Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Resim-ĠĢ Öğretmenliği Bilim Dalı
Yüksek Lisans Programı
16-17 YAġ GRUBUNDA 20. YÜZYIL SANAT AKIMLARININ AKTĠF ÖĞRENME YÖNTEMLERĠYLE ÖĞRETĠMĠ: BĠR EYLEM
ARAġTIRMASI
Nermin YAY KORDE (Yüksek Lisans Tezi)
Ġstanbul-2017
Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Resim-ĠĢ Öğretmenliği Bilim Dalı
Yüksek Lisans Programı
16-17 YAġ GRUBUNDA 20. YÜZYIL SANAT AKIMLARININ AKTĠF ÖĞRENME YÖNTEMLERĠYLE ÖĞRETĠMĠ: BĠR EYLEM
ARAġTIRMASI
Nermin YAY KORDE (Yüksek Lisans Tezi)
DanıĢman
Prof. Dr. Ümran BULUT
Ġstanbul-2017
Tüm hakları
M.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü’ne aittir.
© 2017
i
Nermin YAY KORDE tarafından hazırlanan “16-17 YaĢ Grubunda 20. Yüzyıl Sanat Akımlarının Aktif Öğrenme Yöntemleriyle Öğretimi: Bir Eylem AraĢtırması” konulu bu çalıĢma, 14/04/2017 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda jüri tarafından baĢarılı bulunmuĢ ve yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.
ii
2003 Bolu Zübeyde Hanım Anadolu Meslek Lisesi (Grafik Tasarım)
2007 Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-ĠĢ Öğretmenliği Anabilim Dalından Mezun Olma
2008 Kocaeli Gebze Yavuz Selim Ortaokulunda Öğretmenliğe BaĢlama 2010 Kocaeli Gebze Yunus Emre Ortaokulunda Öğretmenlik
2010 Kocaeli Çayırova ġehit Ġlhan Küçüksolak Anadolu Lisesinde Öğretmenlik (Devam)
2013 Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-ĠĢ Öğretmenliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programına GiriĢ
ĠLETĠġĠM BĠLGĠLERĠ
Görev Yaptığı Kurum : Kocaeli Çayırova ġehit Ġlhan Küçüksolak Anadolu Lisesi E-posta : nermin_yay@hotmail.com
iii
Tolstoy, “Ġnsanın bir zamanlar yaĢamıĢ olduğu duyguyu, kendinde canlandırdıktan sonra, aynı duyguyu baĢkalarının da hissedebilmesi için hareket, ses, çizgi, renk veya sözcüklerle belirlenen biçimlerle ifade etme ihtiyacından sanat ortaya çıkmıĢtır”
demiĢtir. Tolstoy da bahsettiği gibi insanın kendini ifade etme ihtiyacı hep olmuĢtur ve olmaya da devam edecektir. Bu nedenledir ki sanat hayatımızın hep içindedir. Önemli olan sanatı daha kaliteli Ģekilde hayatımıza sokabilmek ve daha fazlasını anlayabilmektir. Bunu da daha verimli hale getirebilmek elbette bilinçli bir sanat eğitimi ile gerçekleĢecektir.
Amacımızın öğrenciyi sanatçı yapmak olmadığı fikri her sanat eğitimcisi tarafından sıklıkla vurgulanmaktadır. Gerçek amacımız öğrencide var olan yaratıcılığı geliĢtirmek için sanatı bir araç olarak kullanmaktır. Sanat eğitimi sadece yetenek eğitimi veya güzel bir Ģey ortaya çıkarma çabası değildir. Günümüzde bile birçok okulda öğretmenler, veliler ve öğrenciler sanat derslerinin sadece yetenekli olanlar için gerekli dersler olduğunu düĢünmekteler. Oysa etkili bir sanat eğitiminde amaç; sanatsal ve estetik duyarlılık kazanmıĢ, kültürel değerlerine sahip çıkan, eleĢtirel bakabilen, yapıcı, yaratıcı ve özgür düĢünebilen bireyler yaratabilmektir.
Tüm bu amaçlarla yola çıktığımız bu araĢtırmada, ortaöğretim 16-17 yaĢ grubunda aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımlarının doğru bir sanat eğitimi ile öğretimi amaçlanmıĢtır. “16-17 YaĢ Grubunda 20. Yüzyıl Sanat Akımlarının Aktif Öğrenme Yöntemleri Ġle Öğretimi” konulu tez çalıĢmam çok sayıda kiĢinin emek, görüĢ ve destekleri ile gerçekleĢtirilmiĢtir. GörüĢ ve önerileriyle araĢtırmanın her aĢamasında katkı sağlayan ve beni destekleyen kiĢilerin tümüne en içten teĢekkürlerimi sunarım.
Yüksek lisans eğitimimde ve tez aĢamamda emeği, sevgisi, enerjisi ve bilgisi ile her daim yanımda olan değerli danıĢmanım sayın Prof. Dr. Ümran Bulut‟a, değerli bilgilerini ve vaktini benden esirgemeyen, görüĢ ve yönlendirmelerinden yararlandığım sayın hocam Doç. Dr. Z. Nurdan Baysal‟a sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.
AraĢtırma sürecimde, içinden çıkamadığım noktalarda bana hep destek olan sevgili arkadaĢlarım Öğrt. Gör. Mehmet Saraç, Öğrt. Gör. Mehtap TaĢtepe ve meslektaĢım Semih Kaygısız‟a, tez aĢamamda ve uygulamalarımda destek olan sevgili öğrencilerime, benden desteğini hiç esirgemeyen, her zaman maddi manevi yanımda
iv
Korde‟ye ve yüzümü varlığı ile gülümseten, içimi ısıtan canım kızım Elif Derin Korde‟ye teĢekkürlerimi bir borç bilirim. Ġyi ki varsınız…
v
Çok yönlü olan insan, eğitime gereksinim duyan bir varlıktır. Eğitim sayesinde her bireyde var olan kapasitenin tanınması, yönlendirilmesi ve geliĢmesi mümkündür. Ġnsan eğitimi için baĢlıca bileĢenlerden biri de elbette sanat eğitimidir. Sanat eğitiminin verimli Ģekilde gerçekleĢtirilebilmesi de günümüzdeki önemli sorunlardan biridir.
AraĢtırmada 20. yüzyıl sanat akımları olarak tercih edilen konu görsel sanatlar dersi programında yer alan bir konu olup, öğrencilere öğretilen akımlar da bu programa dahil olan 11. ve 12. sınıflarda yer verilen akımlar olmuĢtur. Bunun dıĢında anlatılmasında gerek görülen diğer birkaç akıma da yer verilmiĢtir. Akımlar araĢtırmada ayrıntılı olarak anlatılmıĢ fakat öğrencilere öğretim sırasında baĢlıca önemli noktalarına değinilmiĢ ve bol görsellerle öğrencilerin hafızalarında daha kalıcı izler bırakılması hedeflenmiĢtir.
20. yüzyıl sanat akımları görsel sanatlar dersinde gerek ilköğretim gerekse ortaöğretim de, dersin yapı taĢlarını oluĢturmaktadır. Bilindiği üzere sanat akımları, sanatın tarihsel kısmı ile de ilgilidir. Dolayısıyla bu konunun aktarımı ve öğrencide kalıcı bilgi sağlama durumu oldukça zordur. Eğer verimli bir eğitim ortamı oluĢturulmazsa konu unutulup gidecek bir yapıya sahiptir. Bu nedenle akımlar konusunun etkin Ģekilde öğretimi sanat eğitimi açısından önemli bir yer tutacaktır.
Yapılandırmacı yaklaĢımla aktif öğrenmeye dayalı eğitim anlayıĢına geçilmesinden sonra, bu yaklaĢımın çeĢitli yönlerine iliĢkin birçok araĢtırma yapılmıĢtır. Ancak çoğunlukla bu araĢtırmalar nicel ve deneysel özellik taĢıyan sonuçlara değinmiĢ, ders sürecinin nasıl yapılandırıldığına ve ayrıntılarına gereğince değinilmemiĢtir.
Bu araĢtırma, ortaöğretim 16-17 yaĢ grubunda aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımlarının öğretimini incelemek amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırmada seçilen öğrenci grubuna 20. yüzyıl sanat akımları aktif öğrenme yöntemleri ile öğretilmiĢ ve ardından edindikleri bilgilerle onlarında bu konuya uygun yaratıcılıklarını kullanarak eserler üretmeleri istenmiĢtir. Öğretiminin sonundaki değiĢimler izlenmeye çalıĢılmıĢ ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı‟nın belirlediği müfredat uygulanmasında ki güçlüklerin tespiti ve çözümüne yönelik öneriler geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. Yöntemin etkililiğini daha yakından ve doğal ortamında irdeleyebilmek adına nitel araĢtırmalardan eylem araĢtırması modeli ile gerçekleĢtirilen araĢtırmada aĢağıdaki sorulara cevap aranmıĢtır:
vi
öğrencilerin akademik baĢarıları ve bilgiyi edinme ve kullanabilme becerileri üzerinde nasıl bir etkisi olmuĢtur?
2. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin sanatsal çalıĢmaları sorgulama ve analiz edebilmeleri açısından nasıl bir etkisi olmuĢtur?
3. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin kendi tasarılarını oluĢtururken farklı teknik ve materyaller kullanmalarında etkili olmuĢ mudur?
4. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin uygulama sürecini olumlu yönlendirebilme olanağı sağlamıĢ mıdır?
5. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin ürettikleri çalıĢmaların kendilerinde aidiyet duygusu oluĢturması ve önceki çalıĢmalarıyla karĢılaĢtırmaları açısından nasıl bir etkisi olmuĢtur?
