4.ULUSLARARASI BÖLGESEL KALKINMA KONFERANSI BİLDİRİ KİTABI.pdf

(1)

4 ^TH INTERNATIONAL REGIONAL DEVELOPMENT CONFERENCE

PROCEEDING BOOK

21-23 SEPTEMBER 2017 TUNCELİ / TURKEY

ORGANIZERS MUNZUR UNIVERSITY

FIRAT DEVELOPMENT AGENCY

(2)

i

Editor

Asst. Prof. Dr. Ekrem AKBULUT

Prepare for Printing Res. Asst. Faruk SERİN Asst. Prof. Dr. Muhammet GÜL

Third Edition - 2017

(3)

ii

Publisher

Fırat Development Agency Malatya / Turkey

www.fka.gov.tr

ISBN: 978-605-67754-0-6

Publication Date: 29.12.2017

(4)

iii

Identifying Local Economic Development Indicators: Nuts II Regions in Turkey ... 1319 Satisfaction Levels of Vocational School Students ... 1321 Effects of information and communication technologies on development ... 1323 Rethinking the Agriculture and Livestock Sector for Local Economic Development: An

Assessment on the TRC3 Region ... 1325 International Politics and International Political Economy ... 1326 Analysis of Academic Entrepreneurship in the Framework of Smart Specialization and Fırat

Technology Park Case ... 1327 Biological Removal of Chemical Oxygen Demand from Bingol Municipal Landfill Leachate by

Using Phanerochaete Chrysosporium ... 1328 Characterization of Some Gene Zones of Ganoderma Lucidum Growing in Çukurova Region ... 1329 Genetic Characterization of Salmo Trutta Macrostigma in Munzur River ... 1331

(12)

xi

WELCOME TO IRDC’17!

The assessment of regional development practices about developments in the field of sustainable development; to which extent we comply with these developments and determination of actions to be taken for a healthier development in order to contribute to our region and our country's development have been gradually gaining more importance. The International Regional Development Conference held every two years in the TRB1 Region of the Fırat Development Agency (Bingöl, Elazığ, Malatya and Tunceli) contributes to the exchange of ideas and the establishment of a road map by bringing scientists, practitioners and researchers out of the universities together in the field of regional development. For this purpose, the first of our conference was held in Malatya in 2011, the second in Elazığ in 2013, the third in Bingöl in 2015, and the fourth of our conference will be held in Tunceli in cooperation with Munzur University and Fırat Development Agency.

In this context, we are pleased to invite you to this 4th International Regional Development Conference in Tunceli on the 21-23th of September, 2017.

(13)

xii

CONFERENCE CHAIRS

Asst. Prof. Dr. Ekrem AKBULUT Munzur University

Technology Transfer Office Coordinator

Mesut ÖZTOP

General Secretary of Fırat Development Agency

Conference Honorary Chairs

Tuncay SONEL Tunceli Governor

Prof. Dr. Ubeyde İPEK Munzur University Rector

Executive Committee

Chairman

Asst. Prof. Dr. Ekrem AKBULUT

Munzur University, Coordinator of Technology Transfer Office

Members of Executive Committee

Abdullah ŞAHİN Arzu AYTEKİN Aygün KILIÇ Bayram GÜNEŞ Bilgin ZENGİN Bülent KAR Eray Utku ÖZEK Erkan ÇELİK Faruk SERİN Ferit AK

Gülçin BEKER AKBULUT Gülderen Kurt KAYA Mesut BALIBEY Muhammet GÜL Murat KORUNUR Osman SERDAR Serkan GÜNDOĞDU Samet KAYA

Sevgi TAŞAN Sibel KORUNUR Süleyman METE Şehmus KURTULUŞ Tuğba BAYKARA Tuğba PARLAK AK Vural BALIK

Zülfü Murat DOĞAN

Lecturer Asst. Prof. Dr.

Asst. Prof. Dr.

Ast. Prof. Dr.

Asst. Prof. Dr.

Expert

Asst. Prof. Dr.

Research Assistant Asst. Prof. Dr.

Asst. Prof. Dr.

Research Assistant Lecturer

Expert Officer

Asst. Prof. Dr.

Lecturer Asst. Prof. Dr.

Expert Lecturer

Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University

Fırat Development Agency Munzur University

Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University

Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University Munzur University

(14)

xiii

Science Committee

Chairman

Prof. Dr. Bünyamin AKSAKAL

Munzur University, Faculty of Engineering

Members of Science Committee

Ahmet YATKIN Fırat University

Ajay Kumar SINGH Delhi School of Economics Alev Taşkın GÜMÜŞ Yıldız Technical University

Ali ÇAĞLAR Hacettepe University

Ali Fuat GÜNERİ Yıldız Technical University

Aykut LENGER Ege University

Bjorn Terje ASHEIM Lund University

Burak GÜNALP Hacettepe University

Cem KARAGÖZLÜ Ege University

Chien-Kuo LEE National Taiwan University Christian BJORNSKOV Aarhus University

Doğan Nadi LEBLEBİCİ Hacettepe University

Ekrem AKBULUT Munzur University

Elif Bascavusoglu MOREAU Cambridge University

Emine TAHSİN İstanbul University

Ephraim NIMNI Queen's University Belfast

Ercan UYGUR Türkiye Ekonomi Kurumu

Erdal YILDIRIM Erdem IŞIK

Munzur University Munzur University

Erinç YELDAN Bilkent University

Erkan ÇELİK Munzur University

Erkan ERDİL Ortadoğu Teknik University

Erkan Turan DEMİREL Fırat University

Erol TAYMAZ Ortadoğu Teknik University

Ewa GLINSKA Bialystok University of Technology Fahrettin YÜKSEL Munzur University

Fatma ONUR INCE Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Filiz KARTAL Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü

