BAŞKAN (Dr. Selam i SA R G U T) : S ay ın B a şa ra n 'a teb liğ in d en dolayı teşek k ü r ederiz. Şim di ta rtış m a b ö lü m ü n e geçiyoruz ve b ölüm de de so ru sorm ak ve k atk ıd a b u lu n m a k istey en değerli k o n u k larım ıza söz vereceğim . B uyurun .
PR O F. DR. SÜLEYMAN Ç E T İN Ö Z O Ğ L U — ö n c e teşek k ü rlerim i su n m a k iste rim . K uşkusuz, te b liğ le rin özellikleri bu, çok kısa veya b e lirli b ir sürede b elirli gö rü şle ri o rta y a koym a zorluğu, s o ru la r y a ra tıy o r, a ç ık la m a la rı gerekli kılıyor.
B elirled ikleri m o d elin m evcut u y g u la m a la rla t a r t ı şılm asın d an önce, a m aç k o n u su n d a o rta y a koyduğu b a zı k a v ra m la rın çok d e rin in e ta rtış ılm a s ı gerektiği k a n ı sındayım . K u lla n d ık la rı b ir k av ram ı, ben kendi a ç ım d a n ta rtış ılm a s ı gereken b ir k a v ra m bu lm ak tay ım .
B u kav ram şu d u r : Y e te rlilik kav ram ı.
E ğ itim in ta n ım ın d a k u lla n d ık la rı te rim ve k a v ra m la rd a h em fik irim , a n c a k «yeterlilik» k a v ra m ın d a hem fi- k if değilim . Şöyle ki, n e için y e te rli so ru su n a cevap a r a m ak gerekiyor. B ilind iğ i gibi, b ire y leri y eterli kıldığım ız zam an, b irey ler o y e te rlilik le rin e day alı o lara k s ta tik b ir y aşam a k olay lıkla g ire b ilm ek te d irle r. P sik o lo jin in bize v u rgulam aya çalıştığ ı tem el h u s u s la rd a n b ir tan e si, b i rey in y aşam ın d ak i özelliğidir. Y oksa, y ete rlilik gibi s ta tik olm ayı gerekli kılabilecek b ir k av ram ı h e rh a ld e T e m el E ğitim m o d elin i ta r tış ır k e n d a h a açık seçik ta r tış m ak ve belki de bu k a v ra m ın y erin e, «davranış» benim - senm iyorsa, y en i b ir k av ram ı d ü şü n m e k te y a ra r var. Y e te rli... N için y eterli? A m acı y a p a n a göre y e te rlilik le r çok kolay o lara k belirlen eb ilir.
K o n u şm a m ın ilkinde s e fe rb e rlik te n söz e ttim , ilk seferb erlik te o k u m a - yazm a y e te rli idi. İk in cisin d e ilk ö ğ retim y eterli idi. 1980’lerde tem el ö ğ retim y e te rlid ir der isek, biz d a h a birçok se fe rb erlik y apm a d u ru m u n d a kalırız. Y eterlilik , eğitim de k olay lık la b ir n o k ta olabilir. M evcut b ilg ileri a k ta rd ığ ı zam an , y eterliliğ i sağlam ış k a bul edebiliriz. O yönden b u k a v ra m la ilgili, m o d elin te m eli o lan bu k a v ra m la ilgili b a n a göre ta rtış m a la rın y a pılm ası çok ön em lid ir. D iğer ilkeler, süreçler, p ro g ra m lar, b u n la r tem eldeki a m a ç ta «yeterlilik» sözcüğüne gö re b içim a la c a k tır, bu b a k ım d a n «yeterlilik» am a ç ta k i k av ram a ç ısın d an önem ta şım a k ta d ır.
