MİMAR AYLIK YAPI SANATI, ŞEHİRCİLİK VE TEZYİNİ S

MİMAR

I vl 11 vl A A K AYLIK YAPI SANATI, ŞEHİRCİLİK ve TEZYİNÎ SANATLAR MECMUASI NEŞREDENLER: M i M A R A B i D i N, MİMAR ZEKİ S E L Â H, MİMAR A P T U L L A H Z İ Y A Adres: M İ M A R Der Architekt: M o n a t s h e f t e

A y l ı k M e c m u a f ü r B a u k u n s t Anadolu Han No. 24 L'architecte: Revue mensuelle

İ s t a n b u l Tel. 21 307 d'architecture.

A B O N E Ş A R T L A R I

M e m l e k e t içinde : Ecnebi memleketlerde Seneliği

Altı aylığı Üç „

Seneliği Altı aylığı Üç „

140 Fr. Frank

A b o n e bedellerinin posta ile gönderilmesi rica olunur.

M e m l e k e t içinde ve dışında hiç bir y e r d e vakilimiz yoktur.

R e k l a m sayfaları tarifesi talep üzerine gönberilir.

M i m a r ı n K o l l e k s i y o n l a r ı 9 3 3 Senesi ciltli kolleksiyonu 14 Lira 9 3 2 Senesi ciltli kolleksiyonu 14 „ 9 3 3 ve 9 3 2 ciltsiz kolleksiyanları 12,5 „ 9 3 1 Senesi ciltli kolleksiyonu 25 „

1934 L E I P Z I G Sonbahar Sergisi

M Başlangıcı 26 A ğ u s t o s A A

B ü t ü n A l m a n D e m i r y o l l a r ı n d a % 3 31/ » t e n z i l a t l ı / A k V v k S e y a h a t t a r i f e s i / \

L E I P Z I 6 E R H E R B S T M E S S E 1 9 3 4

B e g i n n 2 6 . A u g u s t 3 3 73 % F a h r p r e i s e r m a e s s i g u n g

auf den deutscheT Reichsbah^strecken!

A i l e A u s k ü n t t e e r t e i l t d a s

LEIPZIGER MESSAMT LEIPZIG

İstanbulda Galata, KUrekçiler 21 .— A h e n ve M ü n i h H a n 5 inci kat.

I N G , H. Z E C K S E R . Telef.: 40163 Telg.: ZECKSER İSTANBUL.

M İ M A R

Lagerhaus in istanbul A r c h i t e k t S e d a t H a k k ı W o h n h a u s in Suadiye

Kleine VVohnhâuser am M e e r e

Gazi - Denkmal in T o k a t B i l d h a ı e r i Wohnhausentwurf

Reisenotizeıı

W o m nenen u. alten Bauen Bauten u. Plastik

Baukunst im Ausland (Aus d e n Z e i t s c h r i f t e n ) Lüfcung

Kurze Nachrichten

i\ i z a m e t t l n Schevki Abidiıı S c h e v k i Behçet B e d r e t t i n Schevki A r c h i t e k t Naci C e m a l

M İ M A R

Revue Mensuelle d'Archiiecture, d'Urbanisme et de DĞcoratlon 4 eme Annöe - Juin 1934 - İstanbul

Depot et salle d ' e x p o s i t i o n s d e la sociĞtd 6lektricitĞ d ' I s t a n b u l a Fındıklı A r c h . S e d a t H a k k ı P. 1 Une villa â Suadiye » N i z a ı n e t t i n P. I Deux maison d e r a p p o r t s » A. K e m a l P. I Concours p o u r le m o n u m e n t d e (Gazi) â T o k a t 1 re p r i x S c u l p t e u r N u s r e t » C h e v k i P. 1 Projet d'un maison A b i d i n P. I L'architeclure classique et c o n t e m p o ı a i n e » B e h ç e t B e d r e t t i n P . 1 Batiment e t p l a s t i q u e » C h e v k i P. I L'architecture â l'Ğtranger ( R e v u e des revues) P. I A^rations des pi£ces A r c h . Naci C e m a l P. I Beton a r m e » Bekir i h s a n P. 1 Nouvelles P. 1

MİMAR

1 9 3 4

İ s t a n b u l

" ^ K î J F . V -

E l e k t r i k ş i r k e t i d e p o s u . Fındıklı

M i m a r S e d a t H a k k ı

F ı n d ı k l ı , S a l ı p a z a r ı n d a t r a m v a y c a d d e s i ile d e n i z a r a s ı n d a g e n i ş b i r a r s a y a o t u r t u l a n b u d e p o k ı s m e n b i n a h a l i n d e , k ı s m e n d e a ç ı k t a y a p ı l m ı ş t ı r . B i n a 5 k a t l ı o l a r a k d ü ş ü n ü l m ü ş ise d e s o n - r a d a n k a t a d e d i i n d i r i l m i ş t i r .

C a d d e t a r a f ı n d a S a t y e m a ğ a z a s ı v e t e ş h i r y e r i v a r d ı r . M a ğ a z a d ö ş e m e s e v i y e s i c a d d e h i z a - s ı n d a , v e d e n i z e n a z a r a n b i r i n c i k a t t a d ı r . M e m u r - l a r için giriş te c a d d e t a r a f m d a d ı r .

D e n i z t a r a f ı n d a m a v n a l a r ı n y a n a ş a b i l e c e ğ i b i r i s k e l e y a p ı l m ı ş t ı r . A y r ı c a b i r t r a m v a y h a t t ı

d e n i z t a r a f ı n ı b i r r a m p a ü z e r i n d e n c a d d e y e d a p t e d e r .

2 a s a n s ö r e ş y a l a r ı n ü s t k a t a n a k l i n e y a r a r . H a f i f e ş y a l a r m e r d i v e n o r t a s ı n d a k i a s a n s ö r l e , a - ğ ı r l a r k u l e k ı s m ı n d a k i i l e ç ı k a r ı l ı r .

Y a p ı b e t o n a r m e k a z ı k v e u m u m î r a d y e ü z e - r i n e b e t o n a r m e i s k e l e t v e t u ğ l a d o l ğ u d u r . Ç a t ı t e r a s h a l i n d e v e a z m e y i l l i d i r .

D ı ş a r ı s ı v a t e r a n o v a n a k l i d i e d e l p u t z ' d u r . C a m e k â n l a r ı n e t r a f ı s u n ' î t a ş s ı v a d ı r . Ö n d e k i iki s ü t u n v e d ö ş e m e k a p l a m a l e v h a l a r ı m o z a y ı k t ı r . B ü t ü n p e n c e r e v e k a p ı l a r d e m i r d i r .

Yan görünüş ve mağaza kısmı.

Yandan görünüş ve esas methal tafsilâtı.

ö n görünU? ve kat plânları. Mikyas : 1 : 200

S u a d i y e d e bir k ö ş k

M i m a r N i z a m e t t i n

S u a d i y e d e B a ğ d a t c a d d e s i y a k ı n ı n d a g e n i ş b i r b a h ç e o r t a s ı n d a 2 k a t ü z e r i n e d ü ş ü n ü l e n b u b i n a d a a z a m î t a s a r r u f a r i a y e t e d i l m i ş , t a b i a t t a n i s t i f a d e için g e n i ş b a l k o n v e t e r a s l a r a e h e m m i - y e t v e r i l m i ş t i r . P l â n e t ü d ü n d e m a l s a h i b i n i n d e tesiri o l m u ş t u r . B i n a k a g i r , d ö ş e m e l e r b e t o n d u r . H a r i c î s ı v a E d e l p u t z lie s ı v a n m ı ş t ı r . Z e m i n k a t

i ç i n 3 b ü y ü k o d a , h a l â , m u t f a k i s t e n i l m i ş . M u t - f a k i l e b a h ç e i r t i b a t ı t e m i n e d i l e r e k y a t a k o d a - l a r ı v e b a n y o b i r i n c i k a t a y e r l e ş t i r i l m i ş , p l â n i c a - b ı c e p h e l e r i h d a s e d i l m i ş t i r . B i n a n ı n e n u f a k t a f - s i l â t ı n a k a d a r h u s u s î r e s i m l e r v e r i l m i ş v e b u n l a r a y n e n t a t b i k e d i l m i ş t i r .

