• Sonuç bulunamadı

T ü rk s a n ' a tı ve S i n an M i m ar K e m al Bu

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "T ü rk s a n ' a tı ve S i n an M i m ar K e m al Bu"

Copied!
2
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

T ü r k s a n ' a t ı ve S i n a n

M i m a r K e m a l

Bu konferans Mimar Kemal, Sinan

T ü r k l e r ; Selçuk Türklerinden aldıkları m i - marilerile beraber yeni tesisat v e teşkilâtlarına (Bursa, İ z n i k ) şehirlerinde başlıyarak sonra büyük bir hız ile kendilerini A v r u p a ortasında bulmuşlardır. Bu yürüyüşler esnasında bugün- kü m o d e r n mimariye esas olarak medenî i h t i - yaçlara cevap veren sade güzel şekildeki eser- lerini yaydılar. O zaman ( m i m a r i ve m i m a r l ı k ) Edirnede 'tamamlanmış v e İstanbula girdiği tarihle de yüksek merhalesine varmıştı.

Öz san'ati, bu merhaleye eriştiren m i m a r K e m a l e t t i n l e r , A t i k Sinanlar, Hayrettinler gibi k a f a l ı T ü r k üstatların bıraktıkları kıymetli örneklerden sonra güzel san'atlerde Türkün asil mevcudiyetini saydırtan K o c a S i n a n m âli- mane, dahiyane eserleri görünmeğe başlamış- tır. Sinanm, San'at hakimiyetini alan yüksek eserleri, İstanbulun h â k i m tepelerini sararken, garpta da eski Y u n a n v e R o m a medeniyetinin hurdehaş enkazından esaslar kopyalar alına- rak yarısı gotik tesiri karışık yeni vücut bul- muş olan bir Avrupa mimarisi rönesansı yaşı- yordu.

Rönesans tarzına yarı mevcudiyet katan gotik ise T ü r k Selçuk tarzının ilhamile izdivaç ederek doğmuş bir san'atti.

T ü r k san'atinln öz aslı n e ise o, odur. İ l k ( T ü r k i s l â m ) devrine giren eserlerde bile Orta Asyadan gelmiş kendi tesirlerimizi buluruz.

Bağdat, Suriye, Mısır v e t a Endülüse kadar

bütün eski A r a p iklimini dolaşan Hindistan içerisine doğru yol bulup akan T ü r k san'ati olmuştur. İ r a n ı n Keyhüsrev medeniyetini T ü r k yapan Türk Gazngvileridi. Sonra A l p Aslan Melefcşah zamanlardaki İ r a n ülkesi t a m a m e n Türk abidelerile dolmuştu.

İstanbuldaki Bizans medeniyeti ile d e k a r - şılaştığımız vakit t e m i z üslûbumuz, üstün san'- atimiz daima ağır durmuştu.

Sinanın ilk şaheseri Şehzade camiinin plânile, A y a s o f y a n m makta p l â n ı m yan, yana getirip tetkik edersek üstadın pergel tutan m i - m a r elinin nekadar ince hesaplar ve buluşlarla artistik hünerlerini döktüğü görülür.

Sinan, A y a s o f y a d a k i o, yayık, basık kubbe- yi tutan tuğladan inşa edilmiş d ö r t ayağın, basması yüzünden çökme tehlikesini görmüş bunun için daima muzaaf bir kuvvetin şakulen ayaklara y e ayaklardan küçük kemerler vasıta- sile beden duvarlarına sirayetini hesap ederek b i n a n m açılmamasını temin için dış yüzden o ayaklar hizasında y o n m a taşlarla şevli istinat- lar yaparak duvarları tahkim etmiş bu suretle o ihtiyar san'at eserine bugünkü bu uzun ö m - rü buldurmuştur. S i n a n m bütün T ü r k eserleri;

üzerinde bir f a n i y e t tesiri taşımaz. Şekil, gü- zellik, nispet bir arada olarak daima abide olduklarını anlatır.

İçi sütunsuz d ö r t köşe sade şekil plânların- da bile en inceden inceye düşünülmüş f e n n i v e

(2)

m i m a r î esaslar vardır- Sonra ayak, sütun teş- kil ederek yaptığı büyük eserlerinde de m u - hakkak o, ayak ve sütunların birer v a z i f e l e r i görülür. Bunlar gözü doldurmaz. Y a l n ı z mabet içinde ferah, geniş bir manzara hasıl e t t i r m e k - le beraber dış şekillerde de kuvvet istinatları halinde bir ahenk güzelliğini yaraştırır.

