G r a p p a m e z a r l ı ğ ı
M i m a r G. G r e p p i . H e y k e l t r a ş G. C a s t i c j i o n i
( A r c h i t e t t u r a I t a l i a n a ) d a n
I .
Milâno meydanından geniş bir yol başlar ve Z o -na Sacra'dan (mukaddes mmtaka) geçtikten sonra hafif bir yokuşla mezarlığın büyük methalindeki meydana doğru yükselir. Sağdan ve soldan iki mli-devver sed geniş bir merdivene hudut teşkil ederler. Bu sed-lerin ortasında 40 metrelik birer direk yükselir ve bunların te-pesinde millî sancak dalgalanır. Direklerin kaidesi bronzdan yapılmıştır ve üzerlerinde Grappa'da cenkleşmiş olan bütün askerî kıt'alarm tarihçesi yazılmıştır.
Büyük methalden diğer geniş bir merdiven başlar ve me-zarlığın ortasına kadar yükselir.
Bu büyük mezarlık Grappa dağının taşlarile y a -pılmış beş büyük müdevver şedden mürekkeptir. V e
bu sedlerin yüksekliği de takriben 4 metredir. Bun-lar muazzam bir merdiven şekillidedirler. Tepede ise Grappa'nın Madonnasına mahsus küçük bir kilise yapıl-mıştır. Bu şeddin etrafa nazır olan duvarlarındaki hüc-relerde maruf iki bin beş yüz harp kahramanının ke-mikleri dört sıra üzerine hıfzedilmiştir. Bütün bu hücreler bronz kanadlarla kapalıdırlar ve bu kanadlar üzerinde harp kurbanlarının isimleri, rütbeleri ve nişanlan kabartma şek-linde hâkkedilmiştir. Her yedi hücre arasında büyük bir hüc-re yapılmıştır ve bunların her birinde yüz meçhul harp kah-ramanının kemikleri saklanmıştır ki ceman 6,500 demektir. Her şeddin duvarı diğerinkinden 10 metre mesafede bulunur ve bu veçhile her sed üzerinde geniş bir yol teşkil edilmiş olup mezarlığın büyük merdiveni yükseldikçe bunlarla birleşir.
• > » " * « l . . .
İHHS
M.
V i a E r o i k a — Via Eroika tesmiye olunan yol Madona heykelinin bulunduğu meydandan başlar ve Viktoria meydanına müntehi olur. Bu meydanın ortasın-da 10 metre yüksekliğinde bir heykel grubu rekzedilmiştir. Bu heykel grubunda küçük bir piyade neferi vatanın büyük çeh-resini müdafaa ediyor. Piyade neferinin heykeli bronzdan, vatan heykeli ise Gı-appa dağının taş kırıntılarından yapıl-mıştım Via Eroika üzerinde muayyen mesafelerle taşdan 14 sütun rekzedilmiş ve bunlardan her birinin üzerinde harp es-nasında büyük kahramanlıklar göstermiş olan 14 c i v a r kö-yünün isimleri kabartma şeklinde hâkkedilmiştir.
Bu yol takriben 300 metre uzunluğundadır ve nihayetin-de Roma şehri tarafından ihda edilmiş bir zafer takı rekzo-lunmuştur.
R o m a kapısının üstünde İtalyanların çok sevdiği şu söz kabartma şeklinde hâkkedilmiştir: «Ey Grappa dağı, sen be-nim vatanımsın!». Roma kapısından başlıyan bir yol doğru büyük müzeye götürür. Bu müzede bütün harp metrukâtı saklanmıştır. Roma kapısının üstünde bulunup dıvardan mer-divenle çıkılan terasdan harp esnasında bütün İtalyan cep-hesinin karargâhım teşkil etmiş olan yerler panorama
sure-tinde görünür. Terasın korkuluğuna tesbit edilmiş olan bronz levha üzerinde bir harita hakkedilmiş ve bütün askerî mev-kilerin isimleri gösterilmiştir.
III.
A v u s t u r y a - M a c a r İ s t a n m e z a r l ı ğ ı — Avus-turya - Macaristan mezarlığı şarkî şimale bakar ve İtalyan me-zarlığının karşısındadır. Merdivenleri tıpkı İtalyan meme-zarlığının merdivenleri gibi olup iki kattan ibarettir ve harp kurbanlarının kemiklerini saklamağa mahsus hücreler de bronz kanadlar-la kapalıdır. Bu kanadkanadlar-laı- üzerinde harp kurbankanadlar-larının isim-leri yazılmıştır. Mezarlığın ortasında ise ruhanî ayin icrası için ufak bir kilise inşa edilmiştir.
Bu mezarlıkta 292 maruf ve takriben 10,000 meçhul harp kuı banının kemikleri saklanmıştır.
İtalyan mezarlığile Via Eroika (kahraman yolu), Avus-turya - Macaristan mezarlığı ve Bifugio Alpino dahil olduğu halde Grappadaki muazzam mezarlığın inşaatına 15 mayıs 1935 tarihinde başlanmış ve 3,000 işçi çalışmak suretile sekiz ayda bitirilmiştir. Bütün mezarlığın işgal ettiği saha takri-ben 30,000 murabba metredir ve inşaat için lâzım gelen taş-lar Sehiese'nin Campo di Salanga ve Boston ocaktaş-larından çı-karılmıştır.