Yoldan görünüş

İ k i e v . R u m e l i h i s a r ı M i m a r A. K e m a l

R u m e l i h i s a r ı n d a i s k e l e b a ş ı n d a birisi 1 10, ö t e k i 5 5 m e t r e m u r a b b a ı ü z e r i n e y a p ı l a n b u iki e v i k i ş e r k a t , b i r e r b o d r u m v e b i r e r d e ç a t ı k a t ı n d a n i b a r e t t i r . B ü y ü k e v d e k a t l a r a y r ı a y r ı k i r a y a v e - r i l e b i l m e k t e d i r . B o d r u m d a k a y ı k h a n e v e d e p o - l a r , ç a t ı a r a s ı n d a ç a m a ş ı r l ı k v e t e r a s v a r d ı r .

M e v c u t r ı h t ı m k ı s m ı b o z u k o l d u ğ u n d a n y e - n i d e n b e t o n r ı h t ı m y a p ı l a r a k b i n a l a r b u n u n ü z e - r i n e , b o d r u m k a t t a ş , k a t l a r t u ğ l a v e d ö ş e m e l e r b e t o n a r m e o l m a k ü z e r e v e a z a m î i k t i s a t g ö z e t i - l e r e k k u r u l m u ş t u r .

E — 1 I

mi ^{I d}

1 1

d

m ^:

I i tu.-

Birinci mükftfat. Heykellraş Nusret Hakkı

T o k a t Vilâyeti G a z i heykeli m ü s a b a k a s ı

T o k a t v i l â y e t i G a z i h e y k e l i için a ç ı l a n m ü - s a b a k a y a b e ş m u h t e l i f e s k i z g ö n d e r i l m i ş v e b u n - l a r ı n a r a s ı n d a n h e y k e l t r a ş N u s r e t H a k k ı ' n ı n es- kizi t e r c i h e d i l m i ş t i r .

H e y k e l ü ç b u ç u k m e t r e i r t i f a d a v e b r o n z d a n o l a c a k t ı r . H e y k e l k a i d e s i l e b i r l i k t e 2 9 T e ş r i n i e v v e l C ü m h u r i y e t b a y r a m ı n a y e t i ş t i r i l e c e k t i r . H e y k e l i n m i m a r î k ı s m ı m i m a r Ş e v k i t a r a - f ı n d a n y a p ı l m ı ş t ı r .

T O K A T

ASİDEYE AİT AVAN PROJE.

MİK: 1/100.

E v p r o j e s

A l p u l l l u d a , E r g e n e y e b a k a n sırtın\ ü z e r i n - d e t e s v i y e e d i l m i ş g e n i ş b i r a r s a ü z e r i n e f a b r i - k a d i r e k t ö r ü için inşası d ü ş ü n ü l e n b u e v iki t i p o l a r a k t a s a r l a n m ı ş t ı r . İkinci t i p t e e b a d d a h a b ü - y ü k t u t u l m u ş t u r . H e r i k i s i n d e d e esas, z e n g i n b i r k a b u l ka'.ı, b i r d e h u s u s î k a t t a n i b a r e t t i r . B o d -

r u m k a l o r i f e r v e d e p o l a r için, y a r ı m ç a t ı k a t ı d a h i z m e t ç i l e r için d ü ş ü n ü l m ü ş t ü r . B i n a n ı n y ü z ü c e n u b a v e m a n z a r a y a ç e v r i l i o l d u ğ u n d a n g e n i ş v e s a ç a k l ı t e r a s l a r l a h e m g ü n e ş i n h ı z ı a l ı n m ı ş , h e m g ö r ü n ü ş v e k o n f o r t e s i r l e r i m ü s a i t l e ş t i r i l -

r

I E İ G lininim®

=tt. .u

a n n e n . t İ H Z

Önden görünüş. Mikyas 1 : 300

Maketin muhtelif görünüşleri.

Memîeket köşeleri : G ö r ü ş l e r ve t e m e n n i l e r

Tokat

Y i r m i b e ş o t u z b i n n ü f u s l u T o k a t ç e v r e l e n - m i ş b i r d a ğ h a l k a s ı n ı n ç u k u r u n d a d ı r . T o k a t ' a ü ç b e ş k i l o m e t r e m e s a f e d e k i b a ğ l a r n e k a d a r m o - d e r n b i r m i z a c a m a l i k ise T o k a t b i l â k i s o d e r e c e gizli v e v ü s t a î d i r . T o k a t t a r i h î b a k ı m d a n b i r h a - z i n e d i r . K ı l ı ç A l i p a s a h a m a m ı , b i l â k a y d ü ş a r t , m o d e r n b i r s a n a t e s e r i d i r . Y e n i i n ş a a t b a k ı m ı n - d a n i s e S i v a s t a n , S a m s u n d a n y ü k s e k t i r . N e y a - zık ki, b u y e n i f a a l i y e t v ü s t a î T o k a t ' t a n k u r t a r ı l ı p b a ğ l a r t a r a f ı n a t a t b i k e d i l m e m i ş t i r . Bir a r a z i t e - ş e k k ü l â t ı t a s a v v u r e d i n i z kfı y a r ı m s a a t l i k b î r y a ğ m u r l a y o l l a r ı v e y o l l a r d a k i o t o m o b i l l e r i s ü - r ü k l i y e b i l ' e c e k s e l l e r h a s ı l e d i y o r ; b ö y l e b i r ta- b i a t l e m ü c a d e l e için s e b e p n e d i r ? a n l ı y a m a d ı m . K l â s i k m ü d a f a a e s a s l a r ı n a g ö r e k u r u l a n f a k a t b u s e n e y e k a d a r ş e h i r o r t a s ı n d a n a k a n d e r e s i n d e n b a ş k a b i r k a n a l i z a s y o n a b i l e m a l i k b u l u n m ı y a n e s k i T o k a t ' ı n t e r k e d i l m e s i n d e , t a r i h î e s e r l e r i r a - h a t b ı r a k m a k f a y d a s ı n d a n b a ş k a , e s a s l ı m a h z u r g ö r e m e d i m .

T o k a t ' ı n m ü s t a k b e l ş e h i r p l â n ı için b i r a d ı m a t ı l m ı ş t ı r . T o k a t ' t a b i r m e k t e p , b i r h a s t a h a n e , b i r v a l i k o n a ğ ı v e b i r T a y y a r e c e m i y e t i b i n a s ı , y e n i e s a s l a r a g ö r e , h e p b i r d e n y ü k s e l m e k t e d i r . B u işler m u h i t i n i n ş a î k a b i l i y e t i f e v k i n d e y ü r ü m e k - t e d i r .

T o k a t ' t a i n ş a î f a a l i y e t d a h a z i y a d e h ü k ü - m e t e l i l e d i r . D a r b i r k a d r o ile g e n i ş i ş l e r i n b a ş a - r ı l m a s ı n a ç a l ı ş ı l ı y o r .

T o k a t t a b u s e n e n i n C ü m h u r i y e t b a y r a m ı n a

y e t i ş t i r i l e c e k G a z i â b i d e s i n i n t e m e l i a t ı l m a k ü z e -

O t u z b i n n ü f u s l u ş e h i r d e y e d i s e k i z s e n e e v - v e l i n e n i s b e t l e iyi b i r c a n l ı l ı k v a r . İlk a c ı y ı iki y a n ı n d a k i l e r e i s t i h f a f l a b a k a r a k s i v r i l e n y e n i bir b i n a k a r ş ı s ı n d a d u y d u m . V e « i k i n c i b i r T a k s i m a n a r ş i s i b a ş l ı y o r » d i y e d ü ş ü n d ü m . İ k i n c i a c ı K r i p e l h e y k e l i n i n ö n ü n d e b a ş ı m a v u r d u . B u r a d a d a h e y k e l i t e n k i t , b a n a d ü ş m e z . F a k a t k a i d e e t e - ğ i n d e , t o p r a k ü z e r i n e , t u ğ l a v e m e r m s r k ı r ı k l a - r ı n d a n m o z a y ı k t a k l i d i y a p ı l a n b i r o r n e m a n h e r - k e s t a r a f ı n d a n a n l a ş ı l a b i l e c e k k a d a r f e n a idi. H e y - k e l , s a n a t s ı z l ı ğ ı ile y a v a n b i r f i k i r v e d ö k ü m k ü l - ç e î : h a l i n e d ü ş m ü ş t e b u l u n s a , ' T ü r k s a n a t k â r ı n ı n el g e z d i r d i ğ i y e r i n esil b e n l i ğ i n i g ö s t e r m e s i l â - z ı m d ı . B u iki acı b e n i S a m s u n b e l e d i y e s i n e k a d a r g ö t ü r d ü .

