K a m u t ay m u s a b a k as p r o ğ r a mı h u l â s a sı

K a m u t a y m u s a b a k a s p r o ğ r a m ı h u l â s a s ı

1 — Türkiye Büyük Millet Meclisi, 11 Kânunusani 937 tarihinde kabul ettiği kanunla Ankarada bir Büyük Millet Meclisi binası inşasına karar vermiştir.

2 — Meclis reis vekili evvelâ bir meb'us hukukçunun reisliğinde, biri hukukçu, biri askerî diğeri tabip olan 3 meb'us idare emrinden mürekkep bir inşaat komisyonu teş-kil etmiş;

3 — Bu binanın inşası için riyaset divanınm kararile, teşekkül etmiş olan (inşaat komisyonu) tarafından beynel-milel bir müsabaka açılmıştır.

4 — Komisyon yapmış olduğu müsabakanın umumî iza-hat faslında; aynen şu cümleler (Binanın, meclisin teşkilâ-tı dahiliyesi noktasından pratik olarak çalışması için lü-zumlu olan bütün teferruatın tamam olmasının göz önünde tutulmasını değil; aynı zamanda uslûbunun da mükemme-liyetini, temizliğini, haricî hututunun âhengini ve yirmin-ci asrın icabatını ve Türkiye cumhuriyetinin varlığını. ve temsil ve tecessüm ettirecek bir âbidenin inşasını istemek-tedir.) ve (Türkiye Büyük Millet Meclisi sarayının inşa edileceği arsa Ankara şehrinin (Hükümet mahallesi) olan kısmının arkasındaki tepe üzerindedir.) ve diğer bir mahal-lede (Arsanın bulunduğu yerden gözle görülebilmesi kabil olan bir saha dahilinde bütün eski ve yeni Ankarayı teşkil eden güzel bir manzara görülmektedir; pek tabiî olarak bu arsa üzerinden yapılacak olan âbide de, eski ve yeni şehir kısımlarından çok güzel görülebilecektir.) ve (Müsabıklar, plânda görülen ve arsanm hükümet mahallesinin tam ar-kasına isabet eden kısımlarında T. B. M M. binasile bera-ber bu müsabakaya dahil olmıyan ve sonradan yapılacak olan başvekâlet ve hariciye vekâleti binaları için yer ayır-mağı unutmamalıdır.)

Müsabakaya iştirak edeceklere verilecek vesikalar: 1 — Ankara şehrinin umumî imar plânı; 2 — Bir milimetre, bir metreyi gösterir mikyasında ar-3 — Jeolojik maktalar ve sondaj plânı;

4 — Program mukaddeme, (programlar numara 1, 2, 3), 5 — Malzemei inşaiye fiat listesi;

6 — Vahit fiat listesi.

Beynelmilel müsabakanın mevzuu ve inşaat Programda yazılı olmıyan şeref antresi ve sair teferrua-tile beraber riyaseticumhur dairesini (program numara 1) ih-tiva etmek üzere, Türkiye Büyük Millet Meclisi binasını (Prog. No. 2, 3) teşkil edecek olan inşaat; müştemilât dahil ol-mıyarak tek bir binadan ibaret olacaktır.

Müştemilât

F. 1 (Prog. No. 2. 3. 4.) de gösterilen esas bina haricin-de yapılacak olan servis binalarile (F.8) haricin-de tarif edilen ika-metgâhlar müştemilâtı teşkil ederler.

Bu müştemilât kısmı esas bina için açılmış olan müsaba-kaya dahil değildir. Yalnız müsabamüsaba-kaya girenler bu kısım-ların mahallelerini de arsa plânı üzerinde tesbit edebilirler,

inşaat bedeli

inşaat bedeli, bu müsabakaya dahil olmıyan müştemilât

kısmı hariç olarak mimarın ücreti de dahil olduğu halde hiç bir suretle dört milyon Türk lirasını geçemez.

Müsabıkların verecekleri resim ve vesaik 10 sıralı bir cetvel halinde ve not; resimlerin yapılacağı şekle dairdir.

