ARKİTEKT MİMARLIK, ŞEHİRCİLİK, TURİZM DERGİSİ Turistik çarşı — İzmir Mimar Cengiz Eren

ARKİTEKT

Turistik çarşı — İzmir Mimar Cengiz Eren

380

4 — 1980 Y I L — L İ S T A N B U L

Fiyatı : 200 T L .

tasarruftur

Izocam ile yalıtılan yapılarda

• Daha küçük yüzeyli kalorifer kazanı.

•Daha az sayıda kalorifer dilimi.

• Daha küçük boyutlarda pompa ve boru.

•Ve dolayısıyla daha az yakıt tüketilir.

Yapınızı ve paranızı İzocam ile koruyunuz.

Teknik Danışma Bürolarımız Ücretsiz Emrinizdedir.

İstanbul Ankara İzmir Bursa Trabzon Adana 435050 295790 134859 12470 2398 22980

Ark - 37

K I L I Ç O G L U T O P R A K SANAYİİ ve T İ C A R E T İ A.Ş.

KİREMİT TUĞLA ATEŞ TUĞ LASI

50 yıllık tecrübeye sahip müessese- miz modern tesisleri ve mamulleri- nin mükemmeliyeti ile kendi sahasın- da Türkiye'nin rakipsiz kuruluşu ola- rak sayın müşterilerine her türlü hiz- meti sunmaktan büyük gurur duya- caktır.

T Ü R K E L İ T İ C A R E T A . S . Bankalar Caddesi Yanıkkapı soknol-3-5 K a r a k ö y - İ s t a n b u l »b 5145 u Hat)

I s v i ç n

/

/

^

Antalya Antakya D. Bakır Eskişehir

: Meşrutiyet Cd. Karanfil Sok. 29/2 Tel. : : Kurtuluş Mah. 299 Sok. S

Tel.

: Tunca Çarşısı No: 22 Tel.

: Hürriyet Cd. 24 Tel.

: Dinç Sk. 15 Tel.

: Kışla Sk. Aşiyan Ap.

: Sakarya Cd. Şanlıer Han 106

17 98 71 : 11 386 : 63 18 : 12 84 : 12 304 Tel. : 16 489 : Ali Çetinkaya Bulvarı 18/1

Tel. : 25 57 61 Kayseri

Samsun Trabzon

: Vakıf Han 15 Tel.

: Anıt Alanı Ap. 11/3 Tel.

: Dr. Kâmil Cd. 47 Tel.

: Uzun Sk. Erkuloğlu

İş Hanı Tel.

: Yavuz Sk. 18/C Tel.

: Cumhuriyet İş Hanı 6 Tel. : 43 66 63 11 277 44 97

: Murtaza Cd. Tel. : 19 33

V i

DIŞ CEPHE KAPLAMA BOYALARINDA DA GÜÇLÜDÜR CBS

Ç B S A k r o l i t . . . İ ş t e Ç B S ' n i n y a p ı l a r ı n d a h a dayanıklı o l m a s ı n ı s a ğ l a m a k , onları kışın karından, b a h a r ı n y a ğ m u r u n d a n , y a z ı n s ı c a ğ ı n d a n v e s o n b a h a r ı n r ü z g a r ı n d a n k o r u n m a k için üstün g ü ç l e r l e d o n a t t ı ğ ı v e g ö r e v l e n d i r d i ğ i b o y a . . . Eğer bir y a p ı Ç B S A k r o l i t ' l e d o n a n m ı ş v e g ü ç l e n m i ş s e artık o yılla

en g ü z e l , en sağlaı niteliğini gururla t a ş ı y a c a k t ı r . . . Evini Ç B S A k r o l i t ' l t

t a k v i y e e d e n h e r k e s

y ı l l a r c a h e p aynı s ö z ü s ö y l e y e c e k t i r e v i n e her b a k ı ş t a . " Ç B S A k r o l i t " d i y e c e k t i r

" t a m a r a d ı ğ ı m b o y a "

her cins boyada (

M

\ s ö

• • • • • • • • • ÇBS BOYA-KİMYA SANAYİİ

\ v e TİCARETİ A.Ş.

Fındıklı Meclisi Mebusan Cad

\ ÇBS İş Hanı I Tel: 43 49 55

flhfolit

S A F A K R İ L İ K

ı l ı ş

cephe kaplama boyası

00-Kim SANAYİİ VE TİCARETİ A-5. - İ S T U ^

İlâncılık. 9946/43

m

Isıtma - Klima- Soğutma- Su şartlandırma- Su soğutma Su tasfiye-Tazyikli hava-Akaryakıt yakma ve p o m p a l a m a Sınaî tav fırınları - Otomatik kontrol

KONULARINDA

TÜRKİYE'NİN E N G Ü Ç L Ü K U R U L U S U

SU SOĞUTMA KULELERİ

*

I S I T M A — K L İ M A — S O Ğ U T M A

E N D Ü S T R İ T E S İ S L E R İ

u

Ankara Şubesi : Anb İzmir Şubesi : Güm

eşli Yolu 10. Topçular/Rami - İstanbul tibey Cad. No. 84 Karaköy - İstanbul rlar Yolu 4/1 Sıhhiye - Ankara rük İş Ham Güm.Meyd. Konak-İzmir

Tel.: 232120/5 hat Tel.: 457095/5 hal Tel.: 122739-121957 Tel..- 32997

ı^B İ »t W

BEKLERİ

| l

.İSTASYONLARI d ^ A ^ I

İÜ

Ark - 46

ARKİTEKT .„,,„.,„,., 4-1980

No. 380 - 4 - 1980 Cild - 49 i ç i n d e k i l e r :

• A r k i t e k t ile 50 yıl., dr. Zeki Sayar mimar i.d.g. s.a. 122 • T.C. Hükümeti Lizbon büyük elçilik bi- nası.. P r o f . M. Türkmen mimar idgsa. P r o f . H. Şensoy m i m a r idgsa. P r o f . O. Şahinler m i m a r idgsa.

124 • Ölümünün 1. yılında Sadi Çalık anıldı.. H e y k e l t r a ş Saim B u g a y 127 • İzmir'in güneyinde iki çarşı.. C. Eren mimar idgsa. 128 • « B i m h o l » villâ mimarî proje yarışması.. P r o f . M . Giray mimar idgsa. yardımcı A . Kırımlı mimar idgsa. - doç. dr. M. Çubuk - Cihat Fmdıkoğlu mimar idgsa. 132 • Ressam Fikret Muallâ.. P r o f . H . K . Söylemezoğlu mimar 135 • Küçük bir ikuyumcu dükkânı.. Sü- vio Schmed, L e y l â Sonad 136 • Turizm'de uluslar arası önemli bir kuruluş « J u g e n d h e r b e r g » l e r «Gençlik hotelleri» .. Y a z a n S. Sonad mimar idgsa. 137 • P r o f . dr. E y ü p Kömürcüoğlu emek- liye ayrılışı münasebeti üe I.T.U.de yapılan tören 142 • Kaybettiklerimiz 143 • Mersin belediyesi o t o - g a r a j tesisleri projesi .. I . Y . îleri mimar Î.T.Ü. R. B. ö k t e mimar İ.T.Ü. 145 • Pencere doğra- maları, camlı satıhlar ile ügili hususlar .. derleyen; Tüten Sunar 149 • Viollet-le-Duc Üzerine bir etüd .. yazan v e derleyen H . T o g a y m i m a r idgsa. 152 • B i b l i y o g r a f y a 157 • Haberler 158.

T H E A R C H I T E C T No. 380 - 4 - 1980 T o w n P l a n n i n g a n d t o u r i s m Volume - 49 P e r i o d i c a l P u b l i c a t i o n on a r c h i t e c t u r e C o n t e n t s :

• A s A r k i t e k t ends its 50 th. publication year .. by Dr. Zeki Sayâr arch. 122 • Turkish Lisbon E m - bassy building .. Architects P r o f . M. Türkmen, P r o f . H . Şensoy, P r o f . O. Şahinler 124 • Sculptor Sadi Çalık, on the ist. anniversary of this death .. by sculptor S. B u g a y 127 • T w o small touristic shops arrangement in south touristic zone of i z m i r .. by Arch. C. Eren 128 - « B i m h o l » villa Compe- tition project, f o r Arabic countries .. Architects P r o f . M. G i r a y - A . Kırımlı, Doc. dr. M. Çubuk, C.

Fmdıkoğlu 132 • Painter Fikret Muallâ, written b y Arch. K . Söylemezoğlu 135 • A small jewel- lery - shop in Zürich .. by SHvio Schmed, L e y l â Sonad 136 • A n important international orgaııi- zation « Y o u t h hostels», written b y arch. S. Sonad 137 • Upon the ceremony o f retirement o f P r o f . dr. E y ü p Kömürcüoğlu .. 142 • N e c r o l o g y .. 143 • Mersin Municipality inter-city auto-garage complex project .. Architects I . Y . îleri, R . B. Ökte 145 • Isolation problems in windows transpa- rent surfaces .. written by T . Sunar 149 • A study on Viollet-le-Duc (continued) .. written by arch. H . T o g a y 152 • Bibliography 157 • N e w s 158.