S a m s u n b e l e d i y e s i m ü s t a k b e l ş e h i r p l â n ı n ı h e n ü z t e s p i t e t t i r m e m e k l e b e r a b e r , âcil b i r k a - r a r l a , k a t m u v a z e n e s i z l i k l e r i n i n ö n ü n e g e ç m i ş b u l u n u y o r .

D ö r t b u ç u k m e t r e i r t i f a d a k i s e k s e n b i n lira- lık h e y k e l i n , o t u z b i n lira s a r f e d i l e n k a i d e s i ö n ü n - d e k i z e v k s i z l i ğ e g e ' . i n c e : B u n d a n m e s ' u l b a h ç ı - Ç ü n k ü h e r p a r k v e b a h ç e t a n z i m i i ş i m i z d e o l d u ğ u g i b i b u r a d a d a b a ş , b a h ç ı v a n b a ş ı d ı r ! .

S a m s u n b'ele'diy'esinin h e y e t i fenn>'.ye3İ b i r su v e i n ş a a t m ü h e n d i s i , b i r su v e i n ş a a t f e n m e - m u r u ile iki p u a n t ö r d e n m ü r e k k e p t i r .

S a m s u n b e l e d i y e s i n e m i m a r l â z ı m d e ğ i l d i r ! . Ç ü n k ü S a m s u n d a ( p r o j e l e r i D a h i l i y e V e k â l e t i n e g ö n d e r i l e n b i r h a l b i n a s ı n d a n b a ş k a ) n e bir m e k t e p , n e b i r t i y a t r o v e y a s i n e m a , n e b i r r e s m î d a i r e . . . y a p m a k t a s a v v u r u h e n ü z y o k t u r ! . S a m - s u n b e l e d i y e s i n e m i m a r l â z ı m d e ğ i l d i r . Ç ü n k ü t e k m i l v i l â y e t d a h i l i n d e b i r t e k m i m a r m e v c u t o l m a d ı ğ ı n d a n b e l e d i y e t e t k i k a t ı n a a r z o l u n a n p r o j e l e r d e z a t e n m i m a r î b i r i d d i a m e v c u t d e ğ ' l - d i r ki b u p r o j e l e r i n m i m a r î b i r k a f a , g ö z l e t e t k i k i i c a p e t s i n !

H a k i k a t ; S a m s u n b i r i s t i h s a l m e r k e z i , b i r iskele, b i r l i m a n o l a r a k b ü y ü y o r , y ü r ü y o r . İsta- t i s t i k l e r d e i n ş a a t f a a l i y e t i m ü t e z a y i t t i r . Ç o k g ü -

z e l v e o k a d a r d a z e n g i n b u v a t a n p a r ç a s ı n ı n i n - k i ş a f ı n ı n b i r n i z a m t a h t ı n a a l ı n m a s ı için ş e h i r p l â - n ı n ı n s ü r ' a t l e y a p t ı r ı l m a s ı l â z ı m d ı r .

. S o n r a , itiraf e d e l i m ki h a l k b i r t a k ı m e s b a p d o l a y ı s i l e m i m a r ı h e n ü z t a n ı m a m a k t a d ı r . B u n d a n d o l a y ı s e r b e s t ç a l ı ş m a k ü z e r e S a m s u n a b'.r t e k m i m a r g i d e m e z . E ğ e r iyi p a r a d a n z i y a d e iyi ş a r t - l a r l a S a m s u n b e l e d i y e v e y a h ü k ü m e t t e ş k i l â t ı n a iki iyi m i m a r g e t i r t i l i r s e f a y d a b ü y ü k t ü r . M a l s a - h i p l e r i n i n g e t i r e c e k l e r i işler k a b u l e d i l e c e k y e r d e y e n i d e n ç i z i l e r e k v e t a s d i k e t t i r i l e r e k k e n d i l e r i n e i a d e o l u n m a l ı , k a d r o v e f a a l i y e t p r o g r a m ı k o n t - r o l i m k â n ı n ı v e r m e l i d i r . S a m s u n u l â y ı k o l d u ğ u k ı y m e t t e k u r m a k b ö y l e l i k l e k o l a y l a ş a c a k t ı r .

Sıvasın kıymet ve enerji ile mücehhez mimarı bekleyen hükümet meydanından bir kısım.

1 9 2 5 P a r i s sergisinde y e n i s a n a t ı n tebellüğ e d e n estetiğini g ö r m ü ş t ü k . D e d i k o d u başladı.

C e m i y e t e , h a y a t a u y m a k için s a n a t ı n b u ç e v i r m e h e r e k e t i n e y ü z l e r c e m a k a l e l e r yazıldı; k i t a p l a r basıldı, i ç l e r i n d e o k a d a r ileri g i d e n l a r v a r d ı ki m a z i y e b i r hiç n a z a r i l e b a k a n l a r türedi.

B ö y l e o l d u ğ u gibi yeni h a y a t ı n gayesini m a k s a t , ifade, ihtiyaç gibi ü ç esas ü z e r i n d e t o p - lıyan y e n i v e b u g ü n ü n mimarisini d e g ö r m e k is- temıiyenler d e b a ş g ö s t e r d i .

Birincisi g e n ç l e r d e g ö r ü n ü y o r d u . İkinci z ü m - reyi i h t i y a r l a r teşkil e t m e k t e d i r .

Bize kalırsa o r t a d a yalnız bir ( m i m a r l ı k anlayışı) v a r d ı r , \ e n i l i k v e eskilik h a y a t t a v e d e - v i r d e d i r . G e ç m i ş t e v e g ü n ü m ü z d e çalışan s a n a t - k â r ı n g ö r e c e ğ i i m k â n l a r m e v c u t t u r . D ü n ü n v e b u g ü n ü n m i m a r l ı ğ ı n d a g ö r ü n e n k a r a k t e r değişik- liği i p t i d a î v e m e d e n î iki d e v r i n f a r k ı d ı r l a r .

B ü t ü n gözel s a n a t l a r d a o l d u ğ u gibi m i m a r -

lıkta d a d e ğ i ş e n şey ( p r e n s i p ) 1er d e ğ i l d i r ; vası- ta v e ç a r e l e r d i r .

B u g ü n k ü m e d e n i y e t i n i m k â n l a r ı n a malik ol- m ı y a n geçmişin eserlerine b a k ı n ı z ; Bir Y u n a n m a b e d i , T ü r k camisi, evi, bir Mısır e h r a m ı v e bir A y a s o f y a h a m a m ı m i m a r l ı k h a y a t ı n ı n en güzel e s e r l e r i n d e n d i r . . Y a l n ı z d ü n ü n eseri din i n a n m a - larına g ö r e v ü c u t b u l m u ş ; b u g ü n ü n eseri m ü s b e t i n a n ı ş l a r a g ö r e v ü c u t b u l u y o r .

B u n u n için eski m i m a r l ı k k o r k u l u v e a n l a - şılmaz, b u g ü n ü n açık v e sevinçlidir. Ş e k i l d e k i g ö - r ü n e n değişiklik b u r a d a n d ı r . A c a b a k ı y m e t ve r u h itibarile hangisi ü s t ü n d ü r ? b i l m i y o r u z .

R u h l a b o r a t u a r ı n d a çalışan d ü ş ü n ü r l e r he- nüz k a r a n l ı k t a u ğ r a ş m a k t a d ı r l a r .

Y e n i v e eski m i m a r l ı k d e ğ i l ; m e d e n î v e d a h a i p t i d a î ç a r e l e r v a r . .

Yenileştirmeye bir misal... Az bir masraf ile hayata yakınlaşan, istifadeli şekle giren eski eser

M e m l e k e t i m i z b a ş t a n b a ş a e s k i g ü z e l e s e r - l e r l e d o l u d u r . B a k ı m s ı z l ı k v e b i l g i s i z l i k t e n h a r a p o l u y o r l a r . Y e n i l i k o l s u n d i y e e s k i c e m i y e t e s e r i - d i r d i y e y ı k t ı r ı l a n ç o k k ı y m e t l i e s e r l e r b i l i y o r u z .

