TÜRK EĞİTİM DERNEĞİ
YAYINLARI
TEMEL EĞİTİM VE
SORUNLARI
T Ü R K E Ğ İT İM D E R N E Ğ İ IV. E Ğ İT İM T O PL A N T ISI
6 - 7 K asım 1980
ŞAFAK MATBAASI, ANKARA - 1981
TÜRK EĞİTİM DERNEĞİ BİLİM DİZİSİ N O .: 4
Y aym a Hazırlayan : N urettin ERGEN
— III —
İ Ç İ N D E K İ L E R
TED BİLİM K U R U LU BAŞKANI PR O F. DR. SÜ LEYMAN Ç E TİN Ö ZO Ğ L U ’NUN KONUŞM ASI ... X TÜ R K E Ğ İT İM D E R N E Ğ İ G EN EL BAŞKANI
DOÇ. DR. N U R K U T İNAN’IN KONU ŞM ASI ... X IV BİRİNCİ OTURUM ... 1 B İL D İR İ : I T em el E ğ itim P olitik am ız Ne O l
m alıd ır? (Doç. Dr. İb ra h im E th em B aşa ra n ) ... 3 İKİNCİ OTURUM ... 49 B İL D İR İ : II T em el E ğ itim P o litik am ız Ne... O l
m alıd ır? (H ü sn ü C ilâ) ... 51 PANEL : I T em el E ğ itim P ro g ra m ı N asıl D a
h a işlevsel D u ru m a G e tirile b ilir? ... 71 ÜÇÜNCÜ OTURUM ... 119 B İL D İR İ : I I I T em el E ğ itim d e R e h b e rlik ve P sik o
lo jik D a n ışm a H iz m e tle rin in D ü z en len m esin e iliş k in G enel E sas
la r ...*... 121 Sayfa S U N U ... VII
Sayfa B İL D İR İ : IV T em el E ğ itim d e ö ğ re n c ile rin M es
leğe Y önelm e S o ru n la rı ve R e h b e r
lik ... 143 DÖRDÜNCÜ OTURUM ... ... 163 B İL D İR İ : V T em el E ğ itim O kulu iç in N itelikli
ö ğ r e tm e n N asıl Y e tiştirile b ilir? ... 165 PA NEL : I I T em el E ğ itim d e İn san cıl D a v ra n ış
la r N asıl K a z a n d ırıla b ilir? ... 219 EKLER
E K : I T ü rk E ğ itim D erneğ i IV. E ğ itim T o p la n tısı P ro g ra m ı ... 295 E K : I I Y ayına H azırlık Ç a lışm ala rın d a gerekli
D üzeltm eler iç in ilg ilile re G ö n d erilen Y a
zı ö r n e ğ i ... ... 299
S U N U
A ta tü rk 'ü n d ire k tifle riy le ve k am u y a y a ra rlı g ö n ü l
lü b ir d ern ek o la ra k k u ru lm u ş b u lu n a n Türk Eğitim Der
neği, 1977 y ılın d a b a şla tm ış olduğu E ğ itim T o p la n tıla rı
n ın d ö rd ü n cü sü n ü Tem el Eğitim ve Sorunları k o n u s u n d a gerçek leştirm iştir. A ta tü rk d evrim leri ve ilk eleri çer
çevesinde b a şla tılm ış o la n oku m a - yazm a seferb erliğ i ile ilk ö ğ retim seferb erliğ i, gerek tiğ i biçim de sü rd ü rü lem e - diği ve zam an z a m a n yozlaştırıld ığ ı için b ek len en so n u ç
la r a ta m a n la m ıy la u la şıla m a m ıştır. 1960’lı ve 1970’li y ıl
lar, ülkem izde to p lu m sal so ru n la rın , h u zu rsu z lu ğ u n be
lirg in leştiğ i ve e ğ itim in b ü y ü k ön em kazan d ığ ı y ılla r olu ştu r. 1980’li! y ıllara , eğ itim d e tem el, gerçekçi ve b i
lim sel yaklaşım , p ro g ra m ve u y g u la m a la rla g irm ek zo
rund ay ız.
D evrim lerin b ü tü n lü ğ ü n d e ve A ta tü rk ilk eleri ç e r
çevesinde, to p lu m u m u z u n g erek sin m elerin e ve gelişm e
sine yönelik, b ilim sel b ilg ile ri değerlendirecek, çağım ız g elişm elerini izleyebilecek gerçekçi b ir Tem el Eğitim p la n la m a sın ın y ap ılm ası ve bilim sel y ö n tem le rle uy g u lam ay a ko n u lm ası k açın ılm a z b ir z o ru n lu lu k tu r. IV. Eği
tim T o p la n tısın d a , T em el E ğ itim e ve S o ru n la rın a , bu dönem de, y a ra rlı olabileceğine in an d ığ ım ız bazı b o y u t
la rd a yaklaşıp, b ilim sel bilg ileri ve g ö rü şleri ta rtış m a y ı, incelem eyi ve k a m u o y u n a su n m ay ı y a ra rlı bulduk.
IV. Eğitim T oplantısının ilk g ü n ü , Tem el Eğitim p o litik am ızın , a m a ç la r, ilkeler, y ö n tem ve m odel, y ö n e tim ve s tr a te ji a ç ıla rın d a n ele a lın ıp ta rtış ıld ığ ı, ö n e rile rin belirlen d iğ i iki b ild iri su n u lm u ş ve ta rtış ılm ış tır. T em el E ğ itim d e n so n ra ü st ö ğ ren im e devam ed em eyen lere te m el eğ itim in b ir m eslek k a z a n d ırm a sı gereği s a v u n u la rak , b irey lere ü st ö ğ ren im e g ittik le rin d e işle rin e y a ra y a cak bilgi ve b ecerilerd en çok, g ü n lü k y aşam d a işe y a r a yacak bilgi, beceri ve d a v ra n ış la rın k a z an d ırıld ığ ı b ir sis
tem olm ası g erek tiğ i v u rg u la n m ıştır. «Tem el E ğ itim P ro g ra m ı N asıl D a h a işlevsel D u ru m a G e tirile b ilir? » ko
n u lu p an el ça lışm a sın d a te k n o lo jik gelişm eler, ç ıra k lık eğ itim i ve m eslek b e c e rile rin in k a z a n d ırılm a sı ve te k n o lo jik d e rsle rin tem el eğ itim de y er alm ası, e n d ü s tri tem el eğitim ilişkileri, T ü rk D ilin in k u lla n ılm a sı a ç ıla rın d a n Tem el Eğitim ’e y a k la şıla ra k k o n u y a açık lık g e tirilm iş
tir.
T o p la n tın ın ik inci g ü nü, Tem el E ğitim in iki önem li k o n u su n d a b ild irile r s u n u lm u ştu r. B u n la rd a n b irin d e Tem el Eğitim sistem in d e ve u y g u la m a la rın d a öğrenene, öğrenciye yönelik Rehberlik hizm etlerinin ö nem i, yeri ta rtış ıla ra k , b u h iz m e tle rin d ü zen len m esin e ilişk in öne
rile r ele a lın m ıştır. D iğer b ild iri de ise Tem el Eğitim için n ite lik li ö ğ retm en y e tiştirm e so ru n u ele a lın a ra k öğ ret
m en in , m eslek fo rm asy o n u a ç ısın d an , y etiştirilm esin d e b ir m odel ta rtış ılm ış tır. «Tem el E ğ itim d e in s a n c ıl Dav
r a n ış la r N asıl K a z a n d ırıla b ilir? » k o n u lu p a n e l çalışm a
sında, ko nuya felsefe, d in ve d in eğitim i, s a n a t ve sanat eğ itim i ile m üzik ve m üzik eğ itim i a ç ıla rın d a n yaklaşı
lara k , uy g ar ve in sa n c ıl d a v ra n ış la rın g eliştirilm esinde Tem el Eğitim in önem i v u rg u la n m ış, g ö rü şle r ve uygula
m a la r ta rtış ılm ış tır. B e lirle n e n g ö rü şlerin , ö n e rilerin Tem el Eğitim u y g u la m a la rı için yo ğ un b ir çalışm aya
g irm iş o lan M illi E ğitim B a k a n lığ ı y etk ililerin e p ro g ram g e liştirm e k o n u la rın d a ışık tu ta c a ğ ın ı ü m it e tm e k te yiz.
D ern eğim izin Bilim K u ru lu , eğitim so ru n la rım ız a ilişk in o lara k yapabildiği bilim sel çalışm aları, kam uoyu ve ilg ilile re eksiksiz u la ş tırm a k ve yazılı k ay n ak sayısı
n ı a r ttır m a k am acıyla o la n a k la r ö lçüsünde y a y ın la m a yı h e d e f seçm iştir. Bize bu k o n u d a büyük b ir a n lay ış g ö ste re re k destek sağlayan ve b u g ü n e k a d a r d ö rt E ğitim T o p la n tım ız ın ç a lışm a la rın ın y a y ın la n m a sın ı gerçekleş
tire n T ü rk E ğitim D erneği G enel M erkez Y önetim K u r u lu n a m üteşekkiriz.
IV. E ğ itim T o p la n tısın ın h a z ırlık ç a lışm a la rın d a , to p la n tın ın gerçek leştirilm esinde ve yayın için gerekli ç a lışm a la rd a ü stü n b ir gay ret ve ilgi gösterm iş b u lu n a n b a şta G en el M ü dür Şeydi D in ç tü rk olm ak üzere T ü rk E ğitim D erneği G enel M ü d ü rlü k e le m a n la rın d a n F igen Süyök, S em ra A ydın ve N ilgü n Ç a n ’a ve y ap ıtı y ay m a h a z ırla y a n N u re ttin E R G E N ’e B ilim K u ru lu m u z u n te şe k k ü rle rin i su n arım .
A yrıca, Ş afak M atbaası ilg ilile rin e teşek k ü r etm e k teyiz.