L ' A R C H I T E C T E No. 380 - 4 - 1980 p 6 r i o d i q u e d ' a r c h i t e c t u r e Volume - 49 d ' u r b a n i s m e e t d e t o u r i s m e S o m m a i r e :

• A r k i t e k t finissant sa 50 eme annee de publication .. Ecrit par le dr. Z. Sayâr, arch. 122 • L ' a m - bassade de Turquie â Lısbonne ( P o r t u g a l ) .. A r c h i t e c t e s P r o f . M. Türkmen, P r o f . H . Şensoy, P r o f . 0 . Şahinler, 124 • A propos de la premiere anni versaire de la mort du sculpteur Sadi Çalık .. Ecrit par S. B u g a y sculpteur 127 • Deux petits march es touristic au sud de la ville i z m i r .. Arch. C. Eren 128 • Concours de villas pour les pays A r a b e s .. Architectes; P r o f . M. Giray - A . Kırımlı, Doc. dr.

M. Çubuk, C. Fmdıkoğlu 132 • L e peintre Fikret Moualla .. Ecrit p a r H . K . Söylemezoğlu P r o f . arch. 135 • Une petite bijouterie â Zürich .. P a r Süvio Schmed - L e y l â Sonad 136 • Une impor tante organisation touristique, les «Ausberges de la jeunesse en Europe .. Ecrit par S. Sonad, arch.

137 • Ceremonie â l'occasion de la retraite du prof. dr. arch. E y ü p Kömürcüoğlu, 142 • N<§cro- logie 143 • Complexe de projet de l'auto-gare de la Municipalite de la ville Mersin .. Architectes:

1. Y . ileri - R . B. ö k t e 145 • Probleme de l'isolati on des surfaces transparentes des fenetres .. Ecrit par T . Sunar 149 • Une etüde â propos du 100 eme anniversaire de la mort de l'architecte Viol- letle-Duc .. Ecrit par H . T o g a y , Arch. 152 • Bib liographie 157 • Nouvelles 158.

Arkitekt'in Satıldığı Kltabevleri:

Y a p r a k K l t a b e v i Atatürk Bulvarı No: 127 Ankara

A. B. C. K i t a b e v i A k a d e m i k K l t a b e v i Tünel Meydanı No: 1 Beyoğlu Ankara Caddesi 13/1 İstanbul

ARKİTEKT

m i m t r l ı k ş e h i r c i l i k v e t u r i z m d e r g i s i

Her üç ayda bir yayınlanır.

Adres: Anadolu Han 33 — İstanbul Tel: 22 13 07 Kuruluşu 1931 Cilt : 49 Sayı : 380

Sahibi ve sorumlu yayın müdürü:

dr. z e k i s a y â r m i m a r i d g s a

M u h a b i r l e r i :

B. Almanya: Engin aydın - Mimar D.

G.S.A./BDB. Avusturya : Kaya enişte mi- mar, Fransa: Halûk togay Mimar D.G.S.A.

isveç: Ali şener Mimar D.G.S.A. İsviçre:

Seyfi sonad Mimar D.G.S.A. - Kıbrıs : Ergün derviş mimar İ.T.Ü. - İtalya: Dr.

Baran çağa Mimar - Yunanistan: Sava çilenis - Mimar İ.T.Ü./M.M.F.

A b o n e ş a r t l a r ı : Yıllık Şahıs için 500.— TL.

öğrenci » 300.— TL.

Yabancı ülkeler » 750.— TL.

Bu sayı : 200.—TL.

İlân tarifemiz istek üzerine gönderilir.

Yazı, fioto, resim ve abone bedelleri ARKİTEKT'in adresine posta ile gönde- rilmelidir. Basılmayan yazılar iade edilir.

Adreslerini değiştiren abonelerin en geç bir ay İçinde bize haber vermeleri lâzım- dır. Aksi takdirde kaybolan dergilerden idaremiz sorumlu değildir.

Subscription rates:

Annual sub~cription 12.-$

Single copy 3.-»

Ali subscriptions, ietters, photos, articles advertiesments tec. Should be addressed.

T o A R K İ T E K T

Anadolu Han No. 33 Eminönü/ISTANBUL TURKEY Abonnements pour l'etranger 1 an 12-$

Prix de ce numero 3-$

Pour tout payement et demande des ren- seignements, ainsi que. pour tout envoi des documents, teis que photos, artic- les, annonces, bîbliographie â InsĞrer s'adresser â la Direction A R K İ T E K T . Anadolu Han No. 33 Eminönü İstanbul — TUROUİE

dr. Z e k i S «

Bu sayı ile Arkitekt 50. yayın yılını bitiriyor.

Arkada kalan elli yılın kısa bir muha- sebesini yapmayı gerekli bulmaktayım.

Yarım yüzyılda nereden nereye geldik.

Bunu, yılların katre katre birikimi olan on bir bin sayfalık Arkitekt kolleksiyonu- nu izlemekle anlarız.

1931'de. rahmetli Abidin Mortaş ve birkaç arkadaşıa, o güne kadar çok ih- mal edilmiş mimarlığımıza eski saygın- lığını kazandırmak için Arkitekt'i çıkar- mağa karar verdiğimizde, işin zorluğunu ve önemini pek kavrayamamıştık.

Başka ülkelerde meslekî dergilerin ya- yınlanmasını ekseriya yayın evleri üst- lenmektedirler. Oysa, o yıllarda bizde bu işi yürütecek bir yayınevi bulunmuyor- du. Bu nedenle, derginin yayını için, her şeyi bizim yüklenmemiz gerekiyordu.

Arkitekt, böyle bir ortamda bütün olumsuzluklara rağmen, aralıksız ya>- yınlanarak bizim için önemli bir merha- le olan ellinci yaşını idrak etti.

1930 larda, genç Türk'rye Cumhuriye- ti başkenti Ankara'da ve ülkenin her ta- rafında geniş bir mimarlık faaliyeti var- dı. Ancak, bu yoğun inşa faaliyetine ma- alesef mimarlarımız çok kısıtlı bir şekil- de katılabiliyor, buna karşılık önemli devlet yapıları davet edilen batılı yaban- cı mimarlara veriliyordu. Türk mimarla- rı ne topluma, ne de resmî makamlara gereği gibi tanıtılmamış olduklarından bu sonuç doğaldı.

O yıllarda mimarlarımızın haklarını ko- ruyacak ve onları tanıtacak meslekî bir 'kuruluş, seslerini duyuracak ibir yayın organı da yoktu. Esasen, mimarlarımız bu işlerin üstesinden gelecek bir kad- roya da sahip değillerdi.

İşte, Arkitekt böyle bir ortamda D.G.S.A. 1928 yıiı mezunlarından bir kaç kişinin heyecanından doğdu diyebiliriz.

Amacımız her şeyden önce, Türk mi- marlığını tanıtmak, ona eski saygınlığı- nı kazandırarak, ülkenin mimarlık mu- kadderatına sahip çıkmasını sağlamaktı.

Bu nedenle Ifk yıllarda ( M i m a r - A r k i t e k t ) münhasıran mimarlarımı- zın eserleri ve yazılarını yayınlamakla yetindi ve zamanla da bunda etkin ol- mağa 'başladı.

Ancak, bir mimarlık yayınının belli bir amaca yönelik bir propaganda aracı ola- rak kalmasını da uygun bulmamakta idik.

İlk yıllarda bu şekilde devam eden Ar- kitekt'e yeni bir yön vererek, genç kuşakları çağdaş dünya mimarlı- ğından haberdar etmeyi de görev saymakta idik. Belli bir yazar kadrosu olmamakla beraber, meslekî sahada ya- zan ve düşünen mesiekdaşlar Türk mi- marlığı temasını Arkitekt'te işliyorlar, içten ve gönülden kampanyamızı sürdür- memize yardımcı oluyorlardı. Bu mes- lekdaşların değerli eserleri, araştırma- ları, makaleleri, bugün elli yıllık mimar- lık tarihimize mal olmuştur. Kendilerine burada şükranlarımızı sunarken, arala- rından kaybettiklerimizin hatıralarını say- gı İle anıyorum. 1940 larda olaylar bize daha da yardımcı oldu. İkinci dünya sa- vaşına rastlayan o yıllarda, Almanya'dan Nazi rejiminden kaçan tanınmış profe- sörler ülkemizde görev almışlardı. Arki- tekt'in sayfalarını bu değerli meslekyaş- lara açtık. Bu suretle kendi yazarlarımız arasında, Bruno Taut, Martin VVagner, G.

öelsner, 'Ernest Reuter gibi dünyaca ta- nınmış otoritelerin mimarlık 'hakkındaki görüş ve fikirlerini genç mimar kuşakla- rına -duyurmak fırsatını elde etti'k. 2.

dünya harbine rastlayan o yıllarda, ta- rafsız olan ülkemizde British Council ve Amerikan haberler ajansı yayın sahasın- da bir sempati propagandası sürdürmek- te, Arkitekt'e, ülkelerine ait kültür ve san'at yazılarını cömertçe gön- dermekte idiler. Bu suretle, tarihî ve çağdaş anglosakson mimarlığına ait li- teratürü okuyucularımıza duyurmak fır- satını buluyorduk.