6. Görsel sanatlar dersi 20. yüzyıl sanat akımları konusu ortaöğretim müfredat programına ayrılan süre yeterli midir ve günümüz gereklerini karĢılamakta mıdır?
AraĢtırmada ilk olarak kaynak taraması yapılmıĢ; sanat eğitiminin ne olduğu, gerekliliği ve amaçları belirlenerek bireysel ve toplumsal düzeyde yeri ve önemi tanımlanmıĢ, ardından 20. yüzyıl sanat akımlarının tanımlarına, gerekliliğine yer verilmiĢ ve son olarak da aktif öğrenmenin önemine, yöntemlerine ve dayandığı temel yaklaĢımlara değinilmiĢtir.
Bu araĢtırma 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Kocaeli Çayırova ġehit Ġlhan Küçüksolak Anadolu Lisesi öğrencilerinden amaçsal örnekleme ile seçilen 8 kiĢilik öğrenci grubu üzerinde yürütülmüĢtür. 5 haftalık bir süreç doğrultusunda yürütülen araĢtırma teorik sunularla ve uygulamalarla desteklenmiĢtir.
AraĢtırmada veri toplama aracı olarak gözlem formu, yarı-yapılandırılmıĢ görüĢme formları, kiĢisel bilgi formu, yazılı görsel dökümanlar, araĢtırmacı ve öğrenci günlükleri, fotoğraf, ses kaydı dökümanları kullanılmıĢtır.
AraĢtırma sonuçları, öğrencilerin etkin/aktif öğrenme yöntemleriyle anlatılan ve uygulanan 20. yüzyıl sanat akımlarını etkili ve kalıcı Ģekilde öğrendiği ve bu süreç sonuncunda yaratıcı, farklı teknik ve materyallerin çalıĢmalarında yer aldığı, eserler ortaya koyabildiği yönündedir. Ayrıca daha sonraki çalıĢmalarını daha bilinçli, özgün
vii olmuĢlardır.
Anahtar Sözcük; Sanat, Sanat Eğitimi, Görsel sanatlar, Görsel sanatlar dersi, 20. Yüzyıl Sanat Akımları, Aktif Öğrenme.
viii
Being versatile, humankind is a creature who is in need of education. Thanks to education, it is possible to recognize, lead, and improve the capacities of the individuals.
For the education of the individuals, art education is of course one of the fundamental elements. Carrying out a fertile and effective art education is one of the important problems of our time.
The topic which is preferred as being among the 20th century art movements, is within the curriculum of visual arts lesson and the art movements which were taught to the students are within the program of 11th and 12th graders. Apart from these, some other art movements were included because they were considered as necessary. The art movements are introduced in detail in the study however, during the instructions the main points of them were presented to the learners with visuals so that they can keep them in their long term memories.
The art movements of 20th century constitutes one of the important landmarks of visual arts lesson both in primary and secondary schools. As it is known, the art movements are not about the historical aspects of art. So, the teaching of this issue and reaching long-term effects on the students is challenging. If it is not supported with a fertile education program, it is likely to be forgotten in a short time. For these reasons, teaching the art movements in an effective way constitutes an important place in the education of visual arts.
With the constructivist approach, the perspective has shifted to an active learning perspective and many aspects of this approach has been investigated in numerous studies. However, for most of the time those studies depend on quantitative data and experimental results and the construction of the processes of lessons have not been covered sufficiently.
In the present study it is aimed to investigate the teaching of 20th century art movements to 16-17 year old secondary school students with the method of active learning. Within the framework of the study, the 20th century art movements were taught with active learning method and afterwards the learners were asked to produce art crafts with the information they received. It was aimed to observe the changes after the instruction and moreover it was aimed to recognize the difficulties in application of
ix
order to examine the efficiency of the method more closely and in its natural circumstance, action research methodology was adopted and the following research questions were aimed to be answered;
1. What sorts of effects does teaching 20th century art movements by implementing active learning methods have on students‟ academic achievement and their knowledge acquisition and using skills?
2. How does teaching 20th century art movements by implementing active learning methods affect students in terms of their questioning and analyzing work of art?
3. Is teaching of the 20th century art movements with the active learning method effective in fostering the use of different techniques while creating their own designs?
4. Has teaching of the 20th century art movements with the active learning method provided the students with the opportunity of directing the application process in a positive way?
5. How does teaching 20th century art movements by implementing active learning methods affect students in terms of their developing sense of belonging though their studies and comparing these studies with their previous ones?
6. Is the topic of 20th century art movements in the curriculum of visual art teaching addressing the needs of our time and curriculum of visual arts lesson sufficient?
In the present study, first of all the literature review was conducted on the description, necessity and aims of the art education, and its place was described at individual and social levels. After that the definitions of the 20th century art movements, their necessity are presented and finally the importance, methodologies and underpinnings of active learning theory is discussed.
The study was conducted with 8 participants who are students at Kocaeli Çayırova ġehit Ġlhan Küçüksolak Anatolian High School in 2016-2017 academic year. The participants were selected with purposeful sampling method. The application which was conducted for 5 weeks period is supported with theoretical presentations and practices.
x
information forms, written/visual documents, researcher/participant diaries, photos and voice recordings were used as data gathering tools.
The results of the study indicates that the students have learned the 20th century art movements which were instructed with active learning effectively and permanently. The results also indicate that at the end of this process, the students became able to include different techniques and materials in their works. The have also become individuals who are able to conduct their own works more consciously, uniquely and independently.
Keywords: Art, Art Education, Visual Arts, Visual Arts Lesson, 20th Century Art Movements, Active Learning.
xi
ONAY ... i
ÖZGEÇMĠġ ... ii
ÖNSÖZ ... iii
ÖZET ... v
ABSTRACT ... viii
ĠÇĠNDEKĠLER ... xi
RESĠMLER LĠSTESĠ ... xv
TABLOLAR LĠSTESĠ ... xvii
ġEKĠLLER LĠSTESĠ ... xviii
BÖLÜM I: GĠRĠġ ... 1
1.1 Problem ... 1
1.1.1. Problem Cümlesi ... 3
1.1.2. Alt Problemler ... 3
1.2. Amaç ... 3
1.3. AraĢtırmanın Önemi ... 4
1.4. Sınırlılıklar ... 5
1.5. Sayıltılar ... 5
1.6. Tanımlar ... 6
1.7. Kısaltmalar ... 7
BÖLÜM II: ĠLGĠLĠ ALAN YAZIN ... 8
2.1. Eğitim ve Öğretim ... 8
2.1.1. Sanat Eğitimi ... 9
2.1.1.1. Sanat Eğitimi Gerekliliği ve Amaçları ... 13
2.1.1.2. Görsel Sanatlar Eğitimi ... 17
2.1.1.2.1. Görsel Sanatlar Eğitiminin Amaçları ve Ġlkeleri ... 20
2.1.1.3. Ortaöğretimde Görsel Sanatlar Dersinin Yapısı ve Müfredat Programı . ... 23
2.2. Sanat Eğitiminde Özel Öğretim Yöntemleri ... 26
2.3. Sanat Eğitiminde ÇağdaĢ YaklaĢımlar ... 28
2.4. Aktif Öğrenme ... 29
xii
2.4.2. Aktif Öğrenmenin Kuramsal Temelleri ... 36
2.4.3. Geleneksel Öğretim ve Aktif Öğrenmenin KarĢılaĢtırılması ... 38
2.4.4. Aktif Öğrenmede Ortam ... 40
2.4.4.1. Aktif Öğrenmede Öğrenci ... 41
2.4.4.2. Aktif Öğrenmede Öğretmen ... 43
2.4.4.3. Aktif Öğrenmede Sınıf Ortamı ... 45
2.4.5. Aktif Öğrenmeyi Destekleyen Yöntem, Teknik ve Taktikler ... 46
2.4.5.1.AraĢtırma Grubunda Uygulanan Yöntem, Teknik, Öğretimsel ĠĢ ve Taktikler ... 49
2.4.6. Aktif Öğrenmenin Uygulanmasında KarĢılaĢılan Güçlükler ... 51
2.5. 20. Yüzyıl Sanatına Genel Bir BakıĢ ... 52
2.5.1. Modern ve ÇağdaĢ Sanat Nedir? ... 57
2.6. 20. Yüzyıl Sanat Akımları ... 58
2.6.1. 20. Yüzyıl Sanatında Farklı Teknik ve Materyal Kullanımı ... 102
2.6.2. Ortaöğretim Görsel Sanatlar Dersi Programında 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusunun Kapsamı ... 108
2.7. Ġlgili AraĢtırmalar ... 110
2.7.1. Aktif Öğrenme ile Ġlgili Yapılan AraĢtırmalar ... 110
2.7.2. Sanat Akımları ile Ġlgili Yapılan AraĢtırmalar ... 110
BÖLÜM III: YÖNTEM ... 112
3.1. AraĢtırmanın Modeli ... 112
3.2. AraĢtırmanın Deseni... 113
3.2.2. Eylem AraĢtırmasının AĢamaları ... 116
3.3. ÇalıĢma Grubu ... 117
