TÜRK EĞİTİM DERNEĞİ
YAYINLARI
BUG ÜN D EN Y A R IN A ORTAÖĞRETİM İM İZ
T ÜRK EĞİTİM DERNEĞİ VIII. EĞİTİM TO PLA NTISI
15 - 16 K a sım 1985
.şiijcJk matbaası.
T Ü R K EĞİTİM DERNEĞ İ BİLİM DİZİSİ N O : 8
Y a y m a H a z ır la y a n la r
Yrd. Doç. Dr. N iz a m e ttin K O Ç N u r e ttin ERG EN
S ayfa BİLDİRİ : IV Y a r a tıc ı K işiliğ in G e liş tir ilm e
sin d e O r ta ö ğ r e tim in R olü (Prof.
Dr. S e v im T e k e li v e Doç. Dr. İn
ci S a n ) ... 177 BİLDİRİ : V O r ta ö ğ r e tim im iz d e S p o r tif E t k in
lik le r in Ö n e m i (Yrd. D oç. Dr.
K em a l T a m er) ... 215 BİLDİRİ : VI B ilg is a y a r E ğ itim in in O r ta ö ğ r e ti
m e K a tk ıla r ı N e le r O la b ilir?
(Doç. Dr. A y d ın K o k sa l) ... 245 PA N E L : II ORTAÖĞRETİM İM İZ N A S IL OL
M ALIDIR? ... 271 EKLER
EK : 1 T ü rk E ğ itim D e r n e ğ i VIII. E ğ itim T op
la n tısı P ro g r a m ı ... 361 EK : 2 Y a y m a H a zırlık Ç a lış m a la r ın d a G e r e k
li D ü z e ltm e le r İçin İlg ilile r e G ö n d e r i
le n Y a z ı ö r n e ğ i ... 367
— V I —
S U N U
T ü rk E ğ itim D e rn eğ i, k u r u lu ş u n u n 50. y ılın d a olu ştu rd u ğu B ilim K u r u lu ta r a fın d a n 1984 y ılın d a d ü zen len en VIII. E ğ itim T o p la n tıs ın ın k o n u s u da, d a h a ö ıc e k ile r d e o ld u ğ u g ib i ü lk e m iz in ç o k g ü n c e l b ir e ğ i tin so ru n u d u r: O rta ö ğ r etim . E s a s e n o r ta ö ğ r e tim k o m ş u n d a b elk i g eç b ile k a lın d ı k a n ım c a . O k u lö n c e s i E fitim (1983), T em e l E ğitim (1980), M e sle k i E ğ itim (1)82), Y ü k se k ö ğ r e tim (1977) e le a lın d ık t a n s o n r a o r taöğretim k o n u su in c e le n m e m e z lik e d ile m e z d i. K a ld ı ki o r ta ö ğ r e tim k o n u s u n d a p e k ço k so ru iş a r e tle r i z i hinleri m e ş g u l e tm ek ted ir. S e k iz y ıllık te m e le ğ itim y ty g ın lış tır ıla m a d ığ m a göre, o r ta ö ğ r e tim d e n ilin c e o r a o k u l v e lise b ir lik te m i d ü ş ü n ü lm e k te d ir ? Y o k sa 17?9 s a y ılı M illi E ğ itim T em el K a n u n u s e k iz y ıllık ta- m;l e ğ itim i b e n im se d iğ in e , te m e l e ğ it im in ilk b e ş y ılı
n ı I. d ev re , so n ü ç y ılın a II. d e v r e d e n ild iğ in e g ö r e o r taöğretim k a v r a m ı y a ln ız c a lis e y i k a p s a m a k ta d ır . Ö d e y s e te m e le ğ itim y e r in e n e d e n ilk ö ğ r e tim o k u lu (ik o k u l + o rta o k u l) d e n ilm iştir ? O r ta ö ğ r e tim i, g e n e l e ğ t im s is te m i iç in e b ö y le c e y e r le ş tir d ik te n so n ra , o r ta ö ğ r etim in ö z ü n e iliş k in s o r u la r a k la g e lm e k te d ir .
K im ile rin e g ö re b u g ü n ü n iv e r s ite ö n ü n d e y ığ ıl- m ın ın te m e l n e d e n i, o r ta ö ğ r e tim d e ö ğ r e n c ile r in ö r e m li b ir b ö lü m ü n ü n m e sle k i te k n ik e ğ itim e k a y d ı- n k m a m a s ıd ır . O r ta ö ğ r e tim d ü z e y in d e b ir e y e b:r
— V I I —
m e s le k k a z a n d ır ıla b ilir se , is tih d a m so ru n u d a ç ö z ü lü r se, lis e y i y a d a m e s le k lis e s in i b itir e n g e n ç ü n i v e r s it e k a p ısın ı z o r la m a y a c a k tır .
K im ile r in e g ö r e ü n iv e r s ite y a d a d a h a g e n iş a n la m d a y ü k se k ö ğ r e tim , o r ta ö ğ r e tim ö ğ r e tm e n le r in i iy i y e t iş t ir e m e d iğ i için , lis e d e ö ğ r e n c ile r iy i y e t iş t ir ile - m em e k te d ir . K im ile ri d e o r ta ö ğ r e tim ö ğ r e n c ile r i y e te r li b ir b iç im d e y e tiş tir ilm e d iğ in d e n , ü n iv e r s ite le r d e v e r im , b e k le n e n in a ltın d a o lm a k ta d ır . Bu n e d e n le lise o lg u n lu k (b a e c a la u r e a t) k o n u lm a s ı ö n e r ilm e k te d ir . B ir b a ş k a g ö r ü ş e g ö r e d e lis e o lg u n lu k y e r in e , b u g ü n k ü lis e d ü z e n i a y n e n k o r u n m a lı, v e tü m lis e m e z u n la r ın a ü n iv e r s ite k a p ıla r ı a ç ılm a lı, b u n a k a r ş ılık ü n iv e r s ite n in ilk ik i y ılı ö n lis a n s ö ğ r e tim i v e r m e li, bu ik i y ü so n u n d a a k a d e m ik y e t e n e ğ i a la n b a ş a r ılı ö ğ r e n c ile r lis a n s ö ğ r e n im in i sü r d ü r m e li, d iğ e r le r i iş y a ş a m ın a g ir m e li. B ö y le c e ö n lis a n s ö ğ r e n im i g ö r m ü ş o la n la r , b ir iş e h a z ır la n m ış , b e lli b e c e r ile r i k a z a n m ’.ş o la r a k iş y a ş a m ın a g ir m iş o la c a k la r d ır .
B ir d iğ e r g ö r ü ş de, b u g ü n k ü ü n iv e r s ite y e g iriş d ü z e n i, y ü k s e k ö ğ r e tim d e n h e r k e s in y e t e n e k le r in e g ö r e e ş itlik le y a r a r la n m a ilk e s in e te rs d ü ş m e k te d ir . B ö y le c e e ğ itim s is te m in d e k i v a r o la n e ş its iz lik le r a z a l- tılm a m a k ta , d a h a d a a r tır ılm a k ta d ır . Bu e ş its iz lik le r i a r tır a n n e d e n le r d e n b ir i o la r a k , A n a d o lu L ise le r in in v e y a b a n c ı d il a ğ ır lık lı ö z e l lis e le r in d e v le tç e g e liş t i
rilm e sid ir . D a h a ilk o k u l sır a la r ın d a k i v a r lık lı ö ğ r e n c ile r d e r s a n e le r y a d a ö z e l ö ğ r e tm e n le r e ü c r e t ö d e y e re k b u o k u lla r a g ir m e ş a n s la r ın ı a r tır m a k ta d ır la r . B u g ü n k ü f iy a tla r la y ıllık ö ğ r e tim g id e r le r i 4 0 0 . 0 0 0 T L .
d o la y ın d a k i ö ze l o k u lla r a y o k s u l y a d a d a r g e lir li k e s im in ç o c u k la r ı g ir e m e m e k te , b ö y le c e ü n iv e r s ite y e g ir iş te ilk e le m e , v a r lık lıla r le h in e o rta I. s ın ıf a g ir iş te y a p ılm a k ta d ır .
— V I I I —
E şitsiz liğ i a rtır a n b ir d iğ e r n e d e n , A n k a r a , İ s t a n bul, İzm ir vb. g elişm iş ille r d e k i lis e le r e o r a n la , n it e lik li ö ğ re tm e n , a ra ç v e g e r e c i y e te r s iz o la n a z g e liş m iş ille r im iz lis e m e z u n la r ın ı a y n ı s ır a la r d a y a r ış tır m a k tır. E sa se n y e te n e k li o lu p da, e ğ itim s is te m in d e k i k i
m i n e d e n le r d e n d olayı, y e te n e k le r i o r ta y a ç ık a r ıla m a m ış o la n ad a y la r, ö r n e ğ in B itlis L ise sin i b ir in c ilik le b itir iy o r am a, ü n iv e r s ite y e g ir iş te , İsta n b u l L isesi m e zu n u d ü z e y in d e b a şa rı g ö ste r e m iy o r . K e n d isin e , d a h a ö n ce k im i ü n iv e r site le r c e o k u l b ir in c isi, İk in cisi v e ü ç ü n c ü s ü o la n la r a ta n ın d ığ ı g ib i b ir ö n c e lik li k o n t e n jan ta n ın sa , ö ğ r e n im i s ır a s ın d a İ s ta n b u l L ise si m e zu - n u n d a n g e r i k a lm a y a ca k tır. B u f ır s a t ın v e r ilm e s i e ş it siz liğ i a z a ltm a n ın bir y o lu o la b ilir. A y r ıc a , ü n iv e r s ite y e g ir işte , ille r e b elli k o n te n ja n a y r ılm a s ı d a d ü ş ü n ü leb ilir.