Zamanla, Arkitekt dünyanın her yanın- dan yabancı mimarlık yayınları ile ilişki kurdu, fikir ve eser alışverişi yaptı, önemli bulduklarını, okuyucuları için say- falarına aktardı.

Arkitekt kolleksiyonlarında yabancı kaynaklı bu fikir ve san'at yazılarının çoğu el'an güncelliğini korumaktadır.

Bununla beraber Arkitekt esas hedefi olan Türk mimarlığı 'sahasındaki çalışma- larını ihmal etmedi.

Yazarlarımızın mimarlık tarihimiz hak- kında incelemelerine, araştırmalarına

daima önem verdi. İlmî ve fi'krî yayın- larımız arasında, ülke mimarlığını tanıt- ma propagandasını ısrarla sürdürdü ve ölçülü bir meslek politikası yapmaktan da çekinmedi.

Bugün dünya mimarlığı eskiye nisbe- ten bir çok yeni sorunlarla karşılaşmak- tadır. Kentleşmeden doğan konut ve çevre sorunları, anormal büyüyen kent- lerde mimarlık mirasının korunması, petrol krizinden doğan güneş enerjisin- den faydalanılma gibi çapraşık ve zor meselelere teknik ve bilimsel açıdan çö-

züm getirmeğe mecburdur.

Üniversiteler, Akademiler ulusal ve uluslararası meslekî kuruluşlar bu konu- iara eğilmektedirler. Araştırmalar, dok- tora çalışmaları yapılmaktadır. Artık her zamandan daha çok mimarlrk yayınlarına ihtiyaç vardır.

Artık, mimarlık camiamızın bu sorun- lara bilimsel ve teknik yönden eğilecek bir kadro ve meslekî seviye'ye eriştiği- ni ve fikir beraberliği eden genç kuşak- ların birleşerek dergiler yayınlamağa

başladığını memnuniyetle izlemekteyiz.

Arkitekt'in, geçen elli yılda Türk mimar- lığının bu günkü çizgisine erişmesinde, imkânları nisbetinde küçük ve naçiz bir katkısı olmuş ise, bundan bahtiyarlık duymaktayız.

Bu süre içinde benimle samimiyetle ve menfaatsız bir şekilde çalışmış olan mesai arkadaşlarıma ve meslekdaşlarıma teşekkürü borç bilirim.

Bosnada Karagözbeğ camisi S i n a n

h a f t a s ı 6 - 1 1 Nisan 1981

T.M.M.O.B. Mimarlar Odası tarafından Ankara'da düzenlenen S i n a n haf- tasında 'bir sergi açılmış ve Onun hak- kında muhtelif konuşmalar yapılmıştır.

7 Nisan'da Leylâ Baydar «Sinan'dan günümüze». Neş'et Akmandor «yönetici ve plâncı olarak Sinan». Jale N. Erzen

«Sinan Camilerinde uslüp değişmeleri».

Tevfi'k Çavdar «Sinan çağında toplumsal- ekonomlk İlişkiler». Vecihi Timuroğlu

«Edebiyatımızda Sinan». Ünal Nalbantoğ- lu «Sinan'ın ortamı». İlhan Tekeli «Os- manlı kent yapısının 16. ve 17. yüzyıllar- daki 'dönüşümü». Enis Kortan «Corbusi- er'in Türk mimarisine bakışı». Cengiz Bektaş «Çağımız açısından Sinan'a bak- mak» konulu tebliğler yapılmış ayrıca Uğur Kangal iki kez DİA gösterisi yap-

Haftayı Tuğrul Akçura yönetmiştir.

Hafta münasebetile meslekte 30 yılını dolduran mimarlara, bu arada mimar Arif Hikmet Koyunoğlu ile Zeki Sayâr'a birer onur plâketi verilmiştir.

S e r g i l e r :

istanbul italyan Kültür merkezi ile Türk - Alman kültür enstitüsünün birlik- te düzenlediği, ressam Nicolaus Wer- ner'in yapıtlarından oluşan resim sergi- si 8. 4. 1981 tarihinde İtalyan kültür merkezinde açılmış ve ilgi ile izlenmiştir.

A v r u p a ü l k e l e r i n d e 1 9 b i n O s m a n l ı T ü r k y a p ı t ı v a r

ANKARA (A. A.) - Osmanlıların hü- kümranlık sürdüğü 'bugünkü Avrupa ülke- lerinde 19 bini aşkın Türk-Osmanlı ya- pıtı bulunduğu saptandı.

Yapılan araştırmalar 15, 16 ve 17 yüz- yıllarda Osmanlı-Tüık mimarisinin batıya doğru yayıldığını bu yüzyıllarda gerçek- Ieştirilmiş bulunan Macaristanlda 726, Romanya'da 234, Bulgaristan'da 4 bin, Yugoslavya'da 9 'bin 760, Arnavutluk'ta 1000, Yunanistan'da ise 4 'bin Osmanlı - Türk yapıtının bulunduğunu ortaya çı- kardı. Bu eserler en iyi şekilde Yugos- lavya'da korunmaktadır.

Mostarda tarihi köprü mimar Hayrettin

h e y k e l t r a ş M i n e S u n a r P a p a ' n ı n b ü s t ü n ü y a p a c a k

(basından) Vatikan, Papa'nın büstünü yapmakla Türk heykel t r aşı Mine Sunar'ı görevlen- dirmiştir.

Londra'da oturan ve atölyesi san'at çevrelerinin dikkatini çeken bir yer olan Mine Sunar daha önce de İsmet inönü'- nün bir heykelini yapmıştı.

Basım maliyetlerinin aşırı bir şekilde artması nedenile, 1981 de dergimizin ya- yınına ne şekilde devam edeceğimize henüz kesin bir karar vermediğimizden, abone kaydı yapmamaktayız.

Kararımız sayın abonelerimize yazı ile bildirilecektir.

T. C. L i z b o n

B ü y ü k e l ç i l i k B i n a s ı

mimarları : Muhlis T ü r k m e n Hamdi Ş e n s o y Orhan Ş a h i n l e r Yüklenici : T o u z e t firması (Portekiz - Lizbon)

Yöresel kontrol mimarı : Fernando T o r e s (Lizbon) Statik : Şevket K o ç Tesisat : İlhamı N u r a I Elektrik : Bülent C e d e t a ş Proje : 1963 - 1965 İnşaat : 1967 - 1970 Girişteki bronz heykel : Hüseyin G e z e r Kançılarya binası taş kabartması : Şadi Ç a l ı k

Elçi evi holünde seramik duvar panosu : Sabri B e r k e I

Orta avluda seramik pano : Devrim E r b i I

Dış işleri Bakanlığının açmış olduğu bir yarışmada elde edilen projenin uy- gulanmasında müellif mimarlar genellik- le mesleki kontrollük görevlerini maale- sef gerektiği şekilde yerine getirememiş- lerdir, ŞöylOki:

Gerek Ika'ba yapı, gerekse 'ince yapı- nın devamı esnasında uzun ®üre !bu gö- revde bulundukları tıalde, binanın tefri- şi konusunda, İşverenin mimarlara bu en tabii haklarını tanımaması üzerine, gös-

terilen yazılı ve sözlü direnç ve bu ta- rihlerde Bayındırfık Bakanının Lizbon'da inşaatı ziyaretlerinde durumun kendile- rine tek taraflı izah edilmiş olması ve hasıl olan. 'kanaat rreticesS Mimarların

la maison de i'ambassadeur logements du personel

1 — elçilik evinin arka cephesi 2 — Kançılarya ve elçilik girişleri 3 — elçilik evi terasından bir detay

mesleki 'kontrollük görevlerinden 'kesin tasfiye edilmelerinin nedeni olmuş, tef- riş işi mahalli bir firmaya verilmiştir.

Bu tarihten sonra da yapı bitinceye ka- dar Bayındırlık Bakanlığı 'kadrosundan bir mimar, mahallinde görevlendirilerek işi yürütmüştür. Netice olarak ta mimar- lar ince yapının gelişip, derlenip biti- rilmesine, çevre düzenlemesine (Bahçe tanemi) ve yapının tefrişinin nasıl olup bittiğinden haberdar dahi olamamışlar.

Yapının son haline ait fotoğrafları da, çok 'kısa 'bir zaman önce Dış işleri Bakan- lığından temin edebilmişlerdir.

Genellikle tefriş 'konusunda Müellif mimarların yetki ve 'halkları nelerdir? ne olmalıdır? 'Bu 'konu gerek 'kamu, gerek- se özel kesimden gelen işlerde her de- fasında 'kendini göstermektedir, neden?

Müel'lif Mimarların ıkenara itilmeleri- nin, 'isten il memelerinin fuzuli 'bir kişi olarâk bakılmalarının sonucu üzerinde sonunda bir şey kazandırmadığı, daima ortadadır. Akıl, mantık, bilgi, ve muhay- yilenin ürünü olan mimarî eser boşubo- şuna yaratıcısından 'koparılmaktadır.