3.4. Veri Toplama Araçları ... 118
3.4.1. GörüĢme Formu ... 118
3.4.2. KiĢisel Bilgi Formu ... 120
3.4.3. Gözlem Formu ... 120
3.4.4. Doküman Ġnceleme ... 121
3.4.5. AraĢtırmacı ve Öğrenci Günlükleri ... 122
3.5.Verilerin Toplanması ... 122
3.6. Verilerin Çözümlenmesi ... 124
xiii
3.7.1. Uygulama Sürecine Yönelik Plan ġeması ... 126
3.7.2. ĠĢlem Süreci: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu Genel Ders Planı ... 127
3.7.2.1. ĠĢlem Süreci: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu Haftalık Ders Planları ... 128
3.9. Eylem AraĢtırmasında Geçerlik ve Güvenirlik ... 133
BÖLÜM IV: BULGULAR VE YORUM ... 135
4.1. AraĢtırma Öncesi Öğrencilerin 20. Yüzyıl Sanat Akımları Hakkında Ön Bilgi ve Deneyimlerine ĠliĢkin Bulgular ... 138
4.2. AraĢtırma Süreci ve Sonrası Alt Problemlere ĠliĢkin Bulgu ve Yorumlar ... 143
4.3. AraĢtırma Sonucunda Ortaya Çıkan Uygulamaların Değerlendirilmesi:... 163
BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 173
5.1. Sonuç ... 173
5.2. Öneriler ... 176
5.2.1. Uygulayıcılara Yönelik Öneriler ... 177
5.2.2. AraĢtırmacılara Yönelik Öneriler ... 179
KAYNAKÇA ... 180
EKLER ... 188
EK 1: Kocaeli Valiliği Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü AraĢtırma Ġzin Yazısı ... 188
EK 2: II. Hafta Ders Planı Doğrultusunda Analiz Edilen Farklı Akımlardan Sanat ÇalıĢmaları Örnekleri ... 189
EK 3: II. Hafta Ders Planı Doğrultusunda Analiz Edilen Farklı Akımlardan Sanat ÇalıĢmaları Örneklerinin Künyesi ... 196
EK 4: Öğrenci Bilgi Formu ... 198
EK 5: Ön GörüĢme Soruları ... 199
EK 6: I. Hafta GörüĢme Soruları ... 200
EK 7: II. Hafta GörüĢme Soruları ... 201
EK 8: III. Hafta GörüĢme Soruları ... 202
EK 9: IV. Hafta GörüĢme Soruları ... 203
EK 10: V. Hafta GörüĢme Soruları ... 204
EK 11: Son GörüĢme Soruları ... 205
EK 12: AraĢtırmacı ve Öğrenci Günlük Örnekleri ... 206
xiv
EK 14: AraĢtırmacı Ġçin Gözlem Formu ... 208 EK 15: Aktif Öğrenme Yöntemlerinden Derste Kullanılan 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konulu Kavram Haritası Örneği ... 209 EK 16: Aktif Öğrenme Yöntemlerinden Derste Kullanılan 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konulu Bulmaca Örnekleri ... 210 EK 17: Aktif Öğrenme Yöntemlerinden Derste Kullanılan 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konulu Bilgi Yaprağı Örneği ... 214 EK 18: Uygulama Süreç ve Ortamını Ġçeren Fotoğraflar ... 215 EK 19: Aktif Öğrenme Sonucu Ortaya Çıkan ÇalıĢmalar ... 220
xv
Resim 1: Gün Doğumu, Claude Monet, T.Ü.Y.B. , 1872
Resim 2: Provence‟ta Ev, Paul Cezanne, 1883, Ulusal Sanat Galerisi, Washington
Resim 3: Teras Kafe, Van Gogh, 1888, Kröller-Müller Müzesi, Holllanda Resim 4: Ayçiçekleri, Van Gogh, 1888, Kröller-Müller Müzesi, Holllanda
Resim 5: Seine Nehri Kıyısı, Georges Seurat, 1884, Ulusal Galeri, Londra Resim 6: ġapkalı Kadın, Henri Matisse, 1905, Özel Koleksiyon, San Francisco Resim 7: Otoportre, Andre Derain, 1903, Ulusal Galeri, Avustralya
Resim 8: Kemanlı Ölüdoğa, Pablo Picasso, 1912, Modern Sanatlar Müzesi, New York Resim 9: Sürat, Giacomo Balla, 1913, Modern Sanatlar Müzesi, New York
Resim 10: Çığlık, Edvard Munch, 1893, Ulusal Galeri, Oslo
Resim 11: Ernst Kirchner, Oyun Oynayan Çıplak Ġnsanlar, Tuval üzerine yağlıboya, 1910
Resim 12: Kompozisyon 7, Vassily Kandinsky, 1913, Tretyakov Galerisi, Moskova Resim 13: Sarı-Mavi-Kırmızı, Piet Mondrian, 1942, Tate Galeri, Londra
Resim 14: Kasimir MALEVICH, Suprematist Composition: White on White,1918 Resim 15:Ġsimsiz, Sam Francis, 1958, Londra ÇağdaĢ Sanat Galerisi, Ġngiltere Resim 16: No 57, Robert Motherwell, 1957, Moma, ABD
Resim 17: Jackson Pollock, “Sayı 1A”, Tuval üzerine yağlıboya, 172.7 x 264.2 cm, 1948, Modern Sanat Müzesi, New York
Resim 18: Üçüncü Enternasyonal Binasının maketi, Vladimir Tatlin, 1921, Modern Sanat Müzesi, New York
Resim 19: IĢık Uzam Modülatörü, Moholy Nagy, 1930, Van Abbe Müzesi, Hollanda Resim 20: ÇeĢme, Marcel Duchamp, 1917, Ġndiana Sanat Müzesi, Bloomington Resim 21: Kolaj, Hans Arp, 1917, Modern Sanatlar Müzesi, New York
Resim 22: Ve Resim, Kurt Scwitters, 1919, Staats Galerisi, Stuttgart
Resim 23: Yağmurdan Sonra Avrupa II, Max Ernst, 1942, Özel Koleksiyon, ABD Resim 24: Manzarada AnlaĢılmaz Öğeler, Salvador Dali, 1934
Resim 25: Mayıs, Joan Miro, 1968, Joan Miro Vakfı, Ġspanya
Resim 26: Goblen deseni tasarımı, Eduardo Paolozzi, 1996, Özel Koleksiyon Resim 27: Oda içi, Richard Hamilton, 1964, Tate Galeri, Londra
xvi
Resim 29: Boğulan Kız, Roy Lichtenstein, 1963, Modern Sanatlar Müzesi, New York Resim 30: Barnie‟nin Kahve Molası, Tom Blackwell, 2009, Louis-Meisel Galerisi, New York
Resim 31: Trafalgar Meydanı, Robert Neffson, 2008, Louis-Meisel Galerisi, New York Resim 32: Tetcie, Victor Vasarely, 1980, Doubletake Galeri, ABD
Resim 33: IĢıltı, Bridget Riley, 1962, Tate Galeri, Londra
Resim 34: Yaacov Agam, “AĢkın Yıldızı”, AhĢap üzerine katlanmıĢ renkli polimorf, 48,6 cm x 48,3 cm, 1983, Rishon LeZion, Ġsrail.
Resim 35: Avrupa Patent Ofisi, Nicolas Schöffer, 1980, Münih
Resim 36: Akustik Bulut, Alexander Calder, 1953, Merkez Üniversitesi, Venezuela Resim 37: Frank Philip Stella, “Tuftonboro I”, Tuval üzerine sentetik polimer boya ve grafit, 255.3 × 276.9 × 10 cm, 1966, Sammlung Hoffmann.
Resim 38: Açık Küp, Sol LeWitt, 1974, Virginia Üniversitesi Sanat Galerisi, ABD Resim 39: Donald Judd. Ġsimsiz, 1961-78.
Resim 40: Robert Morris. Ġsimsiz, 1965-71.
Resim 41: Joseph Beuys, “Avrasya Sibirya Senfonisi 1963”, Amerika Resim 42: Paket, Joseph Beuys, 1969, Tate Galeri, Ġngiltere
Resim 43: ÇeĢme Olarak Sanatçı, Bruce Nauman, 1970, Castelli Galerisi, New York Resim 44: Vito Acconci, Tescilli Markalar, 1970
Resim 45: :Christo ve Jeanne – Claude PaketlenmiĢ kıyı 1969 KumaĢ ve 50 km uzunluğunda ip Little Boy, Avustralya
Resim 46: Çift Negatif, Michael Heizer, 1969, Nevada
Resim 47: Renk Kayması, Bruce Nauman, 2001, Grenoble Müzesi, Fransa Resim 48: Elektronik Otoban, Nam June Paik, 1995, Alaska
Resim 49: Site Ġçinde IĢık, James Turrel, 1999, G.S.M., Houston Resim 50: Duvar, ChirĠsto ve Jeanne Claude, 1999, Almanya Resim 51: Bambu Sandalyeli Natürmort, Pablo Picasso, 1912
xvii
TABLOLAR LĠSTESĠ
Tablo 1: Öğrencilerin Sanat Akımına ĠliĢkin GörüĢleri Tablo 2: Öğrencilerin Modern Sanata ĠliĢkin GörüĢleri Tablo 3: Öğrencilerin ÇağdaĢ Sanata ĠliĢkin GörüĢleri
Tablo 4: 30.11.2016 Tarihli Aktif Öğrenme Yöntemleri Ġle 20 . Yüzyıl Sanat Akımları Konusu ĠĢleyiĢ Sürecine ĠliĢkin I. Hafta GörüĢme Soruları
Tablo 5: 07.12.2016 Tarihli Aktif Öğrenme Yöntemleri Ġle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu ĠĢleyiĢ Sürecine ĠliĢkin II. Hafta GörüĢme Soruları
Tablo 6: 14.12.2016 Tarihli Aktif Öğrenme Yöntemleri Ġle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu ĠĢleyiĢ Sürecine ĠliĢkin III. Hafta GörüĢme Soruları
Tablo 7: 21.12.2016 Tarihli Aktif Öğrenme Yöntemleri Ġle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu ĠĢleyiĢ Sürecine ĠliĢkin IV. Hafta GörüĢme Soruları
Tablo 8: 28.12.2016 Tarihli Aktif Öğrenme Yöntemleri Ġle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu ĠĢleyiĢ Sürecine ĠliĢkin V. Hafta GörüĢme Soruları
xviii
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
ġekil 1: Ortaöğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğrenme Alanları ġekil 2: Ortaöğretim Görsel Sanatlar Dersi Alt Öğrenme Alanları ġekil 3: Sanatsal Öğrenme Süreci
ġekil 4: Aktif Öğrenmenin KoĢulları
ġekil 5: Geleneksel Öğretim YaklaĢımı ile Etkin Öğrenme YaklaĢımının KarĢılaĢtırılması
ġekil 6: Aktif Öğrenme Ortamında Öğretmen
ġekil 7: Aktif Öğrenme Sınıflarında En Çok Kullanılan Sınıf Düzeni Örnekleri ġekil 8: Etkin Öğrenmede Öğretimsel ĠĢler
ġekil 9: Eylem AraĢtırmasının AĢamaları ġekil 10: Eylem AraĢtırması Takvimi
ġekil 11: Uygulama Sürecine Yönelik Eylem Planı AĢamaları
ġekil 12: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu Genel Ders Planı ĠĢlem Süreci
ġekil 13: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu I. Hafta Ders Planı ĠĢlem Süreci
ġekil 14: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu II. Hafta Ders Planı ĠĢlem Süreci
ġekil 15: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu III. Hafta Ders Planı ĠĢlem Süreci
ġekil 16: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu IV. Hafta Ders Planı ĠĢlem Süreci
ġekil 17: Aktif Öğrenme Yöntemleriyle 20. Yüzyıl Sanat Akımları Konusu V. Hafta Ders Planı ĠĢlem Süreci
ġekil 18: AraĢtırmanın Uygulama Süreci
ġekil 19: Uygulama Öncesi Sınıfın YerleĢim Düzeni ġekil 20: AraĢtırma Grubu Öğrenci Kodlaması
BÖLÜM I: GĠRĠġ
Bu bölümde; problem, problem cümlesi, alt problemler, amaç, önem, sayıltılar ve sınırlılıklar verilmeye çalıĢılmıĢtır.