H a l b u k i b i r c e m i y e t g e ç m i ş t e k i b ü y ü k l ü k - l e r d e öğünütr. Y a r ı n için m e m l e k e t i n t a r i h i n i , iç- t i m a i y a t ı n ı y a z a c a k l a r a v e s i k a v e m e n b a v a z i f e - sini g ö r e c e k b u g i b i e s e r l e r i i y i m u h a f a h e r k e s i n b o r c u d u r . E s k i y e h ü r m e t , m u h a f a z a b a ş k a . . E s - k i y i t e k r a r e t m e k b a ş k a . . . T e k r a r t a r i h i n h o ş l a n - m a d ı ğ ı b i r ş e y d i r . T e k r a r a v e t a k l i d e o n u n s a - h i f e l e r i n d e y e r y o k t u r . H e r y e n i ş e y ise m u t l a k a i h t i y a ç t a n d o ğ a r . Bir h u s u s î d e v i r a ç a r , t a r i h o - lur.

B u r a d a t r a n s f o r m a t i o n m e s e l e s i n e d e d o - k u n m a k isteriz. T a r i h i v e m i m a r l ı k k ı y m e t i o l m ı - y a n e s e r l e r i t r a ş e t m e k , t e m i z l e m e k d e m e k o l a n b u a m e l i y e n i n b i r ç o k f a i d e l e r i v a r d ı r .

A z m a s r a f i l e m o d e r n b i r i h t i y a c a c e v a p v e - r e b i l e c e k ş e k i l l e r e l d e e t m e k e k o n o m i n o k t a s ı n - d a n d a e h e m m i y e t l i d i r .

B u , A v r u p a d a , A l m a n y a d a p e k ç o k y a p ı - l ı y o r . B u s a h i f e d e k i iki r e s i m d e b ö y l e b i r d e - ğ i ş t i r m e y i a ç ı k ç a g ö s t e r i y o r ,

A n k a r a d a b i r e c n e b i m i m a r ı n ı n d e ğ i ş t i r d i ğ i D i v a n ı M u h a s e b a t m e m l e k e t i m i z d e d e g ü z e l n e t i - c e l e r v e r e c e ğ i n i g ö s t e r d i .

E s k i v e s a n a t k ı y m e t i o l m ı y a n b i n a l a r d a n

b ö y l e i s t i f a d e e d i l e r e k m o d e r n ş e k l e k o n u l m a s ı y a b a n a a t ı l ı r f i k i r l e r d e n d e ğ i l d i r .

es»

Y e n i v e e s k i m i m a r l ı k d e ğ i l , m e d e n î v e d a - h a i p t i d a î ç a r e l e r v a r . . . M i m a r l ı k t a f i k i r l e r v e p r e n s i p l e r e s a s t ı r . Ş e k i l l e r l e u ğ r a ş ı l m a z . M i m a r l ı - ğ ı n t e s b i t e d i c i b i r ü s t ü n l ü ğ ü v a r . . G ü n ü n m i m a - r ı n ı n v a z i f e s i b u g ü n ü n h e y e c a n v e d u y g u l a r ı n ı g e l e c e k l e r için t e s p i t e t m e k t i r . B u n d a n b u g ü n ü n m i m a r l ı ğ ı b u g ü n k ü l â i k i n s a n l a r ı n m u v a f f a k o l a n m i m a r l ı ğ ı d ı r . M ı s ı r ı n k o r k u i ç i n d e g e ç e n v e e s r a r - lı h a y a t ı n m i m a r l ı ğ ı d a m u v a f f a k o l m u ş d e m e k t i r .

B i z o n l a r a b u n u n için k ı y m e t v e r i r i z . M i m a r y ü k s e k d u y g u v e a r z u l a r ı n ı ö l m e z m a d d e l e!r e g e ç i r i r . M h l z e m / s n i n cinsi i f a d e ş e k l i - nin k u v v e t i n d e tesir y a p a r .

M o d e r n m i m a r l ı ğ ı n b a h t i y a r l ı ğ ı d e m i r v e b e t o n g i b i ç o k u y ğ u n b i r v a s ı t a y a s a h i p o l u ş u - d u r . D ü n ü n o d u n v e t a ş m i m a r l ı ğ ı nasıl içini d ı - ş ı n a v e r e n dilsiz b i r v e s i k a i s e b u g ü n ü n b e t o n a r - m e s i d e ö y l e . . B u g ü n k ü m i m a r l ı k s e r b e s t i r .

N u r u l l a h A t a y ı d i n l e y i n i z : « Y e n i s a n a t h ü r r i y e t i k e n d i k e n d i l e r i n d e n ç ı k m a k t a b u l a c a k a d a m l a r ı n e s e r i d i r . A ç ı k p e n c e r e , a ç ı k r u h . . . D o ğ r u s u b u d a b i r e s a r e t t i r ; f a k a t h ü r r i y e t e s k i p e ş i n h ü k ü m l e r i y ı k m a k t a n b a ş k a b i r ş e y d e ğ i l d i r . H e r i t i k a t , y e n i ç ı k t ı ğ ı z a m a n l a r d a h ü r r i y e t i t e m - sil e d e r . A n c a k y e r l e ş t i k t e n s o n r a e s a r e t o l u r . »

h a k i k a t e n eski m i m a r l a r m a l z e m e n i n v e tekniğin V e n i v e eski değil, m e d e n i v e d a h a i p t i d a î e l i n d e esir çalışıyorlardı. B u g ü n k ü s a n a t h ü r r i y e - ç a r e l e r v a r . . V a z i f e l e r i m i z b u g ü n l e r i geltecekl'ere te ermiştir. a n l a t m a k t ı r .

Y a p ı v e h e y k e l

M i m a r Ş e v k i

1 4 / V 1 / 9 3 4 tarihli Y e n i A d a m d a « Y e n i M i m a r î v e h e y k e l » a t l ı b i r y a z ı g ö r d ü m . H e y - k e l t r a ş Z ü h t ü B e l g r a t t a h a r i c î t e r t i b i n i ç o k g ü z e l b u l d u ğ u b i r b i n a g ö r m ü ş . B u b i n a n ı n k a p ı s ı d a en k u l l a n ı ş l ı ş e k i l d e a ç ı l m ı ş imiş. B u k a p ı n ı n ü z e - r i n d e d e b i n a d a n a y r ı hissini v e r m i y e n b i r h e y k e l v a r m ı ş . H e y k e l t r a ş Z ü h t ü d e v a m e d i y o r :

« B i z d e b e ş o n s e n e e v v e l b a ş l i y a n b a n k a - ları, a p a r t ı m a n l a r ı t ü r b e y e b e n z e t m e k m e r a k ı v a r d ı . Ş i m d i b u c a m i k o k a n m i m a r l a r m o d e r n o l d u l a r . Ç i n i y e r i n e b o y a , a r a b e s k y e r i n e g a r i p d e l i k l e r a ç ı y o r l a r .

B e l g r a t l ı m i m a r ı n b i n a s ı b a n a C i h a n g i r v e T a k s i m d e k i b i n a l a r ı d ü ş ü n d ü r d ü . B u n l a r m o d e m o l s u n d i y e e v v e l â d ö r t d ı v a r o l a r a k y a p ı l m ı ş , s o n r a ç ı p l a k b u l u n a r a k a l a c a b u l a c a b o y a n m ı ş - l a r d ı r . A c a b a n e d e n m i m a r l a r ı m ı z Ç i n i v e A r a - b e s k t e n s o n r a t ü k e n e n s e r m a y e l e r i n i b o y a ile te- l â f i y e ç a l ı ş ı y o r l a r ? E ğ e r m a k s a t l a r ı süslü b i n a y a p m a k ise s a n a t m e c m u a l a r ı n ı a ç ı p h e y k e l i n b u - r a d a r o l ü n ü g ö r m i y o r l a r m ı ? »

H e y k e l t r a ş n e s ö y l i y o r ? !

T ü r k m i m a r î t a r i h î b e ş o n s e n e e v v e l b a ş - l a m ı ş b i r « t ü r b e taklitçiliği» k a y d e t m e z . E ğ e r b u s a t ı r l a r l a s a l t a n a t d j e v r i n d e k i t ü r k ç ü l ü k c e r e y a n - l a r ı i l e b a ' s ü b a d e l m e v t ' e u ğ r a m ı ş m e m l e k e t m i - m a r ı n ı n e s e r l e r i i f a d e e d i l m e k i s t e n i l i y o r s a b u işin m e b d e t a r i h i t a k r i b e n y a r ı m a s ı r e v v e l e a- ittdr. B u d e v r e y e m i m a r î t a r i h t e t ü r b e taklitçiliği d e v r i d e ğ i l f a k a t i s a b e t l e « O s m a n l ı d e v r i » a d ı v e r i l m i ş t i r . M i m a r i d e O s m a n l ı d e v r i n i tarif e d e r - k e n c a m i k o k a n m i m a r l a r d a n v e b u n l a r ı n eser- lerini t ü r b e y e b e n z e t m e k k a s t l e r i n d e n d e ğ i l , b e l - ki b i r t a k ı m i ç t i m a î v e t a r i h î i c a b a t l a d i n î m i m a r î tesiri a l t ı n d a k a l m ı ş b i r m i m a r î f a a l i y e t t e n b a h - s e d e b i l i r i z . F a r k b ü y ü k t ü r .