Şu halde yapıyı 'bir 'bakıma rahatsız eden, zedeleyen, zayıflatan ve müellif- lerini ziyadesiyle üzen, bu mühim mese- lede her defasında devamlı uğraşı ver- mek, yazmak, lifgttilere anlatmak ve ko- nuyu sağlam bir çözüme götürmek ge- reklidir. Mesleğe 'bağlı kaldıkça, daha çok yazmak, anlatmak, istemlyenlerl bu- na inandırmak bir görev olarak kabul .edilmelidir. Bu yapıda mimari kontrol-

lüğün tam manasıyle yapamamasına rağ- men tefriş ve bahçe tanzimi işleri hariç tutulmak şartiyle mimari, estetik, tesisat projelerine uygunluk .sağlanmıştır. Yarış- ma projesiyle, son uygulanan proje ara- sında büyük 'değişiklikler yoktur. Ana fi- kir, diğer, proje çiziimi aşamalarında ko- runmuş yapı ve malzeme sorunlarının çözümleri ön projenin getirdiği mekân ilkeleri yönünde olmuştur. Bu yönden başta işveren olmak üzere 'İnşaatı dü- zenli ve kaliteli bir şekilce yürütüp so- nuçlandıran yöresel firmanın ve Porte- kiz'i* 'kontrol mimarının gayret ve emek- leri inkâr edilemez.

Ö l ü m ü n ü n I. y ı l ı n d a S a d i Ç a l ı k a n ı l d ı .

Sadi Çalık'ın kısa blografisi : 1917 yılında Girit'te doğdu. 1923 de ailesi ile Türkiye'ye göç etti. İlk ve or- ta tahsilini İstanbul'da yaptı. İ.D.G.S.

Akademisi heykel bölümünde Profesör Belling'm öğrencisi oldu ve 1949 da me- zun oldu. 'Bir yıl Paris'te çalıştı.

. 1959 da İ.D.G.S. Akademisi heykel bö- lümü öğretim üyeliğine getirildi ve ölü- müne kadar bir çok öğrenci yetiştirdi

San'at 'hayatı süresince bir çök ilde Atatürk anıtları gerçekleştirdi.

Ayrıca İstanbul Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi anıtları ile Cumhuriyetin 50. yılında İstanbul Gala- tasaray'daki soyut yontusu, belli başlı eserlerindendir.

h o c a m S a d i Ç a l ı k

«Otomobil çamurluğu gibi; Dipdiri - gergin - sağlam olmalı formlarınız.» di- Atelyesinde hepimiz heykel çalışmak 'için bilinen çamur aletlerini bırakıp bi- rer tokmak yapmıştık. Et döver gibi, bi- çimlerimizi dövüyor, soyulmuş patates gibi işler çıkarıyorduk...

«Böyle değil, bu tokmakları da kim icat etti, içine pamuk doldurulmuş çu- val bunlar.» diye bağırıyor, yalandan kı- zıyordu...

Gerçekten kızsa bile, on dakika son- ra: «Hadi gel bir kahve içelim» der gö- rfül almaya davranırdı.

Ölümünden altı ay önce «Öğrencile- rin gereksinmesi var» diye tezgâhımı almaya geldiğinde, «Çalışanı kıskanıyor- sunuz ondan böyle yapıyorsunuz» dedi- ğimde kızmış ama ertesi gün gönlümü

Söylediklerine itiraz ettiğimizde de, iyisine getirip geçiştirird-i. Bu yüzden hiçbir şeyi Ciddiye almaz — hafife alır bir görünümdeydi... Oysa, çok cllidl ol- duğu zamanları gördüm. Ciddi - ciddi çok konuşmalarımız oldu... «Elbette öy- le» dediği şeyleri de sonradan ciddiye almazdı. Dahası, ölümü de ciddiye arını- yordu. «Ne olacak? Orası buradan daha mı kötü sanki» derdi...

Çok zeki, çok canlı idi. Bulunduğu top- luluğu da canlandırır, neşelendirirdi. Sa- natçı olarak, yapmak istediklerini yapa- madığından yakınırdı. Bence, Türkiye'- nin en yetenekli Heykeltraşlarından bi- riydi. Gerçekten de yapmak istedikleri- ni yapamadı. Oğlu Osman'ın 3-4 yaşın- da bir heykellini yapmıştı. Çök güzel'iî.

Bilmiyorum nerde - kayboldu» diyordu.

Hocamdı, çok şey öğrendim. Ellerini öperim...

Hevkeltraş SAİM BUGAY

İ z m i r ' i n

g ü n e y i n d e i k i ç a r ş ı y a p ı s ı

m i m a r i. d. g. s.

Ç e v r e ş a r t l a r ı v e d e ğ e r l e n d i r i l m e s i

Selçuk Efes Müzesi önünde iğreti tezgâhlarla oluşmuş bir çarşı vardı. Yeni dükkânlar aynı biçimde dizilmiştir. Çün- kü dolaşımın getirdiği bu biçimi değiş- tirmek gereksizdi. Ancak bu çarşıya ih- tiyaç dııyufan enformasyon, P.T.T. büfe, restoran gibi mekânlar ile park tarafında kapalı avlu İçinde el işleri atölyeleri ilâ- ve edilmiştir.

Amaç. müzeye gelen ziyaretçiye ilk hizmetleri sunmak ve halk san'atı ürün- lerinin nasıl yapıldığını göstererek alış- veriş imkânı sağlamak idi.

Bu sayfalarda Selçuk kasabası ve civarında yapılmış rki çarşının çevre şartları altında projelenmesi ve uygulan- ma sonrası durumları hakkında bazı bil- giler verilmektedir.

Bu iki yapının biçimlenmesinde etki- li çevre şartlarını değerlendirmeden ön- ce, çarşı kavramını kısaca belirtmekte fayda vardır. Çarşı kelimesi farsça Cihar - Suk (= Dört sokak) terkibinden bozul- muş, alış veriş etmeye elverişli iki tara- fı dükkân, üstü örtülü veya açık sokak'

veya meydanlara verilen teiırfdir.(l) Kısaca buradan hareketle diyebiliriz ki, insanların çokça dolaştıkları yerler alış veriş için elverişli yerlerdir.

Bu iki çarşı böyle bir kavramdan ha- reketle biçimlenmelerine rağmen, çevre şartlarının da itmesi ile birbirine zıt iki ayrı düzen içinde geliştirilmiş, dükkân- ların kullanılış tarzına göre biri içe dö- nük diğeri ise, dışa dönük olarak plan- lanmıştır.

1 — Prof. Gündüz özdeş'in kitabından

Çarşıdan dört ayrı görünüş İ n ş a t

k u l l a n m a h a t a l a r ı Yapı tasarlandığı biçimde bitirilme- diği için ortaya çıkan kullanma aksaklık- ları yanı sıra çeşitli mekânların önceden

düşünülen amaçlar dışında kullanılması, otoparkların gerekli yerlerde yapılmama- sı, müze önündeki yolun trafiğe kapan- mamış olması ve ziyaretçi otobüslerinin müze kapısına yanaşmasına izin verilme-

si, planlamadaki çıkış şartlarını değiştir- miş ve yeni şartlar insan dolaşımını en- gellediği için çarşı hayatiyetini- kaybede- rek % 10 Verimle -çalışır Iduruma gelmiş-

A-TORIST OTÛGÛSlMrZI KAPIŞINCA

I_ TRANSİT OTOPARK yAP/LHAD 2. - MÜZS-

OTOPAtfKI

GUKADA

yAPU-MADl

İnşaat sonrası kullanma hataları

i n ş a a t s o k u l l a n ı m

•Bu yapıda çevre şartlarında her han- gi bir değişiklik söz konusu olmamasına rağmen, düşünülen mekânların gerektiği biçimde yapılmaması, bazı ünitelerin ek- sik yapılması, çarşıyı canlı tutmak İçin getirilen çözümleri ortadan kaldırmıştır.

Ayrıca yapıdaki keyfî biçimsel değişik- likler görsel etkiyi olduğu 'kadar kullanımı da aksatmış. Eksikliklerin sebep olduğu anlamsız mekânlar ortaya çıkmış, sonuç olarak da kullananlara İstenilen etki ile- tilamemiş ve çarşının kullanma verimi hayli düşmüştür.

Not: Her iki çarşı yapısında da, mi- marî kontrollük uygulanmamış bu suretle projeler maalesef keyfî değişikliklere uğ- ramış ve başarı elde edilememiştir.

Y o n c a k ö y T a t i l S i t e s i Ç a r ş ı s ı — İ z m i r C e n g i z E r e n m i m a r i. d. g. s. a.

Köyün Ski ana yolunun kesiştiği nok- tada üçgen bir arsa çarşı için ayrılmış- tı. Her 'iki yolun da, salhil ile 'kuvvetli irti- batları vardı. Bu iki yol boyunca yürü- yen kişi lere dönük dükkânlar ve bun fa- rın birleştiği nokta ise, bir toplanma me- kânı olarak değerlendirilmiştir.

Bu tarzda sıralanan dükkânların sırt- ları arkada bir avlu meydana getirmiş ve burası ayak altı olmayan işlere tahsis edilmiştir. Bir kısmı pazar yeri olarak düzenlenmiş, diğer kısmı ise, bir nevi ço- cuk bahçesi oı'arak kullanılmıştır.