Fulya BENZER Munzur University

Grace KIM Duke University

Gülçin BEKER AKBULUT Munzur University Gülen ELMAS ARSLAN Gazi University

Gülten GÜMÜŞTEKİN Çanakkale Onsekiz Mart University

Hatice KARAÇAY Hacettepe University

Helen THEODOROPOULOU Harokopio University of Athens Jason S.ENIA Sam Houston State University Jose R. Pires MANSO University of Beira Interior

Kenan PEKER Fırat University

Kestutis DUOBA Kauno Technologijos Universitetas

Lale KABADAYI Ege University

Lütfi ERDEN Hacettepe University

(15)

xiv

Muhammet GÜL Munzur University

Muharrem İNCE Munzur University

Muhittin ACAR Hacettepe University

Mustafa DÖRÜCÜ Munzur University

Muzaffer AŞKIN Munzur University

Müjde Ker DİNÇER Ege University

Nadir ÖCAL Ortadoğu Teknik University

Neşe KUMRAL Ege University

Nihal TUNCER TERREGROSSA İstanbul University

Nilgün ONGAN İstanbul University

Nor'ain Haji OTHMAN Universiti Teknologi Mara

Numan YILDIRIM Munzur University

Nuran CIKCIKOĞLU YILDIRIM Munzur University Olcay KAPLAN İNCE Munzur University

Rahmi AYDIN Munzur University

Rhonda L. CALLAWAY Sam Houston State University

Robert HUGGINS Cardiff University

Rosalind JONES University of Birmingham

Ryan UNDERDOWN Lamar University

Sadi UZUNOĞLU Trakya University

Sedat KOLUKISA Munzur University

Selim CEMALGİL Munzur University

Serdar SAYAN TOBB Ekonomi ve Teknoloji University Shaya'a OTHMAN Universiti Teknologi Mara

Shigeki YOKOI Nagoya University

Süleyman YÜKÇÜ Dokuz Eylül University Szymon TRUSKOLASKI Poznan University

Tamara WAGGENER Sam Houston State University Teoman PAMUKÇU Ortadoğu Teknik University

Türker SUSMUŞ Ege University

Uğur ÖMÜR GÖNÜLŞEN Hacettepe University Ülkü ÖZBEY

Vikinta ROSINAITE

Munzur University

American University of Middle East Vilmante KUMPIKAITE Kaunas University of Technology Wojciech PIOTROWICZ Said Business School

Yahya TAŞGIN Munzur University

Yaşar UYSAL Dokuz Eylül University

Zülkif YALÇIN Munzur University

(16)

xv

Session Moderators

Prof. Dr. Alaeddin YALÇINKAYA Prof. Dr. Ali Yılmaz GÜNDÜZ Prof. Dr. Asaf VAROL

Prof. Dr. Aydın BÜYÜKSARAÇ Prof. Dr. Ayten ÖZTÜFEKÇİ ÖNAL Prof. Dr. Bülent EKER

Prof. Dr. Bülent ŞEN

Prof. Dr. Bünyamin AKSAKAL Prof. Dr. Ercan UYGUR

Prof. Dr. Fulya BENZER Prof. Dr. İrfan KALAYCI Prof. Dr. Kenan PEKER Prof. Dr. Lutfiye ÖZDEMİR Prof. Dr. Mustafa DÖRÜCÜ Prof. Dr. Muzaffer AŞKIN Prof. Dr. Naim SAĞLAM Prof. Dr. Rahmi AYDIN Prof. Dr. Sedat KOLUKISA Doç. Dr. Sabit MENTEŞE

Doç. Dr. Serpil KURT HABİBOĞLU

(17)

xvi

CONFERENCE INFO

Conference Venue

Aktuluk campus of Munzur University is compact and all facilities can be reached on foot.

The opening session and the keynote talks on Thursday morning and Friday afternoon will take place in the Hall 1. Parallel sessions on Thursday and Friday will take place in the Hall 1, Hall 2, Hall 3, Hall 4 and Hall 5.

Adres / Addresses

Munzur University Technology Transfer Office 62000 Aktuluk, TUNCELİ / TURKEY

Web: www.bolgeselkalkinmakonferansi.org Phone: +90 428 213 15 01

Faks / Fax: +90 428 213 18 61

(18)

xvii

KEYNOTE SPEAKERS

Prof. Dr. Ercan UYGUR

Turkish Economic Association / Chairman of the Board Title: Household Income Distribution and Savings

Sanford G. Henry

Asset Solution / Senior Advisor

Title: Developing Regional Power Concept: European Experience

(19)

xviii

Mehmet ÖĞÜTÇÜ

Global Resources Partnership / Founder & CEO

Title: International Dimension of Regional Development

KEYNOTE SPEAKERS

Prof. Dr. Şahin ALBAYRAK

Berlin Technical University / Chief Executive Director of Advanced ICT Research Centre

Title: Social and Economic Effects of Digital Transformation

Prof. Dr. Bülent EKER

Namık Kemal University/ NKU TDZ General Manager Title: Clustering Studies and Impacts on Development

(20)

xix

Prof. Dr. Alaeddin Yalçınkaya

Marmara University / Head of International Relations Department

Title: Globalization in Spring 2017-Unconventional Developments in the Scope of Regionalization

KEYNOTE SPEAKERS

Prof. Dr. Ayşegül AKDOĞAN EKER

Yıldız Technical University / Machine Material and Manufacturing Technology

Title: The Effects of Engineering Materials Studies on Technological Development

Mevlüt ÖZEN

Central Black Sea Development Agency / General Secretary

(21)

xx

Title: Smart Specialization Strategy in Regional Development

KEYNOTE SPEAKERS

Orhan KARAL

Karafırın Chairman of the Board Title: Enterprise in Rural Development

Zeki Cumhur DOĞAN Financial Adviser

Title: The Role and Training of Youth in Regional

(22)

xxi

Development

(23)

1

FULL TEXT ORAL

PRESENTATIONS

(24)

