(
K ö y O k u l l a r ı p r o j e M ü s a b a k a s ı
Y. M i m a r A s ı m M u t l u ve A h s e n Y a p a n a r (1ncı M ü k â f a t )Maarif Vekilliği tarafından açılan eğitmenlerin çalışacakları köy okulları p r o j e müsabakası ! 3 ni-san tarihinde nihayetlenmiş ve toplanan jüri heyeti seçimi yapmıştır. Maarif Vekilliğinden müsaba-kanın neticesi aşağıdaki şekilde tebliğ edilmiştir:
3 8 0 3 sayılı kanuna tevfikan açılan köy enstitü-lerinden mezun olacak köy öğretmenlerinin çalışa-cakları k ö y l e r d e bu kanunun l 6 ıncı m a d d e s i n e göre yaptırılacak ilk okul binaları plânlarının hazırlattırıl-ması müsabakasına giren mimarların eserlerini tetkik etmek üzere şartnamenin 8 inci m a d d e s i n e g ö r e :
İlk tedrisat u m u m müdürü H a k k ı Tonguç, Ma-arif Vekilliği Başmüfettişi Celâl O t m a n , Yüksek Mi-marlar Birliği mümessili Y. M. Hüsnü T ü m e r , Talim ve T e r b i y e âzasından Enver Ziya Karal, Maarif Vekilliği müfettişi Hayıullah Oıs, A f y o n maarif m ü d ü -rü Lûtfi Engin, A n k a r a ilk ted. müfettişi Ali Rıza Törüner, Bursa ilk ted. müfettişi Necati Erginöz, A n -talya ilk ted. müfettişi Tahsin Ozdemir, A n k a r a in-şaat usta okulu öğretmeni mimar Hellingeı'den mü-rekkep jüri 1 1 / 2 / 1 9 4 1 tarihinde toplanarak teklif-leri tetkik etmiş ve kararını vermiştir. Bu müsabaka-ya, şartnamesiyle tayin edilen günde projelerini tes-lim etmek suretiyle ve 2 5 . 3 8 1 , 77.220, 10.011, 4 1 . 0 3 9 , 9 9 . 9 9 9 , 4 0 . 0 0 0 , 2 1 . 6 4 2 , 8 1 . 6 7 9 , 12,345,
17.931, 12.021, 77.777, 57.1 32, 11.111 A, 4 3 . 2 1 4 , 3 3 . 3 9 9 , 11.111 B, 17.371, 3 9 . 0 3 9 rümuzları ile teklif y a p a n 20 mimar iştirak etmiştir. Bunların eser-leri şartnamesinde yazılı esaslara göre ve biıibirle-riyle mukayese yapılarak tetkik edilmiştir. Teklifini
1 7.371 rümuzu ile y a p a n yüksek mimar Asım Mutlu ve Ahsen Y a p a n a ı ' ı n projeleri şartnameye uygun-luk ve m a k s a d a elverişlilik bakımlarından ve p u v a n itibariyle birinci; 3 9 . 0 3 9 rumuzu ile teklif y a p a n yüksek mimar Zeki Sayâı'ın projesi ikinci; 11.111 B, rumuzu ile teklif y a p a n yüksek mimar Rebii Gar-b o n üçüncü seçilmiştir. Derece k a z a n a n mimarisi isimleri m ü s a b a k a şartnamesinin 8 inci maddesi hük-m ü n e tevfikan ilân olunur.
Köy Enstitüleri müsabakaları gibi bütün köy-lerimizi mektepsizlikten kurtaracak bu büyük hare-ketin yakın bir âtide güzel semerelerini
göreceği-mizden emin olarak bu kıymetli işi başaran Velâlet
erkânını tebrik ederiz.