Burada çarşıyı gezenlerin çocukları için oyun, yemek ve akşamları karton film oynatma imkânları sağlanmıştır.

Kesin plân

7171 11 Hrj Ç D

Plânın ve kesitin birlikte tasarlanışı

F e y h a m a n D u r a n ' ı n b i r t a b l o s u 2 0 0 b i n l i r a y a s a t ı l d ı

• Bundan 10 yıl önce 84 yaşında ölen Feyhaman Duran'ın "bir tablosu ön- ceki gün 200 bin liraya satıldı. Tuval üze- rine yağlıboya olarak yapılan ve «KAK-

TÜS ÇİÇEĞİ» adını taşıyan tablonun bo- yutları 59x45 santim.

Lise öğrenimini yaptığı Galatasaray'a daha sonra resim ve yazı öğretmeni ola- rak atanan Duran, 1910 yıl'ında Prens Ab- bas Halim Paşa tarafından Paris'e gönde- rildi. Üç yıl orada resim çalıştı.

1918'de Sanayi-i NefCse'de resim öğ- retmenliği yaptı. 1951 yılında emekli ol- du. Duran empresyonist espri içinde rea- list çalışan ve resmin her dalında iyi bir ressamdır. Pek çok eserini istanbul -Üni- versitesi'ne hibe etti. Duran, Güzel Sa- natlar Birliği kurucularındandır.

Çarşıdan iki görünüş ve bir desen

V İ L L Â M İ P R O J E Y A Mimar Cihat

M A R İ R I Ş M A S I Fındıkoğlu Projesi (Bimhol) birleşik müteahhitler holding A. Şti. tarafından Suudi Arabistan, Ku- veyt ve Arap emirliklerinde inşa edil- mesi amaçlanan villalar için açılan mi- marlık yarışmasında ödül 'kazanan bazı projeleri bu sayfalarda yayınlıyoruz.

elevasyonlar ve kesitler

P r o f . M u h t e ş e m G i r a y D a n ı ş m a n :

A f f a n K ı r ı m l ı . Arap yarımadasında, 'belirli olmayan bir yerde tasarlanan bu projede "iklim 'koşulları ön plânda tutulmuştur.

Arsanın çevresi '2.00 mt. yüksekliğin- de 'bir duvarla çevrilidir. Bu duvar kom- şu arsalarda 3.00 mt.ye yükselmektedir.

Villanın esas kitlesi, ortası 17.40X17.

40 mt. 'boyutunda avlu olan bir karedir.

Bu kare kitleye, 11,60X11,60 boyutun- 'da Divaniye 'kısmını düzenleyen bir kü- çük kare eklenmektedir.

Yapının kare kitlesi; arsayı, çiçek bah- çesi, ön bahçe, meyve bahçesi ve ser- vis avlusu olarak kullanılan '4 bahçeye bölmektedir.

VjSflJl-ş».

Villâya ana yoldan esas giriş ve özel girişi belirleyen İki saçakla girilmekte- dir.

Servis girişi ise yan yoldandır.

Kuzeyde olan servis avlusu aynı za- manda otopark görevi de görmektedir.

Ortadaki avlu ise yalnız özel bölüm tarafından kullanılan yüzme havuzunu da kapsamaktadır. Ancak orta avlu, kuzey ve güney istikâmetinde, havalanacak şe- kilde plânlanmıştır.

Yapının en önemli özelliği villâ tavanı- nın arap yarımadasının kuvvetli güneşin- den korunmasını sağlayan betonarme mantarlardır. Yapı doğu batı yönünde de havalanmaya müsaittir. Mantarların güneş alan yüzeylerine yerleştirilen gü- neş kolfektörleri villanın sıcak su gerek- sinmesini sağlamaktadır. Yapı 3 'katlıdır.

Yerden 1,5 mt. yüksekliğinde giriş ka- tında, kabul bölümü ve özel bölüm 1 nci katta ise kabul ve özel bölümün ya- tak odaları kısımları plânlanmıştır. Yer- den 1,5 mt. aşağıda olan hizmet katın- da ise, kabul ve özel bölümün hizmetli- leri ile, servis girişi mutfak, depolar, ofis, çamaşırlık, ısıtma, soğutma tesisle- ri ve yüzme havuzu ile ilgili tesisler bu- lunmaktadır.

Yapının genel mimarisi ve 'kontrüksi- yon iklim koşulları, ve fonksiyondan doğ-

1930/31 - 1935/36 yılları arasında Gü- zel S an'atlar Akademi'si «(Mimarî, resim, heykel, tezyinat» 'gibi 'bölümleri yaklaşık olarak, kızlı erkekli yüzyirmi öğrencilik bir topluluk halinde idi.

Bu değişik ssn'at alanlarındaki öğ- renciler arasında okul'un «Sanayii Nefise Mektebi» devresinden kalma alışkanlıkla dostluk, arkadaşlık havası yaşamaya de- vam ediyordu. Genç öğrenciler arasında, eski dönemlerden kalma san'atçı olarak yetişmek yolunda, yıllanmış yaşlı öğren- ciler ve okulu bitirmiş her bölümden eski mezunlar da misafir oı'arak bulunurdu.

Akademi'de bu tür buluşmalara sah- ne olan iki önemli mekânından biri ön bahçedeki lokantası, 'ötekisi de, çalışma atölyeleri idi. Bunun dışında bir de, her yıl büyük bir coşku ile kutlanan, tüm Akademi öğrenoi, öğretmen, mezunları ve dostlarının katıldığı «üç Mart> balo-

'Bu 'balolar genellikle Akademi bina- sının çok geniş orta sofasında yapılır.

Bütün bir gece, güneş doğuncaya kadar süren balolarda tam bir mutluluk, neş'e, dostluk, eşitlik havası eserdi.

Yukarıda sözünü ettiğim buluşma, rastlaşma, tanışma mekânlarından lo- kanta en ilginç yerdi, öğrenciteı'im kontro- lünde bir aşçıya kiralanan lokantada, ye- mekler öğrenoi kesesine uygun fiyatlar- da verilirdi. Bazen bira, şarap gibi içkiler de araşırg kaçamak olarak da bulunurdu.

Çıplak : H. K. Söylemezoğlu Kolleksiyonundan

Akademi resim bölümünün eski öğ- renal'si idi, mezun ofmuş mu idi? bilemez- dik, zaten kimse de bu -konuda dertlen- mezdi. Fikret Mualla'yı lokantada görmek bir bakıma mutlu bir rastlantı yan ıs ıra, çevresiyle ve eski arkadaşları île olan şakalaşmalarını nerelere varacağını bil- memek gibi bir kuşkuyu da beraberinde getirirdi. Ama, her şeye rağmen iyi bir insan, tipik bir san'atçı'nın havasını al- ma!( güzel olurdu, işte, benim de Fikret Mualla ile tanışıklığım böyle başladı ve Akademiden mezun olup, Almanya'ya gi- dinceye kadar, yani. Temmuz 1936 sonu- na kadar sı>dü.

Lokantaya gelenler arasında, o zaman Şişli sosyetesine bağlı şık kız öğrenciler yanısıra, tam bir tezat teşkil eden, özel- likle tipleri, tavırları davranışları ive orta- mı renklendiren bohem erkek san'atçılar da bulunurdu.

işte, ressam Fikret Mualla da bun- lar arasında en ilginçlerden biri idi. il- ginçti, çünkü bohem değildi, başka bir deyişle giyinişinde dikkatli, ama apayrı, saçıları genellikle üç numara ile kesilmiş, temiz, o dönemin modasına ters düşen yakasız, sarı metal düğmeli, yere on san- time kadar uzanan dâr lâcivert pardesüsü İle mağrur dolaşan bir kişi! Akademi'ye gelişi genellikle öğle üzeri lokanta'da bu- luşmak, şakalaşmak, sataşmak, yemek ye- mek içim olurdu.

eskizleri, küçük bir ücret karşılığında ba- na devrederdi. Böylece bende, bir düzine kadar eskizi güzel bir anı olarak birikti.

Ressam Fikret Mualla, 'her halde 1936 Iardan sonra Paris'te yerleşti. Bir da- ha görüşmek kabil olmadı. Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun Paris'e yaptığı bir gezi sı- rasında F. Mualla'yı da Paris'teki çatı arası odasında ziyaret ettiğini ve F. Mual- lakım boş durmadığını «fırçaları yaş'dı»

diyerek ressamın çalışmasının en tipik kontrolünü yaptığını ve sevindiğini bili-

O sırada Akademideki Millî Eği- tim Bakanlığı Yapı işleri üü: osunda ça- lışıyordum. Aldığım düşük maaşla geçi-

nirken Fikret 'Mualla dosyesında getirdiği Sepet ören balıkçı deseni H. K. Söylemezoğlu Kolleksiyonu

ıFi'kret ıMualla, kuşkusuz bir çok san'- atçının kaderinde olduğu gibi, çok renkli yaşamı boyunca türlü sıkıntılar çekmiş- tir. Ama, onu Paris'le çeken .kuvvet bu şehrin «bütün bir dünya yuvarlağı içinden gelmiş insanlara, bir arada tam bir öz- gürlük, karşılıklı tolerans, anlayışı içinde yaşayabilme olanağının veren tek şehir oluşudur bence. Frkret Mualla, yaşamı- nın büyük bir bölümünü bu şehirde sür- dürdü, resim alanında gönlünün istediğini veresi, ölümünden sonra da geride kel an yapıtları galerilerde sergilenmeye, büyük değerleri gün ışığına çıkmaya ve dört bir yana dağılmaya başladı. Ne yazık ki, bugüne ks'jar çağımız genç san'atçıları- nın yapıtlarından sürekli ve sistemli bir şekilde oluşturulan bir «Devlet Modern San'ati'ar Müzesi» kurulamadı.