1.1 Problem
Sanat eski zamanlardan beri değiĢik tanımlarla karĢımıza çıkmaktadır. Tomas Munro‟nun (akt; Sözen ve Tanyeli, 2003, s.208) tanımıyla, „doyurucu estetik yaĢantılar oluĢturmak amacıyla dürtüler yaratma becerisi‟ diye nitelendirilmektedir.
Akkaya‟ya göre (2014, s.17) sanat; “Ġnsan bilincinin yapısının, sırlarının ve geliĢiminin doğrudan yansıdığı sanat: normal ve olabildiğince özgür koĢullarda en derin gerçeğini bulabilen; insanoğlunun fiziki-sosyal çevresini ve kendisini anlamasına hizmet eden; zengin bir hayal gücünden beslenen yaratıcılığa dayalı, hayati bir etkileĢim ve iletiĢim aracıdır”.
Sanat insanoğlunun birlikte yaĢamaya baĢladığı andan itibaren devamlı olarak kendini yenileyen ve geliĢen bir olgu içinde günümüze kadar süregelmiĢtir. Buna bağlı olarak da sanatın anlamı ve tanımı her dönemde değiĢime uğramıĢ bazen birbirini destekleyen bazen de tepki olarak verilen tanımlarla karĢımıza çıkmıĢtır.
Uz‟a göre (2012, s.1047-1049) sanatçılar çağın gereksinimlerini göre yeni yeni sanat akımları çıkarmıĢlardır; “modern sanatla sanatçılar, yeni denemelere giriĢmiĢlerdir.
Her türlü bilgi, bilimsel buluĢlar, yeni teknik ve teknolojinin sağladıkları yanında, sıradan günlük kullanıma yönelik her türlü nesne sanat eserinde yerini bulmuĢtur.
Eserlerinde, bilimsel buluĢlardan destek alan sanatçılar, sadece doğayla yetinmemiĢler; endüstrinin hazırladığı çevreyle iliĢki kurmaya baĢlamıĢlar ve yeni yeni sanat akımları çıkarmıĢlardır.”
Sanat eğitimi bireylerin çocukluk dönemlerinden beri alması gereken bir durum olup, oldukça yararlı bir süreçtir ve San‟a göre (1997, s.8); “Sanat eğitimi, tüm bireyleri daha çocukluklarından baĢlayarak kültürel açıdan yetiĢtirdiği: sezgileri, akıl yürütmeyi, hayal kurma ve beceriyi doğru bir Ģekilde geliĢtirirken, çok ve çeĢitli bir okur yazarlığı basamak basamak inĢa ettiği için yararlıdır.”
Sanat eğitimi bireyin her döneminde, eğitimin her safhasında çok önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle sanat eğitiminin gerçekleĢtiği her yerde sanat bireyin algısına, sanatsal geliĢimine, estetik olgusuna katkı sağlar nitelikte olması ve yenilikçi, deneylere açık yöntemlerle desteklenmesi gerekmektedir.
KırıĢoğlu‟nun da belirttiği gibi (2009, s. 154); “Görsel sanatlar eğitimi bir süreç ve bu sürecin sonunda ortaya çıkan ürünlerden oluĢmaktadır. Yani yaratıcı araĢtırmada süreç, sonuç kadar önem taĢımaktadır.”
Her öğrenci farklı öğrenme stillerine sahiptir. Önemli olan farklı yetenek, ilgi ve algılama özelliklerine sahip bireylere bu yönlü eğitim vermektir.
20. yüzyıl sanat akımları konusu çoğunlukla dinleme ve not alma aktivitelerinden oluĢtuğu için edilgin öğretim yöntemleriyle iĢlendiğinde bilgi düzeyinde kalması, hedefin biliĢsel düzeyde kalıp diğer aĢamalarının gerçekleĢememesi olasılığını arttırmaktadır.
Oysa ki söz konusu olan 20. yüzyıl sanat akımlarının iyi bir sanat eğitimi ile gelecek nesillere aktarılması; sanatın farklı teknik ve materyal anlayıĢına sahip bilince eriĢmelerinde, bilgiyi kullanabilmelerinde, sanatsal resimleri analiz edebilme ve bireyin farklı uygulamalar anlayıĢı ile özgün ve estetik eserler üretebilmelerine katkı sağlayacaktır.
Ayrıca, yapılan araĢtırmalarda, bütün çocukların sanat öğelerini keĢfetmeleri için fırsatlar edinmeleri gerekliliği ortaya çıkmıĢtır.
Bunun yanında, çoğunlukla okullarda kâğıt, kalem ve boya ile sanat eğitimi gerçekleĢtirilmektedir. Oysa, BoydaĢ‟ın da belirttiği gibi (1996, s.8) “hayal gerçeğin çivisidir” ve bunun uygulanması ancak sanat eğitiminde tasarım eğitimi ile olur.”
Bu araĢtırma ile öğrencilerin 20. yüzyıl sanat akımları konusunda bilgi sahibi olmaları ve aldıkları bu eğitim ile sanat eğitimlerine katkı sağlayabilmeleri amaçlanmıĢtır. Aktif öğrenme yöntemlerine dayalı oluĢturulan iyi bir sınıf uygulaması, çocukların resim yapmaya, ona bakmaya, onun hakkında düĢünmeye, onu hissetmeye ve tanımaya, sanata ve tasarıma tepki vermeye katılımlarını sağlayabilecektir.
Tüm bunların ıĢığında bu araĢtırmanın amacı; aktif öğrenme yöntemlerinin, görsel sanatlar dersi, 20. yüzyıl sanat akımları konusuna iliĢkin akademik baĢarıları, yaratıcı etkinliklerde bulunabilmeleri ve farklı teknik ve materyallerle eserler ortaya
koyabilmelerini sağlamaktır. AraĢtırmanın bu alanda çalıĢacak araĢtırmacılara ve nitelikli konu öğretiminde önemli katkılar sağlayacağı ümit edilmektedir.
1.1.1. Problem Cümlesi
Etkin öğrenme yöntemine dayalı 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, 16- 17 yaĢ grubunun sanatsal geliĢimi, farklı eserler ortaya koyabilmeleri ve davranıĢlarının değiĢimi açısından nasıl bir rol üstlenmektedir?
1.1.2. Alt Problemler
1. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin akademik baĢarıları ve bilgiyi edinme ve kullanabilme becerileri üzerinde nasıl bir etkisi olmuĢtur?
2. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin sanatsal çalıĢmaları sorgulama ve analiz edebilmeleri açısından nasıl bir etkisi olmuĢtur?
3. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin kendi tasarılarını oluĢtururken farklı teknik ve materyaller kullanmalarında etkili olmuĢ mudur?
4. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin uygulama sürecini olumlu yönlendirebilme olanağı sağlamıĢ mıdır?
5. Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi, öğrencilerin ürettikleri çalıĢmaların kendilerinde aidiyet duygusu oluĢturması ve önceki çalıĢmalarıyla karĢılaĢtırmaları açısından nasıl bir etkisi olmuĢtur?
6. Görsel sanatlar dersi 20. yüzyıl sanat akımları konusu ortaöğretim müfredat programına ayrılan süre yeterli midir ve günümüz gereklerini karĢılamakta mıdır?