MÜSABAKA TALİMATNAMESİ Bu fasılda aynen şu cümle:

(Muayyen olan inşaat bedelini geçen veyahut inşaat programlarına uymayan veya başka bir fikri kabul ettirmek maksadına müsteniden tanzim edilmiş olan plân ve projeler müsabakaya dahil edilmezler.)

Müsabakanın gizli olduğuna dair fıkralarda: Gönderilecek projelerin ve her nevi evrakın her birinin alt sağ köşesinde müsabıklar tarafından intihap edilmiş bir hüviyet numarasından başka hiçbir isim veya adres olmıyacak veya başka bir yazı veya fark alâmeti veya işareti haiz bulunmıyacaktır. Ve bu hüviyet numaraları sadece yazılmış dört santim boyunda altı haneli bir rakım olacaktır. Ke-şifname hulâsasile izahname de bir tek zarf içine konula-rak zarfın üzerine hâviyet numarasile yalnız (keşifname) kelimesi yazılarak mühürle kapatılacaktır. İsim, memleket, unvan ve hüviyetlerini tayin edecek vesika ile müsabıklar hazırlayacakları keşifname hulâsasile, kendi isim, memleket unvanlarile birlikte kabul edecektir. Hüviyet numarasını ha-vi vesikalar ayrı ayrı zarflar içine konarak kapanacak bir zarfın üzerine yalnız keşifname ve diğer zarfın üzerine yalnız beyanname kelimesi ve bir tarafına da ayni hüviyet numa-rasını ayni büyüklükte sadece yazacaklardır. Bu suretle ha-zırlanacak proje bir ambalâj halinde üzerinde Ankarada Bü-yük Millet Meclisi inşaat komisyonuna göndereceklerdir. Ambalâjm üzerinde mimari müsabaka ibaresi ve gi-deceği adresten başka hiçbir yazı veya bir işaret bulunmı-yacaktır. Her hangi şehir ve mahalde olursa olsun projeyi yapan bizzat getiremez.

Projeler, inşaat komisyonu reisliğine; duhulüne göre bir (duhul kayıt numarası) verilecektir. Bu kayıt numarası mün-ferit ambalâjın üzerine konacaktır. Paketler açıldıktan sonra, aynı kayıt numarası gönderilen bütün evrakm resim ve pro-jelerin üzerine yapıştırılacaktır. Dört köşe kaymaklı bir kâ-ğıt üzerine tabedilmiş oln bu kayıt numaraları hüviyet nu-maralarının üzerine yapıştırılarak ve hüviyet numaraları ka-patılacaktır/ ,

Şeklinde hulâsa edilmiştir.

/ Müsabakadan ihraç şartları faslındadır. (1 —/ Ambalâj ve zarflar da dahil olmak üzere müsaba-kaya iştirak eden kimsenin şahsını veya hüviyetini ifşa ede-cek bir I isim ve parolayı veya bilvasıta ve bilâ vasıta her hangi menşe işaretini ihtiva eden projeler;)

(Müsabakaya iştirak etmek keyfiyeti, daha aşağıda işti-rak edenler tarafından, bu nizamname ve programların ka-bul edilmiş olduğunu lazammun eden;)

ve programlarda münderiç olanlarından maada hiçbir vesi-ka veya malûmat verilemiyecektir.)

(Hakem beynelmilel şöhreti haiz bir mimardır. Bu zatın ismi komisyon tarafından müsabakaya davet edilmiş olan ze-vata yazılacak bir (sirkülerle) ayrı ayrı bildirilecektir.

Hakem vazifesi

a — Müsabaka programını hazırlamak ve komisyona vermek;

b — Projeleri tetkik ederek programların icabatına en iyi tekabül eden ve artistik ve pratik noktai nazardan en zi-yade muvafık addedilebilecek olan üç adedini seçmek.

c — İcabında T. B. M. M. inşaat komisyonu tarafından neşredilmek hakkı da baki kalmak şartile verdiği üç plânın kayıt numaralarını da havi olmak üzere komisyona bir rapor vermek;

Mükâfatlar, mansiyonlar, kabul edilecek projelerin tatbikine ait şartlar

Hakemin en iyi addedeceği üç projeden birisinin intihabı keyfiyeti doğrudan doğruya Türkiye Cümhuriyeti hükü-metine aittir. Bu suretle hükümetçe kabul edilen projenin sahibine yapılacak binanın inşaatını kontrol etmek hakkı ve-rilecektir. Bu hak, vergiler dahil olmadığı hâlde inşaat be-deli üzerinden % 3,5.