K o n u ile ilgili, u zm an ı olm ad ığ ım için a y rın tılı b il giler verem eyeceğim . Y aln ız y e te rlilik k av ram ı yerine, acab a bireye psik o lo g ların g eliştird iğ i ve vurguladığı «kendini g erçekleştirm eye u laşabilm e» b içim in de b ir k av ram ı o rta y a k o y arak tem el eğ itim i am açlayıp, süreç ve diğ er ilk elerle u yg u lam ay a k o y a b ilir m iyiz? Bu n o k ta la rı y e te rlilik k a v ra m ın ın a m aç o lu şu n u say ın b ild iri sah ibiy le pay laşm adığ ım için dile g etirm ek istedim . H e r h a n g i b ir ö n e rid e n çok am acım , b u m odeldeki am acın, bu n o k ta d a ta rtış ılm a s ın ın ö n e m in i b e lirtm e k tir. 1980’- lerde b a şla tılm a sın ı arzu e ttiğ im Tem el E ğ itim s e fe rb e r liğin de a rtık «b u n lar» y e te rlid ir, b u n d a n so n ra yeni b ir am aç, yeni «yeterlilik ler» o lu ştu ra lım dem em ek için, bu n o k ta y a d eğinm ek istedim .
S aygılar su n a rım , teşek k ü r ederim . BAŞKAN — B u y u ru n u z S ay ın B aşaran .
KO NUŞM ACI (DOÇ. DR. İBRA H İM ETH EM BAŞA RAN) — îlk in , sık ıştırılm ış b ild iri için ö zür d ilerim siz den.
Sayın ö z o ğ lu ’n a k a tılıy o ru m , y e te rlik s ta tik tir. Y e te rlik te n k astım ız şud ur, bu b ild irid e eğer b ir in sa n h e r h a n g i b ir d a v ra n ış için bilgiyi a lır, gereken beceriyi de edinirse, yeterli olur. B aşka b ir deyişle, gereken bilgi ve gereken beceri k az an ıld ığ ın d a o d a v ra n ışı yap m aya kişi yeterli h ale g e tirir. Am a d a v ra n ış gözükmez. Ne zam an g özükür d av ranış? Bu d a v ra n ış ın çıkm ası gereken o rta m h a z ırla n d ığ ın d a kişi bu d a v ra n ışı y a ra ta c a k d u ru m la k a rşı k arşıy a geldiğinde ve k işin in de tu tu m u e lv erd iğ in de, güdü len m e b aşlar, a n c a k kişi g üd ü len d iğ in d e de d av ra n ış a doğru yönelir.
Bizim şim diki o k u lla rd a v erdiğim iz n e d ir? B ir defa, çocuğun gelecek y a şam ın d a h a n g i d u ru m la rla k a rşı k a r şıya geldiğim iz d u ru m u , d a h a önce bizim ö ğ re tm e n le ri m izin bilem ediği gibi. O h a ld e bizde, ço cu klarım ızın ge lecek yaşam ın d a nelerle k a rşı k a rşıy a geleceğini bilem i yoruz. O n u n için bilgi ve beceri bizim y aşam ım ızda öğ ren diğim iz k im i b ilgilerle ilgili d u ru m la rın çıkm adığı gibi. Am a, biz b ir v a rsa y ım d a n h a re k e t ediyoruz. D iyo ruz ki, çocuğun gelecek y a şam ın d a k a rşıla ştığ ı d u ru m a tepkide bu lu n ab ilm esi için, d a v ra n ış yapab ilm esi için şu bilgiyi, şu beceriyi ve şu tu tu m u k a z an d ıra lım diyoruz. B u n la r çocukta agizli o la ra k k a la c a k d em ek tir. Ne za m a n çocuk, gelecekteki y a şa m ın d a u y g u n b ir d u ru m la k a rşıla şırsa , bu tepkiyi y a p a r diyoruz; a m a y a p m a y a b ilir de, y apm ıyor d a çoğu kez. Ç ü n k ü o z a m a n a k a d a r b a ş ka e tk ile r de işin içine g iriy o r, çocuk başk a tü r lü bilgi ler, başka tü rlü b eceriler de ö ğ ren m iş oluyor, ya da t u tu m u tersle n m iş oluyor. D a v ra n ış için bilgi ve beceri k u l la n m a k an cak tu tu m elv erd iğ in d e o lu r. E ğer birey, h e r h a n g i b ir k o n u d a bilgili, becerili a m a gerekli tu tu m a sah ip değilse d a v ra n ış oluşm u yo r. A m a biz şim di n e y a pıyoruz? Biz y alnızca bilgi veriyoruz.