Prof. Dr. Süleym an Çetin ÖZOĞLU (Ege ü n iv e rs ite s i Sosyal B ilim ler
F a k ü lte si D ekanı)
T ü rk E ğ itim D erneği B ilim K u ru lu B aşk anı
T. E. D. BİLİM KURULU BAŞKANI PROF. DR. SÜLEYMAN ÇETİN ÖZOĞLUTSTUN
KONUŞMASI
S ayın K o n u k la r, T ü rk E ğ itim D e rn e ğ i’n in IV. E ği
tim to p la n tıs ın a hoşgeldiniz.
T o p la n tıy ı a ç m a d a n önce T o p la n tım ız a g ön derilm iş b u lu n a n te b rik ve b a şa rı te lg r a f la r ın ı su n u y o ru m :
«IV. E ğ itim T o p la n tısı’n a d av etin iz iç in teşekk ür ederim .
Ç a lışm ala r sü resin ce değerli b ilim a d a m la rın ın o r
ta y a koyacağı görüş ve ö n e rile rin , eğ itim a la n ın d a k i so
ru n la rım ız a ışık tu tm a s ın ı ve çözüm ler g e tirm e sin i d i
ler, to p la n tıy a k a tıla n say ın k o n u k la ra sa y g ıla r su n a rım .
K enan Evren Orgeneral D evlet Başkanı»
(A lkışlar)
«T ürk E ğ itim D e rn e ğ i’n in IV. E ğ itim T o p lan tısı’n a d av etin iz için teşe k k ü r eder, b a ş a rıla r dilerim .
Haydar Saltık Orgeneral M illi Güvenlik Konseyi
G enel Sekreteri»
(A lkışlar)
« D ern eğ inizin IV. E ğ itim T o p la n tısı m ü n asebetiyle n a z ik dav etinize teşekk ü r ederim . A ranızda b u lu n a m a yacağ ım için ü z ü n tü le rim i b e lirtir, to p la n tın ın b aşarı içe risin d e geçm esini diler say g ılar su n arım .
Zeyyad Baykara Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı»
«IV. E ğ itim T o p lan tısı çağ rın ızı m em n u n iy e tle a l
dım. Y oğun işlerim nedeniy le to p la n tıy a k a tıla m a y a c a ğ ım d an ü zgünüm . Ç ağrınıza te şe k k ü r eder, to p la n tın ın b a şarılı geçm esi dileğiyle sevgi ile say g ılar su n a rım .
Hasan Sağlam M illi Eğitim Bakanı»
« T ü rk E ğ itim D erneği IV. E ğ itim T o p la n tısın a d a ir davetinize teşe k k ü r ederim . M em leketim izin en önem li s o ru n la rın d a n b iri o lan eğitim k o n u su n d a tem el eğitim p o litik am ızın te sp itin e ışık tu ta c a k o lan to p la n tın ın b a şarılı geçm esini diler, say g ılar su n a rım .
Halûk Bayülken M illi Savunma Bakanı»
«IV. E ğ itim T o p la n tın ız a , önceden p la n la n m ış fa a liyetlerim n ed en iy le k atıla m a y ac a ğ ım için özür dilerim . T o p lan tın ızın , U lusum uza h a y ırlı o lm asın ı diler, saygı
lar su n a rım .
Vecdi ö z g ü l G ençlik ve Spor Bakanı»
Sayın K on u k larım ız, T ü rk E ğ itim D ern eğ i’n in B ilim K u ru lu a d ın a sizleri saygı ile selam larım .
B ugü n IV.’sü n ü g erçek leştird iğ im iz B ilim T o p la n tı
m ızın a n a konusu, «Tem el E ğitim »d ir.
D erneğim izin eğ itim to p la n tıla r ın ın a n a özelliği, e ğ itim in güncel ve a n a s o ru n la rın a b ilim in ışığ ın d a y a k laşm ayı a m a ç la m a k tır, ilk to p la n tım ız d a «Yüksek ö ğ r e tim e G iriş», İk incisind e «U lusal E ğ itim P o litikam ız», ü çü n cü sü n d e ise «Çocuk ve E ğ itim » k o n u la rın a y e r ve
rilm iştir.
C u m h u riy et dö nem i e ğ itim in in A ta tü rk ilk eleri ç e r
çevesinde ele a lın m a s ın d a d e v rim le rin ve o n la ra u y g u n u y g u lam a la rın y a n ı s ıra z a m a n z a m a n so n u çları to p lu m a z a ra r veren eğitim u y g u la m a la rın a da ra s tla m a k m ü m k ü n d ü r. Ve bu u y g u la m a la rın z a ra rla rın ı to p lu m u - m uz çekm iştir. C u m h u riy e t dön em im izin eğitim u y g u la m a la rın ın d ev rim ler ve A ta tü rk ilk eleri içinde p la n la n m asın d a ve u y g u la n m a sın d a iki a n a dönem d ik k ati çek
m ek te d ir : O k u m a -y a z m a eğ itim i ö ğ retim i seferb erliğ i ve ilk ö ğ retim seferb erliğ i dö n em leri. H er iki seferb erlik u y g u lam a sın ın so n u ç la rı o lu m lu o lm ak la b erab er, çağ ı
m ız ın gelişm elerin e ve to p lu m u m u z u n g ereksinm elerine yeterli y a n ıtı ve d in am izm i v erm ek te yetersiz k a lm ış tır diye b ir d eğ erlen d irm e y ap ab iliriz. 1980’lere yeni b ir se
ferb erlik , yeni b ir eğ itim seferb erliğ i ile girm ek z o ru n d a olduğum uz a ç ık tır. Bu, T em el E ğitim S eferberliği o l
m a k d u ru m u n d a d ır.
ilk ö ğ retim , b irey lere sa ğ la d ık la rın ın , çağdaş to p lu m d a yaşam ı sü rd ü rm ey e, g elişm elere ayak u y d urm aya, çağdaş u y g arlık d ü zey in in ü s tü n e çıkacak a tılım la rı g e r
çekleştirm eye yetem eyeceği a r tık b ir gerçektir. Bu b a k ım d a n to p lu m sal gerek sinm elerim ize, A ta tü rk ilke ve
h ed e flerin e u y g u n bilim sel bilgi b irik im in i d eğ erlen d ire
rek, çağım ızın gelişm elerin i izleyebilecek gerçekçi b ir Tem el E ğitim p la n la m a sın ın y ap ılm ası ve bilim sel y ö n tem le rle u y g u lam ay a ko n u lm ası k açın ılm a z b ir z o ru n lu lu k tu r. 1980’lerd e b u n u gerçekleştirem ez isek, to p lu m u m u zu n eline b aşk a f ırs a tla r geçm eyebilir. Tem el E ği
tim seferberliği yaln ız eğitim , ekonom i, p o litik a, sa v u n m a veya to p lu m sal d eğerler b o y u tla rın d a a y rı ay rı ele a lın a ca k b ir k o n u değildir. T ü m bu b o y u tla rın y er a ld ı
ğı bir b ü tü n lü k ve din am izm içinde ele a lın m a d u ru m u n dadır. Bu ele a lın m a d a tek ışık, bilim olm ak d u ru m u n dadır.
T o p lan tım ızd a bizler, Tem el E ğ itim e ve s o ru n la rın a böyle b ir se fe rb erlik te y a ra rlı olab ileceğ in e in an d ığ ım ız bazı b o y u tla rla yaklaşıp, bilim sel bilg ileri ve g örüşleri tartışm ay ı, incelem eyi ve so n u çları, k o n u la rı kam uy a sunm ayı y a ra rlı bulduk. K a tk ıla rın ız la am acım ıza u la şacağım ızı ü m it ediyoruz.
T eşekkürlerim izi ve say g ılarım ı s u n a ra k , sizleri te k r a r Bilim K u ru lu m u z a d ın a selam lıyorum .
Şimdi, IV. E ğ itim T o p lan tım ızı a çm ak üzere D e m e ğimiz G enel B a şk a n ı Doç. Dr. S ayın N u rk u t t n a n ’ı d a vet ediyorum . B u y u ru n S ayın în a n .
Prof. Dr. Süleym an Çetin ÖZOĞLU (Ege Ü niv ersitesi Sosyal B ilim ler
F a k ü lte si D ekanı) T ü rk E ğ itim D erneği B ilim K u ru lu B aşk anı
TÜRK EĞİTİM DERNEĞİ GENEL BAŞKANI DOÇ. DR. NURK UT İNAN IN KONUŞMASI
— D eğerli k o n u k lar, T ü rk E ğ itim D erneğ i’n in IV.
E ğ itim T o p la n tısı’n a hoşgeldiniz.
D erneğim izin d ü zen lem ekte o lduğu yıllık eğ itim to p la n tıla rın ın b u g ü n IV .’sü n e b a şlıy o r olm am ız, bizleri se
v in d ire n şu iki gerçeği v u rg u lu y o r : ü lk e m iz eğ itim y a ş a n tıs ın d a ö nem li b ir g erek sin im i k a rşıla y a n T ü rk E ğ i
tim D erneği eğ itim to p la n tıla rı, a r tık k u ru m la şm ış b u lu n m a k ta d ır. T o p la n tıla rım ız , h e r geçen yıl d a h a çok il
gi görm ekte, eğ itim cilerim iz ve b ilim a d a m larım ız ca bek
len e n b ir bilim sel fa a liy e t h a lin e gelm ekte, değerli k a t
k ıla rın ız sayesinde gid erek d a h a d o y u ru cu o lm a k ta d ır.
T o p la n tıla rım ız ın bu düzeye gelm esi, e ğ itim cilerim iz ile b ilim a d a m la rım ız ın destek ve k a tk ıla rı ve B ilim K u r u lu m u z u n yoğun ç a b a la rı sayesinde m ü m k ü n o lab ilm iş
tir, k e n d ile rin e şü k ra n borçluyuz.
