S ı ğ ı n a k i n ş a s ı u s u l l e r i Y . M i m a r Z e k i S a y â r
Resimler (TUdschrift Voor Volkshuisvesting en Stede bouvv) mecmuasından alınmıştır. Harpte, şehirlerde hava bombardımanlarından
korunma çarelerinden en mühimmi ve kabili tatbik olanı sığınaklar tesisidir.
Sığmağın, faydasız ve lüzumsuz bir tedbir ol-duğu kanaati yanlıştır. İyi tertip edilmiş sığmaklar, sivil halkı, tahrip bombalarının tesirlerinden iyi bir şekilde korur.
Bombardıman tayyarelerinin uçuş menzili için-de kalan büytük şehirler halkını daha uzaklara na-kil imkânları bulunamadığı takdirde, nüfus kesafeti olan mahalleleri kısmen boşaltmak, bu suretle, halkı dağıtmak gibi çarelere de müracaat edilmektedir. Fakat her ne olursa olsun, şehirde sığmak inşası bir zarurettir. Almanyada, bütün sığınaklar Polonya harbi başlamadan evvel ikmal edilmiş bulunuyordu, ingiltere, sığınak inşaatında zaman kazanmak için çelikten seri v e standard tipler kabul etmek mec-buriyetinde kaldı.
Bu sığınaklar yüksek mukavemeti haiz madenî höcre veya galerilerden ibarettir. Fransada sığmak inşa usulleri ve şekilleri daha mütenevvi şekillerde ve muhtelif malzemeden yapılmaktadır. Holanda hepsinden pratik usuller tatbik ederek bilhassa ah-şap iskeletli sığınaklar yapmıştı.
Finlandada ise hava hücumları esnasındaki insan zayiatının az olması sığınakların iyi v e kâfi olduğuna delâlet eder.
Son Paris bombardımanında ölen v e yarala-nanların adedi daha fazla olmadı ise, iyi sığınakla-ra malik olduklarına delâleti eder.
Bir tren yolu k e n a r ı n d a s ı ğ ı n a k
(Holanda'da) Büyük bir c a d d e n i n kenarında umumî s ı ğ ı n a k teşkili
Velhasıl, her vatandaş, harp vukuunda hayat garantisini teşkil eden sığınağını şimdiden hazırla-malıdır.
Sığmak tesisi komplike, zor bir iş değildir. Ayni zamanda; sığmak inşaatının pahalı olduğu k a -naati de yanlıştır.
Sığınak nasıl yapılır: Bizim gibi memleketlerde sığmak yapmak için her türlü malzemeden istifade etmelidir.
Büyük şehirlerimizde, imkân nisbetinde fazla sığmak yapmıya, hemen her ailenin mutlaka bir sı-ğmağı olmasını temine çalışmalıyız. Bugün sığmak diye düşünmemiz lâzım gelen yer, halkı tahrip bom-balarını tesirinden koruyacak mükemmeliyette olan ve sığınak bilgisine göre yapılan her türlü inşaat-tır. İcabında üstü açık bir boy siperi mükemmel biı korunma vasıtasıdır.
Şimdilik tam bomba isabetine veya gaza karşı inşasını düşünmiyelim. Esasında , ideal olan bunların her bakımdan maalesef tatbik imkânı yoktur.
Bizim hususiyetlerimize uygun gelen sığmaklar ucuz, süraiile inşa kabiliyetini haiz olanlardır.
Muhtelif karakterde olan şehirlerimizde ika-metgâhların hususiyetlerine göre yapılacak sığmak-ları şöyle tasnif edebiliriz:
jjgggg Y u k a r ı d a k i s ı ğ ı n a ğ ı n m a k t a ı : Kesimden de a n l a ş ı l a c a ğ ı veçhile koridor h a l i n d e b u l u n a n s ı ğ m a ğ ı n y a n c i d a r l a r ı ve t a v a n ı a h ş a p t a n y a p ı l m ı ş t ı r . Top-r a ğ a y a Top-r ı y a Top-r ı y a g ö m ü l m ü ş t ü Top-r . H a f Top-r i y a t t a n ç ı k a n topTop-rakla, d ı ş a r ı d a k a l a ı ı k ı s m ı n üzeri örtülmüştür. T o p r a ğ ı n k a y m a -m a s ı için üzeri yassı t a ş l a r ile k a p l a n -m ı ş t ı r . Bu s ı ğ ı n a ğ ı n
i ç i n d e k a r ş ı l ı k l ı o t u r a c a k y e r l e r vardır.