17.371 R u m u z l u m ü s a b a k a
projesi teknik i z a h n a m e s i
Köylerde yaptırılacak bu okulların çok basit olması için bilhassa çalışılmamıştır. Bina muhtelif kısımlardan m ü r e k k e p olmakla beraber iki meyilli tek bir çatı cüssesile b a ğ l a n m a k t a ve basit bir blok teşkil etmektedir. Böyle olmakla beraber her bina kısmında d ö ş e m e seviyelerinin değişmesile lâzım ol-duğu k a d a r tavan iıtifaı elde edilmiştir. Atölye ze-minden bir r a m p a ile 15-20 sm. yükselmiştir. Bu suretle en yüksek tavana maliktir. Sınıf ve vestiyer zemin rutubetinden kurtulmak için 1 m. k a d a r yük-sektir. Evin altına depolar konmuş olmakla en az ta-van irtifaına maliktir.
Sicak iklim bölgesi tipi
H e r tarafından hava cereyanına maruzdur. Açık ve gölgeli kısımları çoktur. Detayında görüldü-ğü gibi çatı ile tavan arası cereyan halinde bir h a v a tabakası ile izole edilmiştir.
Mutedil iklim pölgesi tipi
Krokide görüldüğü gibi bu binada da şimale pencereler açılmış olmakla sıcak z a m a n d a hava cer-yanı temin edilebilmektedir. Ancak kışın fazla soğuk olmaması için şimal pencerelerin çift olması lâzım-dır. Ev ile sınıf arasında kapalı bir teneffüs yeri mev-cuttur. Dershanenin ö n ü n d e kışın üzerindeki yeşillik-lerin dökülmesile içeri güneşin girmesine mani ol-mıyan yazın ise y a p r a k l a n ile bir gölge temin eden bir peıgola vardır. Çatı ile tavan arasındaki hava boşluğu izolasyonu temin etmektedir. Bina soba ile teshin edilecektir.
S o ğ u k iklim bölgesi tipi
S o ğ u k iklim (ipi m a k e t : Y. M i m a r Asım Mııtlu ve A h s e n
Yapaııaı-Ört CEPHt
bulunmıyan dershane cenup güneşinden azamî şe-kilde istifade edecektir. Sınıf ve evde peç denilen yerli sobaların yapılması düşünülmektedir. Mektep kısmındaki peç vestiyerden yakıldığı gibi atölyenin ateşinden de istifade edilecek şekilde merkezî
M u t e d i l iklim tipi m a k e t i Y. M i m a r Asım M u t l u v e
i l i ş e n
Sıcak iklim tipi maketi
Ön cephe
Y. M i m a r Z e k i S a y â r 2 inci m ü k â f a t
Soğuk bölge tipi maketi
Eğitmen Köy Okul Plânlarının tanziminde nazarı dikkate alınan hususiyetler.
Okul projelerini tanzim ederken, üç ünite esas tutulmuştur.
| _ Okul,
2 — Eğitmenin evi, 3 — Atölye.
Bu üç ünitenin diğer parçaları teferruattır. Plân-larda bu üç parça iyi bir şekilde yekdiğerine mez-cedildiği gibi dikkat edilirse, plân hususiyeti
dolayısile sıcak ve mutedil iklim tipleri muhtelif z a m a n -larda inşa edilerek ikmal edilebilir.
Plânlara verilen iktisadî eb'ad:
Mevzu küçük ve mütevazî olduğu k a d a r büyük bir iştir.
Yurtta 15.000 Eğitmenli köy okulunun inşası düşünüldüğünü kanunun müzakere notlarından an-lıyoruz. En kısa z a m a n d a 15.000 köy okulunun in-şası düşünülüyor. En basit usullerle köyün yardımı ve emece ile de olsa bu 12-15 milyon liralık azamet-li bir istir.
EĞİTMENLİ KÖY OKULLARI
SOUK İKLİMLER TİPİ "50
m m
fflüsiffl fflffifflffi
£11 w m
Mutedil bölge (ipi m a k e t i
Binaenaleyh plânlarda temin edilebilecek en küçük tasarruflar heyeti u m u m i y e d e büyük yekûn-lar teşkil eder. F a k a t bunu y a p a r k e n de bir nümu-ne okulu, köy evlerinümu-ne n u m u n e olacak bir eğitmen evi yapıldığı da nazarı dikkate alınmıştır.
O halde plân rasyonel bir tip olmalıdır. Ekono-mik, mimarî ve p e d a g o j i k nazariyata göre projeyi plânlarken bütün piyeslerin bu eseslara uygun ol-masına çalışılmıştır.