2

Interesting Developments in the Context of Globalization- Regionalism in 2017

2017 Baharinda Küreselleşme – Bölgeselleşme Kapsaminda Ezber Bozan Gelişmeler

Alaeddin YALÇINKAYA¹

Abstract - The importance of regional co-operation in economic and social development is the prominent stages of the second half of the 20th century. With the colonial countries gaining independence, the problems of the market and raw materials of the former colonialist countries have been increasing, and the regional integration practices have become gradually important. The integration of the former colonialist countries was more successful, as was the case with the EU or NAFTA cases, and the successes of the developing ones were not much seen. On the other hand, countries that have developed in the globalization process, which means losing the meaning of borders in the international economy, have more production capacity and marketing tools have become more profitable. For an economy that might not even meet its own needs, the growing of borders has become the target of more imported goods, which means that even the current inadequate production system has collapsed. At this stage, countries that have entered successful regional integration have been able to use the globalization process in their own interests. Thus, the gap between the developed countries and the others was constantly opened in terms of total national income, per capita national income and other socio-economic indicators. The general advantages of regional integration, as well as the orientation policies of the institutions and rules of globalization, have broadened the gap between the north-south (rich and poor) countries. On the other hand, the rhetoric of anti- regionalizm and anti-globalization, which Trump, which started as a US president in 2017, was introduced during the election campaign period. In this sense, the rumors of Britain's decision to leave the European Union after the referendum are ongoing. On the other hand, Turkey, which wants to protect the will on the way to membership of the EU, seems to have completely changed the roles and the sides of the last century's free market, the national borders as much as possible, environmentalism and so on. While the policies and reasons for the examples mentioned in the communiqué are discussed, the lessons that developing countries, especially Turkey, should take from this process are being analyzed. At this stage, efforts are being made to identify threats and opportunities, while long-term plans, assessments and strategies are addressed.

Keywords: Globalization, Regional Integration, EU, NAFTA, USA, China, Turkey

Özet - Ekonomik ve sosyal kalkınmada bölgesel işbirliğinin önem kazanması 20. Yüzyıl ikinci yarısının belirgin aşamalarındandır. Sömürge ülkelerinin bağımsızlığını kazanmasıyla eski sömürgeci ülkelerin pazar ve hammadde sorunu gittikçe artmış, bu aşamada bölgesel entegrasyon uygulamaları daha da önem kazanmıştır. Sanayi devrimini gerçekleştirmiş, AB veya NAFTA üyesi örneklerde olduğu gibi genellikle eski sömürgeci ülkeler arasındaki entegrasyon daha başarılı olmuş, gelişmekte olanlar arasındaki girişimlerde benzer başarı pek görülmemiştir. Öte yandan uluslararası ekonomide sınırların anlamını kaybetmesi demek olan küreselleşme sürecinde gelişmiş, daha fazla üretim kapasitesine ve bunu pazarlama araçlarına sahip ülkeler, bu süreçten daha kazançlı çıkmışlardır. Kendi ülke ihtiyaçlarını dahi karşılamayan bir ekonomi için sınırların kalkması daha fazla ithal ürünlerin hedefi olmaya yol açmış, mevcut yetersiz üretim sisteminin dahi çökmesi anlamına gelmiştir. Bu aşamda başarılı bölgesel entegrasyona giren ülkeler, küreselleşme sürecini de kendi çıkarları yönünde kullanma becerisini göstermiştir. Böylece gelişmiş ülkelerle diğerleri arasında toplam milli gelir, fert başına düşen milli gelir ile diğer sosyo-ekonomik göstergeler açısından aradaki makas açılmıştır. Gerek bölgesel entegrasyonun getirdiği genel avantajlar gerekse küreselleşme kurum ve kurallarını istediği gibi yönlendirme politikaları, kuzey-güney (zengin-fakir) ülkeleri arasındaki uçurumu genişletmiştir. Buna karşın 2017’de ABD başkanı olarak göreve başlayan Trump’ın daha seçim kampanyası döneminde dile getirdiği bölgeselleşme ve küreselleşme karşıtı söylemleri, uygulama aşamasına geçmiştir. Bu anlamda İngiltere’nin referendum sonucu Avrupa Birliği’nden çıkma kararının sarsıntıları sürmektedir. Buna karşın AB’ye üyelik yolundaki iradesini korumak isteyen Türkiye, uluslararası ticaretin liberalleşmesini (küreselleşmeyi) savunan Çin ve benzeri örneklere bakıldığında geçen yüzyılın serbest piyasa, ulusal sınırların olabildiğince etkisini kaybetmesi, çevrecilik gibi konularda roller ve

1 Prof.Dr., Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, alaeddinyalcinkaya@gmail.com Bu bildiri davetli konuşmacı oturumunda sunulmuştur.

(25)

3

tarafların bütünüyle değiştiği görülmektedir. Tebliğde belirtilen örnekler çerçevesindeki politikalar ve bunların nedenleri tartışılırken başta Türkiye olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin bu süreçten alması gereken dersler analiz edilmektedir. Bu aşamada tehditler ve fırsatlar belirlenmeye çalışılmakta buna karşın uzun vadeli planlar, değerlendirmeler ve stratejiler ele alınmaktadır.

Anahtar kelimeler: Küreselleşme, Bölgesel Entegrasyon, AB, NAFTA, ABD, Çin, Türkiye

GİRİŞ

II. Dünya Savaşı sonrası, eski sömürgecilerin uluslararası örgütleri veya entegrasyon politikalarını, yeni sömürü/ekonomik avantajlarını sürdürme stratejisine araç edinmişlerdir. Küreselleşmeye giden yolda bölgeselleşme politikaları, eski sömürgeciler açısından son derece etkili ve başarılı sonuçlar vermiştir.2 En başarılı örneği olarak Batı Avrupa’nın sanayileşmiş ülkelerinin kendi aralarında Avrupa Birliği’ne (AB) giden yolda ekonomik entegrasyon kurmaları, böylece üçüncü ülkelere karşı daha avantajlı duruma geçmeleri, aynı zamanda eski sömürgelerden daha fazla kaynak aktarımı ile bu ülkeleri pazar olarak kullanma stratejilerine destek olmuştur. Benzer durum, üç Kuzey Amerika ülkesi ABD, Kanada ve Meksika arasında oluşturulan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA) için de geçerlidir.