VIII. E ğitim T o p la n tısın ın b ir in c i g ü n ü , Prof. Dr.
T u r h a n O ğ u z k a n ta r a fın d a n s u n u la n ilk b ild ir in in k o n u su «G ün ü m ü z T ü r k iy e ’s in d e O r ta ö ğ r e tim e G e n e l Bir B ak ış» idi. O rta ö ğ r etim s o r u n u n a ta r ih i b ir p e r s p e k tifle b a k ıla n bildiri, d in le y ic ile r c e k e n d ile r in e «su
n u la n b ir eğ itim ziy a feti» o la r a k d e ğ e r le n d ir ilm iştir . İk in ci bildiri, « O rta ö ğ r etim im iz d e G e n e l E ğ ilim ler v e G elişm eler» b a şlığ ın ı ta şıy o r d u . B u b ild iri, s u n u c u s u Doç. D r K em al G ü ç lü o l u y g u la m a n ın iç in d s n g e ld iğ in i n e t b ir şe k ild e g ö ste r m iştir .
«V a ta n d a şlık E ğitim i v e O r ta ö ğ r e tim im iz » A d lı ü ç ü n c ü b ild iri, Prof. Dr. C a h it T a n y o l ta r a fın d a n s u n u lm u ştu r . F elsefe, so sy o lo ji y ö n ü a ğ ır b a s a n b u b il
diri, b ilg e c e b ir y u r tta şlık b ilg isi d e r s i n it e liğ in i ta ş ı
m a k ta d ır.
B ir in c i p a n e lin k on u su , « O r ta ö ğ r e tim im iz in B a ş lıca S o r u n la r ı N elerd ir?»
D ö r d ü n cü bildiri, biri b ilim ta r ih i, d iğ e r i g ü z e l
— IX —
s a n a tla r e ğ itim i u z m a n ı ik i ö ğ r e tim ü y e s in c e s u n u l m u ştu r. H er biri, y a r a t ıc ı k iş iliğ in g e liş tir ilm e s in d e o r ta ö ğ r e tim in r o lü n ü k e n d i g ö rü ş a ç ıla r ın d a n e le a l
m ışla rd ır.
B e şin c i b ild ir in in k o n u su , « O r ta ö ğ r e tim im iz d e S p o r tif E tk in lik le r in Ö n em i» d ir. Yrd. Doç. Dr. K e m a l T a m er su n m u ştu r .
T o p la n tın ın , a ltın c ı b ild ir isin d e « B ilg isa y a r E ğ it i
m in in O rta Ö ğ r e tim e K a tk ıla r ı N e le r O labilir?» k o n u su D oç. Dr. A y d ın K o k sa l ta r a fın d a n ir d e le n m iştir .
VIII. E ğ itim T o p la n tıs ı’n m so n o tu ru m u , ç e ş it li b i
lim a d a m la r ın ın p a n e lis t o la r a k k a tıld ık la r ı, « O r ta ö ğ r e tim im iz N a s ıl O lm alıd ır?» k o n u lu b ir p a n e l ç a l ı ş m a s ı ile d e ğ e r le n d ir ilm iş tir .
VIII. E ğ itim T o p la n tısın ın g e r ç e k le ş m e s in d e B ilim K u r u lu m u z a m a d d i m a n e v i h e r tü r d e s te ğ i s a ğ la y a n b a ş ta T ürk E ğ itim D e r n e ğ i G e n e l B a şk a n ı S a y ın Prof.
Dr. R ü ştü Y ü c e o lm a k ü zer e, tü m M erk ez Y ö n e tim K u r u lu ü y e le r in e , ç a lış m a la r ım ız d a b izi d e s te k le y e n T.E.D. G e n e l K u ru l ü y e le r in e B ilim K u ru lu a d ın a te
şe k k ü r ü b ir b o r ç b iliy o r u m .
T o p la n tın ın g e r ç e k le ş tir ilm e s in d e b ild irileri, p a n e l k o n u ş m a la r ı y a p a n b ilim a d a m la r ın a v e t a r t ış m a y a k a tıla n tü m k o n u k la r ım ız a , to p la n tın ın o r g a n iz a s y o n u n d a e m e ğ i g e ç e n b a şta T ürk E ğitim D e r n e ğ i G e
n e l M ü d ü r ü S a y ın Ş e y d i D in çtü rk , O rh an U z u n , T e
k in Ş eh ir , Ö zd en K oru, A y s e l Ş a h in , N u r e ttin K e s m e z v e to p la n tıy ı b ir b ilim a d a m ı titiz liğ i ile y a y m a h a z ır la y a n S a y ın Yrd. D oç. Dr. N iz a m e ttin K o ç ve S a y ın N u r e tin E r g e n ’e v e b a sım ı y a p a n Ş a fa k M a t
b a a sı y e tk ilile r in e e n iç te n te ş e k k ü r le r ed eriz.
D oç. Dr. M a h m u t A D E M T.E.D. B ilim K u r u lu
B aşk a n ı
— X —
T Ü R K E Ğ İT İM D E R N E Ğ İ BİLİM K U R U L U B A Ş K A N I DOÇ. DR. M A H M U T Â D E M ’İN
V III. E Ğ İT İM T O P L A N T IS IN I A Ç IŞ K O N U Ş M A S I
S a y ın K onuklar,
T ü rk E ğ itim D e rn eğ i B ilim K u ru lu a d ın a h e p in iz e s a y g ıla r su n u y o ru m .
T ürk E ğitim D e m e ğ i B ilim K u ru lu , ü lk e m iz in g ü n c e l b ir e ğ itim so r u n u n u - o r ta ö ğ r e tim - d a h a g ü n d e m e g etirm iştir. «B u g ü n d en Y a r ın a O r ta ö ğ r e tim i
m iz», T ürk E ğitim D e r n e ğ i’n c e h e r y ıl so n b a h a r d a d ü z e n le n e n g e le n e k s e l e ğ itim to p la n tıla r ın ın VIII.
sidir.
1977 y ılın d a B ilim K u r u lu ’n u n k u r u lm a s ıy la T ürk E ğ itim D e r n e ğ i’n in e ğ itim e tk in lik le r in d e y e n i b ir d ö n e m b a şla m ıştır d em ek , y a n lış o lm a z k a n ısın d a y ım .
K u r u lu şu n u n ilk 50 y ılın d a y a b a n c ı d ild e ö ğ r e tim y a p a n kolej işle tm e c iliğ i b a ş lıc a u ğ r a ş ı o la n T ürk E ğ itim D ern eğ i, kolej iş le tm e c iliğ in i k u r d u ğ u v a k ıf la r a d ev re d e rek , a d ın a y a r a ş ır e ğ itim e tk in lik le r in e ö n e m v e r m e y e b a şla m ıştır.
T ürk E ğ itim D e rn eğ i b u g ü n e d e ğ in y e d i e ğ itim to p la n tısı d ü z e n le m iş v e bu to p la n tıla r d a s u n u la n b il
diri, p a n e l k o n u şm a la r ın ı v e ta r tış m a la r ı k ita p o la
— X I —
ra k y a y ın la m ış tır . B ö y le c e ü lk e m iz in g ü n c e l e ğ itim s o r u n la r ın a k a lıc ı n it e lik t e bir k a tk ıd a b u lu n m a y ı a m a ç la m a k ta d ır .
1977 y ılın d a n b eri y a p ılm ış v e y a y ın la n m ış o la n e ğ itim to p la n tıla r ı ş u n l a r d ı r :
1. Y ü k se k ö ğ r e tim e G iriş S o r u n la r ı (19 77 ),
2. U lu s a l E ğ itim P o litik a m ız (1978),
3. Ç o cu k v e E ğ itim (1 97 9),
4. T e m e l E ğ itim v e S o r u n la r ı (1980),
5. A ta tü r k v e E ğ itim (1981),
6. T ü r k iy e ’d e M e s le k E ğ itim i v e S o r u n la r ı (1 98 2), 7. O k u lö n c e si E ğ itim v e S o r u n la r ı (1983), T ü rk E ğ itim D e r n e ğ i B ilim K u r u lu ’n c a g ü n d e m e g e t ir ile n e ğ itim so r u n la r ı, y a ln ız c a to p la n tı g ü n le r in d e k a m u o y u n d a y a n k ıla n m a k la k a lm a m a k ta , k im i z a m a n y e tk ilile r in k a r a r la r ın a d a ışık tu tm a k ta d ır , ö r n e ğ i n 1977 y ılın d a « Y ü k se k ö ğ r e tim e G iriş S o r u n ları» ta r tışılır k e n e n ç o k v u r g u la n a n k o n u la r d a n b iri de, ü n iv e r s ite y e g ir iş te a d a y ın o r ta ö ğ r e tim d e g ö s t e r m iş o ld u ğ u b a ş a r ıs ın ın h iç d ik k a te a lın m a m ış o lm a s ı idi. Ü n iv e r s ite y e g ir iş te a d a y ın o r ta ö ğ r e tim d e g ö s t e r d iğ i b a ş a r ıs ın ın d a d ik k a te a lın m a sı ö n e r ilm iş ti.
1982 y ılın d a n b eri ü n iv e r s ite y e g ir işte , a d a y ın li se 1., 2. v e 3. s ın ıfta k i b a ş a r ıs ı d ik k a te a lın m a y a b a ş la n m ıştır .
B ir b a ş k a ö r n e k de, « O k u lö n cesi E ğ itim v e S o r u n ları» k o n u lu to p la n tıd a , o k u lö n c e s i e ğ itim e d e v le tin g e r e k e n ö n e m i v e r m e d iğ in e , bu e ğ itim in k a lk ın m a p la n la r ın d a h a k e ttiğ i y e r i a lm a d ığ ın a p a r m a k b a s ıl
m ıştı. B u g ü n e k a d a r h e m e n h e m e n h iç b ir k a lk ın m a p la n ın d a e ğ itim y a tır ım la r ı a r a sın d a y e r a lm a m ış o la n o k u lö n c e si e ğ itim e , B e şin c i B eşy ıllık K a lk ın m a
— X I I —
P la n ı to p la m eğ itim y a tır ım la r ın ın % 6.1’i, y a n i 326 m ily a r 500 m ily o n Türk L irası e ğ itim y a tır ım ın d a n 20 m ily a r ın bu k esim e a y r ılm ış o ld u ğ u n u g ö r m e k te y iz .