Y eterlik deyim i yerine başka deyim k u lla n ıla b ilir, b u n u n üzerinde ısra rlı değilim , a m a bu a n la m ı verecek b ir deyim bulm ak gerekliliği var. Son lite r a tü r şöyle bir fo rm ü l o rta y a ç ık a rtm ış tır : B eceri X Bilgi = Y eterlik. Y ani, b ir kişi b ir a la n d a becerili ve bilgili o lu rsa y e te r li o lm ak ta. Y e te rlilik s ta tik tir. H arek ete geçmez. H a re kete geçmesi için b irey in d u ru m la k arşılaşm ası, bu d u r u m a k arşı isten en tu tu m a sa h ip o lm ası ve g ü dülenm esi gerekir. Y ani, d u ru m X tu tu m = güdülenm e. G ü d ü le n m e ile yeterlik e tk ileştiğ in d e de d a v ra n ış o lu şm ak tad ır. O h a ld e yeterlik (çarpı) güdülem e o ld u ğ u n d a d av ran ış o rta y a çıkar.
Y etenek diyem edim b u n a, yetenek, istid a t ve b e n z erleriyle karışıyor. D av ran ış diyem edim , çü n k ü b u n la r ın so n u cu n d a d av ran ış o lu şm am ak ta. O n u n için diyo ru m ki, okul s ın ırın ı b ilebilm eli. B en d av ran ış vereceğim diye büyük b ir sava yeltenm eli. Bu çok büyük b ir sav dır. A ncak okul, b enim sın ırım , belli y ete rlik le ri k a z a n d ırm a k için bilgiler, b eceriler k a z an d ırm a k ve b u n la ra y a ra y a c ak okul çevresindeki tu tu m la r ı k a z an d ırm a k de m elidir. A m a okul, b üyük sa v la rla işin içine girdiği için çoğu kez istediği d a v ra n ışı görem ediğinde h em kendi h em de b aşk asın ın su çlam ası ile k arşılaşıy o r. A m a sın ırı bellid ir. Bu say ılan beş a la n d a , beceri ve bilgi k a z a n d ı ra c a k tır. Ve çev ren in elverdiği a la n d a da tu tu m k a z a n d ıra c a k tır. A ncak tu tu m k a z an d ırm a k , d iğ erlerin i ver m ek ten d a h a zordur.
Bu y eterlik a la n la rın ın sın ırlılık g etireceğine g e lin ce. A n latım ve iletişim y eterliğ i sın ırsızd ır, ok u m a - yaz m a yeterliliğ i gibi değil, in s a n la r d a h a h a n g i a n la tım y o lla rın ı b u lacak lar, bilem iyoruz. T em el eğitim deki b u n u n sın ırı n e d ir? Sağlıklı y a şa m a n ın sın ırı v ar m ı b il m iy o ru m . ö ğ re n m e ve a ra ş tırm a y e te rliğ in in s ın ırın ın
o ld uğun u da san m ıyorum . Ç o cu k larım ızın ö ğ ren m e ve a ra ş tırm a y eterliğ in in , ken d i gelişim düzeyleri için d e ge liştirilm esi z o ru n lu d u r. O n d a n so n ra, ü retim ve ak ılsal tü k e tim y e ten eğ in in b ir sın ırı d a yok. G iderek k a y n a k la r ın k ıtlaştığ ı ülkem izde belki a k ılsa l tü k e tim in sın ırı d a h a d a genişleyecektir. O n u n için bu y ete rlilik o la n la rı değildir. Şim diki y a sa la rd a ve p ro g ra m la rd a k i soyut ve genel o lan a m a ç la n d a v ra n ışa in d irm ek , yeterliğ e in d ir m ek çok zordur. B öyle b ir a m aç v erm ek ten özellikle k a çındım . Ama bu k a ç ın m am ın so n u c u n d a da d a r b ir a la n da kaldığım k a n ısın d a değilim . E n a z ın d a n y e te rlik d ü zeyine indirg en eb ilecek b ir so m u t am aç dizisi verm eye çalıştım .
T eşekkür E derim .
BAŞKAN — B u y u ru n e fe n d im Sayın A kçakayalıoğ-lu.