Bununla beraber dünyanın hemen her bölgesinde gelişmekte olan ülkeler arasında kurulmuş olan ekonomik işbirliği veya entegrasyon amaçlı örgütlerin başarıları genellikle sınırlı kalmıştır.

AB’ye sonradan katıldığı halde örgütün önemli ülkelerinden biri haline gelen İngiltere’nin 2016’da bu örgütten ayrılma (Brexit) sürecine girmesi, emperyalizm-işbirliği-yeni sömürgecilik gibi kavramlar açısından tereddütlere yol açmıştır. Öte yandan, İngiltere’nin eski sömürgeleri arasında kurmuş olduğu İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) örgütü, aslında yeni sömürge düzeninin önemli ayaklarından olup bu bağlamda AB ile ilişkilerde sorunlar yaşanmaktaydı. Buna karşın, Brexit konusunda referandumun az bir farkla ayrılma yönünde sonuçlanmasından sonra gerek İngiltere’yi yönetenler gerekse iş dünyası, yatırımcılar, aydınlar arasında büyük bir şaşkınlık, hatta bu sonucun ortaya çıkmasındaki katkılarından veya ihmallerinden dolayı pişmanlık emareleri görülmektedir. İç ve dış politikada prestijin son derece önemli olduğu bu ülke açısından 2017 şartlarında Brexit’ten dönüş sözkonusu olmadığı halde, İngiltere-AB arasında, AB üyeliği ilişkilerinin bir adım gerisinde muhtemelen Gümrük Birliği veya Serbest Ticaret Bölgesi benzer bir entegrasyonun devam edeceği tahmin edilmektedir.3 Esasen İngiltere’nin Eurozone ve Schengen vize bölgesine dahil olmadığı dikkate alındığın, Kıta Avrupası açısından bu ‘sorunlu üye’ için daha uygun bir statü fırsatı ortaya çıkmış demektir.

Ocak 2017 itibariyle ABD başkanlık koltuğuna outran Trump’ın küreselleşme/bölgeselleşme karşıtı söylemlerini uygulama alanına koyma girişimleri de şaşkınlıkla karşılanmıştır. Her ne kadar seçim kampanyası boyunca bu yöndeki vaatleri ile başkanlığa yürümüş olsa da Beyaz Saray’a gelince bunların unutulacağı beklenmekteydi. Öte yandan fert başına düşen milli geliri, sosyo-ekonomik göstergeleri açısından az gelişmişlik özelliği gösteren, yükselen güç durumundaki Çin’in aksi yönde, daha fazla liberalleşmeyi destekleyen politikaları batının başta iktisat ve siyaset olmak üzere genel olarak sosyal bilimler alanında bilinen ezberlerine darbe vurmuştur. Benzer durum, çevre açısından da sözkonusu olup sanayileşmenin bedeli olarak atmosfere daha karbon gazı salınımını sınırlamayı ve azaltmayı amaçlayan 2015 Paris Çevre Sözleşmesi’ni Çin desteklediği halde liberal, katılımcı, çevreci, sivil toplum kuruluşlarının son derece güçlü ve etkili olduğu ABD’nin başkanı Trump bu sözleşmeden çekilme kararı almıştır.

2 Tebliğin sunulduğu “4. Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, 21-23 Eylül 2017, Tunceli” etkinliğinde geçen

‘bölgesel” kavramı, konferans konuları dikkate alındığında daha çok ülke yani Türkiye içinde farklı bölgeleri kastetmektedir.

Buradaki ‘bölgeselleşme’ ise birçok ülkenin yer aldığı aynı coğrafi bölgede, farklı devletlerin entegrasyonu anlamına gelmektedir. Bununla beraber, örneğin tebliğde işaret edildiği üzere Doğu Anadolu’nun kalkınması ile bu bölgeye komşu ülkeler İran, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ile Türkiye arasında dostluk, eşitlik ve iyi komşuluk esasına dayalı ekonomik entegrasyon arasında paralellik sözkonusudur. Bu bağlamda ‘bölgesel politikalar’ın, ülke içi boyutu ile komşu ülkeler arasında olanı arasında doğrusal ilişki bulunmaktadır.

3 Başlıca entegrasyon (ekonomik birleşme) aşamaları şunlardır: Tercihli Ticaret Anlaşmaları, Serbest Ticaret Bölgesi (FTA), Gümrük Birliği, Ortak Pazar, Ekonomik ve Parasal Birlik (Karluk, 2014: 505-517).

(26)

4

Tebliğde küreselleşme, liberalizm ve çevre duyarlılığı gibi batı çıkışlı politikalar kısaca ele alındıktan sonra günümüzde özellikle ABD merkezli yönelişler tahlil edilmektedir. Bu bağlamda sömürgecilik- yeni sömürgecilik politikalarının 2017 itibariyle karşılaştığı sorunlara ve gerçeklere değinilmektedir.

İletişim ve ulaşımdaki gelişmeler sonucu, sömürgecilik temelli uygulamaların geri teptiği, en azından eskisi kadar başarılı olamadığı çağımızda, reel-politik gerçeklerin, ağılıklı olarak uluslararası politik ekonomi şartlarının çok daha etkili hale geldiğine işaret edilmektedir. Bu süreçte başta Türkiye için olmak üzere gelişmekte olan veya yükselen güçler arasında bulunan devler açısından bölgeselleşme veya küreselleşme politikalarındaki tereddütler ile bu konudaki öneriler tartışılmaktadır. Bu gerçekler açısından ülke içi bölgesel kalkınma boyutuna değinilmektedir. Bölüm sınırıları dahilinde belirtilen konuların kâfi derecede tartışılması, tahlili ve bu konudaki önerilerin değerlendirilmesi mümkün olmasa da bu başlıkların önümüzdeki dönem Uluslararası İlişkilerin, özelikle de Uluslararası Politik Ekonominin temel sorunları olduğunu belirtmek gerekmektedir.