Bu ö rn ek leri ç o ğ a ltm a k m ü m k ü n . A m a y in e d e M illi E ğ itim G en çlik v e S p or B a k a n lığ ı’n m T ü rk E ğ i
tim D e r n e ğ in c e d ü z e n le n e n e ğ itim v e ö ğ r e tim to p la n tıla r ın a v e y a y ın la n a n k ita p la r a y e te r li ilg iy i g ö s te r d iğ i in a n c ın d a d eğiliz. S ö z g e lişi, to p la n tı s ır a s ın d a İlk ö ğ r e tim G en el M ü d ü r ü n ü n to p la n tın ın t u t a n a k la r ı h a z ır la n ın c a bir k o p y a s ın ı b iz e v e r ir s e n iz ç a lışm a la r ım ız d a y a r a r la n ır ız d e d iğ i «T em el E ğ itim v e S o ru n la rı» a d lı to p la n tın ın k ita b ın d a n b a k a n lık b ir ta n e d a h i s a tın alm am ıştır.
B u n u n la b irlik te D e r n e ğ in to p la n tıla r ın a h e r y ıl d a h a fa z la k a tılm a o lm a k ta , bu d a ç a lış m a la r ım ız d a b iz e g ü ç k a tm a k ta d ır.
1983 y ılın d a n itib a ren T ürk E ğ itim D e m e ğ i, y ıllık b ilim se l to p la n tı s a y ıs ın ı b ird en ik iy e ç ık a rm ıştır . 1983 y ılın d a ilk k ez d ü z e n le n e n ö ğ r e tim to p la n tıs ın ın k o n u su , «O rtaöğretim K u r u m la rın d a Y a b a n c ı D il Ö ğ r e tim i v e S oru n ları» idi.
1984 y ılın ın H a zira n a y ın d a d ü z e n le n e n ik in c i ö ğ r e tim to p la n tısın ın k o n u su da, « O rta ö ğ r etim K u ru m - la r ın d a F en Ö ğretim i v e S o ru n la rı» idi. B irin ci ö ğ r e tim to p la n tısı k ita p o la ra k b a sılm ıştır . E n çok s a tıla n k ita p da bud u r. İk in ci ö ğ re tim to p la n tıs ı k ita b ı da h a le n m a tb a a d a b a sılm a k ta d ır.
A y r ıc a Türk E ğitim D e m e ğ i, ö n c e lik le b a ğ lı k o le jle r in in ö ğ re tm e n v e v e lile r in e y ö n e lik , a m a d iğ e r ilg ile n e n le r e d e açık o la n 2-3 s a a tlik a ç ık o tu r u m la r d ü z e n le m e k te d ir . Bu to p la n tıla r ın b ir in c is i 1978 y ılın d a «O k u llard a R ehb erlik », İk in cisi 1979 y ılın d a «Y eni
— XIII —
Ü n iv e r s ite Y a sa T aslağı», ü ç ü n c ü s ü 1980 y ılın d a «Ö ğ
r e tm e n v e Ö ğ retim i B a şa r ılı K ıla n E tk e n le r N e le r dir?», d ö r d ü n c ü sü y in e 1980 y ılın d a « Ö ğ r e n c ile r e İn s a n c ıl D a v r a n ışla r N a s ıl K azan d ırılır?», b e ş in c is i 1981 y ılın d a « A iled e v e O k u ld a S o r u n lu ö ğ r e n c il e r i n E ğ i
tim i» k o n u la r ın d a A n k a r a ’da, a ltm c ıs ı d a y in e 1981 y ı lın d a « A ta tü r k v e E ğitim » k o n u s u n d a K a r a d e n iz E r e ğ li ’s in d e d ü z e n le n m iştir . Bu tü r k ısa sü r e li to p la n t ıla rın y e d in c isi, 1984 y ılı iç in d e «E rgen lik (B u lu ğ ) Ç a ğ ın d a k i Ö ğ r e n c ile r in S o ru n ları» k o n u s u n d a A n k a r a ’
d a y a p ıla c a k tır .
T ü rk E ğ itim D ern eğ i, e ğ itim a la n ın d a b a ş a r ılı h iz m e tle r v e r m iş, e ğ itim c ile r i ö d ü lle n d ir m e k te d ir . B ilim K u r u lu m u z, VIII. E ğ itim H iz m e t Ö d ü lü n ü v e II. E ğ i
tim B ilim i Ö d ü lü n ü v e r m e h a z ır lık la r ın a b a ş la m ış b u lu n m a k ta d ır . A y r ıc a B ilim K u ru lu m u z, e ğ itim b ilim le r i a la n ın d a b ilim se l a r a ştır m a la r ı d e s te k le m e k için ilk e le r g e liştir m e k te d ir .
Y a p ıla n e ğ itim v e ö ğ r e tim to p la n tısı k ita p la r ın ın y a n ısır a , T ü rk E ğ itim D e rn eğ i, B ilim K u r u lu ’n u n b i
lim se l so r u m lu lu ğ u n d a E ğ itim v e B ilim D e r g is in in y a y ım ın ı d a sü r d ü r m e k te d ir .
E ğ itim e tk in lik le r i ç e r ç e v e sin d e , n ü v e s in i ilk E ğ i
tim H iz m e t Ö d ü lü m ü z ü a la n R a h m e tli E ğ itim c i H ıf- z ır r a h m a n R a şit Ö y m e n ’in a ile s in c e b a ğ ış la n a n k i
ta p la r ın o lu ş tu r a c a ğ ı EĞİTİM K Ü T Ü P H A N E S İ e n g eç 1985 y ılı iç in d e b u r a d a h iz m e te a ç ıla c a k tır .
Ö z e tle m e y e ç a lış tığ ım e ğ itim e t k in lik le r iy le Türk E ğ itim D e r n e ğ i ü lk e m iz e ğ itim in in g e liş m e s in e k a tk ı
d a b u lu n m a y ı a m a ç la m a k ta d ır .
1984 y ılı e ğ itim to p la n tıs ın a k on u o la r a k se ç ilm iş o la n O rta ö ğ retim ; k im ile r i için y ü k s e k ö ğ r e tim ö n ü n
— X I V —
d e k i y ığ ılm a la r ın te m el n ed en id ir. K im ile ri de; y ü k s e k ö ğ r e tim ö ğ re n c ile rin in y e te r in c e y e tiş tir ile m e m e s i- n in n e d e n in i o r ta ö ğ retim d e a r a m a k ta , h a tta b u a ç ı
d a n o r ta ö ğ r e tim i su ç la m a k ta d ır la r . G e lişm iş ü lk e le r d e lis e v e d e n g i ö ğ re tim d ü z e y i, tü m y a ş k ü m e s i n ü fu s a y a y g ın la ştır ılm ış iken, T ü r k iy e 16-18 y a ş k ü m e si n ü fu s u n % 30’u n u o k u lla ştır a m a m ıştır .
O r ta ö ğ r e tim so ru n la r ı tü m a y r ın tıla r ı ile s u n u la c a k b ild iri v e p a n e lle r d e in c e le n e c e k tir .
H er z a m a n o ld u ğ u gib i b u g ü n d e to p la n tım ız a k a tıla r a k , ç a lışm a la r ım ız d a b iz e g ü ç k a ttık la r ı için b a şta b ild iri su n a c a k , p a n e lle r d e k o n u ş a c a k d e ğ e r li b ilim a d a m la r ım ız a , d eğ er li b a s ın m e n s u p la r ın a , s a y ın k o n u k la r ım ız a en içte n te ş e k k ü r ed er, s a y g ıla r su n a r ım .
Doç. D r. M a h m u t  D E M T.E.D. B ilim K u r u lu B a şk a n ı
T Ü R K E Ğ İT İM D E R N E Ğ İ G E N E L B A Ş K A N I R Ü Ş T Ü Y Ü C E ’N İN
K O N U Ş M A S I
M u h te r e m k o n u k la r , d e ğ e r li e ğ itim c ile r , T E D ’iıı 8.
e ğ itim to p la n tıs ın a h o ş g e ld in iz . H e p in iz i ş a h sım , Y ö n e tim K u r u lu v e D e r n e k ü y e le r i a d ın a s a y g ıy la s e la m lıy o r u m .
T ürk e ğ itim in e k a tk ıla r ı, e ğ itim c ile r im iz v e bi- lim a d a m la n ta r a fın d a n ta k d ir le k a r ş ıla n a n D e r n e ğ i
m iz, T ürk e ğ itim h a y a tın d a y e r in i b u la n e tk in liğ in i h er g e ç e n g ü n y a p tığ ı ç a lış m a la r la a r tır m a k ta v e to p lu m u n e ğ itim c ile r im iz in ilg i v e b e ğ e n is in i k a z a n m a k tad ır. B u g ü n D e r n e ğ im iz ta r a fın d a n p la n la n a n , p r o g r a m la n a n v e y ü r ü r lü ğ e k o n u la n y ıllık e ğ itim to p la n tıla r ım ız d a n 8. sin i iz le m e k ü z e r e b ir a r a y a g e lm iş b u lu n m a k ta y ız . « B u g ü n d e n Y a r m a O r ta ö ğ r e tim im iz » k o n u lu 8. e ğ itim to p la n tısı, TED te s is le r in d e y a p t ığ ı
m ız ilk e ğ itim to p la n tısıd ır . T o p la n tıy ı, D e r n e k t e s is le r in d e y a p m a m ız ın te k a m a c ı, s iz le r e D e r n e ğ im iz i d a h a iy i ta n ıta b ilm e k , ü y e o lm a y a n la r ın ız ı ü y e y a p a b ilm e k v e s iz le r le T E D ’i b ü tü n le ş tir e b ilm e k tir . T E D ’ n in e tk in liğ in i a y r ıc a siz d e ğ e r li e ğ itim c ile r d e n g e le n d e s te k v e y a r d ım la r la is te d iğ im iz d ü z e y e g e t ir e b ile c e ğ im iz e in a n ıy o r u z .