CİHA T AKÇAKAYALIOĞLU — S ay ın b aşkan - larım ızı ve siz değerli üyeleri saygı ile selam larım .
S ayın B a ş a ra n ’ı b ü yük b ir zevk ve m u tlu lu k la d in le dik. K e n d ile rin in b ü tü n g ö rü şle rin e k atılm ak , bu işi a n lam ış olm uş kim seler için b ir g erçek tir. Y aln ız b ir iki n o k tay a değinm ek istiyoru m .
B u rad a y a p ıla n b ü tü n k o n u şm a la rd a a ğ ız la rd a n çı k an h e r kelim e ve h e r cü m le b ir ta rtış m a k o n u su o la b i lir, çü n k ü ç ık m ıştır ağızdan ve to p lu m a y a n sım ıştır. Şim di, b a şın d a n itib a re n S ay ın b a şk a n la rım ız ın k u lla n dığı b ir kelim eye değinm ek is tiy o r u m : Biz, özellikle geçtiğim iz dönem in ve d ö n e m le rin so n u cu n d a b üyük b ir b u n a lım ın içine girm işizd ir. B u n u n baş nedeni, D evletin k u ru cu su A ta tü rk ’ü n felsefesin i k a b u lle n m e k ten k a ç ın m ak devrim i ile ilk e le rin i u y g u la m a k ta büyük tav iz ver
m ek tir. O h alde e ğ itim in h e r k u ru m u n d a , h e r b irim in d e ve h e r to p lu m u n d a, bu tem el eğ itim de olur, z o ru n lu eği tim olur, yüksekeğitim olur, b ir felsefe o rta y a koym ak gerekir. O h a ld e bizim b u g ü n ta rtış tığ ım ız tem el eğitim d a h il eğitim felsefem izin A ta tü rk ç ü b ir felsefe olm ası b ir z o ru n lu lu k tu r. B un u başk a tü r lü düşünm eye o lan a k yoktur.
Şim di ben, tem el eğitim d en , ken d i a n la y ışım a ve m u h ak k a k ki çok değerli bilim ad a m ı ve eğitim ci olan S ayın B a ş a ra n ’ın ifad esin e göre şöyle b ir y o ru m yapm ak istiy o ru m : Tem el eğitim , bireye ve to p lu m a, k endisi için, m illeti için ve in sa n lık için n a sıl yaşay acağ ın ı, n e d en ve n için yaşayacağ ını ö ğ reten b ir eğ itim o lm alıd ır. B an a gö re tem el eğitim , birey in, to p lu m u n , m ille tin ve devletin tem elidir.
Şim di, S ayın B a ş a ra n ’ın da m ü saad eleriy le şu n u arz edeyim : K a v ra m la r ve te rim le r, fik irle rin , b ilim in a n a h ta rıd ır, o a n a h ta rla açarsın ız, ta n ım la m a la r da o n u n a n a h ta rla rıd ır. Tem el eğitim de am aç, bireyde d av ran ış y a ra tm a k m ıd ır yalnız? B ireyde düşün ce y a ra tm a k da v ard ır. E ğer siz bireyde yaln ız d a v ra n ışa yönelik b ir te m el eğitim y a p a r da d ü şünce a la n ın ı eksik tu ta rsa n ız , düşünceler, tü r lü a la n la ra kay ar. O h alde d a v ra n ışla rı y a ra tac a k , dü şünceyi de tem el eğ itim i içerisin e alm ak gerekir. Bu çok önem lid ir.
Tem el eğ itim in , to p lu m u da b ir eğitim e ta b i tu tm a sı gerekir. T oplum , b irey d en o lu şu r, birey to p lu m a y a s lan ır. O h a ld e bu ikisin i b ir a ra d a d ü şü n m ek gerekir.
BAŞKAN — T eşek kür ederim .
KONUŞM ACI (DOÇ. DR. İBRA H İM ETH EM BA ŞARAN) — S ayın A kçakay alıo ğ lu ’n a çok teşek k ü r ede
rim , b ü tü n le d ile r b enim bild irim i. B ir yerde h em z a m a nım ızın d a r olm ası, hem de özellikle b ild irin in T ü rk eği lim felsefesi o lm am ası n ed en iy le b u n la ra değinem ezdim . A ta tü rk ç ü olm ak sözde o lm u y o r efendim . Y ani, A ta tü rk ç ü y ü z d iy en lerin b a z ıla rın ın , A ta tü rk ç ü o lm a d ık la rı n ı görüyoruz; b u n u b ir a ra ç o la ra k k u lla n ıy o rla r.