S i n a n m her yüksek abidesi böyledir. Sina- n m Anadoluda ve Rumelide iklime, yerli sağ- lam m a l z e m e y e göre sade tip ve t e m i z d e t a y üzerine yapılmış eserlerinden Anadoluda şun- lar vardır:

Çoban Mustafa Paşa Camii

Lala Mustafa l'a5

Ispartada > Firdevs ve Buı-hanettiıı Paşaların Camileri S i n a n m A n k a r a d a k i (Cenabî A h m e t P a ş a ) camii A n k a r a n m yerli sarımtırak y o n m a taşile yapılmıştır.

Bu eserin içi sütunsuzdur. D ö r t duvarını yüksek göstermek için ç i f t kasnak teşkil e t t i k - t e n sonra üzerine kubbesi oturmuştur. Bu şekil İstanbulda K a d i r g a d a k i Sokullu camiin- de de görülür.

T r a k y a şehirlerinde bulunan Cedit Ali P a - şa, Sokullu ve Rüstem Paşalara ait san'at eser- leri içinde Babaeskideki Cedit Ali Paşa camii;

merkezi kubbe, e t r a f ı altı köşe olup mihrap çı-

kıntısının üstü ile beraber beş nısıf kubbe ile şekillenmiş çok alımlı bir eseridir. Sokullunun Lüleburgaz camii de umumî plân tertibatile K a d i r g a d a k i Sokullu camisine benzer.

Edirnede Cedit Ali Paşa çarşısı, Rüstem Paşa hanı sonra en yuca şaheseri İkinci Selim camii, Büyükçekmecede de ehramı müsellesi şeklinde geniş geçitli v e çok san'atli bir köprüsü vardır.

K o c a S i n a n m T ü r k mimarisine karşı h i z - metleri ve sayılacak eserleri bitip tükenmez.

Son elde edilen kuvvetli vesikalarla da aslı, nesli T ü r k olduğu meydana çıkan D o ğ a n Y u - suf A ğ a torunu Sinan:

Evet; Türk yurdunda doğmuş, T ü r k san'ati içinde gözünü açmış, Türk tarzını, T ü r k k a f a - sile kavramış, öz çalımı kuvvetlendirmiş bu özlü Türk için onun asırların dığdıramadığı yüceliğine karşı yalnız şu son geçen bir asır neden böyle kıskanç davranmıştır. Büyük üs- t a d ı n ihmal edilen harap türbesini; bu on sene- lik faaliyeti içinde gene cumhuriyet devri d ü - şündü.

V a t a n a öz hizmet eden bu büyük adama karşı büyük Gazinin bir işareti yaptırdı.

Türbenin şekli asliye göre tamirinde m e s - lektaşım m i m a r V a s f i de çok çalıştı.

Bugün, vatan gençliği, bu büyük T ü r k san'atkârma karşı saygı, sevgi dolu kalbini açarak onun ölümünün 346 m c ı yıldönümünü anarken biz de bu gece kooa Sinanın ölmez ru- huna binlerce selâm ulaştırıyoruz.

Referanslar

Benzer Belgeler

[r]

Fuat İzer canlı renklerle yaptığı peyzajlarda şahsiyetini göstermek- tedir. Müstakillerin yeni sergilerini bekler v e sanat- kârlara yeni

Şu halde bunları hâsıl oldukları yerlerde yakalayıp en kısa yoldan harice def etmek lâzımdır... B u kireç ile yapılan sıva sathı, çok geçmeden, fiske

maddesi’ne Türkiye Denetim Standartları (TDS)’na ve diğer düzenleyici Kurul ve Kurumların düzenlemelerine uygunluğun sağlanması hususundaki gözden geçirmelerin

MATRA programlar kapsam ndaki “ KUR’un Kurumsal Yap n Güçlendirilmesi, Özürlüler için Geli mi Bir stihdam Stratejisi ve Mesleki Rehabilitasyon Projesi” nin faaliyet

âmiline kadar bağlı iseler belediyeler de boş sahalardan isti- fade ekonomisinde ayni âmile ayni derecede bağlıdırlar. Sa- tın alman toprakların inşaat arsası olarak «ne

ile en üst katta bir evrak depo- su, hademe yatak odasl ve su deposu hazlrlan- mlştlr.. Antalya ikliminin fazla sicak ve

[r]