A y n i tip s ı ğ m a k m a k t a ı : Sulak a r a z i için t e r t i p edilmiştir. B u sebeple s ı ğ ı n a k t o p r a ğ ı n içine a n c a k 50 sm. k a d a r so-kulmuştur. B u cins s ı ğ m a k l a r ı n k ı ş m e v s i m i n d e su t o p l a n a n k a r a k t e r l i a r a z i d e y a p ı l m a s ı ş a y a n ı t a v s i y e d i r ( S u a d i v e gibi y e r l e r ) . Y u k a r ı d a k i tip gibi iskeleti ve k a p l a m a l a r ı k a l a s -l a r -l a y a p ı -l m ı ş t ı r . Çok seri i n ş a edi-lir ve en ucuz tip-lerdendir.
muvafık değildir. Bu gibi evlerin bahçesi varsa sığı-nak bahçede yapılır. Bu takdirde sığmak yapılacak bahçe kısmının civarındaki binalardan mümkün oldu-ğu kadar uzak olmasına dikkat edilmelidir.
Bahçesi olmıyan ahşap evlerde oturan civarda-ki umumî sığınaklarda korunmalıdırlar.
Bodrum katları kagir, ahşap evlerin bodrum ta-vanı kâgir ise veya betona tahvil edilebilirse bura-da sığmak tesis edilebilir.
2 — İki, üç katlı kâgir eylerin bodrumları ko-laylıkla sığmağa çevrilebilir. Sığmak tesis edilecek yer intihap edilirken o yeri çerçeveliyen duvarların kalınlığı 50 sm. den ince olmamalı, bilhassa tavanı putrelli veya betonarme olmalıdır. Tavanı mukave-meti husule gelecek yıkıntıyı taşıyacak derecede olmalıdır.
Sığınak yapılacak bodrumlarda, iki duvar arası olan yerlerin (koridor gibi) intihabı daha muvafık-tır. Çünkü bu açıklığı az yerlerin tavanları kolaylıkla tahkim edilebilir.
3 •— Kat adedi fazla binalarda, sığınak tesisi için daha ziyade dikkat ermelidir. Bu gibi ev ve apartmanlarda yıkılma neticesi husule gelecek enkaz mühim bir sıklet teşkil edeceğinden, sığınak olacak yerin tavanı ve duvarları, bu ağırlığa mukavemet edecek surette tahkim edilmelidir. Pasif korunma ta-limatnamesinde kat adetlerine göre sığınak tavanı-nın haiz olması icap eden mukavemet miktarı tes-bit edilmiş ise de her bina ayrı bir inşaî karaktere sahip olduğundan bu gibi ahvalde binayı mimar, ve mühendislere tetkik ettirmek ve basit bir proje yaptırmak en muvafık hareket olur.
Yüksek bir binanın, bodrumuna yapılacak bir sığmasın mukavemeti statik hesaplara göre tatbik ve inşaat tahkim edilmemiş ise burada sığınak tesi-sine talimatname hükümleri ve ne de vicdan müsaa-4 -—• İkametgâhlarda yapılacak sığınaklardan başka (Kollektif - Müşterek) sığmaklar inşası zaru-rîdir. Devlet dairelerinde, fabrikalarda, nihayet büyük meydan, vapur iskeleleri park ve caddelerde yolcular için belediyeler tarafından yapılacak sığmak-lar bu sınıftandır.
Bir senedenberi, belediye tarafından şehirdeki mevcut mahzenlerden, ve bodrumlardan istifade edilmektedir.
Ancak sığınak için mevcut bina temin edile-mediği takdirde yukarıda muhtelif resimlerini gör-düğünüz, basit ve ucuz kollektif sığmaklar tesisi el-zemdir. Bu sığınakların «üratle inşası kabildir.
