız savunma bakanlığından bir sözcü bu bilgilerin ancak Arafat'ın ailesi gibi uygun kabul edilebilecek taraflara verilebileceğini tekrarladı. Sözcü, Kurey ya da Filistin yönetimi yetkililerin bu tanıma girip girmediğine ise açıklık getirmedi.
Arafat'ın ölüm nedenine dair net bir bilgi olmaması söylentileri körüklemişti.
Filistin liderinin Đsrail ajanlarınca zehirlendiği iddiası bunların en sık dile getirileni. Đsrail bu suçlamayı kesin şekilde reddediyor.(BBC)
• Amerika Birleşik Devletleri Senatosu bünyesinde yapılan bir araştırmaya göre Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'in yasadışı petrol ticaretinden elde ettiği gelir tahmin edilenden çok daha fazla. Senato'nun hükümet işlerinden sorumlu komisyonu düşünülen bu tutara dair tahminleri iki katına çıkardı. Komisyonun
araştırmalarına göre Saddam Hüseyin 10 yılı aşkın sürede, BM yaptırımlarına aykırı şekilde 20 milyar doları aşkın gelir elde etti. Gelirin kaynağı yurtdışına petrol kaçırılması ve BM'in petrol karşılığı gıda programında yapılan yolsuzluklar olarak gösteriliyor. Araştırmaya katılan senatörlerden Norman Coleman, yolsuzlukları sürekli yeni bir düzeyi ortaya çıkan bir soğana benzetti.(BBC)
Kafkasya- Orta Asya
• Ermenistan Savunma Bakanı Serj Serkizyan, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ sorununun çözümü konusunda ciddi olmadığını söyledi. Dağlık Karabağ konusunda iyimser olmadığını belirten Serkizyan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Đlham Aliyev’i Birleşmiş Milletler aracılığıyla Ermenistan’a baskı yapmaya çalışmakla suçladı. Sorunun sadece uzlaşma yoluyla çözülebileceğini ifade eden Ermani bakan iki ülke arasında silahlı çatışmanın yeniden başlamasına ihtimal vermediğini de kaydetti. Aralarında Rusya, Amerika ve Fransa’nın da bulunduğu bazı ülkeler Dağlık Karabağ konusunda Azerbaycan ile Ermenistan arasında bir anlaşmaya varılması için arabuluculuk yapıyor. Yaklaşık on yıl önce ateşkes anlaşmasına varılmasından bu yana Dağlık Karabağ’lı Ermeniler Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sini denetim altında tutuyor.(VOANEWS)
Avrupa Birliği
• Avrupalı liderler, euro'nun hızlı biçimde yükselmesinden açıkça ABD'yi suçladılar. Avrupalılara göre, Amerikalı yetkililer doları toparlamaktan bahsederken bu konuda harekete geçmekte başarısız oldular. Bu konu, AB'ye üye ve euro kullanan 12 ülkenin ekonomi bakanları, Brüksel'de bir araya geldiği sırada ele alındı. Ortak görüş ise Avrupa ortak para birimi euro'daki hızlı artışın ihracata verdiği zarardı. Kasım ayında bugüne kadarki en düşük seviyesine gerileyen dolar, bu rakama şu anda epey yaklaşmış durumda.