KÜRESELLEŞME VE ULUSAL EKONOMİ

21. yüzyıl uluslararası ilişkilerinin ana rengi durumundaki küreselleşme, önemli ölçüde uluslararası örgütlerde kendisini göstermektedir. Bu kapsamda, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ile bu örgüt kuralları çerçevesindeki kurumlaşmalar başta gelmektedir. Küreselleşme, bir anlamda devletler arasındaki sınırların etkinliğini kaybetmesiyle, mal, hammadde, finans kaynakları, üretim unsurları ve hizmetlerin ülkeler arasındaki dolaşımını çok daha akışkan hale getirmiştir. Küreselleşme ile bunun aracı durumundaki bölgeselleşme ilişkilerinin ana zeminini uluslararası örgütler meydana getirmiştir.

“Kuvvet haktır” dönemi geride kalıp, “uluslararası hukuk”un hiç değilse uyulması gerekli biçimsel kurallar halinde günümüzde varlığının kabul edilmesi sonucu geçen yüzyılın sömürgeci devletleri günümüzde bu kuruluşlar üzerinden kaynak ve refah transferini gerçekleştirme yoluna girmişlerdir.

Gelişmekte olan veya geri kalmış ülkeler de yine bu tip örgütler aracılığı ile ayakta kalmayı, kendini savunmayı denemektedir. Bununla beraber birçok ülkenin istemese de üye olunan bu örgütler üzerinden zenginlere kaynak aktarmak zorunda kaldıkları önemli bir gerçektir.

Bir uluslararası örgütün kuruluşu sürecinde, ilgili devletlerin bu istikametteki görüş ve politikalarının bileşkesi durumundaki kurucu antlaşma imzalamaları gerekmektedir (Doğan, 2016, 419). Genellikle bu tür mutabakat ile oluşum yoluna giren “uluslararası örgüt” üzerinden yeni ilişkiler kurulacak, mevcut ilişkiler geliştirilecek ve sözleşme hükümleri çerçevesinde hedeflenen entegrasyona gidilecektir. Bu bağlamda örgütleşme, ilişkilerin ilerlemesi, kurumsallaşması ve süreklilik kazanmasında pilot kabini fonksiyonunu yerine getirmektedir.

Uluslararası Hukuk’un asli kaynaklarından sayılan antlaşmalar, tıpkı iç hukuktaki kanunlar gibi bir takım maddi veya şekli süreçlerden geçerek olgunlaşırlar (Gündüz, 2013, 14). Kurucu sözleşmede belirlenen kurallar uygulandığı, üyeler arasında güven ve işbirliği yerleştiği oranda örgütün başarılı olma şansı artar. Genel olarak Uluslararası Hukuk kaynağı, özel olarak bir örgütün kuruluş belgesi olarak uluslararası sözleşmenin hazırlanma ve yürürlüğe girme sürecinde uyulması gereken kurallar, BM Şartı yanında Viyana Sözleşmeler Hukuku Sözleşmesi ve diğer ilgili belgelerde düzenlenmektedir. Öte yandan sözkonusu sözleşmenin, dolayısıyla uluslararası örgütün başarılı olması için gerekenlerden biri de bu mutabakata toplumsal, siyasal, kültürel ve ekonomik çevrenin gerçekten ihtiyacı olması, böyle bir düzenlemeye talebin bulunmasıdır. Bu anlamda sözleşmenin oluşturduğu kurumlar ve ilişkiler düzeni, ilgili ülkelerin sosyal ve siyasal gerçekleriyle çelişmemeli, varsa alandaki sorunları çözmeli, ihtiyaçları karşılamalı, halkın refah ve huzuruna, maddi ve manevi bakımdan katkıda bulunmalıdır. Bunun tersi durumundaki sadece sömürgeci veya zengin yahut güçlü ülkelerin çıkarlarını gözeten, diğerlerinin sömürülmesine aracı olan sözleşme veya kurumsallaşmaların günümüzde etkinliğinin gittikçe azaldığı görülmektedir. Bu bağlamda üye ülke/ülkeler içinde sadece yatırımcıları veya güçlüleri gözeten, onların daha fazla kazanmalarını önceleyen yapılaşmalar, bir süre sonra toplumsal istikrarsızlığa kapı aralayıp, bu yöndeki örgütleşmeyi de başarısız kılar. AB üyelik sürecinde özellikle zayıf aday ülkelerin geçiş döneminde çeşitli programlarla desteklenmesi, üyelikle birlikte ilgili sektörlerin veya toplumsal

(27)

5

kesimlerin en az zayiatla entegrasyon sürecine girmesinin temelinde önemli ölçüde bu kaygı bulunmaktadır (Reçber, 2012) 51-58).

Tıpkı iç hukuktaki düzenlemelerin toplumsal gerçekleri dikkate aldığı ve mevcut şartlar, ihtiyaçlar ve taleplerin doğru belirlenip yerinde düzenlemeler oluşturulduğu oranda başarılı olabildiği gibi uluslararası hukuk sözleşmeleri de sözkonusu ülkelerin sosyal yapıları, ekonomik gerçekleri yanında uluslararası sistemin özelliklerini de dikkate aldığı oranda başarılı olabilmektedir. 20. Yüzyılın ikinci yarısında örneği sıkça görülen daha çok gelişmekte olan ülkelerin öncülüğünde ve merkezi ülkelerin çıkarlarıyla uyumsuz görülen örgütleşmeler, uluslararası sistem gerçeğini göz ardı ettiğinden genellikle başarısız olmuşlardır. Bu yönüyle azgelişmiş ülkelerin bir araya gelerek mükemmel bir kurucu sözleşme ile kurdukları teşkilatlar, genellikle fonksiyonel olamamışlardır. Masa başında idealist hedeflerle yüklü bir kurucu sözleşmenin çok iyi bir şekilde kaleme alınması başarılı olması için kâfi gelmemektedir.

