H e r birey yaşam ak için g erek sin m elerin i k a rş ıla m ak, b u n u n için de ü retm ek ve elindeki k ıt k a y n a k la rı b u n a lım a elverm eyecek biçim de k u lla n m a k zo ru n d ad ır.
ü r e tm e n o lm a n ın a n la m ı, b ire y in k e n d isin in ve to p lu m u n u n a m a ç la rın ı g erçekleştirm ek için çalışm ası dır. B u a m a ç la r b irey in ve to p lu m u n u n ü re ttiğ i ü rü n le ri a rtırm a k ve yeni ü rü n le r elde etm ek için k o n u lm u ştu r, ü r ü n ü n k a p sam ın a ço ğ altılan , g e liştirilen ya d a yeniden y a ra tıla n bilim sel, sa n atsa l, te k n ik ve k ü ltü re l değerle r in tü m ü g irm ek ted ir. B irey in edind iğ i m eslekte yasal
(m eşru ) y o lla rla ü re tim yap m ası yaşam ası için g erekli dir. T em el eğitim , ö ğ ren c in in bu g erek sin m esini k a rş ıla m ak için en a z ın d a n öğrenciye m eslekleri ta n ıta b ilm e li; b irey in y e te rlik le rin e ve to p lu m u n gerek sin m elerin e u y gun o la ra k bu m eslek lerden b irin e o n u yöneltebilm eli; ve bu m esleğin ön h a z ırlık la rın ı yapabilm esi için o n a ge lişim in e u y g un o la ra k y eterli o la n a k la rı sağ lay ab ilm eli dir.
Ussal tü k e tm e n o lm a n ın a n la m ı, b irey in küçük y a şta n b a şla y a ra k g e lirin i ve g id erin i dengede tu tm a da ve k ıt k a y n a k la rın ı b u n a lım a elverm eyecek, bol k a y n a k la rı bo şu n a h a rc a m a y a c a k biçim de k u lla n m a d a a lış k a n lık la r edinm esidir. U lusal k a y n a k la rın b u n a lım la r çık aracak düzeyde k ıtla ştığ ı g ü n ü m ü zd e h e r y u rtta ş ın t i tizlikle k a y n a k la rın ı k u lla n m a sı gerek m ek ted ir. Bu a lış k a n lığ ın tem el eğ itim d e verilm esi b ir z o ru n lu lu k tu r. T e m el eğitim okulu, ö ğ re n c in in d e fte r, kalem ve silgisinden b a şla y a ra k g ü n lü k y a şam ın d a elin d ek ileri d a h a n asıl iyi k u lla n a ca ğ ın ı ve bo şu n a h a rc a m a y a c a ğ ın ı öğretm ek le y ü k ü m lü d ü r.
Modelin Süreç Boyutu
Tem el eğ itim m o d elin in ik in c i b o y u tu n u eğ itim sü reci o lu ştu rm a k ta d ır. M odel (sistem ) a ç ısın d an sürecin a n la m ı eldeki h a m m a d d e n in a m aç d o ğ ru ltu su n d a, baş ka b ir deyişle ü rü n elde etm ek için işlenm esidir. Böyle ce h a m m adde belli b ir süreç ile giderek n icelik ve n ite lik d eğ iştirerek ü rü n e d ö n ü şü r. H am m addeyi ü rü n e dö n ü ş tü rm e m odelin (sistem in) işlevidir.
E ğitim sü recin d e işlen en h a m m adde e ğ itile n kişi lerd ir. M odelin am aç b o y u tu n d a b elirtild iğ i gibi, k işiler de o lu ştu ru lm ası p la n la n a n d a v ra n ış la r ise eğ itim in ü rü n ü d ü r. E ğ itile n le rd e iste n ile n d a v ra n ışı o lu ştu rm a ya da eğitm e, eğitim s iste m in in işlevidir. Böylece eğitim süreci eğitim m o d elin in işlem esini, işlevlerini y e rin e ge tirm e s in i a n la tır. E ğ itm e eğ itim siste m in in am acı değil dir. V erilen b ir sü re için d e e ğ itile n i b u lu n d u ğ u d u ru m d a n isten ilen b ir d u ru m a u la ş tırm a eğ itim in işlevidir.