Şimdi, Atatürk'ün yüzüncü doğum yı- lının kutlandığı 1981 yılı ves'ilesile, An- kara'da gerçekleştirilmesi kararlaman

•Atatürk Kültür Merkezi» bina program- ları içinde bir de «Cumhuriyet devri kül- türel atılımları Müzesi» yer alacak.

F Muallâ'nın bir mutlu o günlere kavuştscakı'ara.

etüdü H. K. Söylemez Hâmit Kemâli Söylemezoğlu eğlu Koli.

L e y l â S o n a d (*) Bu küçük kuyumcu mağazası İsviçre'- nin Zürich kentinde iki genç iç mimar tarafından projelendirilerek uygulanmış-

27.00 m2 büyüklükte üçgen şeklindeki dükkân, müşterilerin oturup satın ala- cakları ziynet eşyalarını rahatça seçebil-

meleri İçin satış kısmı mümkün olduğu kadar geniş tutulmuş, bu nedenle yan

•duvarlar içinde göz hizasında yapılan niş şeklindeki bol ışıklı teşhir vitrinleri yapılmıştır.

Ayrıca dükkânın geniş vitrini önün- de içerisini maskelemiyecek şekilde dört adet teşhir sütunu konmuştur. Üç- genin dip .taraftaki kısmında ise, kuyum- cunun çalışması için kapalı bir büro, ka- sa ve depo kısmı vardır.

Mağazanın içi ahşap yerli dolaplar, müşterilerin oturması için standart tip-

te rkl masa ve altı iskemle ile döşen- Dolaplar ve vitrinler pırlanta ve altın mücevherler ile kontrast teşkil eden ko- yu renklerde seçilmiştir. Madenî aksam kromedir. Tavan, duvarlar beyaz, /döşe- me kaplaması parkedir.

Genç san'atçılar çok küçük bir saha içinde (27.00 m2) maksimum bir kulla- nış sahası elde etmeği başarmışlardır.

(*) Leylâ Sonad, dergimiz isviçre mu- habiri, mimar Seyfi Sonad'ın kızıdır.

ö n e m l i b i r k u r u l u ş

• J u g e n d h e r b e r g » l e r gençlik hotellerl

ranzalı koğuşlardan karakteristik bir eskiz Yazan ve derleyen : Seyfi Sonad

mimar -i.dg.s.a.

Almanca, İngilizce ve Fransızca «Her- bergen»

J u g e n d h e r b e r g e n Y o u t h H o s t e l A u s b e r g e s d e l a j e u n e s s e

olarak adlandırılan

— Gençlik Konaklan — Bizde önceleri. Konak, Kervansaray, Han hatta köy konuk odalarının yerleri- ni tutan «Herbergen» denilen geçici yol- cu konaklama barınakları, 1874 de, yani ortalama yüzyır önce, Richard Sohlurr- man adında bir Alman öğretmen tara- fından (Jugendherbergen) deyiminde, plânlı bir şekilde organize edilerek der- nek durumuna getirilmiş sonraları ise.

bu yararlı kuruluşa -komşu ülkelerde ka- tılarak, günümüzde dünyamızı örümcek ağı gibi kaplamış bulunmaktadırlar.

Fakat ne yazık ki, bizim kasaba ve

•köylerimizdeki, yer yatağı, yer sofrası ve_ (gusulhane) duşları ile, hiç bir din ve mezheb farkı gözetilmeden semt ve köy sakinleri tarafından sıraya uyularak ağırlanması gelenek durumuna gelen Tanrı konuk odaları, bu Herbergen'ler- den id aha insancıl organize edilmekle beraber, bir çok islâm ülkeleri gibi yüz yıldanberi, bu güzel harekete halâ ka- tılmamış bulunmaktayız!...

Bu şu demek oluyor kl, matbaacılığın 1400-68 arasında Gutenberg tarafından bulunup ancak, 350 yıl sonra yararlana- bildiğimiz gibi, Jugendherbergenlerin de bir yabancı icadı! olduğuna göre —100 yıl geçti— daha 250 yıl beklememiz ge- rekiyor!-..

Ne garibdir ki kültürlü sayılanlarımız bile, Jugendherbergenleri, USA nın WYCA yani, dünya genç hristiyanlar ku- rulu ile karıştırıp taassüb göstermekte- dirler!...

Nitekim bir defasında biıbirlerinden bütünü ile ayrı bu iki konu üzerinde tar- tışırken Üniversite profesörlerimizden birinin aynı hataya düştüğüne şahid ol- muştum...

Aslında dünyamızı, bitbirimizfe tanı-

şıp daha doğru anlaşmamızı sağlayan bu kuruluya mensı/b 30 dan fazla ülkede dört binin üzerinde «Jugendherbergen»

bulunmaktadır!...

Daha henüz 25-30 senelik bir geçmi- şi bulunan küçük İsrail'de bile bu barı- nakların sayısı 50 den fazladır!

Turizmin her dalında olduğu gibi, bu Uluslararası kululuşa da ilk olarak katıl- mış bulunan Avusturya 500 den fazla

«Jugendherbergen» ile yine bu bölümün başında gelmekte, biz ise nasılsa istan- bul'da bulunan bir teki ile sonuncu du- rumdayız!...

Avusturya'nın her yıl artan turist ve yatak sayısı ile istatistiklerde başda gelmesinin, çeşitli Herbergen'llere ver- diği önemden ileri geldiği kuşkusuzldur.

Nitekim, Zürich'de çıkan Tages - Anzeiger» gazetesinin turizm ile ilgili bölümünde bu konuda Viyana -muhabi- rinin 25 Kasım 1980 günlü bir istatistik haberinde bu özellik daha açık olarak görülmektedir.

Gelin birlikte Okuyalım!

Avusturya turizminin 1980 deki yazlık rekoru! Wien, 25 Nov, 80

Avusturya'nın başda gelen döviz kay- nağını oluşturan turizm 1980 de yeni bir rekor kırmış olacaktır! Nitekim, yalnız yaz mevsiminde «Jugendherbergen »le- rinde katılışı ile geceleyenlerin sayısı 78.2 milyonu bulmuştur! Geçen senekin- den %4,5 fazlası -ile!...

Avusturya yaşam gerekliliklerinin önemli bir bölümünü turizmden sağladı- ğı dövizle karşılamaktadır.

Turizm gelirlerinden 1975 de nüfus ba- şına Avusturya'da 369.8, isviçre'de 251.3, ispanya'da 96, Fransa'da 65.5, italya'da 46.3 ve batı Almanya'da ise 46.2 dolar düşmüştür!...

Hiç kuşkusuz geçen beş yıl içinde ar- tan turist ve yatak sayısına göre bu rakkamlar Avusturya lehine fazlalaşmış olmalıdır!

Çünkü nüfusu 7 milyonu geçmeyen Avusturya'da 22 bin Hotel, Motel, Botel ve Rotelden başka 75 bin konaklama ya- takhanelerinde bir milyondan fazla yatak bulunmaktadır!...

Bir kaç gün önce yine bir isviçre ga- zetesinde Okuduğuma göre, özenlikle kış mevsimlerinde her sınıf halk, yani (Ca- dillac) araba ve arka çantası iFe seya- hat eden turistler için en sade ve en lüks Hotellerden başka kış ve kayak sporlarında gereklilikleri karşılanması İçin, 100 nüfuslu ormanlık ve dağ köyle- rinde 1300-1500 kişiyi barındıracak ya- taklı odaları bulunuyormuş!...

Bu dağlık köy sakinlerinin yaşamları İse turizmden sağladıkları gelirlerle kar- şılanıyormuş...

Avusturya'nın turizmdeki başarıları- nın nedeni, yalnız bu hotel ve yatak sa- yısının çokluğundan olmayıp, konuklara gösterdikleri kanaatkârlık ve dürüstlü- ğün büyük bir etkisi olduğunda kuşku yöktur.

Bize gelince!

Uluslar arası diğer pozitif konularda olduğu gibi, turizm istatistik ve katılım- larında genellikle adımız geçmemekte- dir!...

Nitekim biraz önce birlikte okuduğu- muz Viyana menşeli haberde Türkiye tu- rizminde nüfus başına düşen dolar mikdarı belirtilmemiştir!

Gelin bunu, bir eski uluslararası ya- tak mevcuduna aid bir istatistikten ya- rarlanarak birlikte takribi olarak hesab edip merakımızı giderelim!.