Esasen finansal, askeri ve siyasi gücü ile genellikle eski sömürgeci, gelişmiş ülkeler azgelişmiş devletler arasında çatışmaları körüklemiş, işbirliğini önlemek için çeşitli stratejiler geliştirmiştir (Canbolat, 2004, 39). Demokrasi tecrübesi olmadığı halde azgelişmiş ülkelerin, kendi toplumsal gerçekleri ve siyasal kültürünü yok sayarak demokratik anayasa metni hazırlamaları sonucu başarılı bir demokratik yönetimlerin kurulmadığının birçok örnekleri bulunmaktadır (Sokullu, 2015, 102). Bu gibi ülkelerde siyasi istikrarsızlığın sebebi olarak daha çok sosyo-ekonomik yapı gösterildiği halde, büyük güçlerin müdahaleleri, iç barışı hedef alan kışkırtma, hedef kitleleri kullanma ve bu yönde örgütlenmelere gitmenin de önemli rolü olduğu bilinmektedir. Bu durum, önemli ölçüde, merkezi güçlerin yer almadığı veya onlara karşı kurulmuş örgütleşmelerde de yaşanmaktadır.

Ulusal ekonomi, devletin kendi imkânlarıyla doğal kaynaklarının işletilmesini, yatırımlarını ve imalat sektörünü planlaması, üretmesi, teknolojik gelişmeleri sağlaması ve halkının ihtiyaçlarını karşılaması anlamında kullanılmaktadır. Bu anlamda bir başka ülkeden hammadde, sermaye, teknoloji transferi sözkonusu olmadığı gibi yine başka bir ülkeyi pazar veya sömürü hedefli hammadde kaynağı olarak görmemektedir. Ulusal ekonominin pazar veya hammadde kaynağı yanında teknoloji, bilimsel gelişme veya tasarruf-yatırım boyutları da bulunmaktadır. Bu anlamda ilk sanayi devrimini yapan ülkeler İngiltere, Fransa veya Hollanda, aynı zamanda önde gelen sömürgecilerdir. Bu ülkelerin sanayileşme sürecinde örneğin başka bir ülkeden kredi alarak/faiz ödeyerek sanayilerini kurmamışlardır. Bu bağlamda günümüzde kalkınmayı hedefleyen ülkelerin yetersiz kaynak gerekçesiyle başka ülkelerden finansal destek alarak uluslararası ticarette rekabet etmeleri oldukça zordur. Bununla beraber geçiş sürecinde daha çok çalışma, daha az kâra razı olma hatta zararına üretim, iç tüketimde öz veri ile ihracatı daha fazla güçlendirme gibi stratejiler sözkonusu olmuştur. Bu bağlamda yükselen güçler Çin veya Hindistan önemli örneklerdendir.

Sanayileşme kervanına sonradan katılan ülkelerin tüketim açısından ulusal, ihracat yönüyle küreselleşme stratejileri, 21. Yüzyıl uluslararası sistemini açıklayabilecek önemli saptamalardandır. Çin açısından fert başına düşen milli gelirin son derece düşük, sosyal güvenlik haklarının oldukça geri, diğer sosyo-ekonomik göstergelerin kifâyetsiz olması, aslında bu ülkenin ekonomik büyümesinin temellerini oluşturmaktadır. Mevcut kaynakların en verimli bir şekilde planlanması, bu kapsamda Ar-Ge’nin olabildiğince desteklenmesi, dış yatırımların ise ihracat yapma gibi ilave avantajlarla ülkeye çekilmesi ulusal ekonomi-küreselleşme avantajları arasındaki ilişkileri lehine kurmanın zeminini oluşturmuştur.

Belirtmek gerekir ki Çin veya Hindistan gibi yükselen güçlerin “ulusal ekonomi” kapsamında değerlendirilebilecek politikaları aslında önemli ölçüde bölgesel/küresel özelliklere de sahiptir. Çünkü bu ülkelerin nüfusu, örneğin AB üyelerinin toplam nüfusundan kat kat fazladır. Bu anlamda toplam nüfus, gayr-i safi milli hâsıla, yüzölçümü gibi göstergeler dikkate alındığında aynı zamanda hammadde, pazar, istihdam, eğitim ve araştırma kapasitesi gibi unsurlar da ortaya çıkmaktadır.

Türkiye örneğinde olduğu gibi orta ölçekli ülkelerin ulusal ekonomi ve küreselleşme arasındaki dengeleri son derece önemli olup, küresel veya bölgesel örgütlerdeki ilişkileri hassasiyet göstermektedir.

Belirtmek gerekir ki diğer sosyal ve ekonomik göstergeler yanında Türkiye’nin jeopolitik konumu, bütün aleyhteki düzenlemelere rağmen AB ile Gümrük Birliği’nden avantajlı çıkmasına yol açmıştır.

Bu bağlamda Türkiye’nin 1980’ler öncesinde olduğu gibi ithal ikameci sanayileşme temelli ulusal ekonomi ağırlıklı politikalara dönmesi savunulamaz. Bununla beraber gerek AB ve diğer bölgesel

(28)

6

örgütleşmelerle gerekse DTÖ çerçevesindeki ilişkilerinde iç ve dış şartları dikkate alan yeni düzenlemelere gitmek, mevcut sözleşmeleri güncellemek ihtiyacı her geçen gün artmaktadır.

Yukarıda belirtildiği üzere küreselleşme, ulusal sınırların kalkması ile her türlü ticari ürünün uluslararası piyasada serbestçe dolaşması anlamına gelmektedir. Bu kapsamda hammadde, tarımsal veya hayvansal ürünler, endüstriyel ürünler yanında emek, sermaye, teknoloji, kültür ve sanat ürünleri, telif hakları maddi ve manevi özelliği olan emtia açısından gümrük engelinin ortadan kalkması veya en aza indirilmesi sözkonusudur. Bu anlamda ulusal sınırların etkinliğinin zayıflaması, sadece gelişmiş ülkeler için değil gelişmekte olan veya azgelişmiş ülkeler için de geçerlidir.