E ğer bu to p la n tı bilim sel ise, bu to p la n tıd a b ilim sel v eriler dile g etiriliy o rsa, A ta tü rk ç ü lü k v a r d em ek tir. A ta tü rk ç ü olm ak, en h a k ik i yol g ö ste ric in in b ilim o ld u ğ u n u kab u l etm ek. O h a ld e bilim selse bu to p la n tı, A ta tü rk ç ü lü k h em en başlam ış d em ek tir. B enim b ild irim ne o ra n d a bilim selse, ben o o ra n d a A ta tü rk ’çüyüm . E ğer, b ild irin in bilim selliği ü zerin d e ta rtış m a k iste n iy o r ise ta rtış a lım .
A tatü rk çü felsefe, e ğ itim in p ro g ra m ın ın içeriğ in d e y er a lır, içeriğinde g ö rü n ecek tir. B u ra d a içerik yo k tu r. A n latım ve iletişim y e te rliğ in i içe ren k o n u la rın içinde, A ta tü rk ç ü lü k te n ve ilk e le rin d e n , d ev rim lerin d en , söz edebiliriz. Y a h u t h e rh a n g i b ir siy asal p a rtin in k en d i yo lu n d ak i vereceği k o n u la ra d a u y g u n d u r. B u ra d a siyasal yön yo k tu r. A m açların içeriği değişik k o n u la rla p ro g ra m - la n d ırıla b ilir. A m a a n la tım ve ile tişim y eterliği, y a h u t ö ğ ren m e ve a ra ş tırm a yeterliğ i, y a h u t benzeri y e te rlik ler y ine k a z an d ırılm ış o lab ilir. O h a ld e b enim savım , ve rile n a m a ç la rın evrensel ve bilim sel o ld u ğ ud u r. B u ra d a ki a m a ç la r, h e rh a n g i b ir siyasal yönde işlen sin diye koy m adım , am a bu y e te rlik le r r a h a tlık la iste n e n k o n u la rla içe rik le n d irile b ilir. O da eğitim p ro g ra m ın ın k o n u su d u r. A ta tü rk devrim leri de kuşkusuz böyle b ir tem el e ğ itim in içinde içerik o la ra k y er a lm a lıd ır. O ’n a g ö n ü ld en b a ğ lı lığım ızı b a şla n g ıçta söyledik, çü n k ü sa p tırılm ış b ir eği
tim in te k ra r ra y ın a o tu rtu lm a sı gerekiyor d em iştik. O s a p tırm a n ın an la m ı b u ra d a A ta tü rk ç ü lü k ilk elerinden, d e v rim lerin d en sa p tırılm ış b ir eğitim di.
İKİNCİ OTURUM
BAŞKAN : Doç. D r. M a h m u t ÂDEM
(A. ü . E ğ itim F a k ü lte si ö ğ r e tim Üyesi) KONUŞM ACI : H ü sn ü CİLA
(M illi E ğ itim B ak an lığ ı D an ışm an ı) KO NU : «TEM EL E Ğ İT İM PO LİT İK A M IZ NE
OLM A LIDIR?»
(Y öntem , Model ve S tra te ji A çısından)
BAŞKAN — D eğerli k o n u k lar, hoşgeldiniz. T ü rk E ğ i tim D erneği B ilim K u ru lu n u n d üzenlem iş olduğu «IV. E ğitim T o p lan tısı» n ın « ikinci O tu ru m » u n u açıyorum .
O tu ru m u m u z u n b ild iri k on u su «Tem el E ğ itim P o li tik am ız Ne O lm alıd ır?» K o n u şm acı Sayın H ü sn ü Cilâ, K o n u ya «Y öntem , m odel ve s tra te ji» a ç ısın d an y aklaş m ay a ç a lışac a k tır.
B İ L D İ R İ : I I