10 yıl kadar oluyor.

Yine Arkitekt'de turizm ve hotellerle IfgfH bir yazımızda, her zamanki gibi lis- tenin başında bulunan Avusturya'da 1000 kişiye 49 yatak isabet ederken, bir çok

•ülkelerden sonra listenin sonunda göste- rilmemize de şiikür. Türkiye'de 1000 Türk'e ancak 1 yatak düşüyordu. Yani bu rakıkamlardan şu anlaşılıyor ki, tu- rizmde Avusturya'dan 48 defa daha ge- rilerde bulunuyorduk. Öyleki o ara turizm- ci geçinenlerimizin rüyalarında altın devri yaşantısını sayıklamalarına rağ- men! O günden bu yana gerçek bir ça- tışma görülmediği gibi, bazı girişimlerin ise, particilik, ahbablık, hatır ve gönül yüzünden bir sürü yanlışlık ve telâfisi kabil olmayan zararlar meydana getiri- lirken, diğer ülkeler bilgili ve program- lı çalışmafarı ile aramızdaki yatak fark- larını en azından iki misline, yani o ara 1/50 nisbeti yerine, 1/100 yükseltmişler- dir.

Turizm gelirinden her yıl her Avustur- ya'lınm cebine giren 369,8 dolar Türk'ün cebine girenden 100 defa daha fazla ol- ması gerekdiğine göre, 369,8 + 100 = 3.96 üç küsur, dolar tutmaktadır.

8u takribi hesaba göre de, nüfusu- muz son sayımda 45 milyonu geçtiğin- den yılda ancak 220 milyon tutmaktadır.

Eğer bu rakkamfar son istatistik hesab- larına uyuyorsa, tahminimizde yanılma- mış sayılırız!...

Yukardaki belirli, üzücü sonuç ve re- alitelerden sonra, gelin birazda yazımı- zın nedenini ve turizmin temelini oluş- turan fakat, bizde hiç mi hiç bilinme- yen, duyulmayan ve görülmeyen «Her- bergen» ve «Jugendherbergen»ler üze- rinde duralfm!

Yazmuzın başında da belirttiğimiz gi- bi, bu Uluslararası kuruluşta, din, mez- heb ve ırk farkları gözetilmediği gibi, hiç bir politika ve ticaret zihniyeti gü- dülmez. Yegâne gayesi bütün ulusların birbirleri ile daha doğru tanışıb anlaş- maları ve birbirlerine yardımcı olmaları- dır.

Bu nedenle çoklukla toplu ve grup- lar halinde konaklanan bu yapıların eko- nomik ve sade olmalarına önem veril- mektedir. Böylelikle de yenileri yapıl- makla beraber eski ve kullanılmaz du- rumda bulunan yapılar tamir ve restore edilmek sureti İle yararlı bir hale geti- rilmektedir.

Çoklukla, yatma ve yıkanma yerleri, kadın ve erkekler İçin ayrı ranza'lı ko- ğuşlara benzer şekilde kullanılmaktadır- lar.

Yenilerine başarılı bir örnek olarak.

Mimar R. Gisel'in Zürichlde inşa ettiği Jugendheıbergen» gösterilebilir.

-

;~jV m î k â İ r J TL

fe ILnıJafeP TL

Sahnelerimiz arasındaki plân ve görü- nüşler incelendiğinde 'bu yapıların ayrı ve karakteristik yönleri açık bir şekilde görülec ektir.

Öncelikle fazla yer kazanılması için, ranzalı koğuşlar gerekdiğinden, pencere ölçüleri en aza indirilmekte ve bunun sonucunda dış görünüşlerde masif bö- lümlerinin üstünlüğü bu yapıların özel- liğini oluşturduğunu seçtiğimiz örnekler- de görülmektedir.

Bu yapıların fonksiyonlarında^' özellik ve kurallara gelince;

Bu Uluslararası konaklama barınakla- rında konukluk süresi kurallarına göre, mevsim ve 'bölgesel bakımlardan deği- şik olmakta, fazla istek karşısında yıllık konuk program ve listeleri öncelden ya- pılırken çokça bir üye topluluğunun Ju- gendherbergen'lerden yararlanabilmeleri için genellikle 3 günden fazla olmama- sı göz önünde tutulmaktadır.

Yine bu kurallara göre, ranza, yatak ve mutfak takımları gibi eşyalarda, stan- dart ölçülere uyulması sağlanmıştır.

Herbergen ve Jugendherbergen'ler üzerinde durulması, gereken önemli bir neden daha var!

Öncelikle, gruplar halinde geziye çı- kan yerli ve yabancı turistler genellikle bu gibi sade ve ücret bakımından elve- rişli yerleri seçtiklerinden, en lüks dağ ve sahil hotel'lerl bile bu istekleri kar- şılayacak olumlu imkânlar sağlamakta- dırlar.

Nitekim, bundan 7-8 yıl önce «Luga- no»nun —italyan isviçresi— ormanlık ve dağlık çevresinde yazlan Avrupada ilk defa yapılan dişlitrenden yararlanarak gezintiye çıkanlar İçin hazırlamış oldu- ğum ve Arkitekt'in ••• 338. sayısında çı- kan projeye göre inşa olunan dağ ho-

Bu ömek'de, yazın gezinti ve kış spor- ları için, çevre Jugendherberg üyelerinin bedenî ve para yardımları ile meydana getirdikleri küçük fakat sevimli yapıya ait situasyon ve bazı kat plânlan.

telinde görüleceği gibi, a-z bir toplu- luk içindede olsa, Heıbergen'lerdeki, kı- sa süreli konaklama gereği göz önünde tutularak ebeveyn veya idarecilerin nor- mal yatak odalarından başka, kız ve er- kek çocukları için Zürich'dekine benzer tamamen ayrı ufak ranzalı koğuş yıkan- ma yerleri yapılmıştır.

Bu meyanda hotel lokantasından baş- ka, servisleri turistlerin kendilerince ya- pılan ikinci bir restaurant düşünülmüş ve böylelikle de nakit ve vakit'den ka- zanç sağlanmıştır!...

Laflar anıları, anılar ıda konuları açar!

Elimize hazır kalem ve kâğıt geçmiş- ken, yine konumuz oran turizmle ilgili bazı önemli anı'larımızı açıklamayı, bu çok, incelik ve bilinçli yönleri bulunan tema'nın sorumluluğunu üzerine alanla- rımız için yararlı buluyoruz. Ama yine şu varki, bundan evvelki yazılarımızda olduğu üzere, eskilerimizin: «Kim okur kim dinler varakı mihri vefayı» dedikler!

gibi! Bu da eski ve müzmin dertlerimiz- den biri!...

1 yıl önce Japonya ve geçen yıl ise Holland'a —daha doğrusu, Niederland!

Çünki Holland tamamen ayrı lehçesile Niederland'ın ancak %5im oluşturmak- ta— yaptığım araştırma gezilerimde de, turizmin her yönü ile birlikte, öncelikle Jugendberberge'lere verilen öneme ya- kinen şahid olmuştum.

Dünya turizminde Avusturya ve İsviç- re'den sonra üçüncü sırayı elinde tutan İspanya, daha Kolumbus'un Amerika'yı keşfinden bu yana, kuzey ve güney Ame- rika ile ilk bağlantı kuran bir ülke oldu- ğu ve turizmin her yönü ile incelik ve tekniğine vakıf olduğu her vesile ve fır- satta farkolunmaktadır.

Sözgefişi, yabancı dil bilmeyen tu- ristler için eski Mısır «Hieroglyph» ya-

zısında olduğu gibi resim ve çehre mi- mikleri ile hotel, mağaza ve lokantalar- da anket yapılmakta personel ve kalite bakımından alınan sonuçlara göre gere- ği yerine getirilmektedir. Tabii ki bunun sonucu olarakta, her yıl nüfusundan da- ha fazla, yani 50 milyon yabancı turist sabırsızlıkla uçak ve vapurlarda sıra bek- lemektedirler!...

Lale'ler diyarına gelince:

Bu konuya çok ilginç bir anı'm ile başlamam gerekiyor! Şöyleki:

Takriben 11-12 yıl oluyor! 5 asırdan biraz fazla zaman öncesinde, istanbul'- dan hediye olarak gönderilen Lâle so- ğanlarının Niederland kıraliyet bahçesi- ne dikilişinin 500.üncü yılının kutlanıl- ması sırasında, bir nezaket ve kadirşi- naslık eseri 500 yıl sonra hediye karşı- lığı olarak altı atfı özel bir faytonla ve yol boyunca Avrupa'nın belli başlı şe- hirlerine uğrayarak istanbul'a Lâle so- ğanı götürdüklerini resimli gazete ha- berlerinden öğrenmiş ve bir tesadüf eseri Zürich'den geçerken de görmüş-

Buna bazılarımız Lâle propagandası di- yebiliriz. Fakat yine de güzel bir jest olarak nitelememiz gerekiyor!...

Her halde bu olayın etkisi nedeni ile, bütün dünyamızı renklendiren Türk asıl- lı lâleleri bir kere de yerinde görmeye heveslendim!...