Petrol fiyatlarındaki hareketliliğin azalması ardından, dolar da rahatlama görüldü. Ancak uzmanlar, bunun geçici olduğu düşüncesinde. Tokyo'daki JPMorgan Chase'den Junya Tanase, Avrupalı bakanların yorumlarının
"piyasayı hareketlendiremeyecek kadar zayıf" olduğunu söylüyor. Buna rağmen, Avrupalı bakanların diplomasi standartları dahilinde samimi konuştukları söylenebilir. Fransız bakan Nicolas Sarkozy, meslektaşları ile doların düşmesinin, Avrupa ihracatını etkileyebileceği endişelerinde hemfikir olduklarını dile getirdi. Bu açıklamalar, Amerikan Hazine Bakanı John Snow'un güçlü doların "Amerika'nın yararına" olduğu açıklamasını izliyor. (BBC)
• Avrupa Parlamentosu Dışişleri Komisyonu Türkiye raporunu ikinci kez ele almaya başlıyor. Yazım tarzı, tonu ve içeriğiyle Ankara’yı memnun etmeyen rapor, aslında hiç kimseyi memnun etmemiş gibi gözüküyor. Hollandalı Hıristiyan Demokrat parlamenter Camiel Eurlings tarafından hazırlanan rapora verilen 550’yi aşkın değişiklik önergesi bu memnuniyetsizliğin en önemli göstergesi. Eurlings tarafından hazırlanan rapora daha başından itibaren Sosyalistler, Yeşiller ve Liberaller tepki göstermişlerdi. Ekim ayı sonunda yapılan ilk oturumda özellikle Sosyalist grup üyeleri bu raporu önergeye boğma uyarısında bulunmuşlardı. Verilen önergelerin rekor denebilecek bir
sayıya ulaşarak 550’yi aşması bu uyarının gerçeğe döndüğünü ortaya koyuyor. Verilen önergelerin çoğunun altında Sosyalist gruba üye parlamenterlerin imzası yer alıyor. Rapor özellikle Avrupa Birliği Komisyonu’nun müzakerelere başlanması gerektiği yönündeki tavsiyesini görmezden gelme eğilimi nedeniyle eleştiriliyor. Raporda Türkiye’ye yönelik olarak gündeme getirilen istekleri de hatırlamakta fayda var. Rapor Kıbrıs’tan asker çekilmesini, Ermenistan sınırının ve Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılmasını, yeni bir anayasa hazırlanmasını ve Aleviler’in Müslüman azınlık olarak sayılmasını istiyor. Belge, müzakerelerin ucunun açık olduğunu ve müzakerelerin sonucunda üyeliğin garanti olmadığını vurgulayan bir niteliğe de sahip. Bu raporun Ankara açısından hukuki anlamda herhangi bir bağlayıcılığı yok. Ancak 17 Aralık’a giden süreçte Ankara en ufak bir pürüzle bile karşılaşmak istemiyor. Bu nedenle de Avrupa’nın vicdanı olarak adlandırılan Avrupa Parlamentosu’nun görüşün ötesine geçmeyen bir niteliğe sahip olan bu belgesinin mümkün olduğu kadar pozitif çıkmasına uğraşıyor. Bu çerçevede raportör Camiel Eurlings de Türk hükümetinin yakın markajına alınmış durumda. (VOANEWS)
Amerika
• Başkan Bush, istifa eden Dışişleri Bakanı Colin Powell’ın yerine Ulusal Güvenlik Danışmanı Condoleezza Rice’ı atadı. Beyaz Saray’da gazetecilere kısa bir açıklama yapan Başkan Bush, Rice’ı bakanlık görevine atadığını söylerken, eski bakan Colin Powell’ın yönetime katkılarını da övdü.(VOANEWS)
Gazete Başlıkları
Đngiltere'de gazeteler Amerikan dış politikasının dümenine geçen Condoleezza Rice'a bugün sayfalarında geniş yer ayırıyorlar. Guardian, "Bush sadakati için Rice'ı ödüllendirdi" diyor.
Independent, Rice'ı 'Savaşçı Prenses' diye niteliyor ve bu atamanın yönetimde şahinlerin gücünü artıracağını söylüyor. Gazeteye göre Rice, yönetimin genelinden farkı eğilimleri olan dışişleri bakanlığını hizaya sokacak.
Times, Rice'ın artık sadace Bush'un sırdaşı ya da bakanlıklar arasındaki anlaşmazlıklarda hakem değil, siyaseti şekillendirecek bir oyuncu olacağını vurguluyor:"Hatta belki de başrol oyuncusu... Rumsfeld'in 18 aydan daha uzun süre Pentagon'da kalması beklenmiyor. CIA uzunca bir süre içe dönük kalacak. Yeni Ulusal Güvenlik danışmanı Stephen Hadley de ona meydan okumaya girişmeyecektir. Bu nedenle de Rice, Amerikan dış politikasının yüzü ve sesi olacak." Times ayrıca, "1999'da da Rice, geleceğin Başkanı Bush gibi konuşuyordu. Bu şaşırtıcı değil çünkü Bush'a bildiklerini o öğretti" diyor.
Financial Times'a konuşan eski ulusal güvenlik danışmanı Zbigniew Brzezinski de Rice'ın dengeleri değiştireceği kanısında: "Siyasi kararların alındığı merkez, Ulusal Güvenlik Konseyi'nden Dışişleri Bakanlığı'na kayacak.