D eğerli k o n u k lar, A ta tü rk ’ü n b u y ru ğ u ile 53 yıl önce k u ru lm u ş o lan T ü rk E ğ itim D erneği, bizler için A ta tü rk d e v rim in in belki de en ö n em lisi o la n eğitim d e v rim in in b ir p arç a sıd ır. Bu a n la y ış için d e D erneğim iz k u ru lu ş a m a c ın a ulaşm ış, T ü rk iy e ’de y ab an cı o k u lla ra a it o lan y ab an cı dil ö ğretim i te k e lin i k ırm ış b u lu n m a k ta d ır. Bu a m açla k u ru lm u ş o la n k olejlerim iz, b u g ü n a y rı tü zel k i
şiliği o lan v a k ıfla r h a lin d e fa a liy e tle rin i s ü rd ü rm e k te ve T ü rk E ğitim D erneği, b ir ü s t d e n e tim k u ru lu şu o lara k görev y a p m a k tad ır.
D erneğim izin çok ö n em li b aşk a b ir işlevi de, anasız b abasız ve yoksul o rta ö ğ re tim ö ğ ren cilerin e p arasız des
tek sa ğ la m ak tır. Bu yıl y a rd ım la rım ız ın tu ta r ı 2,5 m ilyon
T ü r k lirasıd ır, y ard ım sağladığım ız öğrenci sayısı da 320’yi aşm ıştır.
A ta tü rk d ev rim in in tem el am acı, T ü rk to p lu m u n u n çağ d aşlaşm asıd ır. C u m h u riy e tim iz in k u ru cu su , dev rim i
n in bu am a c ın ı v u rg u lam ak la b ü y ü k b ir ö n g ö rü göste
re re k tü m d evrim ler için gerekli o la n din am izm i sağ la
m ış ve to p lu m u n çağd aşlaşm asın ın a n c ak re fo rm la rın da çağ d aş olm ası sayesinde m ü m k ü n olabileceğini bizlere g ö ste rm iştir. A ta tü rk ilk e le rin in ay rılm az b ir izleyicisi o la n T ü rk E ğ itim D erneği, bu d in am iz m in g ereklerini k ısıtlı o la n a k la rı çerçevesinde y e rin e getirm ey e çalış
m a k ta d ır. Bu a n la y ış içinde D erneğim iz, son 5 - 6 yıl içe
ris in d e ülkem izde büyük önem i o la n eğitim k o n u su n d a y oğ u n çaba gösterm eye b a şla m ıştır.
E ğ itim b ilim in in bağım sız b ir b ilim d alı o lara k k u ru lm a sı ve geliştirilm esi, T ü rk iy e iç in büyük önem ta ş ı
m a k ta d ır. U lusal eğitim p o litik a m ız ın bilim sel tem ellere day alı o la ra k o lu ştu ru lm ası ve y ö n len d irilm esi k a n ım ız ca a n c ak bu sayede m ü m k ü n d ü r. T ü rk E ğ itim D erneği, A ta tü rk d ev rim in in d in a m iz m in in b ir gereği o la ra k b u g ü n tem el işlev in in bu yolda o ld uğ u in a n c ın d a d ır.
Bu a m açla k u ru lm u ş o lan B ilim K u ru lu m u z u n , b u güne k a d a r çok önem li görevler y e rin e g etirdiğ i k a n ıs ın dayız. E ğ itim k o n u su n d ak i ç a lışm a la rı ve bilim sel a ra ş tırm a la rı ö zen d iren «E ğitim Bilim » ve «Eğitim H izm et»
ödüllerim iz de, ay n ı a m a c a hizm et etm ek ted ir.
D eğerli k o n u k lar, in a n ıy o ru z ki T ü rk E ğ itim D er
neği, 53 yıllık faaliy etiyle, D evlete küçüm senm eyecek öl
çüde destek olm uş ve k a tk ıla rd a b u lu n m u ştu r, ü lk e m i
zin eğitim p o litik a sın ın o lu ştu ru lm a sı ve y ö n le n d iril
m esinde çok ö n em li b ir y er tu ta n «Tem el E ğ itim S o ru n la r ım ın bu yılki to p la n tım ız ın k o n u su o la ra k seçilm e
sindeki am aç da a ç ık tır. T em el eğ itim k o n u su n d a uzun süred en b eri D evletçe ç a lışm a la r y ap ıld ığ ın ı b ilm ek te yiz. B ug ün b a şla y a n eğitim to p la n tım ız ile bu ç a lışm a la r a ışık tu ta b ilir, gerekli ak a d em ik desteği sa ğ la y a b ilir
sek n e m u tlu bize. D evletim ize sağladığım ıza in a n d ığ ı
m ız k a tk ıla rın d ışın d a ve k e n d i ko n um u z çerçevesinde h e r tü rlü h izm ete h a z ır old u ğ u m u zu d a özellikle b e lirt
m ek isterim .
IV. E ğitim T o p la n tım ız ı m ü m k ü n k ıla n B ilim K u ru lu m u z a, to p la n tım ız a b ild irile riy le ya da p a n e list o la
ra k k a tıla n değerli eğ itim cilerim iz ve b ilim a d a m la rı
m ıza, ta r tış m a la ra k a tılm a k su re tiy le k a tk ıla rın ı bizden esirgem eyeceklerinden em in o ld u ğ u m u z siz k o n u k la rı
m ıza, şahsım ve Y ö n etim K u ru lu m u z a d ın a e n içte n te şek kü rlerim i: ve say g ılarım ı su n a r, b a ş a rıla r d ilerim .
(A lkışlar)
BİRİNCİ OTURUM
KONUŞM ACI : DOÇ. DR. İBRA H İM ETH EM BAŞARAN
KO NU : TEM EL E Ğ İT İM PO L İT İK A M IZ NE OLM A LIDIR?
(A m açlar, İlk eler, Y önetim , Y öntem ve M odel A çısından)
BAŞKAN — D eğerli k o n u k lar, hoşgeldiniz.
T ü rk E ğ itim D erneği B ilim K u ru lu , bu y ıld a y in e lediği eğitim to p la n tıs ın d a olduk ça önem li b ir y ü k ü n a l
tın a girdi, tem el s o ru n la rım ız d a n b irisin i gü n dem e ge
tird i. Bu g irişim in k u tla n a c a k b ir d a v ra n ış o ldu ğu nu b e lirtm ek istiyo rum .
T o p la n tım ız ın ilk b ild iri kon u su , «Tem el E ğ itim P o
litik am ız Ne O lm alıdır?.
B ildiriyi, say ın Doç. Dr. İb ra h im E th em B a şa ra n su n a c ak la r. B u y u ru n say ın B a şa ra n .
BAŞKAN : DR. SELAMI SARGUT
B İ L D İ R İ î 1
T em el Eğitim P o litik a m ız \ e
O lm a lıd ır ?
Doç. Dr. İbrahim Ethem Başaran A. ü . Eğitim Fakültesi öğ retim ü y esi
İ Ç İ N D E K İ L E R T em el E ğ itim in T a n ım ı
T em el E ğ itim iç in B ir M odel ö n e ris i M odelin a m a ç b o y u tu
M odelin sü re ç b o y u tu M odelin sü re b o y u tu Modele O rta m H a z ırlam a
O kulu en u y g u n b ü y ü k lü k te ö rg ü tlem e Tem el e ğ itim bölgesini o lu ştu rm a Tem el eğ itim b ö lg esin in y önetim i E ğitim b ö lgesin i o lu ştu rm a E ğitim h a r ita s ın ın h a z ırla n m ası Tem el E ğ itim i Y ay m a P olitik ası
TEMEL EĞİTİMİN TANIMI
T em el eğitim (basic e d u catio n ) deyim i 1950’lerde, ö ğ ren im d en y oksun kalm ış y e tişk in le re verilecek eğitim i a n la tm a k için UNESCO’ca o rta y a a tılm ış ve 1960 dolay
la rın d a A n k a ra ’n ın H a san o ğ lan köyünde k u ru la c a k b ir h a lk eğitim m erk ezin e de tem el eğ itim m erkezi ad ı ve
rilm iş ti. Z a m an la tem el eğ itim deyim i bu a n la m ın d a n ç ık a ra k belli b ir eğ itim sü re c in d en geçm em iş çocuk ya da yetişk in tü m y u rtta ş ı k a p say an b ir gen işlik te k u lla n ılm a y a b a şla n m ıştır. U N ESCO’n u n k u lla n d ığ ı bu d e
yim , z a m a n la h e m e n tü m ülkelerce k u lla n ır o lm u ştu r.
T em el eğ itim i ta n ım la y a b ilm e k için, ilk in tem el eğ itim deyim i ile k a rış tır ıla n ya da tem el eğ itim deyi
m in d e n a y rım la n m a sı güç o la n d eyim leri ta n ım la y a ra k a y ık lam ak g erek ir. B u n la rd a n b irin c isi z o ru n lu ö ğrenim deyim idir.