1.2. Amaç
Bu araĢtırmanın amacı, “Anadolu liselerinde öğrenim gören 16-17 yaĢ grubu görsel sanatlar dersi alan öğrencilere; 20. yüzyıl sanat akımları konusunun, aktif öğrenme
yöntemleriyle öğretilmesinin ve uygulanmasının öğrenciler üzerindeki etkililiği” ni araĢtırmaktır. Bu genel amaç doğrultusundaki alt amaçlar Ģunlardır:
- Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi ile öğrencilerin sanat bilgisini arttırabilmek,
- 20. yüzyıl sanat akımlarını öğretmeye yönelik kullanılan öğretim yöntemlerinin uygulamada ne derecede iĢe yaradığını görebilmek,
- Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi ile öğrencilerin çizimlerinde özgünlük yaratabilmek,
- Aktif öğrenme yöntemleriyle 20. yüzyıl sanat akımları konusunun öğretimi ile öğrencilerin görüĢlerinde farklılıklara yol açabilmek,
- Öğrencilerde 20. yüzyıl sanatın farklı teknik ve materyalleri konusunda farkındalık yaratabilmek,
- Görsel Sanatlar Dersi 20. yüzyıl sanat akımları konusu ortaöğretim müfredat programında günümüz gereklerini karĢılayıp karĢılamadığını görebilmek, - Görsel Sanatlar Dersi 20. yüzyıl sanat akımları konusuna ortaöğretim
müfredat programında ayrılan süre yeterli olup olmadığını görebilmek,
- Eğitim sistemimizde genel olarak, biçimsel ve teknik yönden öğretmeyi hedef edinmiĢ sanat eğitimi sistemimizin bu eksikliğini giderebilmek,
1.3. AraĢtırmanın Önemi
AraĢtırmadan elde edilen bulguların;
- Öğrencilerin 20. yüzyıl sanat akımları konusunda bilgi sahibi olmaları ve aldıkları bu eğitim ile sanat eğitimlerine katkı sağlayacağı,
- Aktif öğrenme yöntemlerine dayalı oluĢturulan iyi bir sınıf uygulaması, öğrencilerin resim yapmaya, ona bakmaya, onun hakkında düĢünmeye, onu hissetmeye ve tanımaya, sanata ve tasarıma tepki vermeye olanak tanıyacağı,
- Öğrencilerde aktif öğrenme yöntemlerinin, görsel sanatlar dersi, 20. yüzyıl sanat akımları konusuna iliĢkin akademik baĢarıları, yaratıcı etkinliklerde bulunabilmeleri ve farklı teknik ve materyallerle eserler ortaya koyabilmelerini sağlayacağı,
-Ortaöğretimdeki öğrencilerin klasik sanat ve çağdaĢ sanat arasındaki bağlantıyı gerek teknik gerekse teorik olarak anlayabilmelerini sağlayacağı,
- Öğrencilerde her türlü teknik ve malzemeyle resim yapılabileceği düĢüncesi, özgüven ve beceri oluĢturması açısından katkı sağlayacağı,
- MEB‟ e bağlı okullarda çalıĢan görsel sanatlar dersi öğretmenlerine aktif öğrenme yöntemleriyle anlatacakları 20. yüzyıl sanat akımları konusunun daha verimli sonuçlara ulaĢmalarında, ortaya çıkan eğitim ve öğretim materyallerinin özgün örnekler olarak yarar sağlayacağı,
- AraĢtırma nitelikli konu öğretiminde ve bu alanda çalıĢacak araĢtırmacılara önemli katkılar sağlayacağı,
- GerçekleĢtirilen bu uygulama ile ortaya çıkan araĢtırma sonuçlarının eğitimcilere ve araĢtırmacılara ıĢık tutacağı beklenmektedir.
1.4. Sınırlılıklar
AraĢtırmadan elde edilen bulgular;
- Ortaöğretim 11 ve 12. Sınıf Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı‟nda yer alan
“çağdaĢ sanat akımları” konusu ile,
- Bu araĢtırma aktif öğrenme yöntemleri, 20. yüzyıl sanat akımları hakkında verilen teorik bilgiler, öğrencilerin konuyu anlamaları ve yaptıkları uygulamalar ile,
- AraĢtırmacının gözlem, görüĢme ve doküman inceleme süreç ve iĢlemlerini bizzat kendisinin yerine getirerek bulgulara ulaĢması, yorumlaması ve sonuçları belirlemesi ile,
- AraĢtırma, 5 hafta ve 40+40+40 (3 ders saati) uygulama süresi ile - Bu araĢtırma 2015-2017 eğitim öğretim yılında ulaĢılabilen kaynaklarla,
- Bu araĢtırma Kocaeli Çayırova ġehit Ġlhan Küçüksolak Anadolu Lisesi‟ndeki 16-17 yaĢ grubu 8 öğrenci ve bu öğrencilerin uygulaması ile sınırlıdır.
1.5. Sayıltılar
Bu araĢtırmanın temel sayıltıları Ģunlardır;
-Kullanılan kaynakların konuyu kapsadığı varsayılmıĢtır.
-Öğrenci merkezli yöntemlerle anlatılan sanat eğitiminde öğrencilerin düĢünme ve uygulama sürecinde yaratıcılıklarının ve sanat kültürlerinin artacağı varsayılmıĢtır.
-AraĢtırmaya katılan öğrencilerin görüĢme sorularına içtenlikle cevap verdikleri varsayılmıĢtır.
1.6. Tanımlar
Okul: Toplumdaki bireylerin eğitilmesi iĢlevini üstlenen kurumların ortak adı.
Örgün Eğitim: Ünal ve Ada‟ya göre (2001, s.5) örgün eğitim; “Okul öncesi eğitim, temel eğitimi, orta ve yüksek öğretim kurumlarını kapsar. Bu eğitim sisteminde hiyerarĢik bir düzen vardır ve bir üst eğitim kurumu, bir alt eğitim kurumuna dayanır.”
Eğitim: San‟ a göre (2008, s.9) eğitim “yeni kuĢakların, toplum ve yaĢayıĢında yerlerini almak için hazırlanırken, gereken bilgi, beceri ve anlayıĢlar elde etmelerine ve kiĢiliklerini geliĢtirmelerine yardım etme etkinliğidir.”
Kültür: Demirel‟e göre (2012, s.7) genel bir tanımla kültür; “Doğanın yarattıklarına karĢılık insanoğlunun ortaya koyduğu maddi, manevi herĢeydir. Bu tanım içinde örf, adet, gelenek ve göreneklerle, yemek yeme alıĢkanlığı, giyinme diğer bir deyiĢle insanla ilgili herĢey kültürü oluĢturmaktadır .”
Sanat Eğitimi: “Görsel sanatlar, resim, heykel, mimarlık, grafik sanatlar, endüstri tasarımı, seramik gibi geniĢ bir alanı kapsar. Bu dalların tümüyle ilgili olarak okul öncesinden yüksek öğrenime kadar her aĢamadaki sanat eğitimi ve öğretimiyle ilgili kuramsal ve uygulamalı çalıĢmalara “Görsel Sanatlar Eğitimi” ya da sadece “Sanat Eğitimi” denilebilmektedir” (Buyurgan ve Buyurgan,2012,s.2). Gençaydın‟a göre ise (1990, s.44); “Sanat eğitimi insanın yaratıcı güçlerini ortaya çıkarmasına yardımcı olacak koĢulları hazırlayan ve bireyin kiĢilik kazanmasını sağlayan bir etkinliktir.”
Sanat: Bir tasarının, duygunun veya güzelliğin anlatımında kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılık (Türk Dil Kurumu, 1998).
Etkin/Aktif Öğrenme: Açıkgöz‟ e göre (2003, s.17) aktif öğrenme; “Öğrenenin öğrenme sürecinin sorumluluğunu taĢıdığı, öğrenene öğrenme sürecinin çeĢitli yönleri ile ilgili karar alma ve öz düzenleme yapma fırsatlarının verildiği ve karmaĢık öğretimsel iĢlerle öğrenenin öğrenme sırasında zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorlandığı bir öğrenme sürecidir.”
Eylem AraĢtırması: Cennamo‟ya göre (2009, s.375) eylem araĢtırması; “öğretmen araĢtırması olarak da bilinen eylem araĢtırması, sınıftaki bir probleme yönelik belirlenen yöntem ve tekniklerin çözüm getirip getirmediğini görmek için sistematik veri toplanması ve analizidir.”
1.7. Kısaltmalar
M.E.B.: Milli Eğitim Bakanlığı G.S.M.: Güzel Sanatlar Müzesi T.D.K.: Türk Dil Kurumu
T.Ü.Y.B.: Tual Üzerine Yağlı Boya
G.S.Ö.P.: Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı A.B.D. : Amerika BirleĢik Devleti
BÖLÜM II: ĠLGĠLĠ ALAN YAZIN
2.1. Eğitim ve Öğretim
Eğitim ve öğretim kavramları günümüzde her an her durumda karĢımıza çıkan kavramalardır. Bu kavramlar temel yapı taĢları olmakla birlikte günümüzde en çok birbiriyle karıĢtırılan iki kavram olarak süregelmektedir. Bu kavramların tanımları farklı yazarlar aracılığıyla Ģu Ģeklidedir:
Demirel‟e göre (2005, s.36) sözcük tanımı ile eğitim; “Bireyde davranıĢ değiĢtirme sürecidir. Bireylerin davranıĢlarında kendi yaĢantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değiĢimi meydana getirme sürecidir.”
Good‟a göre (1973, s.157), “KiĢinin yaĢadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranıĢ biçimlerini geliĢtirdiği süreçlerin tümüdür.”
GeniĢ anlamda, bireyin toplumun standartlarını, inançlarını ve yaĢama yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir (Smith, Stanley, ve Shores, 1957).