Bundan maada T. 3. M. M. binasile beraber yaptırılması kanunla tasvip edilmiş olan başvekâlet ve hariciye vekâleti binalarının ve meclis binası haricinde yapılacak mahallâtın projelerini ihzar etmek ve inşaatı kontrol etmek hakkı da bu zata verilecektir.

Bu şartlarla mükâfatlar şöyledir: Birinci mükâfat kontrol hakkı ikinci mükâfat 3.000 Türk lirası. Tekrar ikinci mükâfat 3.000 Türk lirası. Türkiye Büyük Millet meclisi inşaat komisyonu mükâfat ve mansiyon kazanmış olan projeleri neşretmek hakkını

ha-25 Haziran 1937 Müsabaka müddeti hakkında komisyon reisliğinden

gönderilen bir sirküler

1 — Beynelmilel müsabakanın kapanma müddeti olan 10 Kânunuevvel 937 tarihinde her müsabıkın talimatname mucibince sevkedeceği evraklar Ankarada bulunması lâzım-değildir.

Yalnız her müsabık tam o tarihte veya daha evvel An-karada (Türkiye Büyük Millet Meclisi inşaat komisyonu) adresine sevkedilmek üzere bütün evrakı muhtevi ambalajı bir şimendifer idaresine veya bir nakliye şirketine tevdi et-tiğini isbat eden bir vesikayı kendi imzasını havi bir mek-tuba melfuf olarak komisyona göndermesi kâfidir.

İnşaat Komisyonu Reisi Müsabıklara gönderilen hakem raporu ve projelerin

iadesi hakkında sirküler

Müsabaka talimatnamesi ahkâmına tevfikan hakem he-yetinin komisyonumuza verdiği raporun matbu bir nüshası-nı bu mektubumla beraber size gönderilmiştir.

Bu raporda, müsabakaya iştirak eden 14 plân hakkında-ki tethakkında-kik ve mütalâaları; her bir plân üzerine komisyonu-muz tarafından konulmuş olan ve altı haneli bir rakamdan müteşekkil bulunan (matrikül) numaralarının son iki ha-nesi rakamlar alınarak ihtisar edilmiş numaralar tahtında göreceksiniz. Bu numaralarla anonimite tamamile muhafaza edilmiş bulunduğundan müsabıklar raporda okuyacakları

mütalâaların yalnız kendi numaralarına ait olanlkrile alâka-dar olacaklar diğerlerini tanımıyacklardır.

Plânlarınızın adresinize isimli olarak veya mat-rikül numaraları tahtında anonim olarak şevki şıklarından hangisini tercih ettiğinizi bildiriniz.

İnşaat Komisyonu Reisi 1 — Kanun tarihi 11 Kânunuevvel 1937 2 — Müsabaka talimatnamesi ve umumî izahat ve şartna-mesi tarihi 25 Haziran 1937

3 — Türk mimarlarının müsabakaya iştirakleri hakkında program ve talimatname Ağustos ve Eylül 1937 tarihlerinde ve-rilmiştir.

4 — Müsabakanın kapanma tarihi 10 Kânunuevvel 937 5 — Hakemlerin raporu tarihi 28 Kânunusani 1938 6 — Hakemlerin raporunun neşir tarihi 23 Şubat 1938 (Ulus gazetesi)

Yukarıda hulâsa edilen müsabaka program ve, şartnamele-rine göre:

a - Jüri bir olacak yerde üç kişi olmuştur.

b - Jüri müsabaka şartnamesini ve programları tanzim edecek yerde onların yapmadıkları anlaşılmıştır.

c - Beynelmilel müsabaka umumî değil davetli birkaç mi-mara inhisar ettirilmiştir.

d - Tetkik ve kabul edilecek projelerin dört jmilyon Türk lirasını geçmemesi kat'î ve bunun haricinc çıkacak projelerin müsabakadan ihraç edilecekleri kat'î olarak talimatnamede tesbit olunduğu halde jüri heyeti bunu nazarı itibare alarak raporunu ona göre tanzim etmemiştir.