Z o ru n lu öğren im , b e lirtile n b ir çağdaki y u rtta ş la rın belli b ir sü re k e n d ile ri için a ç ıla n o k u la devam etm e y ü k ü m lü lü ğ ü n ü a n la tır . Bu k a v ra m ın , belli yaşa gelm iş ço c u k la ra okul a ç m a k için devlete ve bu o k u lla ra devam etm ek için de y u r tta ş la ra y ü k ü m lü lü k g etirdiğ i kab u l edilir. Am a bu iki y ö n lü y ü k ü m lü lü ğ ü n ta m o la ra k uy
g u lan d ığ ın ı söylem ek pek olası değildir. Z o ru n lu öğ re
n im süresi b ir ya d a b ird e n fazla ok u lu ya da öğ retim düzeyini içine a la b ilir. K im i ü lk elerd e z o ru n lu öğrenim
yaln ızca ilkokulu için e a lırk e n k im i ü lk elerd e o rta o k u lu ya da o rta ö ğ re tim i tü m ü y le için e a lm a k ta d ır. D ü n y a d a ki 208 ülkeden z o ru n lu ö ğ ren im sü resi b ilin eb ilen 164 ü lk en in 6'sında 4 - 6 yıllık; 23’ü n d e 7 yıllık; 22’sinde 8 y ıl
lık; 52’sinde 9 yıllık; 29’u n d a 10 yıllık; 29’u n d a 11 yıllık;
3'ünde de 12 -13 y ıllık z o ru n lu ö ğ ren im u y g u la n m a k ta d ır (*). 222 sayılı İlk ö ğ re tim ve E ğ itim K a n u n u n a göre ülkem izde z o ru n lu ö ğ ren im sü resi 8 y ıld ır ve 7 -1 4 yaş a ra s ın ı k a p sam a k ta d ır. İlk o k u l y ö n etm eliğ in e göre, ko
ş u lla r g ere k tird iğ in d e bu sü re dokuz y ıla k a d a r çık arıla- bilm ekted ir. A m a n e vark i, ülkem izde y aln ız ilkokul öğ
re n c ile r için z o ru n lu k ılın m a k ta d ır. Böylece z o ru n lu öğ
ren im çoğu ö ğ ren ciler için beş y ılla s ın ırlı k a lm a k ta d ır.
Bu ö ğ ren c ile rin g eri k a la n z o ru n lu ö ğ ren im sü re le rin i b ir okula ya da eğ itim y e rin e devam ederek ta m a m la m a la rı devletçe sa ğ la n a m a m a k ta d ır.
222 sayılı y asaya göre, ülk em izd e z o ru n lu öğ ren im in b aşladığı yaş, çocuğun a ltı y a şın ı b itird iğ i y ılın E ylül ayıdır, ilk o k u l yön etm eliğ i b u başlam ay ı d ö rt ay d a h a erkene a lm a k ta d ır. B aşka b ir deyişle, ilk o k u lu n açıldığı gün de (5 : 8) y a şın d a o la n ço c u k la r da ilko k u la a lın a b il
m ek tedir. D ü ny adak i 208 ü lk ed en z o ru n lu ö ğ ren im in başlam a yaşı, b ilin e n 165 ü lk e n in 2’sinde 4 y aşında; 19’
u n d a 5 yaşında; 94’ün d e 6 y aşın d a; 40’m d a 7 yaşında; ve 10'unda 8 yaşın d ad ır. (UNESCO, 1970)
Z o ru n lu öğ renim k a v ra m ın ın tem el eğitim k a v ra m ıyla ilişkisi y o k tu r. Z o ru n lu ö ğ ren im belli b ir öğrenim sü resin i a n la tır. Bu sü re tem el e ğ itim in b ir k esim ini ya da tü m ü n ü için e alab ild iğ i gibi, tem el e ğ itim in ötesine de ta şa b ilir. A yrıca tem el eğ itim z o ru n lu ö ğ ren im çağı-
(*) UNESCO , 1970
n m d ışın a çıkm ış yetişk in leri de k a p sam a k ta d ır. Z o ru n lu ö ğ ren im belli b ir çağda belli b ir süre o k u la devam ı iç e rirk e n tem el eğitim belli b ir düzeyde ve n ite lik te b ir eğ itim i a n la tm a k ta d ır.
T em el eğitim deyim i ile k a rış tırıla n ik in ci k avram ilk ö ğ ren im ya da ilkokuldur, ilk ö ğ re n im in ya da ilkoku
lu n z o ru n lu ö ğrenim o lara k k a b u l edildiği ve zo ru n lu öğ ren im le k a rıştırıld ığ ı ülkelerde, a m a ç la rın ın d ışın a ta ş a n ilkokul yüklü ve a ğ ır b ir p ro g ra m la çocu kları ez
m ek ted ir. (UNESCO. 1958). Ü lkem izde de ilkokul p ro g ra m ı bu a n la y ışla düzenlenm işe b enzem ektedir. İlk o k u l
da ele geçirilen çocuğa özlenen h e r b ilg in in v erilm esine ç a lışılm a k tad ır.
İlk o k u la b aşlam a yaşı z o ru n lu öğ renim y a şın a u y m ay ab ilir. D ü n y ad ak i 208 ü lk ed en ö ğ ren c ile rin ilkokula b a la m a yaşı b ilin eb ilen 207 ü lk e n in 2’sinde 4 y aşında;
49 u n d a 5 y aşın da; 110’sm d a 6 yaşın d a; 39’u n d a 7 y a şın da; ve l ’inde de 8 yaşın d ad ır. (UNESCO, 1970)
K lasik ilk ö ğ re tim in ya da ilk o k u lu n görevi ö ğ re n ciyi b ir ü st o k u la h a z ırla m a k tır. B u a n la m ıy la ilkokul tem el eğ itim le eş a n la m d a değildir. Am a tem el eğitim an lay ışı ile k u ru la n ilkokul, tem el e ğ itim in b ir kesim i
n i o lu ştu ra b ilir.
T em el eğ itim k av ram ıy la k a rış tırılm a y a çalışılan üçü n cü k av ram da o rta o k u ld u r. K uşkusuz k ab u l edilen tem el eğitim süresi ilkokulu kapsad ığ ı gibi o rta o k u l sü resini de k ap say ab ilir. A m a tem el e ğ itim in ilkokul ve o rta o k u lu n y e rin i alm ası b u n la rın b irle ştirilip ad değiş
tirile re k u y g u lan m ası a n la m ın a gelem ez. İlkokul ve o r tao k ul kendi d üzen leri içinde b irb irle rin e y a k ışan o k u l
lard ır. Ama tem e l eğitim b u n la rın b irle ştirilm e sin d e n elde edilen b ir eğ itim sistem i değildir.
Y u k a rıd a a n ıla n üç k a v ra m la k a rıştırılm a m a sı ge
rek e n tem el eğ itim i şöylece ta n ım la m a k olasıdır. Tem el eğitim , bireyi y a şam ın a h a z ırla y a n b ir eğitim d ir. Tem el eğitim yalnız belli b ir çağdaki ço cu k lar için değil bu eğitim i a lm am ış tü m y u r tta ş la r için gereken b ir e ğ itim dir. Tem el eğitim , y aşam ak iç in ö ğ ren m e n in gerekli o l
duğu bu d ü n yada, e ğ itilm işlerle eğ itilm em işle rin a ra s ın d a e ğ itim in y a ra ttığ ı y aşam a a y rılığ ın ı en aza in d ire b il
m ek için devletçe y u rtta ş a p a ra sız o lara k verilm esi gere
ken eğ itim dir. T em el eğ itim y u r tta ş ın eğ itim h a k k ın ın v erilm esin in so n u c u n d a o rta y a ç ık a n b ir k av ram d ır.
Böylece, devlete tem el eğ itim o la n a k la rın ı tü m y u r tta ş la ra açm a görevini ve z o ru n lu lu ğ u n u g etirm ektedir.
Tem el eğitim , y u r tta ş ın k a rş ıla ş tığ ı ve k arşılaşacağ ı yaşam s o ru n la rın ı çözm esine y a rd ım edebilecek n ite lik te b ir eğ itim dir. Böylece, tem e l eğ itim b ir « sorun çözme»
eğ itim id ir. T em el g e re k sin m e le rin i k arşılam ad a, h a k la r ın ı k u lla n m a d a , ödev lerin i y a p m a d a ve so ru m lu lu k la rı
n ı yüklenm ede k a rşıla ştığ ı s o ru n la rı çözmek için y u r tta şa y eterlik k a z an d ırm a lıd ır.
K ısaca tem el eğitim , h e r y u r tta ş a yaşam ın d a k a rş ı
laşacağı bireysel ve to p lu m sa l s o ru n la rı çözmede; top- lu m u n u n değer ve d ü z g ü lerin e (n o rm la rın a ) uyu m sağ
lam ad a; to p lu m u n u n k u r a lla r ın ı u y g u lam ad a; ve ü r e t
m en olm ada tem el y e te rlik le ri k a z a n d ıra n b ir eğitim dir.
Bu ta n ım a u y g u n o la ra k g e liştirile n b ir Tem el E ği
tim M odeli a şağ ıd a s u n u lm u ştu r.
TEMEL EĞİTİM İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ
E ğ itim in ta n ım ın ı y a p a rk e n , e ğ itim c ile rin büyük çoğunluğu, e ğ itim in üç y ö n ü n d e b irle şm e k te d irle r :
1. E ğitim , bireyde iste n ile n d a v ra n ışı o lu ştu rm a k tır. İste r yeni olsun, iste r e sk in in d eğ iştirilm esi b içim in de olsun, isterse eskiden b ellen ip de gizlenen olsun, b ir d a v ra n ış eğ itm en in etkisiyle e ğ itile n bireyde g ö rü ld ü ğ ü n de ve bu dav ran ış da e ğ itm e n in istediği b ir d a v ra n ış ol
d u ğ u n d a b u n a eğitim den ilm ek ted ir.
2. B ir d av ran ış bireyde a n c a k kendi y a şa n tısı yo
lu y la o lu şm ak tad ır. Y a şa n tı ise b irey in çevresi ile e tk i
le şim in in ü rü n ü d ü r. Böylece, e ğ itim in o luşabilm esi için b ire y in öğrenm esine elverişli b ir çevre h a z ırla m a k ge
rek m ek ted ir. B irey bu çevre içind e eğitim sü recin d en g eçirilerek isten ilen d av ran ışı k azan ab ilecek tir.