Plânların Oryantasyonu:
M i m a r î d e en sakat iş tip - projedir. F a k a t bu m e v z u d a olduğu gibi bazen kabul mecburiyetleri
de vardır. Tanzim edilecek p r o j e d e bilhassa sınıflar için elzem olan cenup istikametini azamî derecede temin edecek bir plân tertip etmelidir.
Sınıf pencerelerinin istikameti:
Soğuk iklimde cenup.
Mutedil iklimde cenubu . şarkî ve cenup. Sıcak memleketlerde, şarka ve meltem rüzgâr-ları istikametlerine.
gel-Sıcak bölge tipi m a k e t i
mez. Nihayet 1500 köy mektebi arsasının içinde çok müsait olmıyanları da bulunabilir.
Bu projeler yukarıki hususlar nazarı dikkate
alınarak, oryantasyon tahavvüllerine en ziyade uy-gun bir şekilde tanzim edilmiştir.
Mevzuu teşkil eden piyeslerin sahası takriben
Sınıf: 50 talebe için (asgarî) 54-60 m2
A n t r e : 10-12 m2
Vestiyer: 8 - 1 0 m2
A t ö l y e : 40-45 m2
Bir eğitmen evi teferruatile ( A l m a n köy evleri sahaları nizamnamesindeki asgarî eb attan d a h a kü-çük o l a r a k ) . , 6 0 - 7 5 m2 olarak kabul edilmiştir.
İnşaatın hususiyetleri:
P r o j e l e r d e inşaat aksamı için en basit, fakat teknik usuller kabul edilmiştir. Bütün tiplerde kulla-nılacak malzeme A n a d o l u köylerinde tedariki kabil olacak nevidendir. Esas malzemeyi taş, tuğla, kum, kireç, kereste ve kiremit teşkil etmektedir. Kereste ise fabrika malı ve piyasadaki çaplarda olmayıp, köylünün daima kendi ihtiyacı için yaptığı ve ko-laylıkla temin ettiği «hizar biçmesi» dir.
Döşemeler, tavan kaplamaları ve d o ğ r a m a l a r t a m a m e n hızar biçmesinden yapılacaktır. Bunun için döşemeler 3 kalınlık yalnız lâmbalı olacaktır. T a -vanlar bindirme ve pasalı olacaktır. Bazı kirişler
meri ve kenarları A n a d o l u evlerinde g ö r d ü ğ ü m ü z pahlarla işlenmiş olacaktır.
Doğramalar: Pencerelerde Alrraıı ve Fransız
sistemleri kabul edilebilir.
Ehemmiyetli olan, doğramanın, taksimatı v e
takımlarıdır. Bunun için ispanyolet ve vasistas
kul-lanılmamıştır. Bunların yerine m a n d a l konacaktır. Pencere dört k a n a t t a n ibarettir. Üst kanatlar vanti-lasyon için kullanılır. Pencerenin ortasından geçen bir sabit kayıt d o ğ r a m a n ı n sağlam bir yapı olmasına yardım eder.
Kapılar: G e r e k mektebin, gerekse evin
kapı-larının taksimatı yukarıda söylediğimiz gibi köy-lerde biçilen kerestenin vereceği e b ' a d a uygun şe-killerde yapılacaktır.
Kepenkler v e Panjurlar: Eğitmen evinin
pen-cerelerine, kışlık tipte kepenk, yazlık tipte p a n j u r düşünülmüştür.
Çatı Konstrüksyonları: H e r üç p r o j e d e de,
u-cuz ve basit bir işçilikte olması için daima o t u r t m a olarak tanzim edilmiştir. Meyilleri, gerek adî tava kiremidine gerekse A v r u p a modeline uygun derece-lerdedir. Bazı b ö l m e duvarları kalkan şeklinde çatı meyilleri altına k a d a r yükselebilecektir. Projelerin cephelerinde bu seheple bilhassa kalkan duvarları kabul edilmiştir. Yine bu sebeple atölyelerin ortala-rına ahşap direk k o y m a k t a bir mahzur yoktur.