İçin d e b u lu n d u ğ u m u z te s is le r im iz in b ö y le b ir t o p la n tı iç in p ek e lv e r iş li o lm a d ığ ın ın v e s iz le r e ö n c e k i
— X V I —
e ğ itim to p la n tıla r ın d a s u n u la n r a h a t v e k o n fo r u n b u r a d a s a ğ la n a m a y a c a ğ ın ın b ilin c i iç in d e y iz . Y a ş a m la r ın ın e n g ü z e l d ö n e m lerin i, ö z v e r i d o lu ç a lış m a la r ile T ü rk e ğ itim in e a d a y a n v e a d a m a y a d e v a m ed e n siz le r in , e ğ itim te n e ffü s ed ilen , k o n u ş u la n v e ta r tış ı
la n b ir o r ta m d a r a h a tı p ek a r a m a y a c a ğ ın ız ı y a k m e n b ild iğ im iz d e n , te s is le r im iz in e k s ik lik le r in i h o ş g ö r ü y le k a r ş ıla y a c a ğ ın ız ı sa n ıy o r u z . G e le c e k y ıl te s is le r im iz i s iz le r e la y ık o la n a k la r la d o n a tm ış o la r a k k a r şın ız d a b u lu n a c a ğ ım ız ı ü m it ed iyoru z.
B ild iğ in iz g ib i TED, B ü y ü k Ö n d e r v e e ğ itim c i A ta tü r k ’ü n ö n e r isi v e y ö n le n d ir m e siy le 1928 y ılın d a k u r u l
m u ştu r . K u r u lu şu n d a n b u g ü n e k a d a r tü z ü ğ ü n d e b e lir tile n a m a ç la r d o ğ ru ltu su n d a , a n a sız -b a b a s ız , o k u m a o la n a k la r ın d a n y o k su n , ç a lış k a n v e z e k i T ürk ço
c u k la r ın ı o k u ta n , y a b a n c ı d ille e ğ itim y a p a n , o k u lla r a ç a n , y u r tla r işle te n d ern eğ im iz , 1977 y ılın d a n itib a r e n sö z ü e d ile n bu ç a lışm a la r ın a e k o la r a k T ürk e ğ i
tim in i g e liştir ic i b ilim se l ç a lış m a la r iç in e g irm iş, ü n i
v e r s ite le r im iz in se ç k in ö ğ re tim ü y e le r in d e n o lu ş a n Bi- lilm K u r u lu a d ı ile b ir k u r u l k u r m u ş v e ü lk e n in e ğ i
tim s o r u n la r ın ı ta r a fsız g ö zle v e b ilim s e l b ir b iç im d e in c e le m e y e b a şla m ıştır .
1977 y ılın d a n b a şla y a r a k b u g ü n e k a d a r y a p ıla n 7 e ğ itim to p la n tısın d a g ü n c e l o la n Y ü k se k ö ğ r e tim e G iriş S o ru n la rı, U lu sa l E ğitim P o litik a m ız , Ç o cu k v e E ğitim , T em el E ğitim v e S o ru n la rı, A ta tü r k v e E ğ i
tim , T ü r k iy e ’d e M eslek î E ğ itim v e S o r u n la r ı, O k u lö n c e si E ğ itim v e S o ru n la rı b a şlık lı k o n u la r b ilim a d a m - la r ım ız ta r a fın d a n te b liğ su n u lm a k v e p a n e lle r d e ta r tışm a k s u r e tiy le işlen m iş, h er e ğ itim to p la n tıs ın ın te b liği, ta r tış m a v e p a n e l g ö r ü şm e le r i b ir k ita p h a lin d e b a s ıla r a k k a m u y a arz ed ilm iştir. S ö z ü e d ile n k ita p la -
— X V I I —
n , D e r n e k g ir iş k a t ı n d a k i b ü r o m u z d a n g ö r m e n i z v e in c e le m e n iz m ü m k ü n d ü r .
TED e ğ itim k o n u su n d a k i ç a lışm a , h iz m e t v e a r a ş tır m a la r ın ı ö z e n d ir m e k v e T ürk e ğ itim in e k a tk ıla r d a b u lu n a n e ğ itim c ile r im iz i ta ltif e tm e k v e h iz m e t le r in e te şe k k ü r b o r c u m u z u su n m a k a m a c ıy la « E ğitim H iz m et» v e «E ğitim B ilim » ö d ü lle r i v e r e r e k , T ü rk e ğ itim h a y a tın ın h is s e d ile n b ir b o ş lu ğ u n u d o ld u r m a y a g a y r e t s a r f e tm ek ted ir. B u c ü m le d e n o la r a k 1978 y ılın d a n itib a r e n «E ğitim H izm et» ö d ü lle r i s ır a s ıy la m e r h u m H ıfz ır r a h m a n Raşiıt Ö y m en , S a y ın R a u f İn a n , S a y ın A h m e t Ç içek, S a y ın Ord. P rof. Dr. H ıfz ı V e ld e t V e lid e d e o ğ lu , m e r h u m O rd. P rof. E n v e r Z iy a K a ral, m e r h u m R ü ştü U z e l v e S a y ın M e h m e t F u a t G ü n d ü z - a lp ’e, «E ğitim Bilim » ö d ü lü ise b ir k e z o lm a k ü z e r e S a y ın Doç. Dr. M ith a t E n ç ’e v e r ilm iştir .
D e r n e ğ im iz , ilk u y g u la m a y a 1983 y ılın d a b a ş la y a ra k y ıllık e ğ itim to p la n tıla r ın ın b e n z e r i, b ilim s e l ö ğ r e tim to p la n tıla r ı d ü z e n le n m e s in i p r o g r a m la m ış v e g e ç e n y ıl « O rta ö ğ retim K u r u m la r ın d a Y a b a n c ı D il Ö ğ r e tim i v e S o ru n ları» k o n u su , b u y ıl is e « O r ta ö ğ r e
tim K u r u m la r ın d a F en Ö ğ r e tim i v e S o ru n la rı» k o n u su, ü n iv e r s ite le r im iz ö ğ r e tim ü y e le r i v e b iiim a d a m - la rı ta r a fın d a n ilk 2 g ü n ü k u r a m s a l, so n 2 g ü n ü is e u y g u la m a lı o lm a k ü z e r e 4 g ü n s ü r e y le in c e le n m iş tir . Ö ğ r e tim to p la n tıla r ın a s u n u la n te b liğ le r , p a n e l ç a lış m a la r ı v e ta r tış m a la r ın k ita p h a lin e g e tir ile r e k k a m u y a s u n u lm a s ı k a r a r la ş tır ılm ış v e b a s ım ı ta m a m la n a n Y a b a n c ı D il Ö ğ r e tim i S o r u n la r ın a iliş k in k ita b ı
m ız, çok r a ğ b e t g ö re rek , ilg ili k u r u m la r ın a r a d ığ ı k i
ta p h a lin e g e lm iştir . « O rta ö ğ r etim K u r u m la r ın d a Fen Ö ğ r e tim i v e S o ru n ları» k o n u lu ö ğ r e tim to p la n tısın ın b a sım ı is e b u g ü n le r d e ta m a m la n m a k ü z e r e d ir .
— X V I I I —
D e r n e ğ im iz , y a y ın f a a liy e tle r in in e n ö n e m li p a r ç a s ın ı «E ğitim v e Bilim » d e r g isi o lu ştu r m a k ta d ır . 1976 y ılın d a n itib a r e n 2 a y d a b ir o lm a k ü z e r e y a y ın la n a n v e e ğ itim k o n u la r ın ı iş le y e n y a z ıla r a y e r v e r e n d erg i, b u g ü n 51. s a y ıs ın ı id rak e tm iş d u r u m d a d ır. S iz e ğ i
tim c ile r d e n g e le n y a zıla r, d e r g in in d ü z e n li v e k a lite li b ir şe k ild e y a y ın la n m a s ın ı sa ğ la y a c a k tır . D e rn ek o la r a k b u ilg iy i siz le r d e n b e k liy o r u z .
TED b e n z e r a m a ç la r iç in d e ç a lış m a y a p a n y u r tiç i v e y u r td ış ı k u r u lu şla r la iş b ir liğ in e b ü y ü k ö n e m g ö s te r m e k te d ir . B u c ü m le d e n o la r a k A m e r ik a ’n ın ç e şitli e y a le tle r in d e ç a lışm a la r g ö s te r e n v e T ü rk to p lu m u n u te m s il e d e n d e r n e k le r le te m a s a g e ç ilm iş v e C a lifo m ia e y a le tin d e k i T u rk ish E d u c a tio n a l F o u n d a tio n (TEF) ile o r ta k ç a lış m a o rta m ı sa ğ la n m ış tır . TEF’in T ürk to p lu m u n d a n to p la d ığ ı b a ğ ışla r , D e r n e ğ im iz e k a n a li- ze e d ile r e k Ü lk e m iz in az g e liş m iş d o ğ u b ö lg e le r in d e ö ğ r e n im le r in i sü rd ü r en fa k ir ö ğ r e n c ile r e b u r s y a r d ım ı y a p ılm a k ta d ır .
T E D ’i n g e r ç e k l e ş tir m e u ğ r a ş ıs ı iç in d e o l d u ğ u b i r d i ğ e r f a a l i y e t i d e D e r n e k te s i s l e r i b ü n y e s i n d e k u r m a y a ç a lış tığ ı b i r e ğ itim k ü t ü p h a n e s i d i r . B ö y le b i r k ü t ü p h a n e n i n k u r u l m a s ı y l a e ğ itim d ü n y a s ı n ı n y a y ı n l a r ı b u r a d a s e r g ile n e b ile c e k v e e ğ itim c ile r im iz in k i t a p b a ğ ı ş l a r ı h e m b u r a d a k o r u n a b il e c e k h e m d e t o p l u m u n k u l l a n ı m ı n a a r z e d ile c e k tir .