İlk bakışta bütün ekonomilerin eşit şartlarda entegrasyonu olarak müspet kabul edilen bu süreç aslında sadece başka ülkelere satabilecek ürünleri olanlar açısından olumludur. Gerekli veya yeterli eğitim, endüstriyel kapasite, hammadde ve üretim imkânları olmayan ülkeler, küreselleşme sürecinde mevcut yetersiz üretim imkânlarının, dolayısıyla ulusal ekonomik kapasitesinin yok olması tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Bundan dolayı DTÖ kapsamındaki düzenlemelerde, birçok azgelişmiş ülkenin ilgili sektörlerine veya mal gruplarına göre istisnalar sözkonusu olmakta, genellikle ilgili ülkelerden gelen bu yöndeki talepler geçiş sürecinde kabul edilmektedir.

TRUMP’IN EKONOMİ POLİTİĞİ

Kasım 2016’da gerçekleşen başkanlık seçiminde adaylardan Donald Trump başkanlık koltuğuna oturmuş ve 2017 başında göreve başlamıştır. ABD tarihinde Cumhuriyetçiler, daha muhafazakâr olup kurulu düzeni sürdürme, özellikle eski dünya olarak bilinen Afro-Avrasya’da hammadde-pazar oluşturmaya dayalı çıkarlarını azamiye çıkarma, bu anlamda yayılmacı, saldırgan, emperyalist politikalarda Demokratlardan bir adım önde olma özellikleriyle bilinir. Demokratlar ise daha izolasyonist politikaları tercih etmekte olup daha 19. Yüzyıl başlarında başkan Monroe’nün ismiyle anılan “Monroe Doktrini”, ABD’nin eski dünyadaki kavgalara/rekâbete karışmadan sadece kuzeyi ve güneyi ile Amerika kıtasına odaklanması, bu bağlamda Avrupa’nın da Amerika’ya karışmaması temelli politikaları tercih ederler. Özellikle son dönemlerde genellikle iki dönem Cumhuriyetçi iki dönem Demokrat başkanların Beyaz Saray’da ikâmeti, Cumhuriyetçi başkanların ülke kaynaklarını heba ettiği yayılmacı politikaların Demokrat başkanlar döneminde revize edilmesi, kabuğuna çekilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu bağlamda ikişer dönemlik Clinton-Bush-Obama başkanlıklarında bu politikalar net olarak izlenebilir.

Oğul Bush döneminde gerçekleşen Afganistan ve Irak’a asker gönderilmesine karşın, Obama döneminde önemli ölçüde bu bölgelerdeki askerler geri çekilmiştir. Obama’nın pasiflikle suçlanması aslında Demokrat-Cumhuriyetçi sürecin doğal bir sonucudur. Buna karşın Beyaz Saray’a Cumhuriyetçi bir başkanın gelmesiyle ABD’nin yeniden yayılmacı politikaları girişeceği beklenmekteydi.

Daha seçim kampanyası döneminde Trump bu konuda ezberleri bozarak bir Demokrattan daha fazla içe kapanma (izolasyonist) stratejilerini savunmuştur. Bu bağlamda başka ülkelerin içişlerine karışmaya, istihbarat örgütleri üzerinden ülke ve bölge politikalarına müdahale etmeye şiddetle karşı çıkmış, başkan olunca bunlara son vereceğini söylemiştir. Başkanlık kampanyası devam ederken Türkiye’de gerçekleşen 15 Temmuz 2016 başarısız darbe girişimi sonrasında, mevcut yönetimi suçlar tarzda bu girişimin arkasında “13 CIA görevlesinin bulunduğu” duyurusunu daha sonra silmiş olsa da benzer ifadeler, Trump’ın farklı bir Cumhuriyetçi olduğunu her fırsatta göstermiştir. Bunun yanında ABD’nin Asya-Pasifik veya AB ile entegrasyon girişimlerini durdurma veya yavaşlatma, Demokrat başkanların dahi karşı çıkamayacağı Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi’nden (NAFTA) çekilme, Meksika ile arasına duvar örme gibi vaatler 2017 ile birlikte uygulama alanına konulmaya çalışılmıştır (O’Grady, 2017).

Belirtmek gerekir ki NAFTA üyesi ABD ve Kanada arasında siyasi sınırların yok sayılarak ülkenin doğusu ve batısı arasında karşılıklı kereste ticaretinin serbest bırakılmasından dolayı her iki ülkenin elde

(29)

7

ettiği kazanç, küreselleşme-bölgeselleşme bağlamındaki derslerde örnek başarılı vak’a olarak sunulmuştur. Bu iki komşu ulusal ekonomi mantığı çerçevesinde bir bölgedeki fazla kerestesinin binlerce kilometre ötedeki başka şehirlerine taşınacağına birkaç yüz kilometre ile komşusuna satılmakta ve komşusundan alınmakta, böylece her iki ülkede ilave ulaşım masraflarından kurtularak daha fazla refaha ulaşmaktadır. Buna karşın Trump’ın Kanada’dan gelecek kerestelere vergi uygulaması Kanada ile ilişkilerde olduğu gibi ülkenin genel ekonomik çıkarları açısından da tartışma konusu olmuştur (McNabb, 2017). Belirtmek gerekir ki Trump’ın genel anlamda küreselleşme karşıtı politikaları tartışma konusu olduğu halde ülke içinde de belirli bir desteğe ulaşmıştır.

Küreselleşme tanımı çerçevesinde üreten, sanayileşmiş, zengin ülkelerin diğerlerini daha fazla sömürü aracı olduğu kabul edildiği halde Trump daha propaganda döneminde bunun kendi ülkesi aleyhine olduğunu deklare etmiş ve başkanlık koltuğuna oturmuştur. Bununla beraber Beyaz Saray’da ilk yılını doldurmadan önemli sorunlarla karşılaşmış, bu bağlamda halen güvenilir ve problemsiz bir çalışma ekibi oluşturma sorunuyla boğuşmaktadır.