Seferoğlu‟na göre (2006, s.13) eğitim kavramı tanım olarak “ Bireyin davranıĢında kendi yaĢantısıyla istendik değiĢimleri ortaya çıkarma sürecidir”. Artut‟a göre (2009, s.93) ise; “Eğitim insanoğlunun doğuĢundan beri daima olagelmiĢtir; günümüzde de uygarlık düzeyi ne olursa olsun her toplumda süregelmektedir. Nüfusu sınırlı olan ilkel bir kabilede, insanoğlu bir taraftan temel ihtiyaçlarını karĢılamak için kullandığı araçları geliĢtirmeye çalıĢmıĢ, bir taraftan da diğer çocuk, genç ve diğer yetiĢkinlere örgün olmayan bir eğitim vermiĢtir.”
Ada ve Baysal (2013, s.1), “Ġnsanlığın baĢlangıcından bugüne kadar süregelen en önemli etkinliklerin baĢında eğitim gelmektedir. Her çağda, her toplumda yaĢamın gereği olarak yapılan eğitim fonksiyonları farklı olmuĢtur” yorumunda bulunmuĢlardır. Fidan‟a göre (1985, s.6), eğitim insanları belli amaçlara göre yetiĢtirme sürecidir. Bu süreçten geçen insanın kiĢiliği farklılaĢır. Okullar, eğitim sürecinin en önemli bölümünü oluĢturur. Ayrıca eğitim, ailede, iĢ yerinde, asker ocağında, camide ve insanların oluĢturdukları çeĢitli gruplar içinde de yer alır. En geniĢ anlamı ile eğitim toplumdaki “kültürleĢme” sürecinin bir parçasıdır.
Öğrenme kavramına geldiğimizde de çeĢitli açıklamalar karĢımıza çıkmaktadır.
Öğrenme, aynı derece de açık bir yanıta neden olan belirgin bir uyarıcının sonucu olarak bir seri bağlantıların veya yolların beyinde kurulmasından oluĢmaktadır. Her sinirin sonunda uyarıcının yarattığı etkiye direnme eğilimli, fakat tekrarlanan uyarılarla birbirine bağlanabilen aralık veya sinopslar (synapse) vardır. Bu psikolojik durum, Thorndike‟ın, öğrenmenin sürekli tekrarlara dayanan bir iĢlem olduğuna inanmasına yol açmıĢtır. Böylece en etkin öğrenme, bir konuyu daha küçük detaylara bölmeye dayanan iĢlemler sonucunda, öğrencinin “çok hoĢ, yaygın ve ince bağlantılar sistemi” geliĢtirmesine izin verebilir (Gaitskell ve Hurwitz, 1970, s.29).
Seferoğlu‟na göre (2006, s.14) öğrenme eğitimden farklı özellikler taĢır. “Öğrenme, eğitimden farklı olarak bireyde bir davranıĢ değiĢikliği veya yeni bir davranıĢın oluĢması için planlanan sistematik eğitim olarak tanımlanabilir.” Öğrenme, bilgiyi algılama-kavrama, kaydetme, hatırlama ve kullanma-uygulama sürecidir (Artut, 2009, s.94).
Eğitim ve öğretim arasındaki iliĢkiyi Ada ve Baysal (2013, s.13) Ģöyle açıklamıĢtır:
Bu iki sözcük çoğu zaman yanlıĢ olarak birbirinin yerine kullanılmakta ve anlamları birbirine karıĢtırılmaktadır. Oysa bireyin yaĢam boyu süren eğitiminin okulda planlı ve programlı olarak yürütülen kısmı bireyin öğretimini oluĢturur. Bu birey açısından dile getirildiğinde öğrenim olur. Bu açıdan yaklaĢıldığında öğretim geniĢliği olan eğitim kavramının alt kesimlerinden biridir.
Eğitim ve öğretimdeki farklılıkları VarıĢ (1998, s.6-8) Ģu Ģekilde belirtmiĢtir. Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin amacına ulaĢılabilmesi öğrenmenin gerçekleĢmesine bağlıdır. Öğrenmenin olmadığı yerde eğitimden söz etmek pek mümkün olmamaktadır. Eğitim zaman ve mekan yönünden kapsamlı, sürekli ve çok boyutludur. Öğretimde zaman ve mekan kadar öğretmenin, velinin ve öğrencinin beklentileri de önem taĢır.
2.1.1. Sanat Eğitimi
Sanat eğitiminden bahsedilmesi için öncelikle sanat kavramının tanımına ve gerekliliğine bakmak gerekir. Sanat, Artut‟ un (2009, s.20) da belirttiği gibi günümüzde, genellikle plastik veya görsel dediğimiz sanatlar anlamında kullanılır.
“Gerek plastik gerek görsel tüm sanatların ortak özelliklerinde özgünlüğün
(doğallığın) yakalanması, hoĢa giden bağlantıları oluĢturma çabası yatar. Sanat, insan ile doğadaki nesnel gerçekler arasındaki estetik iliĢkinin dıĢavurumudur”.
Her birey için sanatla ilgilenmek, sosyal alanda kullanabilmek, sanatsal etkinliklerde bulunabilmek ve en önemlisi sanatı anlayabilmek olası bir istektir. Dolayısıyla her birey için vazgeçilmez olan sanatın anlamlı bir bütün halinde öğretimi için sanat eğitimi gereklidir. “Çocuk, anlatmak istediklerini kabiliyetlerine uygun bir Ģekilde gerçekleĢtirirken hem deĢarj olur hem de yaratma arzusunu tatmin eder. Bu arada dünyanın döngüsüne fayda sağlayarak onunla arasında sıkı bir bağ kurar”(BoydaĢ,1990,s.282). Kınıklı (2005, s.434) sanat eğitimini; “Mantık çağı geldiğinde zihinsel aktiviteler yoluyla bireyin benliğinde geliĢmeye yer ve yol açar”
Ģeklinde açıklamıĢtır.
Sanat eğitimi, her öğrencinin kiĢisel geliĢimi için en gerekli ortamlardan biridir.
Çünkü sanat eğitimi ile gerçekleĢen bu kiĢisel geliĢim, aynı zamanda eğilimlerini yönlendirmede, amaçları görmede, deneme yapmada ve birçok etkinlikte olumlu olarak karĢısına çıkacak bir durumdur. Bu yüzden sanat eğitimi her çocuk/ genç için kesintiye uğramadan devam etmesi gereken bir süreçtir. Paul Klee‟nin sanat eğitimi için belirttiği gibi; “Sanat eğitimi biçim oluĢturan düĢünce etkinliğidir. Sanat ve eğitim düĢünmeye dayanmaktadır”.
KırıĢoğlu ise sanatın herkese verilmesi gereken bir eğitim hakkı olduğunu savunmuĢtur. KırıĢoğlu‟na göre (2009, s.1); “Sanat bir eğitim hakkıdır. Bir toplumun her bireyi, yetenekli ya da yetenekleri sınırlı olsun, bu haktan yararlanmalı, yararlandırılmalıdır. Her davranıĢ gibi sanata iliĢkin bilgi ve deneyim eğitim ve öğretimle kazanılır”. Gençaydın (1990, s.44) ; “Sanat eğitimi, genel eğitimin önemli bir parçası olarak kabul edilebilir. Ancak sanatın bir özgünlük ve bireysel yaratıcılık olgusu olduğunu dikkate alırsak, sanat eğitiminin kendine özgü çok özel yasalarının ve ilkelerinin varlığını da kabul etmek zorundayız. Bu nedenle, sanat eğitiminin eğitim dizgisi içerisindeki yerinin çok iyi belirlenmesi gerekiyor” diyerek sanat eğitiminin önemli bir yerinin olduğunu vurgulamıĢtır.
Sanatın eğitimsel yönü genel olarak aĢağıdaki Ģekli ile sınıflandırabilir (Artut, 2009, s.103):
• Görsel Eğitim Görme Becerisi = Tasarlama Yetisi
• Plastik Eğitim Dokunma, Algılama = Dizayn Etme
• DuyuĢsal Eğitim Kulak Sesleri Tanımlama = Kulak Eğitimi
• Ritmik Eğitim Dans, Drama = Ritmik beceriler-
Hareket
• BiliĢsel Eğitim KonuĢma DüĢünme Yetisi = Kelime dağarcığının geliĢimi
• ĠĢ Eğitimi Üç Boyut Kavramı = El becerilerinin geliĢimi
Temel sanat eğitimi genel anlamda deneysel olarak düĢünülmektedir. Bir sistem olarak algılama ve düĢünce ürünlerini yansıtma yetisini kapsar, amaçlar. Deneyler arttıkça onunla eĢdeğer olan düĢünce, algılama yetisi de uygun koĢullarda geliĢerek anlam kazanır. Bu deneylerin, uygulamaların amaçlanan niteliklere uygun, düzenli bir Ģekilde geliĢtirilmesi, bireyin aldığı kurumsal estetik eğitimle doğru orantılıdır (Artut, 2009, s.103).
Sanat eğitimi, bireyi bütünlük içerisinde; ruhsal ve bedensel eğitimi bütün alarak, düĢünce, yetenek ve yaratıcılık gücünün arttırılmasını esas alır.
Akkaya (2011), 21. yüzyılda sanat eğitiminin nasıl olması gerektiği konusunda Ģunları vurgulamanın yararlı olacağını söylemiĢtir:
“· Her alanda öğrenim gören tüm öğrencilerin sanat eğitimi ve öğretiminden pay alacağı yeni bir sisteme geçilecektir. Sanat dersleri, tüm diğer alanlara yayılacak ve yaratıcı bir nesil yetiĢtirilmesinde büyük bir önem kazanacaktır.
· Sanat eğitimcileri, sanat yoluyla psikolojik teĢhis konularında da bilinçlenerek, psikologlarla iĢbirliği içine girilecektir.
· Okul öncesi sanatsal faaliyetleri bu yüzden son derece önemli ve kritik bir hal kazanacaktır. Sanat eğitimi, özel öğretim alanında (G.B. Akkaya, 2004), tıp alanında da son derece önemli bir geliĢme gösterecektir. Sanat yoluyla terapi çalıĢmaları geliĢerek devam edecektir.