B ilim K u r u lu m u z ta r a fın d a n 8. e ğ itim to p la n tı
m ız d a in c e le n m e k ü zer e s e ç ile n « B u g ü n d e n Y a r m a O rta ö ğ r etim im iz » k o n u su , b u n d a n ö n c e y a p ıla n 7 e ğ itim to p la n tısın d a işle n e n k o n u la r ı b ü tü n le ş tir e n b ir k o n u o la ca k tır. Zira TED ta r a fın d a n d ü z e n le n e n ö n c e k i e ğ itim to p la n tıla r ın d a o k u lö n c e s i e ğ itim d e n y ü k s e k ö ğ r e tim e k a d a r g e n iş b ir y e lp a z e iç in d e Ü lk e
— XIX —
m iz in e ğ itim s o r u n l a r ı in c e le n m iş ; a n c a k s a l t o l a r a k o r t a ö ğ r e t i m v e s o r u n l a r ı e l e a l ın a m a m ı ş tı. B u b ilim se l to p la n tı, ç o c u k la r ı m ız ın k iş ilik k a z a n m a , b e lli a lış k a n l ı k l a r ı e d in m e , e r g e n liğ e e r iş m e v e b i r ö lç ü d e e v d e n k o p m a e ğ ilim i g ö s t e r d i k l e r i y a ş l a r ı k a p s a y a n v e o ld u k ç a k a r m a ş ı k s o r u n l a r ı i ç e r e n k r i t i k d ö n e m in e ğ i
tim g e r e k l e r i n i , k o ş u l l a r ı n ı m e t o d l a r m ı v e s o r u n l a r ı n ı in c e le y e c e k v e b iz le r e ış ık t u t a c a k t ı r .
H e p im iz in ö z le d iğ i b ilg ili, t o p l u m la k a y n a ş a n , y a r a tı c ı, s e v e c e n v e ü r e tk e n , V a t a n ı n ı s e v e n k a d r o l a r ı n y e tiş m e s i, o r t a ö ğ r e t i m d e u y g u l a n a c a k u y g u n v e id e a l b i r e ğ itim le m ü m k ü n o la b ile c e k tir . Y ü k s e k ö ğ r e ti m d e b a ş a r ı l ı o la b ilm e n in , i l e r i ü l k e l e r d e k i te k n o lo jik g e l iş m e le r d e n h a b e r d a r o l m a n ı n k o ş u l la r ı v e te m e lle ri, b u ö ğ r e tim d ö n e m in d e h a z ı r l a n ı p a t ı l a c a k t ı r . E ğ i
tim d ü n y a s ı n d a o l u ş a n g e liş m e v e d e ğ iş m e le r in d e ğ e r le n d ir ile b ile c e ğ i v e a k t a r ı l a c a ğ ı 8. e ğ itim t o p l a n t ıs ı n d a e r iş ile n s o n u ç la r ın , o r t a ö ğ r e t i m p r o g r a m la r ı n ı n y e n i d e n h a z ı r l a n m a s ı v e y a g ö z d e n g e ç ir ilm e s i a ş a m a l a r ı n d a ilg ilile r c e d i k k a t e a l ı n a c a ğ ı in a n c ıy la 8. y ıllık e ğ itim to p l a n tım ı z ı g e r ç e k l e ş t i r e n B ilim K u r u l u m u z u n S a y ın B a ş k a n v e ü y e le r in e , to p l a n t ım ı z d a b ild ir il e r i y le v e p a n e ld e k i k o n u ş m a l a r ı y l a ış ık t u t a c a k d e ğ e r li e ğ itim c ile r e , b ilim a d a m l a r ı m ı z a v e d i ğ e r k o n u ş m a c ı la r a , t o p l a n t ı y a k a t ı l a n v e t a r t ı ş m a b ö lü m le r in d e söz a l a r a k k o n u y a k a t k ı d a b u l u n a c a k k o n u k l a r ı m ı z a ş a h s ım v e Y ö n e tim K u r u l u m u z a d ı n a t e ş e k k ü r e d e r, to p l a n t ı n ı n T ü r k e ğ itim in e , o r t a ö ğ r e t i m k u r u l u ş l a r ı n a , T ü r k ç o c u k la r ı n a v e a i l e l e r i n e y a r a r l ı o lm a s ı v e b a ş a r ıl ı g e ç m e s i d ile ğ iy le h e p i n i z i s a y g ıy la s e la m la r ım .
(A lk ış la r)
B İ L D İ R İ : I
Günümüz Türkiye’sinde Ortaöğretime
Genel Bir Bakış
P rof. Dr. T u r h a n O Ğ U Z K A N B o ğ a z iç i Ü n iv e r s ite s i
E ğ itim F a k ü l te s i
E ğ itim B ilim le ri B ö lü m ü B a ş k a n ı
O tu ru m B a şk a m : D oç. Dr. M a h m u t  D E M
G Ü N Ü M Ü Z T Ü R K İY E ’S İN D E O R T A Ö Ğ R E T İM E G E N E L B İR B A K IŞ
T ü r k E ğ itim D e rn e ğ i B ilim K u r u lu , ö z e n le d ü z e n le d iğ i v e b a ş a r ı y l a s ü r d ü r d ü ğ ü e ğ itim t o p l a n t ı l a r ı n ı n b i r i n i d a h a g e r ç e k le ş tir iy o r . B u t o p l a n t ı l a r d a n h e r b i- ri, h a l k ı v e g e n iş b i r m e s le k ç e v r e s i n i i lg il e n d i r e n e ğ iti m s o r u n l a r ı ü z e r i n d e v e r im li t a r t ı ş m a l a r a o l a n a k s a ğ la m ış , f a y d a l ı g ö r ü ş l e r in v e f i k i r l e r i n o r t a y a ç ık m a s ı n a h i z m e t e tm iş tir . D a h a ö n c e k i t o p l a n t ı l a r ı n b i r ç o ğ u n a o l d u ğ u g ib i b u t o p l a n t ı y a d a k a t ı l m a k t a n , k o n u ş m a c ı o l a r a k s iz le re h i t a p e t m e k t e n k ı v a n ç d u y u y o r u m .
K o n u m u z , ü lk e m iz d e o r t a ö ğ r e t i m i n b u g ü n ü v e y a r ı n ı d ı r . B u k o n u ş m a d a g ü n ü m ü z T ü r k i y e ’s in d e o r t a ö ğ r e t i m i n g e n e l b i r t a b lo s u n u ç iz m e k ; ü z e r i n d e d u r u l m a y a , t a r t ı ş ı lm a y a d e ğ e r b a z ı s o r u n l a r ı v e i h t i y a ç l a r ı d i k k a t i n iz e s u n m a k is tiy o r u m .
G e r iy e B a k ış
B u g ü n k ü u y g u la m a la r ı a n la y a b ilm e k iç in b ir a z g e r ile r e , h iç d e ğ ils e 1950’le r in ö n c e sin e , d a h a d a ö n e m lisi, C u m h u r iy e tin b a ş la n g ıç y ılla r ın a g itm e m iz g e r e k iyor. C u m h u r iy e t T ü r k iy e ’s in d e ö r g ü n e ğ itim s is te m im iz in d a y a n d ığ ı e sa sla r v e a n a d o ğ r u ltu la r , b ü y ü k ö lçü d e , d ü n y a siy a s e t s a h n e s in d e d r a m a tik b a z ı o la y -
3
la r r n s o n u c u n a b a ğ l ı o l a r a k ş e k i ll e n m i ş t ir . Y ü z y ıl l a r b o y u n c a ü ç k ı t a d a e g e m e n liğ in i s ü r d ü r d ü k t e n s o n r a ç ö k e n , d a ğ ü a n O s m a n lı İ m p a r a t o r l u ğ u n u n y e r i n e B ü y ü k A t a t ü r k ’ü n ö n d e r li ğ in d e g ir i ş i le n b i r ö lü m - k a lım s a v a ş ın d a n s o n r a C u m h u r i y e t k u r u l d u . Y e n i d e v l e t i n k u r u l u ş u , y a l n ı z i s t ilâ c ı g ü ç l e r e k a r ş ı k a z a n ı l m ı ş b i r z a f e r d e ğ il, ü m m e tç iliğ e k a r ş ı T ü r k m illiy e tç iliğ in in , t e b a a n l a y ı ş ı n a k a r ş ı h a l k ı n e g e m e n liğ i il k e s i n i n z a f e r iy d i. D in e s a s ı n a d a y a lı b i r d e v l e t d ü z e n i n d e n la i k b i r d e v le t a n l a y ı ş ı n a g e ç ild i. T o p lu m u u y g a r l ı k y o l u n d a i l e r l e m e k t e n a l ı k o y a n ç a ğ -d ış ı t u t u m v e d a v r a n ı ş l a r ile g e ç e r liğ in i y i t ir m i ş s o s y a l k u r u m l a r d a n k u r t a r m a y ı a m a ç l a y a n A t a t ü r k d e v r im le r i, s o s y a l y a p ı d a k ö k lü d e ğ i ş ik lik le r e y o l a ç tı. E ğ itim v e k ü l t ü r h a y a t ı , y e p y e n i y ö n l e r d e c a n lıl ık k a z a n d ı. H a lk , u l u s a l b e n li ğ in i n b ilin c in e v a r d ı; k e n d i g ü c ü n ü s e z m e y e , k e n d i k iş iliğ in e s a y g ı d u y m a y a b a ş la d ı. Ü l k e n i n y a y g ı n b i l g is iz lik te n v e iç in e d ü ş t ü ğ ü y o k s u l l u k t a n k u r t a r ı l a r a k a k i m v e b ilim in y o l g ö s te r ic iliğ in d e ç a ğ d a ş u y g a r lık d ü z e y in in ü z e r i n e ç ı k a r ı lm a s ı b a ş l ı c a h e d e f h a l i n e g e ld i.
B u g e n iş t o p lu m s a l d e ğ i ş m e n i n b a ş m i m a r ı , b a ş ö ğ r e tm e n i, s ü r ü k le y i c i g ü c ü A t a t ü r k ’t ü r . O n u n b a ş t a B ü y ü k N u tu k o l m a k ü z e r e ç e ş itli s ö y le v le ri, d e m e ç le ri, i ş a r e t l e r i , ü l k e n i n b a r ı ş i ç in d e ü s t ü n b i r u y g a r lık d ü z e y in e e r iş m e s i iç in iz le n m e s i g e r e k e n y o lu n ö z lü b i r a ç ık la m a s ı n ite liğ in d e d ir .