Sısalar:
İç sıvalar kireç olacaktır. Kalınlıkları ve p e r d a h şekilleri inşa edilecek vilâyetin mahallî usullerine göre yapılabilir, ( m a l a perdahı ve tirfilli) haricî sı-valara gelince, bunun da kireç yapılması düşünül-müştür.
Bilhassa bu sıvaların ikinci tabakalarına ince çakıl karıştırılarak binaya ayrıca rüştik bir tesir ve-rilebilir. Bu sayede çimento sarfiyatının mühim bir surette tenezzül edeceği muhakkaktır.
H e r üç p r o j e d e d e antreler, vestiyerler, atölye, eğitmen evi antresi m u t f a k ve hela zeminleri dolgu toprak üzerine ince bir beton ve üzerine şap düşü-nülmüştür. D ö ş e m e kaplaması için müsait mahallî taş mevcut ise tercih edilir.
Mutedil iklim tipi:
U m u m î sahası: «235» M2
Duvarlar 35 m. tuğla olarak tanzim edilmiştir. M e k t e p p l â n d a orta kısmı teşkil eder. Bir antre üzerinde 50 talebelik bir vestiyer, atölye ile müş-terek kullanılacak bir odunluk vardır. Eğer eğitmen evinin b o d r u m u odunluk olarak kullanılırsa zemin kattaki bu yer kereste deposu ve saire olarak kabili istifadedir. G e r e k evin gerek m e k t e p ve atölyenin antreleri üzerine birer kemerli portik k o n m u ş ve bu suretle y a ğ m u r d a n korunmuştur.
Plan oryantasyon itibarile en gayrı müsait arsalara bile kabili tatbiktir. Sınıf pencereleri t a m a men cenuba tevcih edilebileceği gibi şark, cenubu -şarkî cenubu garbîye tevcih edildiği takdirde, atöl-yenin ve evin oryantasyonunda, zarar verecek mü-him bir t e b e d d ü l olmaz.
Soğuk iklim tipi:
U m u m î sahası: «215» m2
Çatı arasındaki Eğitmen evi 49 m2
Duvarları taş olarak düşünülmüştür, eğer tuğla'
olarak inşa edilirse umumî mesahasından % 7
mik-darında küçülür ki 2 0 0 m2 ye iner en asgarî
eb'attadır. Çatı arasındaki eğitmen evinin işgal etti-ği saha «49» m2 dir. Sınıfın bulunduğu c e p h e
cenu-ba müteveccihtir. M e k t e p antresi ile atölyenin önüne bir v e r a n d a yapılmıştır ki, b u r a d a n talebe istifade edeceği gibi atölye d e istifade edebilir. Kömürlük hem mektebin hem atölyenin kolaylıkla istifade ede-ceği bir yerdir. Vestiyer diğer tiplerdeki gibi müsta-kildir.
Eğitmen evinin antresi arka cephededir. Bura-dan girilince bir ufak sofa üzerinde, bir helâ, yıkan-mayeri ve bir m u t f a k vardır. A h ş a p bir merdivenle çatı arasına çıkılır. B u r a d a iki oda ile bir Hol vardır. Odaların yan cidarlarında, çatı meylinden istifade e-dilerek geniş dolaplar konmuştur.
Haricî mimarî itibarile soğuk iklim vilâyetlerine ve dağ köylerine yaraşacak bir mimarî tesir yapması düşünülmüştür. Eğitmen evinin pencerelerine tahta kepenk konmuş, sınıf pencereleri çift düşünülmüş-tür.
Sıcak İklim Tipi:
Sahası: «225» M2
Ayrıca v e r a n d a l a r 65 M2
Diğer tiplerde olduğu gibi ayni prensibe göre tanzim edilmiştir. Okul plânın ortasına tesadüf et-terilmiştir. A n t r e ve vestiyer yekdiğerlerine mezce-dilmiştir. Sınıf diğer projelerdeki eb'attadır.
Okulun sağ tarafına atölye yerleştirilmiştir, sol tarafa eğitmen evi konmuştur. Odunluğu evin al-tında yapılacak b o d r u m d a d ı r . Diğer p r o j e l e r d e n baş-ka hususiyeti mektebin ve atölyenin önlerinde birer verandası bulunmasıdır. Bu sundurmalar atölyeyi ve sınıfı güneşten koruyacağı gibi talebenin teneffüs za-manlarında ve atölye işlerinde de kullanılacaktır.