3. B ireyde isten ilen d a v ra n ışın o lu ştu ru lm a sı o n u n y eterli b ir sü re eğitim süreci için de k alm a sın ı g e re k tir
m ek tedir. B ireyin kim i d a v ra n ış la rı k azan m ası için az sayıda y a şan tıy a gerek v a rk e n kim i d a v ra n ışla rı k a z a n m ası için d a h a çok sayıda y a şa n tıy a gerek vard ır. A yrı
ca, kim i d a v ra n ışla rın d a h a b aşk a d a v ra n ışla rla d estek lenm esi ve beslenm esi gerekir. K ald ı ki eğitim de b irey in kazan m ası gereken pek çok d a v ra n ış la r v ard ır. Böylece, belli düzeyde b ir eğitim için k a z an ılacak d a v ra n ışla ra yetecek sü re verilm ediğinde b ire y in eğitim i engellenm iş olur, ü s te lik , bireysel a y rılık la r n e d en i ile h e r bireye k a z an d ırılac a k d a v ra n ışla r ve b u n la rın sü re le ri de b a ş
k a sın d a n değişik o lm ak tad ır.
E ğ itim c ile rin büyük ç o ğ u n lu ğ u n ca kab u l edilen eği
tim in y u k a rıd a a n ıla n üç yön ü d e n ey lerin v e .a ra ş tırm a la rın b u lg u la rıy la d a d estek len m ek ted ir. Bu nedenle, te mel e ğ itim in aşağıda su n u la n m odeli g e liştirilirk e n eği
tim in bu üç yönü m o delin b o y u tla rı o lara k ele a lın m ış tır. Böylece, 1) bireyde o lu ştu ru lm a sı iste n ile n d a v ra n ışla r am aç; 2) d a v ra n ışın y a ş a n tı yoluyla oluşm ası
süreç; ve 3) d a v ra n ış la rın o luşm ası için g erek en sü re ye de sü re b o y utu d e n ilm iştir. T em el eğitim m o d elin in bu b o y u tları aşağıd ak i biçim d e iç e rik le n d irilm iştir.
Modelin Amaç Boyutu
M odel (sistem ) a ç ısın d a n a m a c ın a n la m ı, m odelin elindeki h am m addeyi işlem esi so n u c u n d a elde edeceği ü rü n d ü r. E ğitim m odeli (sistem i) de h a m m ad d e o lan elindeki öğrenciyi işleyerek (eğ itim sü re c in d en geçire
rek) ö ğ ren c in in iste n ile n d a v ra n ış la rı yap m asın ı sağ lar. iste n ile n d a v ra n ış la r ö ğren cid e g ö rü ld ü ğ ü n d e eği
tim ü r ü n ü n ü elde etm iş (am a cın ı gerçek leştirm iş) de
m ek tir. Böylece m odel a ç ısın d a n am aç, elde edilecek ü r ü n ve eğitim de ü rü n ise, öğ ren cid e o lu ştu ru la c a k dav
ra n ış a n la m ın d a d ır.
D a v ra n ışın d u ra ğ a n la şm ış b ir ta n ım ı v ard ır. D av ra
n ış b irey in çevresiyle e tk ile şim in in so n u c u n d a o rta y a çık an (gözlenebilen) tep k isid ir. B u n u n fo rm ü lü ise B i
rey X Ç ev re= D a v r a n ış tır (B X Ç = D ). Bu ta n ım çözüm len d iğ in d e şu öğeler o rta y a çıkar.
B ireyin çevresiyle etkileşeb ilm esi için etkileşebilecek y e te rlik te olm ası gerekir. B aşka b ir deyişle birey, kişilik özellikleri y ö n ü n d e n çevresiyle etkileşim yapabilecek düzeyde gelişm iş o lm alıd ır. E ğ itim d e b u d u ru m iki y ö n d en önem lid ir. B irin cisi, belli b ir düzeyde eğ itim (k a
z an ılacak d a v ra n ışla r) için b ire y in belli b ir gelişim (yaş) düzeyine gelm esi gerekir. İk in cisi ise, iste n e n gelişim düzeyindeki b ire y in p lâ n la n a n d a v ra n ışla rı yapabilm esi için eksik o lan y e te rlik le rin in b ilin m esi g erekir.
Belli b ir d a v ra n ışı yapab ilecek gelişim düzeyine gel
m iş b ir in sa n ı y ap am ad ığ ı o d a v ra n ışı y ap m ay a y eterli k ılacak öğeler, bilgi ve b ecerid ir. B irey yap ılacak davra-
n iş için gereken bilgi ve beceriyi k az an d ığ ın d a d a v ra n ı
şı yapabilecek yeterliğe u la şm a k ta d ır. B aşka b ir deyişle b ir k o n u d a bireyi y eterli k ıla n iki etm en , b irey in o ko
n u d a bilgili ve becerili o lm asıd ır. Böylece Bilgi X Beceri
= Y e te rlik ’tir.
B ir k o n u d a bilgili ve b ecerili olm ak, d iğer deyişiyle y e te rli olm ak d a v ra n ışın ilk k o şu lu d u r am a h e r zam an d a v ra n ış ın oluşm asını sağlayam az. B ireyin d av ranışı y ap m a y a y eterli o lm a sın ın y a n ı s ıra gü dülenm esi de gerek lid ir. G ü d ü lenm e ise, b ire y in tepkide b u lu n acağ ı çevre etk en in e (d u ru m a) k a rşı iste n e n tu tu m u ta k ın a ra k d u ru m u irdelem esi ve b ir g e re k sin im in in y eterin ce do
y u ru la c a ğ ım görm esi so n u c u n d a o rta y a çıkar. B ireyin k a rşı karşıy a kaldığı d u ru m a iste n ile n düzeyde ve n ite lik te tu tu m u yoksa ve bu d u ru m b irey in b ir gerek sin m esin i doy u ram ıy o rsa b ire y in g ü d ü len erek iste n ile n dav
ra n ış ı yapm ası olanak sızd ır. Böylece güd ü lenm e b irey in d u ru m a k arşı tu tu m u ile d u ru m u n b irey in g erek sin m e
sin i do y u rm a d erecesin in etk ileşim i sonucu o rta y a çık
m a k ta d ır. Böylece, T u tu m X D u ru m = G ü d ü le n m e o l
m a k ta d ır.
K ıcasa, b irey in çevresinden gelecek b ir etkiye tepki yapm ası, başka b ir deyişle e ğ itm e n in eğ itilen d e isten ilen d a v ra n ışı o lu ştu rm a sı için 1) e ğ itile n in d a v ra n ış y a p a cağı k o n u d a gereken bilgi ve beceriyi ö ğ ren erek yeterlik k azanm ası; 2) e ğ itile n in tep k id e b u lu n ac a ğ ı d u ru m a k a rşı iste n ile n tu tu m a sah ip olm ası ve d u ru m a karşı tep k ide b u lu n d u ğ u n d a b ir g e re k sin im in in doyurulacağı- n ı görerek güdülenm esi gerekm ektedir. B irey in sahip o l
duğu y eterlik a n cak g ü d ü len d iğ in d e d a v ra n ışa dö n ü şe
b ilm ek ted ir. Böylece, Y e te rlik X G ü d ü len m e = D av ra
n ıştır.
D a v ra n ışın doğasını o rta y a ç ık a rtm a k am acıy la y u k a rıd a y ap ıla n çözüm lem e, bu a şa m a d a e ğ itim in kim i so ru n la rın ı da o rta y a ç ık a rtm a k ta d ır.
1. Tem el eğ itim için s a p ta n a n a m a ç la rın h e r b iri
n in ö ğ ren c ile rin gelişim d ü zey lerin e göre h a n g i d a v ra n ışla rd a n o lu ştu ğ u n u n o rta y a k o n u lm a sı g erekm ektedir.
Böylece, eğitim le elde edilecek ü r ü n ü n n e n ite lik te o lac a ğ ın ın önceden bilin m esi g erek lid ir.
2. H er d a v ra n ış için ö ğ re n c ile rin öğrenm esi gere
ken bilgi ve b e c erile rin d ö k ü m ü y ap ılm alıd ır. Böylece, öğ ren cilerin kazan acağ ı y e te rlik le re göre öğrenecekleri bilgi ve b eceriler açıkça b e lirle n m e lid ir.
3. G erek tiğ in d e iste n ile n d a v ra n ışın o lu şm asını gü
venceye alm ak için, ö ğ re n c ile rin k a rşı k arşıy a b u lu n d u k la rı d u ru m la rd a n b aşlay arak , k arşılaşab ilecek leri d u ru m la ra da y ansıyabilecek tu tu m la r ın o n la ra k azan d ırılm ası am acıyla, iste n ile n tu tu m la r ın sa p ta n m ası ve b u n la rı k a z an d ıra c a k d u ru m la rın b elirlen m esi gerekm ektedir.
Böylece, öğ ren cilere k a z a n d ırıla c a k tu tu m la r ın ve b u n la rı k a z an d ırm a y o lla rın ın ö n ced en belirlenm esi gerek
m ekted ir.
Y u k arıd ak i s o ru n la rın çözülm esi e ğ itm e n in e ğ itile n de o lu ştu rm a y ı am açlad ığ ı d a v ra n ış la rın yap ılm asın ı ol
dukça güvence a ltın a a la b ilir. A m a y in e de eğ itilenlerde k im i isten m eyen d a v ra n ış la rın görülm esi olasıdır. Ç ü n kü eğitim 1) a n c ak ö ğ re n c in in k a rşı k arşıy a kaldığı gerçek d u ru m la rın b ir kesim in i ve 2) ö ğ ren c in in ile ri
de k arşılaşm ası olası o la n d u ru m la rd a n gerçeğe benze
r in in de pek az ın ı öğren ci ile k a rşı k arşıy a getirebilm e o la n a ğ ın a sa h ip tir. Bu d u ru m d a a n c a k o ku lu n, kendi çevresinde öğrenciye s u n u la n gerçek d u ru m a k a rşı öğ
re n c in in y ap tığ ı d a v ra n ış la rı d o ğ ru d a n gözlem ek o la n a
ğı vard ır. Am a ö ğ ren cin in ok u ld a k azandığı bilgi, bece
ri ve tu tu m la ileride gerçek d u ru m la rla k a rşıla ştığ ın d a n a s ıl d av ra n a c ağ ın ı k estirm ek pek olası değildir. B öyle
ce öğrenciye ok uld a k a z a n d ırıla n d a v ra n ış değil y e te r
lik tir. E ğitim , öğrenciye k a z an d ırd ığ ı bu y e te rliğ in ile rid e gerçek d u ru m la k arşı k a rşıy a k a ld ığ ın d a iste n ile n d a v ra n ışa dönüşeceğini v a rsa y m ak tır. B aşka b ir deyişle, okul önceden sap tadığ ı b ir am aç için gereken yeterliği öğ renciye k a z an d ıra ra k , bu a m a c ın ve a m a c a u la ş tır a cak d a v ra n ışla rın ileride o lacağ ın ı sa v u n m a k tad ır. K u ş
k usuz s a p ta n a n a m a ç la r n e d en li y a şa n a n g erçeklere uy
g u n ise ö ğ ren c in in gelecek y a şam ın d a b u n la rın g eçerli
liği de o denli u y g un olacak tır.