K r i p e l ' i n e s e r i n e b a k ı p g a r p h e y k e l t r a ş ç ı l ı - ğ ı n a , K e n a n ' ı n e s e r i n e b a k ı p T ü r k h e y k e l t r a ş l a - r ı n a l a n e t e d e m e y i z . A y n e n b ö y l e d i r :

C i h a n g i r v e T a k s i m d e k i b i n a l ' a r ö y l e b i r

ç i f t a l d a t ı c ı g ö z l ü k c a m ı d ı r ki o n l a r ı n a r k a s ı n d a n T ü r k m i m a r ı n ı g ö r m e k h e v e s i n e d ü ş e n l e r k e n d i i s a b e t s i z l i k l e r l e m a h c u p o l a c a k t ı r .

T e k m i l T a k s i m v e C i h a n g i r d e , d ö r t b e ş T ü r k m i m a r ı n ı n a n c a k b i r e r e s e r e p r o j e y a p t ı ğ ı v e b u n l a r ı n d a c i d d î m ü n a k a ş a k a b u l e d e r k ı y - m e t l e r e m a l i k b u l u n d u ğ u n u b i l i y o r u z . M ü t e b a k i t u ğ l a y ı ğ ı n l a r ı k ü l t ü r s ü z , i m a n s ı z v e t o p r a k s e v - gisi t a ş ı m ı y a n b i r t a k ı m k a l f a l a r ı n t i c a r e t k a s t i l e istif e t t i k l e r i m a t a l a r d ı r .

H e y k e l t r a ş Z ü h t ü y a z ı s ı n d a « M o d e r n olbun d i y e » d i y e istihfaf ettiği b u y ı ğ ı n l a r ı n a l a c a b u l a c a b o y a n m ı y a r a k ü z e r l e r i n e h e y k e l k o n u l m a s ı n ı is- t i y o r . Z ü h t ü h e y k e l d e f e n a y i iyi, ç i r k i n i g ü z e l , k a l p ı h a l i s y a p a n b i r sır, b i r k e r a m e t m i b u l u y o r ? K e n d i s i n d e n e m i n o l m a k n i k b i n l i ğ i n i k a y b e t m e k i s t e m e d i ğ i m i z s a n a t k â r a b u e v l e r i n y ü z ü için b i r h e y k e l y a p m a ğ ı teklif e t s e k k a b u l e d e c e k m i ?

Biz, Y e n i A d a m ' a y a k ı ş m ı y a n b i r sinir b u h - r a n i l e s ö y l e n m i ş b u s ö z l e r i n asıl g a y e s i n i d e d u y - m u y o r d e ğ i l i z . D e r t l e r i m i z d e n b i r i s i n d e d a h a h e y k e l t r a ş l a r l a m ü ş t e r e k i z : B i l i y o r u z ki v e Z ü h - t ü n ü n b a h s e t t i ğ i s a n a t m e c m u a l a r ı n d a n d a ö ğ r e - n i y o r u z k i : M i m a r i d e m i m a r î tesir v e i f a d e y i t a k - v i y e v e t e b a r ü z e t t i r e c e k ( Z ü h t ü n ü n s ö y l e d i ğ i gibi s ü s l i y e c e k d e ğ i l ) u n s u r l a r ı n b a ş ı n d a h e y k e l g e l i r .

F a k a t , n e y a p a l ı m ki t a t b i k i m k â n ı n ı b u l a - b i l d i ğ i m i z e s e r l e r d e h e y k e l için a y ı r d ı ğ ı m ı z y e r l e r e k s e r i y a i m k â n s ı z l ı k l a r z i k r e d i l e r e k b o ş k a l m a k - t a d ı r . A n c a k b i z h e y k e l t r a ş l a r ı m ı z d a n e m i n ol- d u k ç a m a l s a h i p l e r i n e h e y k e l ü z e r i n d j e ı s r a r d a t e r e d d ü t g ö s t e r m i y e c e ğ i z . B u b i r z a m a n m e s e l e -

T a k s i m v e C i h a n g i r d e k i işlere g e l i n c e : B u - r a d a m e s l e k s i z l i k m e s l e ğ i n i t u t a n l a r için b o y a e n çol? e l e s t i k i y e t k a l d ı r a n b i r m a l z e m e d i r . V e b i r b i n a y a k o n a c a k b i r h e y k e l p a r a s i l e b ü t ü n T a k - s i m a p a r t ı m a n l a r ı n ı a l a c a b u l a c a b o y a m a k k a - b i l d i r .

B a ş k a m e m l e k e t l e r d e m i m a r î

( E c n e b i m e c m u a l a r d a n )

(Moderne Bauformen. Stuttgart. 5. 1934).

Kölnde bir gazino. Mimar H. H. LUttgen.

ff

1 • • • ı s - t y ;

e » s r . _ u c J U P "n , 1

m a m ^ R r n i j 1 M

- z ^ T l

İtalya : (Architetlura. Milano. 3.1934).

Severa da deniz müessesesi.

Mimar L. Lenzi ve Müh. G. Lenzi.

Japonya:

(Kokusai Kenchiku. Tokyo : 3-4-5 1934).

Panama :

long Islandda bir ev. Mimar Holden ve Mo Langhlin.

H a v a l a n d ı r m a

Mektep hıfzıssıhhasmı alâkadar eden muh- telif meseleler meyanmda sari hastalıklara bil- hassa vereme karşı mücadelede sınıfların tecdi- di hava ve tenviri kadar ehemmiyetli olanı yok- tur.

Sınıfların havasının değiştirilmesi için as- garî nekadar havaya ihtiyaç vardır? Teneffüs edilmiş havalarda en ziyade muzır olan mevaddı uzviye olduğuna göre bunları çsas olarak almaş icap eder.

Maalesef muayyen bir hava miktarındaki koku veren mevaddı ayırmak, toplamak ve ölç- meğe yarar sıhhatli aletler mevcut değildir. Ba- zı hıfzıssıhha mütehassıslarına, doktorlara, hat- ta tecdidi hava teknisiyenlerine göre havada 0.002 nisbetindeki gaz carbonique'in, cihazı te- neffüsiye üzerinde tesiri vardır.

Bazılarına göre de 0.03-0.04 kadar mahsus bir besir icra etmezler.

Amerikalılar ise gaz carbonique'in 0,015 ine kadar bir zarar vermiyeceğini söylerler. Birbi- rinden bukadar aykırı rakamlar nasıl kabili te- lif olur.

Sınıfların tecdidi havası hususunda mühim olan bu meselenin katiyetle halledilmiş olması lâzımdır. Bu hallediledursun biz sınıfların gaz carboniqufi'in hava hacminin % 0.15 ini geçme- mesine dikkat etmeliyiz. 8-15 yaşında olan ço- cukların ciğerlerinden bir saatte çıkan anhydrit carbonique nekadardır?

Hıfzıssıhha mütehassıslarına göre bu miktar bir metre mikâbı havada 10 litredir.

Diğer taraftan ayrıca havada bulunan Anhy- drit Carbonique da 0.0005 dir.

Şu halde k ile tecavüz edilmemesi isteni- len Anhydrit Carbonique ve n ile de lüzumu olan saf hava

hacmi gösterilirse Kn = 0.0005 + 0.10 münasebetini yazabiliriz.

K = 0.0015 i tecavüz ettirmek istemediğimi- - T

0 0105

ze gore 7. m

=ö^öî5

-

bu müna- sebet ile çocukların teneffüsleri ile nekadar za-

manda bir sınıfın havasının tecdidine lüzum olacağı bulunabilir.