Y. M i m a r Rebiî G o r b o n
( 3 ü n c ü M ü k â f a t )Soğıık lwiİ!*e maketi ( 1 1 . 1 1 1 B ) rumuzlu projeye ait teknik
izahnamedir.
Muhtelif iklim bölgelerine göre bina tipleri: M ü s a b a k a ş a r t n a m e s i n i n birinci m a d d e s i n d e işaret edildiği veçhile m ü s a b a k a y a soğuk, sıcak ve m u t e d i l iklim bölgelerine u m u m i y e t l e tatbik edilecek surette üç muhtelif tip bina teklif edilmiştir.
H a k i k a t t e T ü r k i y e n i n arzetmiş o l d u ğ u iklim değişiklikleri bu a d e d i n çok f e v k i n d e d ı r . H a t -tâ aynı iklim bölgesi içinde b i r b i r i n d e n o l d u k ç a aykı-rı iklimi olan köyler m e v c u t t u r . T a t b i k a t t a bu_ k a d a r ince hususiyetlerin teminine i m k â n hasıl o l a m ı y a c a ğ ı nazarı itibara alınarak m ü s a b a k a ş a r t n a m e s i n d e üç tip bina teklif edilmesi m ü n a s i p g ö r ü l m ü ş t ü r . Bu üç tip binanın b ü t ü n T ü r k i y e d e tat-biki esas o l d u ğ u n a göre bina tiplerinde artık hususiyetler değil f a k a t ait oldukları iklim şeraitinin u m u -mî vasıfları nazarı itibara alınmış bina tipleri d e b u esaslara göre d ü ş ü n ü l m ü ş t ü r .
g a m a ^ «eat.-»
Sıcak Bölge Tipi V. Miıııar Uebii Gorljoıı
inşa tarzı ve inşaat malzemesi:
Mevzuubahis okul binalarının köylerde, ekseri-ya vilâyet merkezlerinden çok uzak ve vesaiti nakli-ye şeraiti m a h d u t olan nakli-yerlerde yapılacağı göz önün-d e tutulur ise, önün-duvarlar ve çatı örtüsü gibi fazla yük tutan bina aksamının behemehal civarda bulunan malzeme ile yapılması icabedecektir. Bu suretle taş, tuğla, kerpiç gibi duvar malzemesini her üç tip bi-n a d a da yeribi-ne göre kullabi-nmak lüzumu hasıl olacak-tır. Bina tiplerinin tarzı inşası bu suretle yapılacak değişikliklerine göre herhangi bir tadilât lüzumunu icabettirmiyecektir. Yalnız duvar kalınlıkları bina dı-şına doğru tezayüt etmiş olacaktır. Esas itibarile bi-na tiplerinde, civarında bulubi-nan malzeme tercih edil-mek suıetile, Taş, tuğla, ahşap, kireç veya alçı, yer-li kiremit, kamış, samanla karıştırılmış kilyer-li sıva kabil olduğu t a k d i r d e kireç ve çimento sıva kullanılacak-tır.
Bu binalar için vilâyet merkezlerinden ancak çivi, cam, musluk, su d e p o ve borusu ve kabil olduğu
hassa şimal ve kış rüzgârlarına maruz beden duvarla-rının iç kısmına bir sıra kerpiç duvar kaplanacaktır. Duvarların civarında kabili tedarik malzemeye gö-re kigö-reç veya çimento sıva yapılacaktır. Setir malze-mesi olarak, arası samanlı çamur ile tecrit edilmiş ahşap kirişli ve ahşap kaplamalı tavan yapılacak ve ahşap çatı üzerine yerli kiremit döşenecektir. Döşe-meler geçme olarak yapılacaktır. D ö ş e m e kirişleri toprak üzerine döşenen Blokaj üzerine oturtulacak
M u t e d i l Bölge Tipi P l â m C e p h e l e r — 0 — n iBBl ık? B Ç i
a
19 5 9
K e s i mt a k d i r d e bina bağlantı ve lentoları için demir, gibi m a h d u t a d e t t e ve ağırlık tutan malzeme getirtmek icabedecektir. Bu hususiyetlerin bina tiplerinde şim-diden t a m a m e n tesbitinin imkân haricinde olduğuna göre inşaat programı esasında her köy binası için bu gibi teknik izahnamenin tesbiti, ihtiyaca uygunluk ve iktisadî düşünce b a k ı m ı n d a n muvafık olacaktır.