E ğ itim in am acı y itirild iğ in d e ya da gözardı edildi ğinde eğitim sü re c in in kend isi e ğ itim in a m a c ın ın y eri ne geçer. Böylece, am açsız fa k a t gelenekselleşm iş b ir eği
tim süreci o ku lcu luğ un o dak n o k tası olur, ö ğ re n c iy i n e rey e götüreceği pek k estirilem eyen k im i b ilg ile rin ve be c e rile rin öğren cilere verilm eye çalışılm ası eğ itim siste m in in işini k o lay la ştırır. Ç ü n k ü gelenekselleşm iş kim i bilgi ve becerileri öğrenciye öğ retm ek onu belli b ir a m a ca u la ş tıra c a k y e te rlik le ri ve tu tu m u k a z a n d ırm a k ta n d a h a kolaydır, ö ğ re n c ile rin gideceği ü st o k u llar, a la c a k la rı öğ ren cilerd e belli a la n la rd a y e te rlik le r a ra y a c a k la r ın a belli bazı bilgilere önem verd iklerin d e, eğitim sü re c in in e ğ itim in a m a c ın ın y e rin e geçmesi desteklen m iş olur.
T em el eğitim için ö n e rile n m o delin sü reç b o y u tu n u o lu ştu rm a k b ir eğitim p ro g ra m ı y ap m a işidir. Bu n e d e n le süreç b o y u tu n u n içeriğ in i v e rm ek ten çok bu b o y u tu n o lu ştu ru lm a sı için n e le r y ap ılm ası gerektiği üzerinde d u ru la c a k tır. Süreç b o y u tu n u n içeriğ in i o lu ştu rm a k için ş u n la r y a p ıla b ilir :
1. M odelin am aç b o y u tu n u o lu ştu ra n beş yeterlik a la n ı, eğitilecek lerin (çocuk ya d a y e tişk in le rin ) gelişim düzeyleri gözönünde tu tu la r a k çö zü m len m elid ir (analiz e d ilm e lid ir).
2. H er y e te rlik a la n ın ın g e re k tird iğ i bilgi, beceri ve tu tu m öğeleri so m u t o la ra k b elirlen m elid ir.
3. H er y e te rlik a la n ın ın bilgi, beceri ve tu tu m öğe leri k en d i için d e b a sa m a k la n d ırılm a lıd ır. Bu b asam ak- la n d ırm a n ın p ro g ra m la ştırılm ış öğ retim tek n iğ in e u y gun o la ra k y ap ılm ası y a ra rlı olur.
4. B a sa m a k la n d ırıla n ve b irb iriy le u y u m lu dü zen len en bilgi, beceri ve tu tu m öğeleri eğ itilecek lerin geli şim dü zey lerin e göre ö ğ ren im d ö n em ya d a y ılla rın a ay rılm a lıd ır.
5. Çözüm lem e so n u c u n d a o rta y a çık an bilgi, bece ri ve tu tu m la r eğ itim a la n la r ın a (d isip lin lere) göre ay rıla b ilir. Bu işlem in eğ itim sü re c in i k o lay laştırd ığ ı ve ö ğ retm en b u lm a d a y a ra rlı o ld u ğ u söylenebilir. Am a, ye te rlik a la n la rın ın çözüm lenm esi so n u cu elde edilen b il gi, beceri ve tu tu m ö ğ elerin i y apay o lara k a y rıla n ayrı d ersler (d isip linler) için d e verm ek eğ itim a m a c ın ın y iti rilm e sin e ve d e rsle rin (eğitim sü re c in in ) ö n p la n a çık m asın a n ed en o lm a k ta d ır. B a tı ü lk e le rin in çoğunda te m el eğitim düzeyinde ö ğ ren c ile re k az an d ırılac a k y e te r lik leri o lu ştu ra n bilgi, beceri ve tu tu m la r tü m e lle ştiril- m iştir. E ğitim d e tü m e l (k ü lli) y ak laşım o rta ö ğ re tim e de sıç ra m ıştır. B u rad ak i sav, ö ğ re n c in in (in sa n ın ) s o ru n la r ın ı çözerken bilgi, beceri ve tu tu m la r ın ı b ü tü n lü k iç in de k u llan d ığ ı a m a b u n la rın h a n g i b ilim d a lın d a n geldi ğini h e m e n hiç a k lın a g etirm ed iğ id ir.
T em el e ğ itim in tü m e lle ştirilm e si, diğer ö ğ retim b a sa m a k la rın a b a k a ra k en kolayı o lduğu halde, ülkem izde eski a lışk a n lığ ın b ird e n a tıla m a y a c a ğ ı da b ir gerçektir. Bu nedenle, eğer tü m e lle ştirm e o lam ıy acak sa en azın d an d erslerd en eğitim a la n la rı k a v ra m ın a geçişin sa ğ la n m a sı gerekli g ö rü lm elidir. T em el eğ itim sü re c in in içeriğ ini o lu ştu ra c a k bilgi, beceri ve tu tu m ö ğ elerin in a ltı eğitim a la n ın d a to p lan ab ileceği v a rs a y ıla ra k m o d elin süreç bo y u tu n u o lu ştu rm a k üzere a şağ ıd ak i a ltı eğ itim a la n ı (d ersle rin y erin e geçm ek ko şu lu ile) ö n e rilm iştir.