B a ş l a n g ı ç t a n i t i b a r e n z o r b i r y o k u ş tır m a n ı l m ı ş - tır . K u r t u l u ş S a v a ş ı, b a ş l ı b a ş ı n a b i r k a h r a m a n l ı k , b i r f e d a k â r l ı k d e s ta n ı d ır . D a h a s o n r a , a r d a r d a s a v a ş l a r d a n y o r g u n d ü ş m ü ş , y ü z y ı l l a r ı n i h m a li ile y o k s u l l u ğ a s ü r ü k l e n m i ş v e ç a r e s i z lik iç in d e b i r h a y a t a b ı r a k ılm ış g e n iş h a l k k i t l e le r i n i n y e n i d e n t o p a r l a n m a s ı , 4
ç a ğ d a ş la ş m a v e ile r le m e y o lu n d a u m u tla n d ın lm a s ı, c e s a r e tle n d ir ilm e s i g er ek m iştir.
ö t e y a n d a n , h a l k ı n iç in d e b u l u n d u ğ u e k o n o m ik k o ş u l l a r g ü ç , i h tiy a ç l a r b ü y ü k , d e v l e t g e l i r l e r i s o n d e r e c e s ın ır lıy d ı. Z o r lu k la r b u n u n l a d a b itm iy o r d u . L o z a n A n t l a ş m a s ıy l a k a l d ı r ı l a n k a p i t ü l a s y o n l a r ı n a y r ı c a lık l ı h ü k ü m l e r i n e d a y a n a n y a b a n c ı ş i r k e t l e r i n m il
lile ş tir i lm e s i v e a ğ ı r O s m a n lı b o r ç l a r ı n ı n ö d e n m e s i s o r u n u ile k a r ş ıla ş ıld ı. B u ö d e m e l e r i n y a r a t t ı ğ ı s ı k ı n tı l a r g ö ğ ü s le n m e y e ç a lış ılır k e n , d ü n y a ö l ç ü s ü n d e u z u n s ü r e n e k o n o m ik b i r b u n a l ı m p a t l a k v e r d i. O n u n a r k a s ı n d a n İ k in c i D ü n y a S a v a ş ı v e b u s a v a ş ı n y a r a t t ı ğ ı d a r l ı k l a r b a ş g ö s te r d i. G e le n e k s e l y ö n te m l e r le s ü r d ü r ü l e n b i r t a r ı m e k o n o m is in e d a y a lı, z a y ıf e k o n o m ik b ü n y e y i b u s a r s ı n t ı l a r d a n k o r u y a b ilm e k , a y n ı z a m a n d a ü lk e y i y o k s u l l u k ta n v e g e r i l i k t e n k u r t a r m a k iç in b ü y ü k ç a b a h a r c a n d ı. S iy a s e tte , h u k u k t a , e k o n o m id e , e ğ itim d e , k ıs a c a s ı h e r a l a n d a h e m e n h e r ş e y e y e n i d e n b a ş l a m a k g e r e k iy o rd u .
C u m h u r iy e tin b a ş la r ın d a e ğ itim b a k ım ın d a n n e r e d e b u lu n d u ğ u m u z u h a tır la tm a k ta y a r a r v ard ır.
H a lk a r a s ın d a o k u r-y a za r o la n la r ın s a y ıs ı y ü z d e 10’- u n a ltın d a d ır . 1923-1924 y ılı r a k a m la r ın a g ö re, s a y ıs ı 5 b in i b u lm a y a n ilk o k u lla rd a 342 b in k a d a r ö ğ r e n c i o k u m a k ta d ır . Bu ilk o k u lla r ın b ir ç o ğ u şe h ir le r d e v e k a sa b a la r d a d ır ; A n a d o lu k ö y le r in in y ü z d e 90’ı o k u l
su zd u r . Ü lk e d e sa d e c e 72 o rta o k u l, 28 lise , 44 m e s le k o k u lu v e b u n la r d a to p la m 11,165 ö ğ r e n c i b u lu n m a k ta d ır. Y a ln ız g e n e l e ğ itim v e r e n lis e le r e b a k a r sa k , b ü tü n ü lk e d e b u g ü n orta b ü y ü k lü k te b ir te k lis e d e to p la n a b ile c e k 1,241 ö ğ re n c i ö ğ r e n im g ö r m e k te d ir . F a k ü lte v e y ü k s e k o k u l s a y ıs ı 9, b u r a la r d a o k u y a n ö ğ r e n c i s a y ıs ı d a 3 b in in a ltın d a d ır . (1) B u k u r u m la r , 5
m e d r e s e le r le y a n y a n a b u lu n m a k ta ; ü lk e d e v a r o la n 479 m e d r e s e y e fiile n 6 b in , k a y ıt la r a g ö r e is e 18 b in ö ğ r e n c i d e v a m ed iy o r g ö r ü n m e k te d ir . (2)
K a r ş ı l a ş ı l a n g ö re v , e ğ itim i y a y g ı n l a ş t ı r m a k t ı . A m a h a n g i t ü r e ğ itim ? B a ğ n a z l ığ ın h e r t ü r l ü s ü n d e n ü l k e n i n ç o k z a r a r g ö r d ü ğ ü n ü b ile n , b u y ü z d e n i l e r l e m e y i g ü ç l e ş t i r e n h e r t ü r l ü s ü n d e n ü l k e n i n ç o k z a r a r g ö r d ü ğ ü n ü b ile n , b u y ü z d e n ile r l e m e y i g ü ç l e ş t i r e n h e r t ü r l ü e n g e li k a l d ı r m a y a a z im li A t a t ü r k v e a r k a - d a l ş a r m a g ö re , d i n ile d ü n y a iş le r i a r a s m d a ik iy e b ö l ü n m ü ş b i r e ğ itim t a r z ı n a e n k ı s a z a m a n d a s o n v e r m e k g e r e k iy o r d u . E ğ itim s is te m in d e y a p ı l a n il k b ü y ü k r e f o r m , b ü t ü n e ğ itim k u r u m l a r m ı M illî E ğ i t im B a k a n l ı ğ ı b ü n y e s i n d e t o p l a y a r a k l a ik e s a s t a b i r l e ş t i r m e k v e m e d r e s e l e r i k a l d ı r m a k o ld u . B u d e ğ iş ik lik , 1924 y ıl ın ı n e y lü l a y ı n d a ç ı k a r ı l a n « T e v h id -i T e d r is a t K a n u n u ( ö ğ r e t i m B irliğ i Y a s a s ı) » ile g e r ç e k l e ş t i r i l d i .
A y n ı y ıl, o k u l p r o g r a m la r ı ü z e r in d e g e n iş k a p s a m lı d e ğ iş ik lik le r y a p ıld ı. O k u l k a d e m e le r i v e s ü r e le r i y e n id e n ta n ım la n a r a k b u n la r 5 y ıllık ilk o k u la d a y a lı 3 y ıllık o r ta o k u l v e 3 y ıllık lis e o la r a k b e lir le n d i.
M eslek i v e te k n ik o k u lla r d a z a m a n la b u n a p a r a le l b ir d ü z e n le m e iç in e g ird ile r.
B u i l k a d ı m la r ı , b a ş k a a d ı m l a r iz le d i. B a k a n lık ö r g ü t ü ile ilg ili y a s a l d ü z e n le m e l e r le e ğ it im iş l e r i ü z e r i n d e M illî E ğ itim B a k a n l ı ğ ı n ı n k o n t r o l ü a r t ı r ı l d ı v e k a r a r m e k a n i z m a s ın d a m e r k e z iy e tç i g ö r ü ş e a ğ ı r l ı k v e r ild i. Ö te y a n d a n , e ğ itim k o n u l a r ı n ı n in c e le m e y e v e g e n iş d a n ı ş m a y a ih t i y a ç g ö s te r d iğ i d i k k a t e a l ı n a r a k 1926 y ı l ın d a T a lim v e T e r b iy e K u r u lu , 1933 y ı lın d a k a b u l e d ile n b i r y a s a ile d e M illî E ğ itim Ş û r a s ı k u r u l d u . M illî E ğ itim Ş û r a s ı, ilk t o p l a n t ı s ı n ı 1939 y ı lın d a y a p tı.
Ö
Y e n id e n 1920’li y ı l la r a d ö n e r s e k , 1927 y ı l ın ı n ik i ö n e m li e ğ itim o la y ın d a n b iri, o t a r i h e k a d a r ö z e l i d a r e l e r ile b e le d iy e le r in y ö n e tim i a l t ı n d a b u l u n a n m e s l e k o k u l l a r ı n ı n M illî E ğ itim B a k a n l ı ğ ı n a d e v r e d i l m e y e b a ş l a n m a s ıd ı r . M e s le k î v e t e k n i k e ğ itim , g i d e r e k M illî E ğ itim B a k a n lığ ı b ü n y e s i iç in d e g e liş ti v e g ü ç le n d i. A y n ı y ılın ik in c i ö n e m li o la y ı, o r t a o k u l l a r d a k a r m a e ğ itim e g e ç ilm e s id ir; o k u l l a r d a n a l m a n o lu m l u r a p o r l a r ü z e r i n e k a r m a e ğ itim e r te s i y ıl li s e l e r d e y a y g ı n l a ş t ı r ı l m a y a b a ş la n d ı. B ö y lece , e ğ itim f ı r s a t l a r ı n ı n e r k e k l e r e o ld u ğ u g ib i k a d ı n n ü f u s a d a e ş it k o ş u l l a r iç in d e s a ğ l a n m a s ı y o l u n d a ö n e m li b i r e n g e l a ş ıld ı.
1928 y ılın d a h a r f d ev rim i g e r ç e k le ş tir ild i. A y n ı y ıl o k u lla r d a y e n i T ürk h a r fle r iy le ö ğ r e tim e g e ç ild i.
B u a r a d a g e r e k ilk o k u lla r a , g e r e k s e g e n e l e ğ itim v e r e n o r t a d e r e c e li o k u l la r ile m e s le k î v e t e k n i k o k u l l a r a ö ğ r e t m e n y e ti ş t ir m e k ü z e r e k u r u m l a r m e y d a n a g e tir ild i.
