Belirgin Eğilim ler

C u m h u riy e tin k u ru lu ş y ılla rın d a n b a şla y a ra k z a m a ­ nım ıza k a d a r u z a n a n d önem için d e ilkokul ve o rta o k u l ö ğ re tm e n le rin in eğ itim iyle ilg ili g irişim , a tılım ve ç a b a ­ la rı incelediğim izde şu eğ ilim leri görm ekteyiz :

1. K öy hayatına kolayca uyum yapabilecek, köy okulunun am açlarını gerçekleştirecek ve köyün topluca kalkınm asına katkıda bulunacak n ite ­ likte ve kent öğretm enlerinden farklı özellikler taşıyan öğretm enler yetiştirm e istek ve çabası.

Bu istek ve ç a b a n ın so m u t ö rn ek leri sırasıy le köy m u allim m ektep leri, eğ itm en k u rsla rı ve köy e n s titü le ­

rid ir. B u eğ itim k u ra m la rın ın p ro g ra m la rın d a genel b il­ gi d e rs le rin in y a n ın d a el işlerine, p r a tik ç a lışm a la ra yö­ n e lik derslere, ta r ım ve k o o p eratifçiliğ e ön em verilm iş olm ası d ik k a tle ü zerin d e d u ru lm a sı gereken b ir n o k ta d ır.

K öy e n s titü le rin in am acı g enellikle köy kökenli gençleri ilk o k u la dayalı beş y ıllık b ir eğitim le görev a l­ d ık la rı köylerde h e m ö ğ retm en lik h e m de k a lk ın m a ö n ­ derliği y ap ab ilecek bilgi ve b ecerilerle d o n a tm a k tı. E n s­ titü le rd e ö ğ retm en a d a y la rı genel k ü ltü r ve ö ğ retm en lik b ilgileri ile ilg ili d ersler y a n ın d a dem ircilik , m a ra n g o z ­ luk, k o o p e ra tifç ilik , biçki-dikiş vb. d ersler de görm ekte idiler. E n s titü le r çeşitli ately eleri, oyun ve spor a la n la rı, k ita p lık la rı, m eyve ve sebze b ah çeleri, ta rım a ra z ile ri ile zeng in ve doğal b ir öğren m e çevresine de sa h ip b u lu n u ­ y o rlard ı.

2. Köy öğretm enleri ile kent öğretm enlerinin fark­ lı programlar yerine ortak bir programla yetiş­ tirilm esine yöneliş.

H er ikisi de ilk okul ö ğ retm en i y e tiştirm e k am acıyle k u ru lm u ş o lan ö ğ retm en o k u lları ile köy e n s titü le rin in «ilköğ retm en o k u lla rı» ad ı a ltın d a b irle ştirilm e si, genel k ü ltü r, m eslek d ersleri, ta rım ve iş d ersleri b a k ım ın d a n o rta k b ir p ro g ra m çerçevesinde b ü tü n le ştirilm e si y ö n ü n ­ de y a p ıla n değişiklik ler, bu eğilim in açık b ir b e lirtisi sa- yılab lir. B u n u n la b irlik te , bu o rta k p ro g ra m ın , eski köy e n s titü le rin in b u lu n d u ğ u 6 sın ıflı ö ğ retm en o k u lla rı ile o rta o k u la d ay alı 3 y ıllık k e n t ö ğ retm en o k u lla rın d a b a ­ zı çevresel ş a r tla r a göre esneklikle u y g u lan m ası da uy ­ gun gö rü lm ü ş b u lu n u y o rd u .

D aha so n ra y a p ıla n değişikliklerle ilk ö ğ re tm en o k u l­ la rın ın ö ğ ren im süresi, ilkokul ü ze rin e yedi ve o rta o k u l

ü zerine d ö rt yıl o lara k a rttırılm ış ; eğ itim düzeyi de ge­ nel bilgi k a z an d ırm a b a k ım ın d a n lise ile d en k d u ru m a g e tirilm iştir.