· Yeni yüzyılımızda, sanat eğitimcilerine, toplum bilimcilerine ve felsefecilere duyulan ihtiyaç katlanarak artacaktır.
· Bilgi çağının sanatı, tüm alanlarının bilgi birikimini kendi estetik sürecine dahil ederek, yaratıcı yorumlarını sürdürecektir.
· Sanat eğitimi yoluyla, tarihi, kültürel ve sanatsal mirası korumasını bilen, kendi kimliğinin bilincinde olarak uluslararası piyasanın rekabet koĢullarına da uyum sağlayabilecek yeni nesiller yetiĢtirilmesine çalıĢılacaktır (Eyice, 2003).
· Müzeler, sanat eğitimcilerinin ve sanat eğitimcisi adaylarının vazgeçilmez araĢtırma, inceleme ve uygulama alanları olarak yepyeni bir iĢlevsellik kazanacak ve müze-eğitim iliĢkisi temel bir rol üstlenecektir (Akkaya, 1986, s.18).
· Sanat ve sanat kültürü derslerinin saatleri ve imkanları arttırılacaktır.
· 21. yüzyılın sanat eğitimi, insan gibi insanlar yetiĢtirmeyi amaçlayacaktır.
Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaksa, ulusal kimliğiyle bağlantıyı koparmadan uluslararası arenada söz sahibi olacak bir sanat eğitimi modelinden vazgeçemeyecektir. Sanat dersleri, Atatürk'e ve Cumhuriyetin temel ilkelerine bağlı; çağdaĢ geliĢmeleri kavrayabilen, vatanını, milletini seven, yılmadan çalıĢacak, onurlu, ahlâklı, kararlı ve özgüvenli kuĢakların yetiĢtirilmesinde temel bir değere sahip olacak Ģekilde programlanacaktır.
· Bilhassa, okul öncesi baĢta olmak üzere her yaĢ grubuna uygun bir sanat eğitimi, öğrencilerin tüm geliĢim özelliklerini (bedensel, zihinsel, psikolojik vs.) en iyi Ģekilde kavrayabilen sanat eğitimcileri tarafından yürütülecek ve sanat eğitimcileri bulundukları çevre koĢullarına uygun sanatsal kavramlar geliĢtirebileceklerdir.”
Bulut (2001, s.476) da sanat ve sanat eğitimi ile ilgili düĢüncelerini Ģu sözlerle ifade etmiĢtir: “Ülkemizde çeĢitli liselerden mezun öğrencilerin aldıkları eğitimin birbirinden çok farklı olduğu bilinmektedir; ayrıca çoğunda sanatla ilgili hiçbir etkinliğin yapılmadığı bir gerçektir. Sanata karĢı bilinçlenme yerine, sanata karĢı ilginin azalmıĢ olması üzücüdür”. Bulut‟un da bahsettiği gibi sanata olan ilgi gitgide azalmakta bu da ders saatlerine bile yansımaktadır. Ülkemizde görsel sanatlar dersi ilköğretim ve ortaöğretimde 1 ders saati Ģeklinde iĢlemektedir. Bu da sanata karĢı ilginin azalmasına ve hiçbir etkinliğin bu ders saatine yetiĢmemesine sebep olmaktadır. Toplumlarda nitelikli ve kaliteli bir sanat eğitimi için bazı koĢulların gerçekleĢmesi gerekmektedir. Erinç‟e (2004, s.87) göre gereklilik arz eden durumlar Ģunlardır:
a) Doğru program, b) Doğru yönetmen, c) Doğru eğitmen.
Buyurgan ve Buyurgan (2012, s.4) göre, amacına uygun ve nitelikli bir sanat eğitimi için gerekli unsurlar Ģöyledir:
a) Sanat eğitiminin varlığının, öneminin farkında olan bir bakıĢ açısı,
b) Çağın değiĢen ve geliĢen Ģartlarına göre kendini yenileyen bir müfredat (öğretim) programı,
c) Nitelikli sanat eğitimcisi, d) Yeterli ders saati,
e) Amaca uygun fiziki donanım ve araç- gereç ile gerçekleĢebilir.
Sanat eğitimi bir toplumun olmazsa olmazıdır. DüĢünebilen, üretebilen bireylerin yetiĢmesi ancak sanat eğitimine verilen önemle gerçekleĢebilir. ÇağdaĢ sanat eğitimi herkes için gereklidir ve bunun için yapılması gereken ne varsa bunlar desteklenmelidir. Houston‟un da belirttiği gibi: “Çocuklar/gençler sanattan yoksun kalırlarsa, hayatı yaĢayabilme yollarından çoğu sistematik olarak engellenmiĢ olacaktır”.
2.1.1.1. Sanat Eğitiminin Gerekliliği ve Amaçları
Sanat bilindiği üzere çok eski tarihlere dayanır. Tansuğ‟un da belirttiği gibi;
“Ġnsanoğlu yazmadan önce çizmeye ve boyamaya baĢlamıĢtır. Mağaralarda ve dıĢtaki kaya yüzeyleri üzerinde bulunan boyalı resimler ve çizgiler, insanın binlerce yıl önce fikirlerini nasıl ifade ettiğini bize oldukça iyi gösteriyor, ama nasıl konuĢtuğu hakkında bilgi vermiyor”(Tansuğ, 1999, s.20). Toplumlar çok eski tarihlerde bile fikirlerini, düĢüncelerini yansıtmak adına sanata baĢvurmuĢlardır.
“Bizim her gün gördüğümüz ve alıĢtığımız bir eĢyayı bize yepyeni bir dünya, hayal meyal hatırladığımız bir Ģarkı gibi sunan ressam, eĢyanın en ekspresif taraflarını görmek fırsatını ele geçirmiĢtir” (Eyüboğlu, 1986, s.365). KiĢi bu sözlerden de anlaĢıldığı gibi sanat eğitimi ile farklı düĢünür, yorumlar ve hissettiklerini yansıtır.
Artut (2009, s.104), “sanat eğitimini, bireyin tüm ruhsal ve bedensel eğitimi bütünlüğü içinde estetik duygularının geliĢtirilmesi, yetenek ve yaratıcılık gücünün olgunlaĢtırılması çabası” olarak tanımlamaktadır. Öğrenmek ve inandırmak genellikle sanatın iĢlevleri arasında sayılmıĢtır (Lynton, 2009, s.88). Buyurgan ve Buyurgan ise sanat eğitiminin gerekliliğini toplumsal açıdan değerlendirir. Onlara göre “Bilim ve teknikte yoğun geliĢmelerin yaĢandığı, teknolojinin günlük hayatımıza girdiği günümüzde çocuklarımızın ruhsal açıdan dengeli, paylaĢımcı yetiĢebilmeleri için sanat eğitimi vazgeçilmezdir”(Buyurgan ve Buyurgan,2012, s.9
). Erinç‟e (2004, s.85) göre: “Sanat eğitimi insan yaĢamını daha yoğun, daha mutlu ve daha verimli hale sokabilir”. Böylesine önemli bir kavram olan sanatın elbette ki gerekliliğinin tartıĢılması söz konusu bile olmamalıdır. KiĢinin duygularına ve düĢüncelerine yani insani niteliklerine hitap eden öğrenme, bireyi topluma hazırlar ve ona baĢarı yolunu açar.
Bireyin baĢarı yolunun sanat eğitiminden geçtiğinden bahseden Erbay; insanoğlu duygusuz ve sadece beyniyle hareket eden bir canlı olsaydı, belki de sanat eğitimine ihtiyacı olmazdı. Fakat insan düĢünen ve hisseden bir canlıdır. ĠĢte bu özellik, sanat eğitimini vazgeçilmez yapmaktadır diyerek öneminden bahsetmiĢtir (Erbay, 2000, s.27).
Sanat eğitiminin okullarda önemli bir yere sahip olmasının birçok nedeni vardır.
Linderman, bu önemi Ģu Ģekilde ifade etmektedir (Linderman, 1997, s.15-16; akt.
Yiğitel, 2009, s.17-19):
“• Sanat eğitimi her çocuğun düĢüncelerini açıklayabilmesine ve bu açıklama doğrultusunda yanıtlayabilmesine olanak sağlar.
• Ġçerik ve beceri geliĢiminden oluĢan öğrenme konularını birbirinden ayırır ve derslerde yönlendirici olur.
• Sanat eğitimi, bireylerin hayal gücü, yaratıcı tavır, estetik duyarlılık doğrultusunda kendi tavırlarını ve davranıĢlarını geliĢtirmelerine yardımcı olur.
• Sanat eğitimi bireye yaratıcı düĢünme gücü sağlayıp problem çözme yetisi kazandırır. Farklı düĢünceler, buluĢlar, orijinal fikirler, düĢünce alıĢveriĢi, risk alma, deneme yanılma, karar verme ve kararları sorgulayabilme gibi yetileri kapsayan bir düĢünme ve yaratma alanıdır.
• Öğrencinin problem çözme becerisini geliĢtirerek okulda ve günlük yaĢamda düĢünme yetisini kullanarak hareket etmesini sağlar.
• Öğrencilerin dikkat etme, algılama, bellek, hayal gücü, buluĢ becerisini; algı, sezgi ve kavrayıĢını artırır.
• Sanat öğretimi sürecinde karĢılaĢtıkları öğrenme ortamında maddelerin ve olayların farklılıklarını ve kullanımlarını bilmelerine, öğrencilerin alıĢkanlıklarını yaĢam deneyimlerine yansıtmalarına olanak sağlar.