Kapı ve pencerelerden haricî havanın nüfuz edeceği tabiî ise de şimdi nazarî olarak odanın hariçle hiç bir münasebeti olmadığını farzede- lim

q ile havanın bir metre mikâbında bulunan Anhydrit Carbonique miktarını p ile kabili tecviz olan Anhydrit Carbonique

miktarını

v ile odanın hacmini metre mikâp olarak c ile bir çocuk tarafından bir saat zarfında

teneffüs suretüe çıka . ilan Anhydrit Car- bonique metre mikâp olarak x ile de odada bulunan çocukların teneffü-

sü ile havanın bozulmasından evvel geçen saat adedini gösterirsek

n Saat sonra Anhydrit Carbonique miktarı p = ' - İ ^ S buradada x bulunur.

Bunu bir misal ile izah edelim.

8.70X5.46 eb'admda ve 4 metre irtifaında bir salon tasavvur edelim. Bunun sathı 47.50 hacmi de 190 metre mikâbıdır. Yukardaki düs- turda koyarsak

,

/000.15 — 0.005\

. , , , n = 190 ( — ) 19 saat yahut

1140 dakika

olarak bulunur. Binaenaleyh eğer bu salonda 40 çocuk bulunursa hava yarım saatte bozul- muş olur.

K a p a l ı bir m a h a l d e h a v a t a h a v v ü l â t ı : B i t a - raf nı i n t a k a

Şimdi hiç bir rüzgâr olmadığını binaenaleyh kapalı mahallin haricî cidarına hiç bir tesir Ol- madığını haricî havanın da her tarafının ayni kesafette olduğunu kabul edelim.

Dahilden de hiç bir alet ne hava çekmekte ne de dahilin havasını harice atmaktadır.

Haricî hava ile dahilî hava arasındaki ke- safet, farkı neticesi olarak eğer dahilî derece!

hararet haricî derecei hararetten daha fazla İse

cidarlar üzerinde muhtelif tazyikler husule ge-

lir ki bu tazyikler aşağıdan soğuk havanın gir- memesi yukardan ise sıcak havanın çıkması suretile görülür.

T

Eğer dahilî derecei hararet haricî derecjl hararetten daha dun ise aşağıdan soğuk hava çıkar yukardan sıcak hava girer. İşte bu giriş ve çıkış mıntakaları arasında mutavassıt mın- taka vardır M buna da bitaraf mıntaka tabir olunur.

Şimdi bu mıntakai bitaraf üzerinde iki nok- ta alalım x ve y noktaları.

satıhlarının murabba1 arile maküsen mütenasip olarak A ve B menfezlerinden ba ve hb mesafe- sinde bulunurlar.

Sa 2 hb ha

S ba = î ^y a h u thb ~

h da zeminden bu mmtakaya olan irtifa ol - sun.

P x v Py hava tazyikleri binanın içinde ve dışında aynidir.

YU7a dahil ve hariçteki hava kesafeti.

Hava tazyiki muvazenei mayiat kanunu mu- cibince tahavvül edecektir.

Buna istinaden aşağıdaki münasebetleri ya- zabiliriz.

Hariçte Px == Py + hya Dahilde Px = Py = hyı Binaenaleyh ye = yı olursa h = o olur Gerek nazariyat gerek tecrübe neticesinde aşağıdaki hususatı yazabiliriz.

1 — Eğer, dahile giren hava miktarı değiş- tiği zaman döşeme seviyesi üzerindeki A men- fezi ve tavanın aşağısındaki B menfezinin ha- vanın geçmesine karşı mukavemetleri değişme- mişse mmtakai bitarafın vaziyeti derecei hara- ret farkı ile alâkadar değildir.

Buna istinaden A menfezinin fa Q ve B menfezinin mukavemeti olarak ta 4 Q ve hb ha ile de bu menfezlerin mmtakai bitarafa olan mesafelerini irae edersek aşağıdaki münasebeti yazabiliriz.

/. Q _ h . fb Q hb

2 — Mıntakai bitaraf menfezlerin serbes^

olurki Bu da menfezlere istenilen maktaı vermek suretile mmtakai bitaraf istenildiği seviyede bulundurulabilir.

(ha + hb) sabittir. Ve mimarın arzusuna ha . . . Sb 2

nisbetine istenilen

ha — 1,2(

tabi olarak . ninbeti '0 , Ub öa • kıymeti verdirebilir.

Umumiyetle mıntakai bitaraf pencere alt başlıkları seviyesinde geçirilir. Yani döşeme se- viyesinde 1.20 irtifamda sınıfların kat irtifaları 4 metre olacağına göre fl == ha + hı,

ha 1.20 3 hb ~~ 2.80 ~ 7 si bulunur.

3 — A ve B menfezlerinin maktaları değiş- tirilirse mmtakai bitaraf büyültülen maktalara yaklaşır ve daraltılan maktalaıdan uzaklaşır.

Fena koku neşreden mahallerin üst men- fezleri büyük satıhta yapılır ve mıntakai bita- raf kapıların üst kısmına daha yukarı düşer.

4 — Menfezlerden geçen havanın sürati, dahilî ve haricî hava kesafetlerinin arasındaki farkın ve dahilî haricî derecei hararet farkları- nın cezir murabbaları ile mütenasiptir.

K(yı'-Ye') = V o ' - Vin—te) f T - Bugün bile tecdidi hava ciheti yalnız tecrü- belere bırakılmış mektep binası projeleri görü- yoruz.

Her nekadar bu usul yazın zararlı değilse de sınıfın havasının derecei hararet ile harici derecei hararet bir olup t a cereyanı hava da olmazsa tecdidi hava olmuyor demektir.

Kışın bu tarzda bir tecdidi hava düşünmek evvelâ fennî bir yanlışlıktır. Sonra da talebenin sıhhati ile alâkadardır.

Fennî bir yanlışlıktır: Çünkü dışarıdan gi- recek temiz hava ile içeriden çıkacak bozulmuş hava ayni menfezden girmek ve çıkmak istiye- ceklerinden odaya giren hava temiz olarak gi- remiyecektir. Bir mahzuru da sınıfta cereyan hasıl olması ve dahilde derecei hararetin bir- denbire düşmesidir. Her nekadar düşük bir de- recei hararetten yüksek bir derecei hararete geçmek sıhhat için muzır değilse de bünun aksi maalesef öyle değildir.

Sıhhî mahzuruna gelince vücudün yüksek bir derecei hararete alışması tahtelcilt mühim bir deverana sebep verir. Bu esnada kan cildin sathına çok yakındır.

Hıfzıssıhha erbabına göre birdenbire düşük bir derecei hararete geçiş cildin derecei harare- tini düşürmektedir.

Bunun neticesi olarak ta iyi muhafaza edi- lemiyen kan da soğumakta, kanun soğuması ise mühim arızalara sebebiyet vermektedir.

Eğer havada sis de mevcut ise bu arızaların ehemmiyeti ziyade artmaktadır. Kapı ve pen- cerelerin aralıklarından da kendiliğinden tecdi- di hava olduğunu söyliyenler de bulunabilir.

Bazı müellifler kapı ve pencere aralıklarının beher metre tulundan 6'"'î hava almadığını söy- lerler.

Bu hesap rüzgâr sür'atı saniyede 0.5 metre ve aralık 3,2 m/nl yahut rüzgârsızı saniyede 1 metre ve aralık 1.6 m/m olduğuna göredir.

Birinci hale bakarsak doğramalarda 3,2 m/m aralık olması esasen caiz değildir.

İkinci halde de rüzgâr sürati saniyede 1 metredir ki böyle bir rüzgâr 5 metre mesafede pekâlâ hissedilir. Binaenaleyh oturanları ra- hatsız edebilir.

Tabiî ve makul tecdidi hava.

Duvar içinde yapılıp bir kısmı dışarıdan te- miz havanın girmesine bir kısmı da pis hava- nın çıkmasına mahsus kâfi eb'atta menfezler vasıtasile tabiî olarak hasıl olan cereyana tabiî tecdidi hava diyeceğiz.

Ne temiz havayı bozulmuş hava ile karıştır- mıyarak sokmak ne de sıcak havayı birdenbire soğutmamak için bu menfezleri nerelerde yap- malı? Girecek temiz havanın salonun havasın- dan daha soğuk veya daha sıcak olduğuna göre iki şekil mevzuu bahistir.

a) Temiz hava E menfezinden gelir. Salo- nun havasından daha ağır olduğundan döşeme sathından biraz yukarda yapılıyor ve orada du- varlardan aldığı hararetle ısınır. Tedricen yu- karı doğru çıkarak S deliğinden dışarı çıkar.