3. ilkokul ve ortaokulu bir bütün olarak d ü şü n m e ­ nin sonucu olarak yeni tip öğretm en yetiştirm e denemesi.

E ğ itim e n s titü le rin d e «Toplu D ersler» b ö lü m ü a ç ı­ lırk e n ileri sü rü le n gerekçelerd en b iri, o rta o k u l ö ğ re t­ m e n le rin in b ird e n çok, h a tta tü m ü n e y ak ın d ersle rin ö ğ retim in i ü stlen m ek le b ir t ü r s ın ıf ö ğ retm en liğ i y ö n ­ te m in i o rta o k u l düzeyinde de sü rd ü re c ek le rin i, b u n u n ö ğ ren ciler b a k ım ın d a n y a ra rlı o lacağı savı idi. B u n d a n başka, bu u y g u lam a n ın kü çü k yerleşim b irim le rin d e ye­ n i açılacak kü çü k o rta o k u lla rın ö ğ retm en ih tiy a c ın ı k a r ­ şılam a k o n u su n d a da pek p r a tik ve ekonom ik b ir yol olacağı d ü şü n ü lm ü ştü .

4. Ortaokul öğretm enliğinin tek bir dal veya te k b ir

alanda uzm anlaşm aya dönük olarak planlanm a­ sı ve buna göre programlar hazırlanm ası.

C u m h u riy e t d ö n em in d e b a şla n g ıç ta eski b ir gelene­ ğin devam ı o lara k o rta o k u ld a o k u tu la n h e r d ers için ay- n b ir uzm an ö ğ retm en y e tiştirm e y e yönelik b ir çaba g ö sterildiğ in i biliyoruz. Z a m a n z am an d a y a n d ık la rı b i­ lim d a lla rı (disip lin leri) b a k ım ın d a n b irb irin e y a k ın iki veya d a h a çok say ıda d ersi verecek y e te rlik te ö ğretm en y e tiştirm e d o ğ ru ltu su n d a b irta k ım g irişim lerd e b u lu n u l­ m uş, bu a ra d a belki çok id d ialı b ir görüşle özel yetenek isteyen d e rsle rin d ışın d a b ü tü n d erslerin ö ğ retim in i üstlenebilecek tip te ö ğ re tm e n le r y e tiştirm e p o litik a sı da g ü d ü lm ü ştü r. F a k a t en so n u n d a o rta o k u l p ro g ra m ın ­ da y er a la n d e rsle rin özelliğine g öre ö ğ re tm e n le rin ya

tek b ir d a ld a (ö rn . T ürkçe veya M atem atik ) ya da b ir a la n d a (örn. sosyal b ilgiler veya fen bilgisi) y e tiş tiril­ m eleri b içim in d e d a h a esnek ve gerçekçi b ir p o litik a iz­ lenm eye b a şla n m ıştır. B u n d an başk a, eğitim e n s titü le ­ rin d e b ir z a m a n la r asıl dal ve y ard ım cı dal u y g u lam ası­ n a da y e r v erild iğ in i biliyoruz. A ncak, bu u y g u lam ad an salt p ra tik g ü çlü k leri önleyem em ek gibi hiç de in a n d ır ı­ cı o lm ay an gerekçeyle vazgeçilm iş o ld u ğ u n u b elirtm ek gerekir.