E ğ itim in f i n a n s m a n ı k o n u s u n d a ise, a y r ı l a n k a y n a k l a r ı n a r t t ı r ı l m a s ı n ı n y a n ı s ı r a e n ö n e m li a d ım , i lk o k u l ö ğ r e tm e n le r i n in m a a ş l a r ı g ib i ö z e l i d a r e l e r e y ü k l e n e n b a z ı ö n e m li e ğ itim m a s r a f l a r ı n ı n g i d e r e k g e n e l b ü t ç e ç e rç e v e s i iç in e a l ı n m a s ı o ld u . B ö y lece, ö d e m e g ü c ü y a d a is te ğ i z a y ıf y e r le r d e e ğ itim h i z m e t l e r i n i n a k s a m a s ı ö n le n m e k is te n d i, ö t e y a n d a n , h e r k a d e m e d e e ğ itim in , d e v le t o k u l l a r ı n d a p a r a s ı z o l m a sı, i h tiy a ç s a h i p l e r i iç in y a tılılık , b u r s l u l u k g ib i k o la y - , l ı k l a r s a ğ l a n m a s ı u y g u l a m a l a r ı s ü r d ü r ü l d ü .
Y a p ıl a n b u d ü z e n le m e le r in y a n ı s ır a , e ğ i t i m i n y a y g ı n l a ş t ı r ı l m a s ı iç in C u m h u r i y e t in ilk y ı l l a r ı n d a b a ş l a t ı l a n h a r e k e t g ittik ç e h ız la n d ı. İ l k ö ğ r e ti m i n k ı r
7
s a l b ö lg e le r e y a y ılm a s ı k o n u s u n d a k a r ş ı l a ş ı l a n e n g e l le r , k ö y e n s t i t ü s ü h a r e k e t i ile a ş ıld ı. Z o r u n l u i l k ö ğ r e t i m y a y g ı n l a ş t ı k ç a v e i l k o k u l l a r d a n m e z u n o l a n l a r ı n s a y ıs ı a r t t ı k ç a , o r t a d e r e c e li o k u l l a r a d a h a b ü y ü k s a y ı l a r d a ö ğ r e n c i g e lm e y e b a ş la d ı. B u ö ğ r e n c i l e r i n b i r k ıs m ı, ö z e llik le k ı r s a l k e s im d e n g e l e n l e r ile d a r m a lî o l a n a k l a r iç in d e k i a i l e l e r i n ç o c u k la r ı, il k o k u l a d a y a lı y a t ı l ı ö ğ r e t m e n o k u l l a r ı ile s a y ı l a r ı ç o ğ a la n o r t a s a n a t o k u l l a r ı n a y ö n e liy o r la r d ı. B ö y lece , i l k o k u l d a n s o n r a ö ğ r e n im l e r in i s ü r d ü r ü y o r l a r d ı .
1950-51 y ılı r a k a m l a r ı n a b a k t ığ ı m ız z a m a n ilk o k u l l a r d a k i ö ğ r e n c i s a y ı s ı n ı n 1923-24 y ı l m a g ö r e y a k la ş ı k b e ş k a t ı a r t a r a k 1.5 m ily o n u n ü z e r i n e ç ık tığ ın ı;
o r t a o k u l l a r d a k i ö ğ r e n c i s a y ıs ı n ın is e y a k l a ş ı k 12 k a t a r t a r a k 68 b in i g e ç tiğ in i; lis e l e r d e k i ö ğ r e n c i s a y ı s ı n ı n 22 b in le y a k l a ş ı k 18 k a t a r tt ı ğ ı n ı ; m e s le k î v e t e k n i k o k u l l a r d a 52 b i n ü z e r i n d e ö ğ r e n c i ile y a k l a ş ı k 13 k a t a r t ı ş k a y d e d ild i ğ i n i g ö r ü y o r u z . A y r ıc a , i l k ö ğ r e t m e n o k u l l a r ı n d a a y n ı y ı l d a 16 b i n d e n f a z l a ö ğ r e n c i b u l u n u y o r d u . C u m h u r i y e t in b a ş l a r ı n d a k a b a c a 12 m ily o n n ü f u s t a n 1950 y ı l ın d a 21 m ily o n a ç ık m ış , b ö y le c e n ü f u s u ik i k a t ı n d a n a z a r t m ı ş o la n ü l k e d e ö ğ r e n c i s a y ı l a r ı n d a k i b u b ü y ü k a r t ı ş l a r , e ğ itim e v e r i l e n ö n e m i y a n s ı t ı r .
ö t e y a n d a n , s o r u n l a r e k s ik o lm a m ış t ır . C u m h u r i y e t i n ilk y ı l l a r ı n d a n i t i b a r e n ö n e m li s o r u n , e ğ itim i y a y g ı n l a ş t ı r m a k iç in g e r e k l i m a lî k a y n a k l a n b u l a b i l m e k ti. E ğ itim s is te m i d a i m a f i n a n s m a n s ı k ı n t ı l a r ı iç in d e , e n a z la i d a r e y e z o r la n m ış t ı r . Ö n c e e ğ itm e n lik , d a h a s o n r a k ö y e n s t i t ü le r i h a r e k e t i b a ş l a y ı n c a y a k a d a r k ı r s a l k e s im e z o r u n lu i l k ö ğ r e t i m in n a s ı l y a y ı l a c a ğ ı b ilin e m e m iş tir . O r t a o k u l v e lise , u z u n s ü r e , s ı n ı r lı s a y ı d a y e r le ş m e b i r i m le r i n i n a y r ıc a l ı ğ ı o l a r a k k a l 8
m ış tır . O r t a d e r e c e li m e s le k o k u l la r ı, ö n le r i k a p a lı, k ö r s o k a k l a r o l a r a k b ır a k ılm ış ; m e z u n l a r ı n a b a ş k a t ü r o k u l l a r a y a d a y ü k s e k ö ğ r e t im e g e ç iş o l a n a ğ ı v e r ilm e m i ş t i r . O k u l p r o g r a m la r ı , f a z l a s ı y l a s t a n d a r t l a ş tırılm ış ; o r t a d e r e c e li o k u l ö ğ r e n c ile r i, a ğ ı r d e r s y ü k ü ve a n s ik l o p e d i k b ilg i y ığ ın ı iç i n d e s ü r e k li o l a r a k e z b e r c iliğ e itilm iş le r d ir . B u o k u l l a r d a ö ğ r e n c id e n ç o k k o n u ö n e m li o lm u ş; ö ğ r e n c i k iş iliğ in i d i k k a t e a l m a y a n b i r a n l a y ı ş iç in d e s ı n ı f l a r d a o to r i te k e n d is i n i f a z la s ıy la h i s s e t tir m i ş t i r , ö t e y a n d a n , B a k a n l ık ö r g ü t ü iç in d e m e r k e z iy e tç iliğ in a ş ı r ı u y g u l a m a l a r ı , k a r a r v e y ü r ü t m e ç a r k l a r ı n ı a ğ ı r l a ş t ı r ı c ı b i r b ü r o k r a s i a ğ ı n m ö r ü l m e s i n e y o l a ç m ış tır.
B u z a a fla r ın a r a ğ m e n 1950’le r e g ir e r k e n s is te m o tu r m u ş g ö rü n ü y o r d u . O k u lla r a ç a ğ d a ş a n la y ış a v e ü lk e ih tiy a ç la r ın a g ö re b ir y ö n v e r ilm iş ti. A z ım s a n a - m a y a c a k ö lç ü d e sa y ısa l a r tış la r g e r ç e k le ş tir ilm iş ti.
O k u l k a d e m e le r i v e tü rleri, ö ğ r e n c ile r a ç ıs ın d a n b e lir g in d i. H a n g i o k u lu n n e g ib i b ir g e le c e k h a z ır la d ığ ı b e lliy d i. Ö ğ r e tim k a d e m e le r i a r a s ın d a k i d e n g e le r s a ğ lık lı g ö r ü n ü y o r d u . B elli k o ş u lla r ı y e r in e g e tir e n ilk o k u l m e z u n la r m a y a tılı o k u lla r d a , h e p s in e is e o r ta o k u lla r d a v e lise le r d e , is te r le r s e m e s le k o k u lla r ın d a y e r v a rd ı. L ise m e zu n la rı, ü n iv e r s ite y e r a h a tç a g ir e b i
liy o r la r d ı. M e z u n la r iş b u la b iliy o r , iş s iz lik k a y g ıs ı ta ş ı
m ıy o rla r d ı.
Y a k ın T a r i h t e k i G e liş m e le r
İ k in c i D ü n y a S a v a ş ın ın b i t im i n d e n s o n r a k i y ıl
la r , T ü r k i y e ’d e ö n e m li g e liş m e le r e y o l a ç tı. 1946 y ı l ın d a ç o k - p a r t i l i s iy a s i h a y a t a g e ç ild i. 1950 y ı l ın d a i k t i d a r s e ç im le el d e ğ iş tir d i. O n y ıllık s iy a s i b i r i s t i k r a r d ö n e m i n d e n s o n r a d e m o k r a t ik h a y a t â r ı z a y a u ğ r a d ı;
9
o n u y e n i d e n r a y ı n a o t u r t m a k ü z e r e S ilâ h lı K u v v e t l e r i n m ü d a h a l e s i g e r e k t i. U z u n s ü r e n b i r k o a l i s y o n l a r v e s iy a s î i s t i k r a r s ı z l ı k d ö n e m i b a ş l a d ı. Ö ğ r e n c i h a r e k e t l e r i v e ş id d e t e y le m le r i, S ila h lı K u v v e tl e r i n y e n i m ü d a h a l e l e r i , d e m o k r a t i k h a y a t a y e n i d e n d ö n ü ş , y a k ı n t a r i h i m i z i n h e n ü z a n ı l a r d a c a n lı o l a n y a ş a n t ı l a r ı d ır.