Bu tip sığmaklardan bilhassa yakınlarında bü-yük bahçesi bulunan sınaî müesseseler de istifade edebilirler. Bu takdirde sığmak tiplerini âzamî elli-şer kişilik olarak tatbik etmek muvafıktır.
bu-Düble c-dilmiş a h ş a p tiplere misâl: İ n ş a k a r a k t e r i evvelkiler gibi. Zemine 1/8 nisbetinde g ö m ü l m ü ş diğer a k s a m ı t o p r a k sevyesinin d ı ş ı n d a d ı r . F a b r i k a l a r ve diğer toplu a m e l e k u l -l a n a n müessese-ler için ş a y a n ı tavsiye bir tip. 10 i -l â 20 m e t ı e tulde inşa edilerek. 5 0 - 1 0 0 kişilik u m u m î bir sığı-nak teşkii ederler. C i v a r a düşecek b o m b a l a r ı n t a h r i b a t ı n d a n
k o r u n m a k için b ü t ü n e v s a f ı haizdir. • T
ralarını sığınağa tahvil edebilirler. Ancak, içinde ve ya civar bölmelerde iştial edici maddeler, su ve diğer mayiat depoları, boyalarla v e y a koku ve gaz neşreden iptidaî maddeler bulunan bodrumlar 'sı-ğınak olamaz.
Bu gibi yerlerde sığınak y a p m a k istiyen mües-seselerin, bodrumların vaziyetlerini ve hususiyetleri-ni bir mimar ve mühendise tetkik ettirmeleri ve tan-zim ettirecekleri basit bir proje ile hareket etmeleri daha muvafık olur.
Yazımı bitirmeden, İstanbul belediyesinin, sene-lerdenberi yanlış bir şekilde tatbik etmekte olduğu sığınak usullerini zikretmeden geçemiyeceğim.
I l o l a n d a d a a h ş a p u m u m i bir s ı ğ m a ğ ı n t e h l . ^ e z a m a n ı n d a içi.
İstanbul belediyesi fen heyeti bundan takriben 9 sene k a d a r evvel o günkü sığınak bilgisine göre bir talimatname yaptırmış, maalesef bu noksan ve iptidaî, sığmak şekil ve şartlarını bugüne kadar ye-ni inşaat tatbik ettirmekte bulunmuştur.
İstanbul belediyesinin usullerine göre inşa edil-miş olan Taksim, Ayaspaşadaki kesif apartıman bloklarının, bodrumlarındaki sığınaklar, sokaklara,
Sert topraklı (kesme) a r a z i d e y a p ı l m a ğ a m ü s a i t bir u m u m i sığmak tipi. B u n u n için s ı ğ ı n a k t a m a m e n t o p r a ğ a g ö m ü l -müştür, hendeğin c i d a r l a r ı h a f i f şevdir. Üzeri diğerleri gibi h a f r i y a t t a n ç ı k a n t o p r a k l a örtülmüştür. T a v a n ı a h ş a p k i r i ş -ler ve oluklu s a ç l a ö r t ü l m ü ş t ü r . Her iki t a r a f t a o t u r a c a k sıralar yapılmıştır. T a b a n ı t a h t a k a p l ı ve y a ğ m u r s u l a r ı n ı
Üzeri açık bir sığmağın m a k t a ı . Yumuşak topraklı ara/.ide kabili tatbiktir.
(Holanda) Açık t a h a f f ı z hendekleri. Ahşaptan her iki cidar-l a r üzerine o t u r m a yercidar-leri yapıcidar-lmjştır. B u a h ş a p kısımcidar-lar a y n i
z a m a n d a toprağı t u t m a ğ a y a r a r . Üstü ve cidarları beton bir sığınak m a k t a ı .
çıkış yerleri olmadığı, ancak dört tarafları binalarla çerçeveli aydınlıklara kapıları bulunduğu için inhi-dam vukuunda birer mezar olur.
İspanya, Lehistan, Fransa ve en son İngiltere harpları, sığınak bilgisinin son derece tekâmülüne sebep olmuştur. İstanbul belediyesinin bu memleket-lerde edinilen tecrübememleket-lerden ders alarak, elindeki