Y u k arıd ak i açık lam ay a göre, tem el e ğ itim in am aç b o y u tu n u o lu ştu rm a y a y a rd ım edebilecek şu y a rg ıla ra v a rıla b ilir :
1. E ğ itim gerçek çevre d u ru m la rın ı (etk ile rin i) b ir çok n ed en lerle oku la getirem iy eceğ in d en b u d u ru m la ra k a rşı ö ğ ren c in in gerçek d a v ra n ışın ı d a görem eyecektir.
A m a eğitim , bu d u ru m la ra k a rşı öğrencide görm eyi is
tediği d a v ra n ışı yapm aya o nu y e te rli k ıla ra k ve onda iste n ile n tu tu m u o lu ştu ra ra k , ilerid e gerçek d u ru m la k a rşıla ştığ ın d a iste n ile n d a v ra n ışın ö ğrencide oluşm a o lasılığını yü kselteb ilir, öyleyse, e ğ itim in elde edeceği ü rü n olarak , d a h a k a rm a şık o lan d av ran ış y e rin e ö ğ ren c in in k azan acağ ı y e te rlik le ri s a p ta m a k d a h a y erin de o la cak tır.
2. E ğitim , gerçek çevre d u ru m la rın ı o k u la g e tire m em ekle b irlik te, çevrede o lu şan ve b u lu n a n gerçek d u ru m la ra k a rşı öğrencide iste n ile n tu tu m u y a ra ta b ilir.
Böylece ö ğ ren c in in ilerid e kend i çevresinde b enzer d u ru m la rla k a rşıla ştığ ın d a iste n ile n tu tu m u ta k ın m a sı ola-
siliğini y ük seltebilir, ö y ley se eğitim , b ir am aç için öğ
renciye kazan d ırd ığ ı bilgi ve b eceriyi on a gereken t u tu m u k a z a n d ıra ra k p ek iştirm elid ir.
3. E ğitim öğrenciyi şim diki y a şam ın d an b aşlay arak gelecek y aşam ın a h a z ırla m a k ta d ır, ö ğ re n c in in okul çev
resin d e gözlenebilen d a v ra n ış la rı o n u n gelecekteki dav ra n ış la rı için k e stirim le r y ap m a y a y ard ım eder, öyleyse ö ğ ren c in in gelecek yaşam ı için şim diki d a v ra n ışla rın ı da d eğ erlen d irm ek gerekir.
Bu y a rg ıla ra d a y a n ıla ra k tem e l eğitim m odeli için am aç b o y u tu n u o lu ştu ra c a k y e te rlik le r şöyle ö n e rileb i
lir :
1. Anlatım ve iletişim Y eterliği
B ireyin duygu, d üşünce, g erek sin m e ve so ru n la rın ı a n la tab ilm e si y aşam ası iç in g erek lid ir. A n latım ve ile
tişim gereksinm esi b irey in b a şk a la rıy la b irlik te y a şam a s ın ın tem el g ereğidir. K a ld ık i te k b a sm a y aşam ak z o ru n da k alsa bile b ire y in a n la tım ve iletişim gereksinm esi
ni b a stırm a k olası değildir. A n la tım ve iletişim birey in bu den li yaşam sal gereksinm esi o lu n ca, bu g ereksin m e
sini k a rşıla m ak d a tem el eğ itim a m acı o lm alıdır.
B irey in a n la tım ve iletişim gereksinm esi için gere
ken h e r tü rlü süreç ve a ra ç tem e l eğ itim p ro g ra m ın a a lın m a lıd ır. H er tü r lü sim gesel a n la tım k a d a r bireyin k e n d in i an la tab ilec e ğ i m adde, ses, devinim , ren k , çizgi ve benzeri tü m a n la tım yol ve a ra ç la rı k u lla n ıla b ilm e lid ir. Ayrıca, tem el eğ itim b ire y in bu a n la tım sü re ç leri
n in h a n g isin d e d a h a y eten ek li o ld u ğ u n u kestireb ilm eli ve b u n d a gelişm esini destekleyebilm elidir.
2. ilişki ve işbirliği Y eterliği
B irey in to p lu m salla şm asın ın tem el ilkesi çevresin
deki diğ er birey lerle iyi ilişk iler k urab ilm esi ve o rta k a m a ç la r için işbirliği y ap abilm esid ir. T a sa la rı ve kıv an ç
la rı p aylaşm ak; aile k u rm a k ve sü rd ü rm ek ; d o stla r e d in m ek; b a şk a la rın ın güvenini k azan m ak ; y a p tık la rı için b a ş k a la rın ın beğenisini ve o n a m ın ı kazanm ak; çözem e
diği s o ru n la rın a b a ş k a la rın ın y a rd ım ın ı istem ek; b a şk a la rın ın s o ru n la rın a y ard ım etm ek; o rta k to p lu m sal so
ru n la r için ö rg ü tlen m ek; to p lu m u n y a ra rın a çalışm ak;
to p lu m içinde yükselm ek ve benzeri gibi to p lu m sal ge
rek sin m e ler b irey in çevresindekilerle iyi ilişki ve işb irli
ği k u rm a sın d a k i y eterliliğ i o ra n ın d a k a rşıla n a b ilir.
Tem el eğitim p ro g ram ı ö ğ re n c in in kendi kendisiyle ilişk isinden (kendine k arşı tu tu m u n d a n ) b a şla y a ra k o n u n a rk a d a şla rıy la , ailesiyle, so k ak tak i in sa n la rla , to p lu m u n kam u, m eslek ve diğer k esim lerind ek i in s a n la rla ve k u ru lu ş la rla ilişki ve işb irliğ in e v a rın c ay a k a d a r tü m ilişki ve işb irliğ in i k ap sam alıd ır, ö z e llik le o kul çevresin
deki küm e, k o o peratif, tak ım , oyun, im ece ve benzeri gi
bi ç a lışm a la r ö ğ ren c in in ilişki ve işbirliği gerek sin m esi
ni doyurabileceği gerçek d u ru m la rd ır. Bu gerçek d u ru m la r ö ğ re n c in in geleceğe d ö n ü k tem el a lışk a n lık la rın ı a l
m ası y ö n ü n d e n önem lidir.
3. öğren m e ve Araştırma Y eterliği
M erak in sa n ın en güçlü g ü d ü lerin d en b irid ir. Ş im diki u y g a rlık in s a n la rın k e n d ile rin i ve ev ren lerin i ta n ı
m a g e re k sin m e le rin in b ir ü rü n ü d ü r. B ireyin kendine, ailesine ve to p lu m u n a k a rşı so ru m lu lu k la rın ı y ü k len eb il
m esi, h a k la rın ı k u llan ab ilm esi ve ödevlerini y e rin e g e ti
rebilm esi için ken d in i ve e v re n in i ta n ım a s ın a b ağlıdır.
B irey kendi k e n d in i y e tiştirm e so ru m lu lu ğ u n u y ü k len m edikçe k en d in i b ilm e düzeyine de ulaşam az. B irey in y a şam ı boyunca k a rşıla ştığ ı (en k ü ç ü ğ ü n d e n en b ü y ü ğ ü n e k a d a r) h e r so ru n az ya d a çok öğrenm eyi ve a ra ş tır m a yı g e re k tirir. Böylece ö ğ ren m e ve a ra ş tırm a b ire y in y a şam asın ı engelleyen s o ru n la rın ı çözm ek için yaşam sal b ir gereksinm edir.
B ireyin ö ğren m e ve a ra ş tırm a gerek sin m esini do
y u rm a d a n ç a ğ ın ın g e re k tird iğ i biçim d e yaşam ası o la n ak sızlaşın ca o n u n bu g erek sin m esin i k a rşıla m ak tem el e ğ itim in görevi o lm ak z o ru n d a d ır. T em el eğitim ö ğ re n ciye öğrenm eyi ve a ra ş tırm a y ı ö ğ reteb ilm elid ir. G ü n lü k yaşam da k u lla n ıla n bilgi ve b e c erile rin h ızla değişerek y erin i yeni bilgi ve becerilere b ıra k m a sı n edeniyle ö ğ re n meyi öğrenm e y e te rliliğ in in ö n em i eğitim de giderek a r t m a k ta d ır. ö ğ re n m e y i ve a ra ş tırm a y ı ö ğ ren en bireyin, ka rşıla ştığ ı s o ru n la rı için g erek en bilgi, beceri ve t u tu m u öğrenm esi d a h a sağlıklı b ir yol o lm a k ta d ır. E ğ itim i süresince, b irey in k a rşıla ştığ ı s o ru n la rın ı çözm ek ve ge
rek sin m e lerin i k a rşıla m a k için y ap ılacak öğ renm e ve a ra ş tırm a ç a lışm a la rı o n u n b u k o n u d a a lışk a n lık la r k a z a n m a sın a y ard ım etm e k te d ir. A yrıca bu sü red e elde edeceği b a ş a rıla r o n u n gelecek y a şam ın d a k arşılaşacağ ı s o ru n la r ve g erek sin m eler için n e tü r lü ö ğrenm e ve a r a ş tırm a d a v ra n ışla rı g östereceğini k estirm ey e de y ard ım edebilm ektedir.