Ö te y a n d a n , s a v a ş s o n r a s ın ı iz le y e n o y ılla r , p e k ço k ü lk e d e e ğ itim s is te m in in g ö z d e n g e ç ir ild iğ i, b a z a n r a d ik a l d ü z e n le m e le r e g id ild iğ i, b ilim v e t e k n o lo jid ek i h ız lı ile r le m e le r n e d e n iy le o k u l p r o g r a m la r ın ın v e ö ğ r e tim y ö n te m le r in in d e ğ iş e n d ü n y a y a a y a k u y d u r a c a k g ib i y e n ile n m e y e ç a lış ıld ığ ı b ir d ö n e m o ld u . E ğ itim ile k a lk ın m a a r a s ın d a k i iliş k ile r d a h a a ç ık v e s e ç ik b iç im d e g ö r ü lm e y e b a şla n d ı. B a ğ ım s ız lığ ın a y e n i k a v u ş a n d e v le tle r d e n e n ile r i ü lk e le r e k a d a r e ğ it i
m e h e r y e r d e a r ta n b ir ö n e m v e r ild iğ i g ö r ü lü y o r d u . S a v a ş so n r a s ın d a o lu a ş n y e n i u lu s la r a r a s ı e tk ile ş im o rta m ı, s ık la ş a n tic a r e t v e k ü ltü r iliş k ile r i v e ö z e llik le u la ş ım v e h a b e r le ş m e te k n o lo is in d e k i d e v a d ım la r , b a şk a a la n la r d a o ld u ğ u g ib i e ğ itim d e d e fa r k lı u y g u la m a la r ın v e y e n ilik le r in b ir y e r d e n b a ş k a y e r e k o la y lık la y a y ılm a s ın ı sa ğ la d ı. B ir B ir le ş m iş M ille tle r ö r g ü tü o la n U n e s c o ’n u n k u r u lu ş u , e ğ itim , b ilim v e k ü l
tü r a la n ın d a u lu s la r a r a s ı p la tfo r m d a g ö r ü ş a lış-v e r i- ş in e y e n i b o y u tla r k a ttı. E ğ itim d e k i g e liş m e le r , s a v a ş s o n r a s ın ın ü r ü n ü o la n s iy a s i b lo k la r a r a s ın d a k i g ü v e n s iz lik o r ta m ın d a n b ile p a y ın ı a ld ı. R u sla r, 1957 y ı
lın d a in s a n ya-pısı ilk u y d u y u d ü n y a n ın y ö r ü n g e s in e o tu r ttu k la r ı z a m a n , A m e r ik a B ir le şik D e v le tle r in d e f e n e ğ itim i a ğ ır e le ş tir ile r e u ğ r a d ı. B u ü lk e d e fe n e ğ i
tim im m o d e r n le ş tir m e k iç in b a ş la t ıla n h a r e k e t, d a h a s o n r a b a şk a ü lk e le r i, b u a r a d a ü lk e m iz i d e e tk i a la n ı iç in e ald ı.
10
Ü lk e m iz d e s a v a ş so n r a sı d ö n e m d e e ğ itim s iste m i ile ilg ili ilk te red d ü tle r, 1950’le r in b a ş la r ın a ra stla r . İk tid a r d e ğ iş ik liğ in i iz le y e n y ılla r d a ü lk e y e d a v e t e d i
le n ç o ğ u A B D u y r u k lu y a b a n c ı u z m a n la r , e ğ itim u y g u la m a la r ın a , g e n e llik le k en d i ü lk e le r in d e k i u y g u la m a la r ı ö lçü a la r a k e le ş tir ic i b ir g ö z le b a k tıla r . D a v e t e d ile n u z m a n la r d a n b ir ç o ğ u n u n g e n e l v e y a m e s le k i o r ta ö ğ r e tim le ilg ili o lu şu d ik k a ti ç e k m e k te d ir . (3)
O r ta ö ğ r e tim le ilg ili b e lli b a ş lı b ir b a ş k a e le ştir i, 1959 y ılın d a Ford V a k fın ın d e s te ğ i ile M illî E ğ itim B a k a n lığ ın c a y e r li v e y a b a n c ı u z m a n la r d a n o lu ş tu r u la n v e T ü r k iy e E ğ itim M illî K o m isy o n u a d ın ı a la n b ir k u r u ld a n g eld i. K o m isy o n , ü lk e iç in d e v e d ışın d a y a p tığ ı in c e le m e le r s o n u n d a h a z ır la d ığ ı r a p o r d a e ğ itim a l a n ın d a ç e ş itli d e r e c e d e e ğ itim k a d e m e le r in d e n e n fa z la ü z e r in d e d u r u lm a s ı v e h ız la d ü z e ltilm e s i g e r e k e n in o r ta ö ğ r e tim k u r u m la n o ld u ğ u g ö r ü ş ü n e y e r v erd i.
R ap ord a, b u o k u lla r ın ç o ğ u n u n b in a , d o n a tım , ö ğ r e tim a ra ç v e g e r e ç le r i b a k ım ın d a n y e te r siz ; ö ğ r e tm e n le r in n ic e lik v e n it e lik b a k ım ın d a n ek sik ; b u y ü z d e n , ü lk e g e n ç liğ in in b a ş a r ıs ız lığ a s ü r ü k le n m e s in e y o l a ç a r d u ru m d a; b a şa r ılı o la n la r ın d a is te n e n d ü z e y in a ltın d a k a ld ığ ı b elirtiliy o rd u . K o m isy o n , b e n z e r i e le ş tir ile r i m e sle k i v e te k n ik e ğ itim e d e y ö n e ltiy o r ; a y rıca , b u k u r u lu ş la r d a g e n e l b ilg i d e r s le r i ile m e s le k i b ilg i d e r sle r i a r a sın d a k i b a ğ ın z a y ıflığ ın a , ö ğ r e tim p r o g r a m ı v e d ers k ita b ı y e te r s iz liğ in e , r e h b e r lik s e r v is le r in in e k sik liğ in e , o k u l-ç e v r e iliş k ile r in in g e liş tir ilm e s i ih t iy a c ın a iş a r e t ed iyord u . (4)
1960’la r m b a şın d a p la n lı d ö n e m e g e ç ild iğ in d e o r ta ö ğ r e tim le ilg ili e le ştir ile r in , p la n la r d a y e r a ld ığ ı v e h e m e n h e r p la n d a v e y ıllık p ro g ra m d a , h e r p la n d ö n e m in d e ö n -h a z ır lık la n n y a p ılm a sı s ır a s ın d a o lu ş tu r u la n e ğ itim ih t is a s k o m isy o n u r a p o r la r m d a v e 11
D e v le t P l a n l a m a T e ş k il a tı n c a y a p ı l a n i n c e l e m e l e r ile h a z ı r l a n a n r a p o r l a r d a t e k r a r e d ild iğ in i g ö r ü y o r u z . B i
n a , ö ğ r e tm e n , ö ğ r e tim p r o g r a m l a n , d e r s a r a ç v e g e r e ç l e r i y e te r s iz liğ i, k a l a b a l ı k s ın ıf l a r , s ı n ı f t a k a l m a n ı n y o l a ç tı ğ ı y ü k s e k f i r e ile ilg ili e l e ş t i r i l e r i n y a n ı s ı r a , d e n g e s iz v e d ü z e n s iz o k u l a ç m a p o litik a s ı, h i z m e t i n s u n u l u ş u n d a b ö l g e l e r - a r a s ı f a r k l ı l ı k l a r , ö ğ r e n c i l e r i n m e s le k i v e t e k n i k o k u l l a r d a n ç o k g e n e l e ğ itim v e r e n li s e le r e y ığ ılm ış o lm a s ı, m e z u n l a n n y ü k s e k ö ğ r e t i m e y a d a iş h a y a t ı n a g e ç iş in d e k a r ş ı l a ş ı l a n d a r b o ğ a z la r , ö ğ r e ti m i n iş le v s e l b i r n i t e l i k t a ş ı m a k t a n u z a k o lu ş u v e n i h a y e t , b a ş t a ta r ı m , s a ğ l ı k v e im a m - h a t i p o k u l l a r ı o l m a k ü z e r e b ir ç o k m e s le k i v e t e k n i k o k u l m e z u n l a r ı n ı n ç a l ı ş t ı k l a r ı iş le r le g ö r d ü k l e r i e ğ itim a r a s ı n d a b i r iliş k i b u l u n m a y ı ş ı s ü r e k li e l e ş t i r i k o n u s u o l m u ş tu r .
B u v e b e n z e r i e le ş tir ile r in M illî E ğ itim Ş û r a la r ı
n a d a y a n s ıd ığ ın ı g ö rü y o ru z. 1962 y ılın d a to p la n a n V II. M illi E ğ itim Ş û r a sı, d a h a ö n c e k i Ş û r a la r d a n fa r k lı o la r a k s is te m i b ir b ü tü n o la r a k e le a ld ı. B u Ş û r a d a k ö k lü d e ğ iş ik lik le r d e n çok, s is te m in iy ile ş tir ilm e s in e v e g e liş tir ilm e s in e iliş k in k a r a r la r a lın d ı. B u n u n ö n e m li b ir is tis n a s ı, o r ta o k u lu n ilk k e z ilk o k u lu n b ir ç e ş it d e v a m ı o la r a k g ö r ü lm e s i v e o k u l tü r ü n e o lu r sa o lsu n , b u k a d e m e d e o r ta k d e r s le r e a ğ ır lık v e r ilm e s i g ö r ü ş ü n ü n k u v v e t k a z a n m a sıd ır .
1970 ta r ih in d e to p la n a n VIII. M illî E ğ itim Ş û r a sın ın , ç a lış m a k o n u su o la r a k o r ta ö ğ r e tim i e le a lm a sı k a y d a d e ğ e r . B u Ş û r a , g e n e l v e m e s le k i - te k n ik lis e le r in y a n ı sıra , ö ğ r e n c ile r in i y ü k s e k ö ğ r e tim e h a z ır la y a c a ğ ı g ib i h a y a t a v e m a sle k le r e d e h a z ır la y a c a k çok - a m a ç lı lis e le r a ç ılm a s ı g ö r ü ş ü n ü b e n im s e y e r e k p r o g r a m la r ın ç e ş itle n d ir ilm e si, y a ta y v e d ik e y g e ç işle r in b ir y ö n e ltm e s is te m in e b a ğ la n m a s ı v e ö ğ r e tim p r o g 12
