İletişimin Temel Kavramları
Kavram, 1796 yılında, Antonie Destutt de Tracy tarafından üretilmiştir.
de Tracy aslen bir aristokrattır, ancak Fransız Devrimi’ne sempati besler.
de Tracy, ideoloji kavramı ile «düşüncelerin bilimi»ni kastetmiştir.
İdea+logy düşüncelerin bilimi
İdeoloji
Napoleonon Bonaparte ve dönemin tutucuları kavramın olumsuz bir anlam kazanmasına sebep olan ilk kişilerdir.
İdeologları;
- Gelenekleri ve rejimi yok etmek,
Toplumsal düzeni alt üst etme planları yapmakla suçlamışlardır.
İdeoloji
“İçinde, bireylerin, toplumsal yapıyla olan ilişkilerini yaşadıkları vazgeçilmez ortam”
“Toplumsal yaşamda anlam, gösterge ve değerlerin üretim süreci”
“Siyasi bir inanç sistemi”
“Eylem yönelimli siyasi fikirler kümesi”
İdeoloji tanımları
“Bir egemen siyasi iktidarı meşrulaştırmaya yarayan fikirler”
“Toplumsal olarak zorunlu yanılsama”
“Yönetici sınıfın siyasi fikirleri”
“Sömürülenler ya da baskı altındakiler arasında yanlış bilinci yayan fikirler”
“Bir siyasi sistemi ya da rejimi meşrulaştırmak üzere, resmi olarak ayrıcalık verilmiş fikirler kümesi”
İdeoloji tanımları
“Toplumsal yaşamın doğal gerçekliğe dönüştürüldüğü süreç”
“Bireyi sosyal bir bağlamda konumlandıran ve müşterek aidiyet hissi yaratan fikirler”
“Bilinçli toplumsal aktörlerin kendi dünyalarına anlam verdikleri ortam”
İdeoloji tanımları
Karl Marx
Karl Marx (1818-1883)
Kavrama olumsuz anlam yükleyen en önemli isimdir.
Kavramın sosyal bilimlerde yaygın biçimde kullanılmasını
sağlamıştır. Ancak eserlerinde net bir ideoloji tanımı yoktur.
Çeşitli çalışmalarında farklı ideoloji kavrayışlarına rastlanır.
Karl Marx
İdeoloji 1:
Marx ve Engels, Alman İdeolojisi adlı eserlerinde şöyle der:
"Her ideolojide insanlar ve onların ilişkileri, bize, camera
obscura'daymış gibi baş aşağı görünüyorsa, bu görüngü de, tıpkı, nesnelerin, gözün ağtabakası üzerinde ters durmasının doğrudan fiziksel yaşam sürecinden ileri gelmesi gibi,
onların tarihsel yaşam süreçlerinden ileri gelir."
Karl Marx
Bu pasaj, ideolojinin maddi gerçekliğin bir bakıma tersi ya da karşıtı olduğu fikrine yol açmıştır. Bu anlamlandırma
çerçevesinde «yanlış bilinç" düşüncesi güç kazanmıştır.
Karl Marx
İdeoloji 2:
«Yöneten sınıfın düşünceleri her dönemde yöneten
düşüncelerdir, yani toplumun maddi güçlerini yöneten sınıf aynı zamanda entelektüel güçlerini de yönetir. Maddi üretim güçlerini kendi elinde tutan sınıf aynı zamanda zihinsel
üretimi de denetler, yani, bu sayede, genel olarak söylemek gerekirse, zihinsel üretim araçlarından yoksun olanların
düşünceleri de tabi hale gelir.»
Karl Marx
İdeoloji 3:
Marx, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı adlı yapıtının önsözünde ideoloji kavramını şöyle ele alır:
«Ekonomik temelin değişmesiyle birlikte bütün muazzam üstyapı da az çok hızlı bir şekilde dönüşür. Böylesi dönüşümler değerlendirilirken, doğal bilimin kesinliğiyle belirlenebilen üretimin ekonomik koşullarının maddi dönüşümü ile insanların bu çatışmanın bilincine vardıkları ve savaşarak çözmeye
çalıştıkları hukuksal, siyasal, dini, estetik ya da felsefi -kısaca ideolojik-
biçimleri daima ayırt etmek gerekir. Nasıl ki, bir kişiyle ilgili fikrimiz o kişinin kendisiyle ilgili ne düşündüğüne dayanmıyorsa, aynı şekilde, böyle bir
dönüşüm dönemini de o dönemin kendi bilinciyle yargılayamayız; aksine, bu bilinç, maddi yaşamın çelişkilerinden, toplumsal üretken güçler ile üretim ilişkileri arasındaki mevcut çatışmadan hareketle açıklanmalıdır»
Karl Marx
Örs, Birsen (2010). “İdeoloji, Karmaşık Dünyayı Anlaşılır
Kılmak.” 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler.
Birsen Örs (der.) içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. (s.5-45).