• Öğrencilerin estetik duyarlılığı; tamamlama, düzenleme, yaratma ve geliĢtirme gibi çözümler ile günlük yaĢamda kullanmalarını sağlar.
• Sanat sözlü ya da davranıĢsal olarak iletiĢimin bir yoludur ve öğrencilerin iletiĢim becerisini geliĢtirir. Sanatın sözlü ya da davranıĢsal olarak bir iletiĢim yolu olması öğrencilerin iletiĢim becerilerini geliĢtirmesine yardımcı olur.
• Estetik duyarlılığı geliĢtirerek; öğrencilerin sanatsal kavramlar hakkında kültürel bir altyapı oluĢturabilmelerini sağlar.
• Öğrenciler sanatsal becerilerini geliĢtirme, özel sanat süreç ve tekniklerini öğrenme, sanatçıları ve kendi çalıĢmalarını değerlendirebilme yeterliliği, sanat akımları, sanat form ve stillerini öğrenme olanaklarına sahip olurlar.
• Öğrenciler, yaĢam ve sosyal çevre içerisinde sanatın ne derece önem taĢıdığını kavrarlar.
• Sanat öğretimi sürecinde kazandıkları estetik duyarlılıkları kendi yaĢamlarına ve yaĢamlarının her alanına yansıtabilirler (mimari, iç mekan düzenlemeleri, giyim, çevre düzenlemesi gibi).
• KiĢisel değer, baĢarı ve davranıĢlar konusunda bireyin kendi özgüvenini geliĢtirmesini sağlar.
• Bireylerin sanatsal yaratma sürecinin eğlence ve sevincini yaĢamalarını sağlar.
• Öğrenciler, sanat eğitim sürecinde yapılan bir iĢi bitirmenin memnuniyetini yaĢarlar ve bu memnuniyetin sonucu olarak yapılan bir iĢi bitirme gerekliliği düĢüncesi yaĢamlarının bir parçası haline gelebilir.
• Toplumdaki kültürel farklılıkları fark edip bu öğelerin toplumsal yaĢam içerisinde değerini anlamaya yönelik tavır geliĢtirebilir.”
Çocuğun/ gencin hayal gücünü geliĢtirmek, algısal düzeyini arttırmak; görsel kültürün oluĢması ve anlaĢılmasına ortam hazırlamak ve var olan kültürü ve birikimi gelecek kuĢaklara aktarmak sanat eğitiminin temel amacıdır.
San‟a (2004, s.24) göre sanat eğitiminin baĢ amaçlarından biri, görmeyi, iĢitmeyi, dokunmayı, tat almayı öğretmektir. Artut‟a (2009, s.121) göre, günümüzde sanat eğitiminin ana amacı öğrenciyi, kapasitesi doğrultusunda entelektüel, duygusal ve sosyal geliĢimi açısından destekleyip ona donanım sağlayarak onun kiĢisel istemlerine yanıt verebilme çabasıdır. Sanat eğitimi, bireye estetik amaçların yanı sıra eğitici ve öğretici amaçları da verebilmeyi hedefler. Bu genel amaçların yanı sıra çağdaĢ sanat eğitiminin belirli özel amaçları vardır ki bunlar:
“• Sanatsal aktivitelerin ve yaratıcılığın doğasını tanımalarını ve benimsemelerini sağlamak.
• Duygusal, duyuĢĢsal, biliĢsel entelektüel etkinliklere bağlı artistik becerileri kazanmaları
• Sanatsal etkinliklerle ilgili ortaya çıkan düĢünce ve hareket özgürlüğü ile ilgili bazı olasılıkları öğrenmeleri.
• Görme, ayrımsama ve görsel olan her Ģeyin netleĢtirilmesine olanak sağlayan aktif bir algılama iĢlemi olduğu Ģeklinde beceri kazanmaları, sanat yapıtlarını değerlendirebilecek, onları ayrımsayabilecek nitelikli, sanat tarihi ve estetiksel bilgi birikimine sahip olmalarını sağlamak.
• Günümüzün en önemli sorunlarından biri olan “çevre” kavramının ne anlama geldiğini anlamalarını, yetiĢkin bir birey olarak onun geliĢtirilmesi için duyarlı olmalarını, sorumluluk alabilmelerini sağlamak.
• AraĢtıran, inceleyen, sorgulayan, hoĢgörülü, geniĢ, özgür düĢünceli bireylerin yetiĢmesine olanak sağlamak.
• Toplumsal ve kültürel yaĢamda kendine güvenen katılımcı, sorumluluk sahibi, üretken kiĢiliklerin oluĢumuna katkı sağlar.”
M. K. Atatürk sanatın gerekliliğini her daim belirtmiĢtir. Bu anlamlı söylevlerinden biri de: “ġunu da ehemmiyetle tebarüz ettirmeliyim ki, yüksek bir insan cemiyeti olan Türk milletinin tarihi bir vasfı da güzel sanatları sevmek ve onda yükselmektir.
Bunun içindir ki, milletimizin yüksek karakterini, yorulmaz çalıĢkanlığını, fıtri zekâsını, ilme bağlılığını, güzel sanatlara sevgisini, milli birlik duygusunu, mütemadiyen ve her türlü vasıta ve tedbirlerle besleyerek inkiĢaf ettirmek milli ülkümüzdür. Türk milletine çok yaraĢan bu ülkü, onu bütün beĢeriyete hakiki huzurun temini yolunda kendine düĢen medeni vazifeyi yapmakta, muvaffak kılacaktır”(Nutuk, 2000, parag.8). M. K. Atatürk‟ün belirttiği üzere sanat bir toplumun geliĢip, muvaffak olmasındaki en temel araçtır.
Sanat eğitimi bakımından insan; bugünden yola çıkarak geleceğe bakabilen sanat tarihi, estetik ve günümüz sanatı hakkında yorum yapabilen bir varlık olmalıdır.
Ayrıca sanatın insan yaĢamında güçlü bir yerinin olması, insanın daha bilinçli ve duyarlı olup, her Ģeye daha geniĢ bir perspektiften bakabilmesine ve yaratıcılığını rahatlıkla ön plana çıkarabilmesine neden olur. Dolayısıyla günümüz dünyasında insanın yetiĢmesinde sanat eğitiminin önemli bir rolü vardır (Artut, 200 , s.121).
Ülkemiz sanat eğitimini değerlendirdiğimizde ise oldukça yetersiz kaldığını görmekteyiz. Sanat eğitiminin gerekliliklerine ve amaçlarına ulaĢabilmesi için atılan
adımlar yetersiz kalmaktadır. Ġlk ve ortaöğretimlerde yeterli zaman ve birlikte çalıĢma ortamı öğrencilere sağlanamamakta bu da sanat eğitiminin amaçlarına ulaĢmakta önümüzde engel teĢkil etmektedir. Kaldı ki bu öğrencilerimiz bu bölümlerle ilgili üniversitelere gittiklerinde de sıkıntı yaĢamaktadır. Bulut (2001, s.476) bir makalesinde bu durumu Ģöyle özetlemiĢtir. “ġöyle ki, Eğitim Fakülteleri Resim Öğretmenliği programına kayıtlı öğrencilerin alanlarındaki alt yapılarına bakıldığında, birçoğunun sanata yaklaĢımlarından; sanatı, felsefesini, yaratıcılığı özgün olabilmeyi, hiç tanımadıkları anlaĢılmaktadır. Bu durum ne yazık ki, daha geliĢmiĢ olduğu iddia edilen batı bölgelerimizde de aynıdır”.
2.1.1.2. Görsel Sanatlar Eğitimi
Resim sanatının, çok geniĢ köklü kültüre ve metoda dayandığından bahsede Vinci Ģunları belirtmektedir; “Resmi ilimsiz ve pratik olarak yapabileceğini sananlar, pusulasız, dümensiz bir geminin tayfalarına benzerler. Nereye gittiklerini kesin olarak bilmezler” (Vinci, 2012).
San sanat dersinin, çok yönlü ve karmaĢık bir süreç olduğundan bahseder. Bu süreç içinde, görsel alandaki uygulamalı çalıĢmalarla aynı alana iliĢkin kurumsal bilgiler ve sanat bilimine dayalı bilgiler, belli bir amaca yönelik olarak, belli bir örgütlenme içinde yer alır. Bu beceriler görerek, yoğurarak, çizerek, inĢa edip kurarak nesneler ve gerçeklikle bağlantı kurularak geliĢir. Ve konulardaki davranıĢ ve bilinçlenme yönlendirilir. Bireyin, izlenim, algılama, gözlem, araĢtırma, bellek, çağrıĢım, imgelem, biliĢ, bilgi, düĢünme, değerlendirme gibi, duyu ve duyumlardan baĢlayarak tüm duygusal ve düĢünsel süreçlerini çalıĢtırarak, görsel alanda iletiĢim iliĢkilerine girmesi sürecinden oluĢur. Sanat eğitimi bireyi çağımızın bilim ve teknolojik dünyasına da hazırlar. Böylelikle bireye özel kiĢisel yeteneklerini geliĢtirme olanağı verilmiĢ olur (San, 2004, s. 25).
Okullarda görsel sanatlar eğitimi genel eğitimin bir parçası olarak görülmekle birlikte kendine özgü, kendine özel eğitimi yöntemi ve teknikleri olan bir alandır.
Öğrenciler için bu ders, düĢünsel, biliĢsel, duyuĢsal ve bedensel etkinlikler içinde bulunarak kendini ifade etmeye olanak sağlayan çok yönlü önemli sanatsal bir araçtır. KuĢkusuz her sanat dalının kendine özgü bir iç disiplini, anlamı, amacı ve değeri vardır. Ancak tarih öncesinden beri, resmin dıĢında hiçbir sanat dalı