Şimdilik, üç iklim bölgesi için her bina tipinin yalnız iklim şeraiti nazarı itibara alınarak inşa tarzı aşağıdaki suretle tesbit edilmiştir.
A — Soğuk iklim bölgesi tipi:
T e m e l ve b e d e n duvarları taş olacaktır,
Bil-ve arası kuru kum ile doldurulacaktır. Kapılar ahşap ve iyi imtizaçlı ve pencereler çift kat ve ahşap ola-rak yapılacaktır.
Taraça, W. C. banyo, ve mutfak döşemeleri çi-m e n t o şap olarak yapılacaktır. Civarda çi-m u n t a z a çi-m d ö ş e m e taşı olcak malzeme mevcut ise taş d ö ş e m e yapılması şayanı tercihtir.
B — Mutedil iklim bölgesi tipi:
ha-ricî sıva fazla rutubet hasebile m u h a k k a k surette çi-m e n t o sıva olçi-malıdır.
R u t u b e t e mani olmak üzere toprak ile arasın-da asgarî yetmiş santim mesafe kalacak şekilde ah-şap kirişli ve geçme ahah-şap kaplamalı d ö ş e m e yapı-lacaktır. Binanın örtüsü ahşap çatı üzerine yerli kire-mit olacaktır. Kabil olduğu takdirde saçak kenarına çinkodan asma oluk yapılarak y a ğ m u r sularının be-den duvarlarını ıslatmadan muayyen yerlerbe-den yere idirilmesi esaslı bir tedbir olacaktır. Servis kısımlar; ve taraça döşemeleri çimento şap olacaktır.
C — Sıcak iklim bölgesi tipi:
Memleketimizde çok değişiklikler gösteren bu sıcak iklim bölgesi bina tipi için u m u m î o l a r a k : be-den ve b ö l m e duvarları için kerpiç inşaat taraça, sa-çak, ve çatı örtüleri için ahşap direklere istinad eden ve arasında hava cereyanı temin edilecek olan yerli kiremit örtülü ahşap çatı yapılacaktır. Döşemeler için umumiyetle b l o k a j üzerine derzli çimento şap yapılacaktır. Civarında tabii döşemelik taş mevcut olduğu t a k d i r d e bu şekil tercih edilmelidir. T a v a n l a r
da arası samanlı çamur ile tecrid edilmiş ahşap kiriş-li tavan ve bunun alt kısmına kamış üzerine tavan sıvası yapılacaktır. Kapı ve pencereler basit giyotin sistemi ahşap olacaktır. Bu tip binalarda civarda su mevcut olduğu takdirde ikametgâh ve m e k t e p kısım-larındaki saçaklı avlulara birer ufak fıskiyeli havuz inşası biraz rutubet ve serinlik havası verebilmesi ba-kımından faydalı hattâ lüzumlu görülmüştür.
Esasen bu bölge bina tipi diğerlerinden tama-men değişik olarak, plânı, saçak, avlu, kolonad gibi elemanlar ile teşkil edilmiştir.
Netice itibarile inşaat programı tanzimi sırasın-d a : her k ö y sırasın-d e civarınsırasın-dan tesırasın-darik esırasın-dilecek malze-me ile o köy d a h a ziyade hangi iklim bölgesi tipi muvafık olabileceği etüc^ edilerek tesbit edileceği rüzgâr ve y a ğ m u r istikametlerine göre binanın arazi-ye oturtulmuş vaziarazi-yetinde bazı tadilât yapılması ica-bedeceği nazarı itibara alınmak suretile hereket edil-mesinin en muvafık ve en iktisadî olacağı kanaatine varılmıştır.