Lâkin elverişli zamanımın, kısa süren Lâle merasimine denk gelmemesinin ne- deni ile uzun süre merakımı gidereme- miştim. En sonunda evvelki yıl Ren (Rein] ve ona bağlı nehir ve kanallarda gece gündüz sefer yapan acentele- rinin vapurlarından birinde çok güçlük- le bir yer bulabilmiştim!... Böylelikle BasePden (isviçre) Amsterdam'a kadar bütün Ren nehri boyunca Avrupa'nın gö- rülmeye değer tarihi şehir ve kasabala- rına uğrayarak rüya içindeymiş gibi ge- çen bir hafta sonunda kendim! Amster- da da bulmuş yahud'da Amsterdam'da kendime gelmiştim!...

Karşılıklı bütün Ren sahilleri boyunca

İsviçre'de bir (Jugendherberg)de Yıkanma ve yemek salonları sahibsiz, bakımsız ve etrafı çirkinleşti-

ren bir karış yer bile görmemekle be- raber, çevre temizliği konusunda bu yerlerin sık sık tartışma konusu olma- sının nedenini bir türlü anlayamamış- tım!

Gelsinler bir de bizim kurutmak üzere olduğumuz deryalardan bir parça olan ve «Goldenhorn. altınboynuz dedikleri Haliç bataklığını, Fenerbahçeyi ve açık kanalizasyon haline getirdiğimiz' kurba- ğalı gibi derelerimizi görsünler!

O zaman anlarlar çevre pisliği ne de- mek olduğunu!...

Kalemimin ucu yine bataklıklara sap- landı! En iyisi gelin batıp gömülme- den bu çamurlu konudan uzaklaşalım!..

Ne diyorduk?! Evet Amsterdam'dayız!

Eğer yapı ve köprülerlndeki özellikler bir an için Venediğe benzese, Amster- dam'a, gondolsuz Venedik denebilir!...

Kanal ve köprülere göre özel bir bi- çimde tezgâhlanmış motorbot'larla gezi- lirken kendinizi bir asır öncesinde sa- nıyorsunuz! Eğer trafik ve yor kanal ke- narlarına park etmiş motorlu vasıtalar da olmasa bu önceliği 200 yıla çıkarabilir- siniz! Çünki, şehrin tarihi yerlerinde ye- ni inşa olunan yapıların içlerindeki mo- dern konfor hariç, dış görünüşleri, eski- rerin solmuş malzeme renklerine varın- caya kadar mimari özelliklere uyulması yas al aştırılmış ve bu suretle en ufak bir müsamaha gösterllmeyip çök srkı di- siplin tedbirleri alınmıştır.

Biraz da, hemen önümüzden başlayıp taaa ufka kadar uzanan Lâle kanalların- da dolaşalım. Eğer okumaktan ve dü- şünmekten yorulmadı'iseniz!...

Bana sorarsanız, hem de nasıl derim!..

Takatim kalmasada bitirmem lâzım, çün- ki bir defa başlamış bulunuyorum!...

Evet, İnsan Lâle ve zarfbakların pa- letleHdekî gibi renkli çiziği ve noktalar- dan oluşan nehirlerin, ve gökyüzünün

ufukla birleştiği yere kadar akışlarını, köprü ayaklarının aynalaşan sularında akislerini görünce, Van Goğh ve Remb- rand'ların neden Van Gogh ve Remb- rarfd olduklarını daha iyi anlıyor!...

Sanki biraz önce sözünü ettiğimiz is- panya fenomenini oluşturan. Gaudi, Ser- vantes, Picasso ve Dali'ler böyle oluş- madılar mı?!

Servantes'in Dortkichot'u ile DaH'nln çılgınlıklarından benzerlik nereden geli- yor?!

Acaba Picasso kırmızısında, arenalar- dakl matadorların kana bulanmış mızrak- ları İle, Torero'ların kırmızı şallarında boğaların pıhtılaşmış kan izlerini görür gibi olmuyor muyuz?! Gaudi'nin ise, park ve yalpılarının yarattığı rengarenk motif, Orneman ve mozayiklerinde, Are- naların ebruli kalabalığının canlılığı göz- lerimiz önüne gelmiyor mu?!!!.:

Lâf lâfı açarak yine nerelere kadar geldik! Bu seferde kalemimizin ucu, ma- tadorların mızrakları gibi kana bulana- cak!...

Daha iyisi yine lalelerimize dönelimi.

Orıbinlerce oto, Otopark yerlerlle, göl ve ırmaklar etrafında tanzim olun- muş lâle bahçe ve ser'lerile muazzam bir çevreyi kaplayan bu sergi günlerce gezilse yine bitmez! Ancak kullanacak filminiz kalmayıp veya ayaklarınıza kara su İner inmez, kendinizi külçe gibi bir kenara attığınızda, önünüzüen Endonez- yalı'sından Eskimo'suna kadar, çeşitli ırklara mensub insan kalabalığının ge- çit resmi yaptıklarını görürsünüz!.

ilgililerin açıkladıklarına göre, en çok iki ay süren çeşitli Lâle sergilerini her yıl dünyanın her tarafından akın eden 25 milyondan fazla turist ziyaret etmekte İmiş!.

Bu nedenle Amsterdam'da iki büyük uçak meydanı bulunduğu halde, ihtiya-

cı karşılamadıkları için bir üçüncü daha büyüğünün inşasına başlamışlar!...

ıBütün bunlardan da anlaşılıyor ki, tu- rizmden büyük yararlar sağlayan bu Ül- kelerin başarılı olmaları yüzyıllardan be- ri Herberge'ler ve Jugendherberge'lere önem verip ülkelerinin özellik ve her

•yöndeki değerlerini daha küçük yaşlarda iken yabancılara en elverişli yollarla tanı- tabilmelerindendir.

Aksi halde milyonlarca ziyaretçinin bu Lâleler diyarından haberi olamayaca- ğı gibi ve Tarık bin zeyyat'ların Endü- lüs'de (Andalusien-isparrya) yarattıkları san'at hazineleri ve eserleri arasında revakları portakal Çiçekleri kokan, or- nament'leri asırlardanberi yeni yapılmış gibi orijinalitesini hala koruyan Alkazar- lardan ve ne de arslanlı avlularında fıs- kiye ve şelâleli havuzları bulunan El- hamralarda rüya gibi geçen anılar ya- şanılamazdı!

Nitekim bizim, Süleymaniye ve Selimi- yelerimizi, 400 yıldan fazla bir zaman- dan beri, halâ tanıtamadığımız için, san- at değerleri çok daha üstün olan bu abidelerimizi, tesadüfen görenlerden başka kimsenin bildiği yoktur.

Bütün bu acı gerçeklerde göstermek- tedir ki, yarından tezi yok, kollarımızı sıvayıp başlarımızı iki ellerimiz arasına alıp bu .gerilik ve başıbozukluk nedenle- rini bulmak zorundayız.

Yoksa atalarımızın dedikleri gibi: -Bir mıh yüzünden bir nal, nal yüzünden, ba- cak, onun yüzünden at, bazı hallerde bir at yüzünden bir savaş ve bu yüzden de güzel yurdumuzu elden çıkarmış oluruz!.

Bu nedenle sil başdan deyip, kendimi- zi Aldan Z'ye kadar düzeltip yararlı bir insan ve mutlu bir ülke olmak zorunda- yız.

Hoşça ve sağlıcakla kalın sevgili mes- lekdaş ve Okurlarım.

İSTANBUL

ANILARI B O Ğ A Z İ Ç İ A N T L A R I

"Hocaların Hocası" Prof. Dr. Y. Mimar SEDAD HAKKI ELDEM mimari ilkelerinin başta gelen iki eserini hazırladı.

125 yıldır İstanbul'un Boğaziçi'nin geçirdiği değişiklikleri fotoğraflar haritalar, plan v e yalı planlarıyla iki büyük cilt halinde dünyaya sunan SEDAD HAKKI ELDEM masal ve efsaneyi hakikatlerle yanyana getirdi, böylece İSTANBUL ANILARI ile BOĞAZİÇİ ANILARI doğdu...

İstanbul Anıları 343 değerli sayfa... 212 eşsiz resim... 14 plan ve harita...

Boğaziçi Anıları 387 sayfa, 232 resim 18 saray ve yalı planı ile dopdolu...

Kütüphanenizi zenginleştirecek bu iki büyük eseri inceleyiniz.

ALETAŞ Eğitim Tesisleri AŞ.

Kora Şehitleri Cad. No. 50/2 Zincirlikuyu-İSTANBUL

ALETAŞ EĞİTİM TESİSLERİ A.Ş.. Kore Şehitleri Cad. No.,60/2 Zincirliku/u-İSTANBUL Tel: 672616

İsim, Soyadı:

Adres: • peşin .5900 TL.ödemeli gönderin

~ O 3 ay vadeli istiyorum | Sözleşme gönderin. (Toplam 6300 TL) | D 6 ay vadeli istiyorum. _

Sözleşme gönderin. (Toplam 6700 TL) j

TARİH DOLU

İSTANBUL VE BOĞAZİÇİ'Nİ DÜİTCA'YA. SUNAN* İKİ ESER

ilâncılık 5429/38