E ve S.delikleri salonun havasının kâmilen harekete gelmesi için mütekabil duvarlarda ka- bil olduğu kadar yekdiğerinden uzaka olarak yapılıyor Buna kış tecdidi havası tabir olunur.

b) Yazın ekseriyetle haricî hava derecei harareti dahilî hava derecei hararetinden yük- sek olduğundan haricî hava yukardan girer a- şağıdan çıkar.

Duhul ve huruç menfezlerinin yaz ve kışın kullanılması için şekil 2 de gösterilen tarz şekil 3 teki gibi yapılıyor.

En iktisadî tecdidi hava menfezleri en ince beden duvarlarında yapılabilir. Bunların cidar- ları kabil olduğu kadar düz olmalıdır ki havaya karşı mukavemeti az olsun ve üzerlerine toz bi- rikmesin.

Emaye edilmiş tuğla, galvanizlenmiş saç bu işe çok elverişlidir.

Kuşların girmemesi için menfezler hariçten tercihan bakırlanmış madenî delikli levhalarla c.-tülmelidir.

Dahilen menfezler istendiği zaman açılır kapanır kapakla teçhiz edilmelidir.

Bozuk havayı çıkaracak menfezlere gelince bunlarda da ayrıca şiddetli bir rüzgârla içeriden çıkacak havayı tekrar geri gelmemesini temin için siperler yapılmalıdır.

Menfezlerin m a k t a l a r ı n ı n h e s a b ı S = Bir salonun tecdidi havası için duhul ve huruç menfezlerine lâzım olan mesaha metre murabbaı cinsinden olarak.

V = Bir saniyede rüzgârın metre tul olarak sürati.

Q = Bir saatte girip çıkacak hava hacmi metre mikâp olarak.

Bir saat 3600 saniye olduğuna göre Q = S X V 3600

_ Q V — 3600 X S n münasebetlerini yazabiliriz.

S = 3600 V

Bu suretle elde edilen Q rüzgârın süratine tâbi olduğu için çok mütehavvildir. V de dahilî ve haricî derecei hararet, duhul ve huruç men- fezleri arasındaki mesafe gibi hususata tâbidir.

Tatbikatta V miktarı 0.8-0.5 olarak kabul edilir.

Aşağıdaki cetvel binanın zemin katındaki bir sınıfa 100 metre mikâbı hava vermek için lâzım olan maktaları verir.

Bir saniyede 100 metre mikâbı Saniyede rüzgârın hava girmesi için makta sür'atı metre olarak metre murabbaı olarak

0.80 0.035

0.75 0.037

0,75 0.039

0.65 0.042

0.60 0.046

0.55 0.050

0.50 0.055

Aşağıdaki cetvelde 1 ilâ 12 desimetre murab- baı arasında mütehavvil borulardan 0.5 ilâ 0.8 metre süratle bir saatte geçen hava miktarını metre mikâp olarak gösterir.

0.80 0.75 0.70 0.65

Makta

50 57 46| 70 117

172201230 189 216 176 201 163|187 210 231 Misal:

50 metre murabbaı mesahasında ve 240 metre mikâbı hacminde 38 talebe ve muallimin bulunduğu bir sınıf tasavvur edelim.

Menfezler arasındaki mesafe 6 metre ve bitaraf mıntaka sınıfm tavanından itibaren 3 metre aşağıdan geçtiğine göre temiz hava du- hul ve teneffüs edilmiş hava huruç menfezleri- nin maktalarının tayini.

Çocuk başına bir saatte 7 metre mikâbı h a - vaya ihtiyaç olduğuna göre 38 çocuğa 266 metre mikâbı hava lâzımdır. Buna muallim için lâzım olan 20 metre mikâbı havayı ve soba için de 10 metre mikâbı ilâve etmeliyiz ki ceman 276 = 270 Şu halde saatte 270 metre mikâbı saniyede

„ 270

U,U75m° = —— verir. Havanın sürati 0.80 ka-ooUU bul edersek

= 0-075

S 0.80

fezlerinin umumî maktamı verir. 5 adet menfez yaparsak beherinin maktaı 0.186 olur.

Mihveri bitaraf için aldığımız tavandan aşağı 3 metreye nazaran aşağıdaki münasebet- leri yazabiliriz.

= 0.093 m3 buluruz ki duhul men-

Şü®

S b!

hb h .

Sb • — - = — — - 0.0029 3 3 Sb = /ÖÖÖ29 = 0.054 Pis havanın çıkacağı menfezlerin sathı da bulunmuş olur fci üç tane 0,018 sathı olan menfez kifayet ediyor demektir.

Mecmuamıza gönderilen eserler:

L ' a r c h i t e c t u r e d ' a u j o u r d ' h u i

(Turîn) de Mussolini stadı ( talya) Mimarları: Bianchini, Fagnoni, Ortensi L'architecture d'aujourd'hui No. 3

M ü t e m a d i kirişler hesabı,

M i m a r B e k i r i h s a n .

Mütemadi bir kirişin her hangi bir açıklı- ğına aksi tesirleri mesnet şakulünden bir (x) mesafesinden geçen iki mesnetli basit bir kiriş nazarile bakılabilir. Bu halde biz aksi tesirleri

mesnet şakulü üzerine getirebiliriz. Ancak bu işe aksi tesirlerin mesnede olan (x) mesafesi ile hasılı zarbından mütevellit bir M anını da ilâve etmeliyiz. Lalettayin bir surette tahmil edilmiş iki açıklığın müşterek bir mesnedi üze- rinde kiriş mihverlerinin tağyir şekilden sonra mesnet şakulü üzerindeki nıümasının kirişin evvelki mihveri ile teşkil ettiği zaviyeler ctı ve a2 ile gösterilirse, kirişin bu noktasında bu iki zaviye yekdiğerine müsavi olması lâzım gelece- ğinden mütemadi kiriş ân sathının malûm ol- duğunu kabul edersek

Atalet a n l a u J1...J2

Açıklıklar lı...h ile gösteriliase. (Şekil 1) den

f M.Jı x'. 8x

A! = JM. A:. 8A: = j f î ı zı—•YMı h3 - -|-Mı U A(E-J^)

h

0.2 = JM. 'x. Sx=Ltez? - — MS k 2— -YMA /22(E-G-J

olup burada muadelelerin sağ tarafları yekdi- ğerine müsavi ve E emsali sabit olduğundan tarafeyn E ile zarp olunarak.

ffiizı—g-MıYı»—g-MaJı2 — ö r n -f ^MsfeH ^Ma1>- h J ı

buradan da

Ja h

£2.1 zı Mı Zı 2 M2 h 2 _ £52 Z2 Ma h 2 M2 [2 2

lı J ı 6 lı Jı 3 l\ Jı ~~ Ja J2 h 1 3 J2 h ve buradan ... sabit hadler bir tarafa alınarak

Jl + 2 IVJ2 \ Jı + J2 I ' M 8 J2 0 Wl Jl (2 J2 y (Klapeyron) muadelesi elde edilir.

Ekseriyetle Beton arme iskelet inşaat ha- rice karşı dıvar ve saire gibi şeylerle setredil- miş ve ayni zamanda mesnetler aynı irtifada yapılmış [olduğundan burada mesnetlerin irtifaı ve açıklıkların hararetten dolayı tahavvülü ve derecei hararet nazarı itibare alınmayacaktır.

Burada esas maksadımız mütemadi kiriş muadelesi istihracı olmayup şöyle bir gözden geçirmektir. Yukarıda istihraç ettiğimiz muade- lenin ikişer açıklık için yazılmak suretile tatbiki ile elde edilen muadelelerden mesned anları istihraç olunur. Şimdiye kadar bu suretle açık- lıklar müsavi olduğu zamanlar için cetveller tanzim edilmiştir. Biz burada yapacağımız he- saeat neticesinde açıklık ve sıkletler istenildiği kadar tahavvül etsin, hiç bir müşkilâta maruz kalmadan ve yukardaki muadele takımlarının halli gibi bir çok meçhullü hesabata hacet kal- madan gayet kolaylıkla ve gryet çabuk olarak mesnet anlarını elde etmektir. Şöyle ki meselâ (20) açıklıklı bir mütemadi kirişin bütün mesnet anlarını yarım saatlik bir zaman neticesinde hesap etmek kabildir. Bu suretle hesap için muhtelif cetveller tanzim edeceğiz.