4. Sağlıklı Yaşam a Y eterliği
Sağlıklı y aşam a yine b ire y in tem el g ereksinm esidir.
B irleşm iş M illetler Sağlık ö r g ü tü n ü n y ap tığı ta n ım a gö
re «sağlıklı y aşam a b irey in y aln ız bedensel y ö nden iyi olm ası değil a y n ı a n d a a k ılsa l ve sosyoekonom ik yönden de iyi olm asıdır.» Bu ta n ım a g öre ö ğ ren c in in sağlıklı y a
şa m a y eterliğ i k azan abilm esi iç in tem el e ğ itim in içeriğ i
n e y aln ız bedensel sağlık değil o n u n ak ılsal ve sosyoeko
n o m ik yö nden iy ileştirilm esi de g irecek tir. T em el eğitim , ö ğ re n c in in bu yaşam sal g erek sin m esin i k a rşıla m a k için h e m ö ğ ren c in in h a s ta lık la rın ı sağ altıcı hem de o n a sağ
lık lı yaşam ası için y e te rlik le r k a z an d ırıc ı ç a lışm a la r y ap m ak zo ru n d a d ır. Böylece ö ğ re n c in in sağlıklı olm a ve y a ş a m a n ın g erektird iği y e te rlik le ri k azan m ası için gereken bilgi ve beceriler s a p ta n ırk e n ö ğ rencid e iste n ile n tu tu m u g eliştirm ey e y ard ım edecek ve ö ğ ren c in in sağlıklı y a şa m a sın ı sağlayacak d u ru m la r da s a p ta n m a lı ve o k u lu n bu k o n u d a k i so ru m lu lu k ve görevleri açıkça b e lirle n m e li
dir.
5. ü retim ve Ulusal Tüketim Y eterliği
H e r birey yaşam ak için g erek sin m elerin i k a rş ıla m ak, b u n u n için de ü retm ek ve elindeki k ıt k a y n a k la rı b u n a lım a elverm eyecek biçim de k u lla n m a k zo ru n d ad ır.
ü r e tm e n o lm a n ın a n la m ı, b ire y in k e n d isin in ve to p lu m u n u n a m a ç la rın ı g erçekleştirm ek için çalışm ası
dır. B u a m a ç la r b irey in ve to p lu m u n u n ü re ttiğ i ü rü n le ri a rtırm a k ve yeni ü rü n le r elde etm ek için k o n u lm u ştu r, ü r ü n ü n k a p sam ın a ço ğ altılan , g e liştirilen ya d a yeniden y a ra tıla n bilim sel, sa n atsa l, te k n ik ve k ü ltü re l değerle
r in tü m ü g irm ek ted ir. B irey in edind iğ i m eslekte yasal (m eşru ) y o lla rla ü re tim yap m ası yaşam ası için g erekli
dir. T em el eğitim , ö ğ ren c in in bu g erek sin m esini k a rş ıla m ak için en a z ın d a n öğrenciye m eslekleri ta n ıta b ilm e li;
b irey in y e te rlik le rin e ve to p lu m u n gerek sin m elerin e u y gun o la ra k bu m eslek lerden b irin e o n u yöneltebilm eli;
ve bu m esleğin ön h a z ırlık la rın ı yapabilm esi için o n a ge
lişim in e u y g un o la ra k y eterli o la n a k la rı sağ lay ab ilm eli
dir.
Ussal tü k e tm e n o lm a n ın a n la m ı, b irey in küçük y a şta n b a şla y a ra k g e lirin i ve g id erin i dengede tu tm a da ve k ıt k a y n a k la rın ı b u n a lım a elverm eyecek, bol k a y n a k la rı bo şu n a h a rc a m a y a c a k biçim de k u lla n m a d a a lış k a n lık la r edinm esidir. U lusal k a y n a k la rın b u n a lım la r çık aracak düzeyde k ıtla ştığ ı g ü n ü m ü zd e h e r y u rtta ş ın t i tizlikle k a y n a k la rın ı k u lla n m a sı gerek m ek ted ir. Bu a lış k a n lığ ın tem el eğ itim d e verilm esi b ir z o ru n lu lu k tu r. T e
m el eğitim okulu, ö ğ re n c in in d e fte r, kalem ve silgisinden b a şla y a ra k g ü n lü k y a şam ın d a elin d ek ileri d a h a n asıl iyi k u lla n a ca ğ ın ı ve bo şu n a h a rc a m a y a c a ğ ın ı öğretm ek le y ü k ü m lü d ü r.
Modelin Süreç Boyutu
Tem el eğ itim m o d elin in ik in c i b o y u tu n u eğ itim sü reci o lu ştu rm a k ta d ır. M odel (sistem ) a ç ısın d an sürecin a n la m ı eldeki h a m m a d d e n in a m aç d o ğ ru ltu su n d a, baş
ka b ir deyişle ü rü n elde etm ek için işlenm esidir. Böyle
ce h a m m adde belli b ir süreç ile giderek n icelik ve n ite lik d eğ iştirerek ü rü n e d ö n ü şü r. H am m addeyi ü rü n e dö
n ü ş tü rm e m odelin (sistem in) işlevidir.
E ğitim sü recin d e işlen en h a m m adde e ğ itile n kişi
lerd ir. M odelin am aç b o y u tu n d a b elirtild iğ i gibi, k işiler
de o lu ştu ru lm ası p la n la n a n d a v ra n ış la r ise eğ itim in ü rü n ü d ü r. E ğ itile n le rd e iste n ile n d a v ra n ışı o lu ştu rm a ya da eğitm e, eğitim s iste m in in işlevidir. Böylece eğitim süreci eğitim m o d elin in işlem esini, işlevlerini y e rin e ge
tirm e s in i a n la tır. E ğ itm e eğ itim siste m in in am acı değil
dir. V erilen b ir sü re için d e e ğ itile n i b u lu n d u ğ u d u ru m d a n isten ilen b ir d u ru m a u la ş tırm a eğ itim in işlevidir.
E ğ itim in am acı y itirild iğ in d e ya da gözardı edildi
ğinde eğitim sü re c in in kend isi e ğ itim in a m a c ın ın y eri
ne geçer. Böylece, am açsız fa k a t gelenekselleşm iş b ir eği
tim süreci o ku lcu luğ un o dak n o k tası olur, ö ğ re n c iy i n e rey e götüreceği pek k estirilem eyen k im i b ilg ile rin ve be
c e rile rin öğren cilere verilm eye çalışılm ası eğ itim siste m in in işini k o lay la ştırır. Ç ü n k ü gelenekselleşm iş kim i bilgi ve becerileri öğrenciye öğ retm ek onu belli b ir a m a ca u la ş tıra c a k y e te rlik le ri ve tu tu m u k a z a n d ırm a k ta n d a h a kolaydır, ö ğ re n c ile rin gideceği ü st o k u llar, a la c a k la rı öğ ren cilerd e belli a la n la rd a y e te rlik le r a ra y a c a k la r ın a belli bazı bilgilere önem verd iklerin d e, eğitim sü re c in in e ğ itim in a m a c ın ın y e rin e geçmesi desteklen m iş olur.
T em el eğitim için ö n e rile n m o delin sü reç b o y u tu n u o lu ştu rm a k b ir eğitim p ro g ra m ı y ap m a işidir. Bu n e d e n le süreç b o y u tu n u n içeriğ in i v e rm ek ten çok bu b o y u tu n o lu ştu ru lm a sı için n e le r y ap ılm ası gerektiği üzerinde d u ru la c a k tır. Süreç b o y u tu n u n içeriğ in i o lu ştu rm a k için ş u n la r y a p ıla b ilir :
1. M odelin am aç b o y u tu n u o lu ştu ra n beş yeterlik a la n ı, eğitilecek lerin (çocuk ya d a y e tişk in le rin ) gelişim düzeyleri gözönünde tu tu la r a k çö zü m len m elid ir (analiz e d ilm e lid ir).
2. H er y e te rlik a la n ın ın g e re k tird iğ i bilgi, beceri ve tu tu m öğeleri so m u t o la ra k b elirlen m elid ir.
3. H er y e te rlik a la n ın ın bilgi, beceri ve tu tu m öğe
leri k en d i için d e b a sa m a k la n d ırılm a lıd ır. Bu b asam ak- la n d ırm a n ın p ro g ra m la ştırılm ış öğ retim tek n iğ in e u y gun o la ra k y ap ılm ası y a ra rlı olur.
4. B a sa m a k la n d ırıla n ve b irb iriy le u y u m lu dü zen len en bilgi, beceri ve tu tu m öğeleri eğ itilecek lerin geli
şim dü zey lerin e göre ö ğ ren im d ö n em ya d a y ılla rın a ay rılm a lıd ır.
5. Çözüm lem e so n u c u n d a o rta y a çık an bilgi, bece
ri ve tu tu m la r eğ itim a la n la r ın a (d isip lin lere) göre ay rıla b ilir. Bu işlem in eğ itim sü re c in i k o lay laştırd ığ ı ve ö ğ retm en b u lm a d a y a ra rlı o ld u ğ u söylenebilir. Am a, ye
te rlik a la n la rın ın çözüm lenm esi so n u cu elde edilen b il
gi, beceri ve tu tu m ö ğ elerin i y apay o lara k a y rıla n ayrı d ersler (d isip linler) için d e verm ek eğ itim a m a c ın ın y iti
rilm e sin e ve d e rsle rin (eğitim sü re c in in ) ö n p la n a çık
m asın a n ed en o lm a k ta d ır. B a tı ü lk e le rin in çoğunda te m el eğitim düzeyinde ö ğ ren c ile re k az an d ırılac a k y e te r
lik leri o lu ştu ra n bilgi, beceri ve tu tu m la r tü m e lle ştiril- m iştir. E ğitim d e tü m e l (k ü lli) y ak laşım o rta ö ğ re tim e de sıç ra m ıştır. B u rad ak i sav, ö ğ re n c in in (in sa n ın ) s o ru n la r ın ı çözerken bilgi, beceri ve tu tu m la r ın ı b ü tü n lü k iç in de k u llan d ığ ı a m a b u n la rın h a n g i b ilim d a lın d a n geldi
ğini h e m e n hiç a k lın a g etirm ed iğ id ir.