Çünkü oraya başkandan çok güçlü bir destekle gidiyor. Daha kritik bir rol oynayabilecek." Financial Times ayrıca Rice'ın ahlaki değerlere yapılan
vurguyu güçlendireceğini çünkü dünyaya iyimser bir gözle değil 'yalın şerler alemi' anlayışıyla baktığını belirtiyor.
Independent'ın yaptırdığı bir kamuoyu yoklamasına göre Đngiliz halkı ABD ile ilişkilerin geliştirilmesinden çok, Avrupa'dan yana tavır koyuyor: "Đngilizlere 'Avrupa ile mi, Amerika ile mi daha iyi ilişkilere sahip olmalıyız?' diye sorulduğunda, yüzde 64 gibi çarpıcı bir çoğunluk 'Avrupa' dedi. Sadece yüzde 25 Amerika'yı seçti.""Bu sonuç Đngilizlerin Avrupa'ya sanıldığı kadar olumsuz bakmadığını göstermesi açısından cesaret verici. Dahası, Avrupa Birliği anayasası hakkında yapılacak referandumda da evet yanıtı çıkması ihtimali sanıldığı kadar az olmayabilir."
Đngiliz gazetelerinin hepsi birinci sayfalarını, dün öldürüldüğü açıklanan yardım örgütü çalışanı Margaret Hassan'a ayırmış. Times "Irak'a adanan bir yaşam tek kurşunla son buldu" derken, Independent'ta Robert Fisk "Anarşi içindeki bir Irak'ta, masumiyetin değeri ne kadar?" diye soruyor ve yanıtlıyor: "Hiçbir şey."
Fisk yazısında Hassan'ı kimlerin öldürdüğü sorusunun hala yanıtsız olduğuna dikkat çekiyor. Felluce'deki isyancıların ve hatta Ebu Mussab Ez Zerkavi'nin, Hassan'ın salıverilmesi çağrısında bulunduklarını anımsatıyor. Fisk ayrıca Hassan'ın Müslümanlığı seçmiş olduğunu ve son derece akıcı olan Arapçasıyla kendisini tutanlara kim olduğunu ne yaptığını anlatabileceğini de vurguluyor. Peki tüm bunlar neye işaret ediyor? Fisk'e göre bu gibi bir eylem, isyancıların acımasızlığını kanıtlamak için kullanılıyor olabilir.
Felluce'deki şiddet de, gazetelerin bir diğer konusu. Independent'a göre Kızılhaç Felluce'de 900 sivilin öldüğünü tahmin ediyor. Tartışmalar ise Amerikalı bir askerin Felluce'de yaralı bir Iraklı'yı öldürdüğü haberlerine odaklanıyor.
Guardian "Yaralı bir savaşçının yasadışı şekilde öldürülmesinin hiç bir mazereti olamaz" derken, şöyle devam ediyor: "Böyle olaylar savaşta hep olur.
Bunu sıradışı kılan görüntülenmiş olması. Üstelik askerlerle birlikte olan bir gazeteci tarafından... Yani askerler bu olayı o kadar normal karşılıyor ki, gizlemeye bile çalışmıyorlar."
Independent'ta yazan askeri doktrin uzmanı Chris Bellamy ise bu son olayı şöyle irdeliyor: "Genç askerin uyguladığı taktik Amerika'nın ve Condoleezza Rice'ın tercih ettiği önleyici stratejinin bir yansıması: Tehdide karşı, önce davranıp vurmak. "Peki Felluce'deki 'isyanı' ya da daha doğru bir tanımla direnişi kırmak için yürütülen kampanya ne getirdi? Amerika, 1200 isyancının öldüğünden söz ediyor. " "Kenti 250 bin sivil terketmiş de olsa, ölenlerin hepsinin isyancı olması mümkün değil. "Öldürülen her Iraklı'nın arkasında kardeşleri, karısı, kocası, ebeveynleri ve çocuklarından oluşan 10 belki de 20 kişi var. Yani her bir kişi için şimdi kan davası güdebilecek 20 kişi var. "Bu durum Ocak'ta serbest ve adil seçimler düzenlenmesi hedefine, uzun vadede de demokrasi ve istikrar sağlanmasına hizmet edecek mi?"