S o n y a p ı l a n h e s a p n a z a r i y e s i Kiriş eb'adı açıklıklarla mütenasip olması esasına göre olup en sahih netice ve en asgarî

eb'at elde olunan netice budur. (Yani her açık- lığın -j- nisbetleri müsavi olması esasına göredir)

Pröfeör doktor mühendis (Râtling) bu he- sap esasını daha basitleştirmek için şu farazi- yeyi ileri sürmüştür.

«Mütemadî bir kirişte ilk ve son açıklarda müsbet ân büyük olduğundan atalet ânı diğer açıklıkların atalet ânları nispetine tâbi olmayarak biraz büyük çıkar, -j- nisbetinde mahreç büyük olduğundan bu nisbeti bir az küçüktür. Bu halde bu nisbeti diğer açıklıkların nisbetlerine nazaran diğer açıklıkların nisbetlerine nazaran 0.866 -y- olarak kabul ediyoruz» diyor. Bu da hakikate tamamen mutabıktır. Bu suretle hesap da her açıklık âna göre tamamen hesap edilmiş olur.

Pröfesör Râtling bu nisbeti araştırma su- retile bulmuştur. Şöyle ki nisbetleri sırası ile yazarak

JL J2

ve buradan da

İ | A T : 1 = 0.8H6 olduğundan i : A : A - 0.866 : 1 : 1 : 1 Jı Ja j3 dır. Aşağıda göreceğimiz üzere bu nisbeti ka- bul etmekte bir çok faydalar vardır.

P r ö f e s ö r R â t l i n g i n h e s a p u s u l ü 1933

Orta açıklıkların-j- nisbetleri yekdiğerine müsavi olduğunu birinci ve sonuncu açıklıkların jr- nisbetlerinin de diğer açıklıkların y y 3 : 1 ne müsavi alındığı kabul edilerek

Üç ânlar muadelesi (Şekil : 1)

t ^T

« „ İ İ Ü + 2 M . + 1 l ' l + l + ' l ^ ) J/z + 1 ^ v Jn + 1 1 in + 2 '

- M şeklinde yazılır.

Burada G ( ^ + ) sıklet haddi dir.

Şimdi bu kirişin — nisbetleri müsavi ol- duğuna göre üç ânlar muadelesinin tarafeyni -y- ile zarp olunarak

M n + 4 M„ + i + M « + 2 = N y elde olunur.

1VI2 - A l k i l i _ — (a — / 3 İ M. = ıviı 4 — 3 I

- ( 2 - | / " S ) Mı = M.

0.267949 Ms = Mı 2 ııumarah muadeleden.

Mı + 4 M-i + Ma = O - ( 2 - | / T ) »•> + 4 Ms + M» - O

M» X 1

- ( 2 - ^ 3 ) + 4 : M:!

Mt M, . 1 1 X. I Mi

Şekil 2 deki kiriş'e bu muadele tatbik olunarak birinci açıklık îçin j/~3~ y vazolu- narak meselâ yaln:z birinci ve dördüncü açık- lık arasında muadele sistemi «tahmil edilmeyen açıklıklar için ( N = 0 ) dır. „

1 2 Mı 1) + Ma = O

2 Mı + 4 M2 + M s = O 3 Ma -f- 4 Ms + M* = O

Ms

Ms + 4 Mı + Ms = Nı-T L

Bu münasebetlerden 1 numaralı müsavattan

2 M1( i - | / 3 " + l ) = -

((/ 3 + 2)

(2 - m _

(2 + | / J ) ( 2 - 1 / 3 )

2 + 1/3

— ( 2 — V~3 ) Mı = Mı

— ( 2 — l / T ) Ms = 0.267949 Ms = Ms 3 numaralı müsavattan

0.267949 M. = Ms = - ( 2 — |/Tİ~) M« = Ms ilâ elde olunur.

«... I «... I I «... « „ «... «... «...

Şekil 3 de n—4 mesnet ânına göre diğer ânlar.

M f l - l = - ( 2 - \/~3) M n-2 M/j—2 = — ( 2 — vT) M „ - 3 M « - 3 = — ( 2 — / 3 ~ ) M /1-4 ilâ. dır.

Burada tahmil edilmiş her açıklığın sağ ve sol taraf mesnet ânları tahmil edilen açık- lığın mesnet ânlarının 0.267949 ne müsavidir.

Bu esas dahilinde açıklıklar teker teker tahmil olunup ve bu tahmillerden dolayı mesnetlerde hasıl olacak ânlar işaretlerine göre cem olunarak tekmil tahmilden mütevellit ânlar kolaylıkla hesap olunacaktır.

—Devamı var—

H a b e r l e r

— Akademi senelik sergisi:

Bu ders senesi sonu münasebetile Güzel Saıı'atlar a k a d e m i s i n d e muhtelif ş<be?erin sene- lik mesaileri sergi halinde u m u m a açılmıştır. Mi- marî kısmın son sınıfındaki 14 talebenin diploma projelerinin hepsi m u v a f f a k addedilmiştir. Bu e- serlerden bfelecek sayılarımızda bahsedeceğiz.

— İki istifa:

İstanbul belediyesi mebani şubesi müdürü mimar Adil v e mebani şubesi mimarlarından İzzet beyler istifa etmişlerdir.

— Birlik idare heyeti:

Güzel Sanatlar birliği mimari kısmı td'ire heyetinden muhtelif sebeplerle ayrılan üç aza ye- rine mimar Zühtü, mimar Arif beyler dahil ol- muşlardır.

— Çivi fabrikaları:

İstanbulda, 6 a d e t yerli çivi fabrikası vardır.

Bunun biri Iş Bankasınındır. Bu fabrikalar; ara- larında rekabet yapıyorlardı. Son günlerde birle- şerek; fiatları yükseltmişlerdir. Bu suretle kilosu

13,5 kuruşa satılan çivi bugün 16,5 kuruşa çık-

— Seram'k fabrikası:

Sümjsr Bank t a r a f m d o n ; Kütahyiada b ü - yük bir Seramik fabrikası kurulmasına karar ve- rildiği memnuniyetle öğrenilmiştir

— R'isim sergisi:

— Güzel sanatlar yeni resim şubesi tara- fından A n k a r a d a açılan resim sergisi kapanmış- tır. Sergide ( 3 5 0 0 ) liralık satış yapıldığı öğre- nilmiştir.

— İstanbul adliye binası proje müsabakası:

İstanbul adliye binasının inşa edileceği arsanın intihabından sonar projesinin tanzimi mü- sabakaya konulacağı öğrenilmiştir.

— Tayin:

Maliye Vekâleti mimarlarından, Faruk Ga- lip bey, Maarif Vekâleti fen heyetine tayin edil- miştir.

— Şehir plânları:

Edirne, T o k a t , Akhisar, Çorlu vilâyetleri- nin topoğrafik haritalarının ahzı ve müstakbel plânlarının tanzimi muayyen müddetler ile mü- nakaşaya konulmuştur.

1 opoğrafik haritaların ahzı m ü n a k a ş a ile olabilir. Yalnız müstakbel plânların tanzimi mü- sabaka ile yapılmalıdır. Muasır A v r u p a devlelteri şehirlerinden köylerine k a d a r plânlarının tanzi- mine çok ehemmiyet veriyorlar. V e bilhassa müstakbel plânlar için m ü s a b a k a y a p m a k t a d ı r l a r . A n c a k müsabaka suretile, güzel ve iyi projeler elde edilir!

— Ankara gan:

Büyük bir memnuniyetle haber aldığımıza nazaran A n k a r a istasyonunun projesinin tanzimi millî bir m ü s a b a k a ile yapılacaktır. Bu müsaba- kaya yalnız T ü r k mimarları iştirak edecektir.

İki senedenberi muhtelif vesilelerle açılan altı büyük müsabakanın neticelerini kamilen T ü r k mimarları kazanmışlardır. Bu sebeple mimarları- mıza karşı, devlet büyüklerinin gösterdiği itimat neticesinde, A n k a r a istasyonunun müsabakası millî olacaktır. Şükran duyğularımızı ait olduğu m a k a m l a r a arzederiz.

Para müsabakası:

Yeni çıkarılacak olan bronz ve gümüş pa- raların; şekli T ü r k sanatkârları arasında müsa- bakaya konulmuştur. M ü s a b a k a eşraiti Darpha- neden tedarik edilmektedir» M ü d d e t dört aydır, iştirak edenlerden ayni z a m a n d a alçı m o d e l is- tenilmekledir.

İmtiyaz sahibi: Mimar A. Ziya — Neşriyat müdürü: Mimar Abidin Matbaacılık v KLİŞEKENAN