T em el e ğ itim in tü m e lle ştirilm e si, diğer ö ğ retim b a sa m a k la rın a b a k a ra k en kolayı o lduğu halde, ülkem izde eski a lışk a n lığ ın b ird e n a tıla m a y a c a ğ ı da b ir gerçektir.
Bu nedenle, eğer tü m e lle ştirm e o lam ıy acak sa en azın d an d erslerd en eğitim a la n la rı k a v ra m ın a geçişin sa ğ la n m a sı gerekli g ö rü lm elidir. T em el eğ itim sü re c in in içeriğ ini o lu ştu ra c a k bilgi, beceri ve tu tu m ö ğ elerin in a ltı eğitim a la n ın d a to p lan ab ileceği v a rs a y ıla ra k m o d elin süreç bo y u tu n u o lu ştu rm a k üzere a şağ ıd ak i a ltı eğ itim a la n ı (d ersle rin y erin e geçm ek ko şu lu ile) ö n e rilm iştir.
1. Dil Eğitim i
Bu eğitim a la n ı okum a, yazm a, k o nu şm a ve d in le m eyi e ğ itile n in k en d i gelişim düzeyinde etk ili biçim de y ap m asın ı k a p sa m a k ta d ır. B u a la n a gerekirse yabancı dil de k a tıla b ilir. Dil eğ itim in d e k u lla n ıla c a k k o n u lar k ü ltü re l, to p lu m sal ve ek o n om ik a la n la rd a n seçilebilir.
2. M atem atik E ğ itim i
Bu a la n , öğrencilere, m a te m a tiğ in m ek a n ik işlem le rin i ö ğ retm ek ten çok d üşünm eyi, y arg ılam ay ı ve so ru n çözmeyi güçlendirecek sayısal ve çizim sel a n la tım y e te r
liğ ini k ap sam ak tad ır.
3. Sanat Eğitim i
B u a la n y u k arıd ak i sözel, sim gesel ve sayısal a n la tı
m a koşut o lara k ö ğ ren c ile rin ses, çizgi, ren k , m adde, de
vinim ve benzeri tü m y o lla rla k e n d in i a n la tm a s ın ı sağ
layacak b ir eğitim a la n ıd ır.
4. Toplum sal Eğitim
T em el e ğ itim in m odelin i o lu ştu ra n b irin c i b o y u tu n da a n ıla n y eterlik a la n la rın ı k ap sayacak n ite lik te k i k ü l
tü re l, to p lu m sal, tö re l ve b enzeri bilgi, beceri ve tu tu m la r bu a la n ı o lu ştu rm a k ta d ır, ö ğ r e n c in in y u rtta şlık , si
yasal k atılm a , ülke k a y n a k la rın ı, ta r ih in i ve k ü ltü re l d eğ erlerin i ta n ım a gibi yapacağ ı e tk in lik le r bu a la n a gi
rer. T oplu m sal eğitim a la n ın özellikle y u rt so ru n la rın a d ö nük ve ö ğ ren c in in kendi düzeyinde bu, s o ru n la rı çöz
m ede k a tk ısın ı sağlayıcı olm ası g ereklidir.
5. Fen Eğitim i
in s a n org an izm ası ve o n u çevreleyen h e r tü rlü fen o lay la rın ı ve olgu su nu tan ıy a b ilm e si için tem el eğitim düzeyinde verilebilecek tü m bilgi, beceri ve tu tu m la r bu a la n d a yer a lm a k ta d ır. Bu a la n ö ğ ren c in in b ir m esleğe yönelm esine ve k en d in i ta n ım a s ın a y ard ım cı o lm alıdır.
6. Teknik Eğitim
B u a la n ö ğ ren c in in h em için d e yaşadığı tek n ik çev
rede d a h a u y u m lu yaşayabilm esi h em de ö ğ ren c in in b ir
m esleğe yönelm esi y ö n ü n d e n ö n em ta şım a k ta d ır. Ç ocu
ğ u n b ir m esleğin ö n h a z ırlık la rın ı yapm ası, y e tişk in in ise b ir m eslek için ilk b e c erile rin i edin m esi ya da m es
leğe uyum sağ lam ası bu eğ itim a la n ın d a k azan acağ ı b il
gi, beceri ve tu tu m la o lan a k lıd ır.
E ğ itim s ü re c in in in sa n y aşam ın d ak i d iğ er adı y a ş a n tıd ır. B aşka b ir deyişle, ö ğ renci eğ itim sü reci içinde a n c ak y a ş a n tıla r yoluyla a m a c ın ı g erçek leştireb ilir. E ği
tim sü re c in in a n la m ı öğrenciye a m a ç la rı g erçek leştirm ek için y a ş a n tıla r k a z a n d ırm a k tır. E ğ itim sü re c in in bu n i teliğe u laşab ilm esi için şu ilk e le rin g özönünde tu tu lm a sı gerekir.
1. E ğ itim süreci b o yu n ca e ğ itile n le rin k işilik lerin in ve y e te n e k le rin in ta n ın m a s ı asild ir. E ğ itile n le rin gelişim düzeylerine ve eğitim dü zey lerin e göre g eliştirilecek o lan zekâ, yetenek, b a şa rı ve b enzeri s ın a ç la rla (testlerle) ve önceden p la n la n m ış ö ğ retm en gözlem leriyle, belli a r a lık la rla ö ğ ren ciler için ta n ım a v erileri to p la n m a lı ve b u n la r d eğ erlen d irilerek d o sy a la rın a işlen m elid ir. Bu ta n ım a n ın am acı h em öğrenciye u y g u n eğitim yapm ak h em de öğrenciyi y e te rlik le ri d o ğ ru ltu s u n d a b ir m esleğe y ö n len d irm e k tir. Böyle b ir ta n ım a tem el eğ itim sü re sin ce belli a ra lık la rla y a p ıld ığ ın d a öğren ci için yapılacak k e stirim le rin geçerliliği o ld ukça yüksek o lm a k ta d ır.
2. Tem el eğ itim süreci ö ğ re n c in in kend i k en d in i ta n ım a s ın a o la n a k verm elidir, ö ğ r e n c in in k e n d in i t a n ı
m ası o n a değişik a la n la rd a k e n d in i d enem e o lan ağ ı ve
rilerek g erçek leştirilebilir, ö ğ r e n c in in ken d i y e te rlik le r in in ve y e te rsiz lik lerin in b ilin c in e u laşm a sı b ir m esleğe y önelm esini de k o la y la ştırır. B u n ed en le ö ğrenciyi üst ö ğ renim e ya da y aşam a h a z ırla rk e n o n u n belli b ir a la n da d e rin leşm esin in b a ş la tılm a s ın d a n önce değişik eğitim
a la n la rın d a yeteri k a d a r y a şa n tı k a z an m a sın ın sa ğ la n m ası gereklidir.
3. Y eterlikçe ya da v a rlık ça yoksulluğu n edeniyle ü s t ö ğ ren im e gidem eyen öğrenciye b ir m eslek k a z a n d ır
m ak için tem el eğitim o la n a k la r h a z ırla m a lıd ır. B u t ü r b ir eğ itim de tem el e ğ itim in işlevi o lm alıd ır. Tem el eği
tim k ısa sü reli eğitim isteyen kim i m eslekler için k u rsla r açab ilm eli ve g ü c ü n ü n yetm eyeceği m eslekler için de, öğrenci ile b u n u açabilecek d iğer o k u lla r a ra s ın d a a ra c ı
lık y ap m alıd ır. E n a z ın d a n bu işlev z o ru n lu ö ğ ren im ç a ğ ın ın so n u n a k a d a r tem el eğitim ce sü rd ü rü lm e lid ir.
4. Tem el eğitim çevresi ile b ü tü n leşeb ilm elid ir. T e
m el eğitim p ro g ra m ı öğ retm en e k ılavuzluk yapabilecek n ite lik te b ir çerçeve p ro g ram olm alı, bu çerçevenin içe
riğ i ö ğ retm en lerce çevreden a lın a c a k k o n u la rla d o ld u ru lm a lıd ır. Tem el e ğ itim in iste n e n n ite lik te y a p ılm a sı
n ı sağ lam ak için ö ğ retm en le re kılavuz k ita p la r h a z ırla n - m alıd ır. A yrıca tem el eğitim ok u lu çevresinin k ü ltü re l, to p lu m sal ve tek n ik m erkezi olacak n ite lik te d ü ze n le n m elidir.
5. Z o ru n lu ö ğ ren im ç a ğ ın ın d ışın a çıkm ış fa k a t tem el eğitim görm em iş y e tişk in le rin tem el eğitim i, ge
lişim d ü zey lerine u y g un b ir p ro g ra m la tem el eğ itim o k u lu n d a yap ılm alıd ır.
6. T em el eğitim oku lu özel eğ itim i g erek sin en öğ
re n c ile rin in eğ itim in i y apabilecek o la n a k la ra sah ip ol
m alıd ır. Bu öğ ren ciler için özel p ro g ram ve özel eğitim a la n ın d a yetişm iş ö ğ retm en le r sağ lan m alıd ır.
7. T em el eğitim ok u lu k o ru n m a y ı g erek sinen öğ
re n c ile rin i ken d i için de eğiteb ilm eli ve b a rın d ıra b ilm e- lidir.