Küreselleşme politikaları kapsamında mütalaa edilebilecek diğer önemli geri adım ise Trump’ın 2015 Paris Sözleşmesi’nden imzasını çekme girişimidir (Galston, 2017). Gittikçe artan çevre duyarlılığı aslında küresel politikaların ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Belirtmek gerekir ki Trump’ın çevre karşıtı politikaları ABD kamuoyunda tartışma konusu olduğu halde bu alandaki tepki son derece yetersiz kalmıştır. Halbuki sözkonusu sözleşme küreselleşen dünya ekonomileri sürecinde batı rasyonalitesinin ulaştığı önemli bir başarı olup öncelikle sivil toplum kuruluşlarının son derece gelişmiş olduğu ABD’de toplumsal çevre bilinciyle buna dört elle sahip çıkılması beklenmekteydi. Aslında bu ülkede de farklı kanallardan ve çevrelerden birçok tepki gelmiştir. Ancak önde gelen ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları bu süreçte caddelere dökülmedi, sosyal medyayı sarsacak kampanyalar başlatmadı, insan ve çevre hakları kuruluşları konuyu yargıya götürecek girişimlerde henüz bulunmadı. Bir bakıma, küreselleşmeden zarar gördüğüne inanan yığınlar sessizce bu gelişmeden çıkar sağlamayı beklemektedir.

1997’de benzer amaçlarla imzalanan Kyoto Protokolü’ne de ABD katılmakta direnmiş, Senato bu sözleşmeyi onaylamamıştır (Aschwnaden, 2015). 2015 Paris belgesi ise, Obama tarafından Senato’yu devreden çıkarmak üzere sözleşme değil de anlaşma formatında hazırlanmıştır (Arı, 1997, 91). Bu çerçevede başkanın belgeyi imzalayarak Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği’ne göndermesi, ABD’nin buna katılması anlamına gelmektedir. Nitekim başkanlık kampanyasının başından itibaren Trump’ın bunu reddetmesine rağmen Obama sözkonusu belgeyi olabildiğince geciktirerek Ağustos 2016’da imzaladı, böylece ABD buna katılmış oldu. Aynı süreç sözleşmeden çıkış için de geçerli olup Senato’nun onayına başvurmadan yeni başkanın sözleşmeden çekildiğini BM’e bildirmesiyle çıkış süreci başlamıştır. Bununla beraber yine belge hükümlerine göre anlaşmanın yürürlüğe girmesinden itibaren üç yıldan önce taraflardan birinin bundan ayrılması sözkonusu değil. Bu durumda Turmp eğer Beyaz Saray’da oturabilirse ancak dönemin sonuna doğru böyle bir yazı yazabilecek. Kyoto sürecince ABD Senatosu’nun daha Trump’tan önce çevre karşıtı tutumu dikkate alındığında bu anlamda küreselleşme karşıtı duruşunu vurgulamak gerekmektedir. Bu yönüyle Trump, aykırı başkan olarak görülse de önemli ölçüde ABD kurumlarının ve temsilcilerinin sesi durumundadır.

Belirtmek gerekir ki çevre kirliliğinin en büyük sorumlusu sanayi devrimini daha 19. Yüzyılda gerçekleştirebilmiş olan zengin, batılı ülkelerdir. Sanayi devriminin maliyeti olarak sadece kendi ülkeleri değil atmosfer, denizler ve karalar ile dünyanın birçok yeri yaşanmaz hale getirilmiştir.

Günümüzde ağır (kömür, demir-çelik, kirletici) sanayi önemli ölçüde azgelişmiş ülkelere ve başta Çin olmak üzere yükselen güçlere kaymaktadır. Çevreye zarar veren üretim tesisleri yüzünden nefes alamaz hale gelmiş olan Çin’in Paris Anlaşması’na sahip çıkması önemli bir gelişmedir. Buna karşın ABD başkanının bu belgeden vazgeçmiş olması ülke çapında karbondioksit salınımını azaltıcı tedbirlere engel olamayacaktır. Nitekim birçok eyalet kendi yetkileri dahilinde Paris belgesinden bağımsız olarak karbondioksit salınımını azaltacak tedbirleri adım adım uygulamaya koymaktadır. Kamuoyunun bu alanda beklenen duyarlılığı göstermemiş olması, ABD açısından felaket anlamına gelmemektedir.

4.ULUSLARARASI BÖLGESEL KALKINMA KONFERANSI BİLDİRİ KİTABI.pdf

4 TH INTERNATIONAL REGIONAL DEVELOPMENT CONFERENCE

PROCEEDING BOOK

21-23 SEPTEMBER 2017 TUNCELİ / TURKEY

ORGANIZERS MUNZUR UNIVERSITY

FIRAT DEVELOPMENT AGENCY

Editor

Asst. Prof. Dr. Ekrem AKBULUT

Prepare for Printing Res. Asst. Faruk SERİN Asst. Prof. Dr. Muhammet GÜL

Third Edition - 2017

Publisher

Fırat Development Agency Malatya / Turkey

www.fka.gov.tr

ISBN: 978-605-67754-0-6

Publication Date: 29.12.2017

CONTENTS

WELCOME TO IRDC’17!

CONFERENCE CHAIRS

Conference Honorary Chairs

Executive Committee

Members of Executive Committee

Science Committee

Members of Science Committee

Session Moderators

CONFERENCE INFO

KEYNOTE SPEAKERS

KEYNOTE SPEAKERS

KEYNOTE SPEAKERS

KEYNOTE SPEAKERS

FULL TEXT ORAL

PRESENTATIONS

Interesting Developments in the Context of Globalization- Regionalism in 2017

2017 Baharinda Küreselleşme – Bölgeselleşme Kapsaminda Ezber Bozan Gelişmeler

4 ^TH INTERNATIONAL REGIONAL DEVELOPMENT CONFERENCE