5. O rtao k u l ö ğ retm en i y e tiştire n k a y n a k la rın gide­ rek çe şitlilik kazanm ası.

O rtao k u l p ro g ra m la rın a k o n u la n yeni d e rsle rin de etkisiyle vak tiy le t ü r b a k ım ın d a n çok sın ırlı o la n ö ğ re t­ m en k a y n a k la rı z a m a n la b ir a rtış g ö sterm iştir. B ugün d a h a çok genel k ü ltü r d ersleri için öğ retm en y e tiştire n eğitim e n s titü le rin in y a n ın d a d in bilgisi ve a h la k d e rs­ leri için ö ğ retm en y e tiştire n Y üksek İslam E n stitü le ri, m esleki ve te k n ik d e rsle r için ö ğ retm en y e tiş tire n E n ­ d ü striy el S a n a tla r Y üksek ö ğ re tm e n O kulu, K ız S a n a t Y üksek ö ğ re tm e n O kulu ve T ic are t T u rizm Y üksek ö ğ ­ re tm e n O kulu vb. eğitim k u ra m la rın ı görm ekteyiz. Bu k ay n ak çeşitliliği, b e liren yeni ih tiy a ç la rı k a rşıla m a iste ­ ğ in in doğal b ir sonucu ise de çok değişik k u ru m la rd a n y etişen ö ğ retm en le rin , u y g u lam a d a o rta o k u l e ğ itim in in a m a ç la rın ı g erçek leştirm e b a k ım ın d a n ta m b ir a n la y ış ve tu tu m b irliğ in e sah ip o lab ilecek lerin i ileri sü rm ek ol­ dukça güçtür. K a ld ı ki b u g ü n k ü an lay ışım ıza göre te ­ m el e ğ itim in ik in ci k adem esine ö ğ retm en y e tiştire n bu k u ra m la rın p ro g ra m la rın d a gerek süre, gerek içerik ve gerek izlenen y ö n tem le r b a k ım ın d a n d ik k ati çekecek k a d a r a y rılık la r v ard ır.

A rkad a k a la n y ılla rd a ö ğ retm en y e tiştirm e a la n ın ­ d a b üyük a tılım la r yapılm ış, önem li b a ş a rıla r k a z a n ıl­ m ış ve olum lu gelişm eler sa ğ la n m ıştır. A ncak b ü tü n b u n ­ la r a rağ m e n bu a la n la ilg ili b irta k ım y etersizlik ler de sık sık ta rtış m a k o n u su y a p ılm a k ta d ır. İzlen eg elen öğ­ re tm e n y e tiştirm e p o litik a la rın a ve u y g u la m a la rın a yö­ n e lik e le ştirile ri şöyle sıra la m a k m ü m k ü n d ü r.

1. ö ğ re tm e n y e tiş tire n k u ra m la rım ız n ite lik ve n icelik y ö n ü n d e n ih tiy a c ı k a rşıla y a c ak biçim de p la n la n ­ m ış değildir. (Bu e le ş tirin in ik in ci u n s u ru son z a m a n ­ la rd a g örü len m ezu n ö ğ re tm e n sayısındaki a şırı b irik ­ m e ned eniy le g eçerliğ in i y itirm iş olabilir.)

2. P ro g ra m la rd a genel k ü ltü r, özel a la n eğ itim i ve p edagojik fo rm asy o n sa ğ la y a n ders ve e tk in lik le re a y ­ r ıla n sü reler giderek değişikliğe u ğ ram a k la b irlik te önem d a h a çok özel a la n (dal) eğ itim iy le ilgili d e rsle rin a r t ­ tırılm a s ın a verilm iş, m eslek dersleri ikinci p la n d a k a l­ m ıştır.

3. M eslek d e rs le rin in sayısı, sıra la n ışı ve içeriği b a ­ k ım ın d a n da k u ru m la r a ra s ın d a ta m b ir u y um ve a n ­ laşm ay a tem el o lacak ö lç ü tle r h en ü z g eliştirilem em iş­ tir.

4. M eslek d e rs le rin in ö ğ retim in d e u zm an lığ a önem verilm em iş, sayısı gid erek a r ta n bu dersler k u ru m sa l ih ­ tiy a c a veya kişisel isteğe bağ lı o lara k h e rh a n g i b ir öğ­ re tim üyesi ta r a f ın d a n o k u tu la b ilm iştir.

5. ö ğ re tm e n y e tiş tire n çeşitli k u ru m la r a ra sın d a ta m b ir b a ğ la n tı sa ğ la n a m a m ış, ö ğretm en a d a y la rın a okul veya dal d e ğ iştirm e im k â n ı ya hiç ta n ın m a m ış ya da bu gibi geçiş im k â n la rı çok s ın ırlı tu tu lm u ş tu r.