1 — Bu suretle tarafeynin muta oldukları şartnamenin bu kısmı ihlâl edilmiştir.

2 — Bu suretle projelerin iyi mukayese edilemiyecekleri meydandadır.

e- Müsabaka gizli olacak yerde yukarıdaki tamimde oku-nacağı veçhile gönderilen projelerin kimler tarafından yapıl-dıkları anlaşılmış ve binnetice gizli tutulması keyfiyeti ihlâl olunmuştur. Projelerin iadeleri hakkındaki sirküler de bu ciheti müeyyittir.

f - Jüri, tetkik ettiği projelerin umumunu tenkit etmiş ol-duğu görülmektedir.

En. ufak müsabakalarda dahi, nerede kaldı ki Türkiyenin beynelmilel büyük bir müsabakası olan bu projeler halka ve mimarlık âlemine teşhir edilmemiştir. Bahusus jüri heyetinin kıymetli tenkitleri ancak projelerin herkes tarafından görül-mesi halinde anlaşılacaktır.

Büyük Millet Meclisi Sarayı proje müsabakası için altı ay müddet tayin olunmuştur.

Ve bu müsabakaya birçok ecnebi mimarları ve bilhassa davetle iştirak edildikleri halde Türk mimarları iştirak etti-rilmiyordu. Bu hususta vukubulan müracaatlar üzerine Türk m i marnımda iştiraki komisyon tarafından kararlaştırılmıştır. Bu suretle Türk mimarlarının çalışma müddeti progra-mın geç verilmesinden aşağı yukarı yarıya indirilmiştir.

Jüri raporunda da zikrolunduğu veçhile çok büyük ve şümullü olan ve Türkiyenin en büyük müsabakası bulunan bu işte uzun tetkikat ve etüd yapmak ve çok çalışmak icap ettiğinden bu müddetin mecmuu dahi kâfi değildi.

Hakemlerin raporu:

Methal, program, projeler (umumi izahat) karar fasılla-rını muhtevidir.

H a k e m l e r i n r a p o r u

Methal :

İnşaat komisyonu tarafından, Ankarada yapılacak Büyük Millet Meclisi binası için açılan beynelmilel müsabakaya ait kararlarını vermek üzere davet edilen hakemler, evvelemir-de, Ankarada gördükleri cemilekârane ve dostane kabulden ve lüzumu olan malûmatın kendilerine verilmesinde göste rilen ihtimamdan dolayı minnettarlıklarını bilhassa kayde -Türk resmî mahfellerile olan görüşmelerinde hâkim olan samimî açıklık, mesleki vazifelerinin mahiyeti itibarile ta-haddüs eden bir çok meselelerin aydınlanmasına pek ziyade hâdim olmuştur.

Hakemler, binanın inşasına ait 14 projenin teşhir edildi-ği salona geldikleri vakit, muhtelif resim, keşifname ve izah-nameler açılmış ye her proje bu hususta tesis edilen mu-vakkat bölmeler üzerinde tamamen vazih bir surette teşhir edilmiş bulunuyordu. Keza, müsabaka talimatnamesi mucibince her projeye ve müsabıkların muhtelif keşifname ve izahna-melerine ait her sahife veya vesikaya altı rakamdan mürek-kep bir seri numarası verilmiş olduğunu görmüşlerdir.

Hakemlerin, projelerin tetkikinden önce, ilk vazifeleri, Ankarada büyük inşaatta takip edlimiş olan usuller üzerin-de müessir olabilecek bazı teknik meselelerle istinas etmek, arsayı ve civarını ziyaret ve buna taallûk edecek imar me -selelerini tetkik eylemek olmuştur. Ayni zamanda hakemler, birlikte olarak müsabaka programını ihtimamla tetkik et-mişlerdir.

Hakemler, programla merbutu bulunan vesikaların daha derin bir surette tetkiki neticesi olarak, on dört müsabıkın proje ve raporlarının tetkikinden sonra, bazı mülâhazalar arzını faydalı bulmaktadırlar.

Evvelâ, hakemler, programın fevkalâde şuurlu ve mü-dekkikane tanzim edilmiş olduğunu bilhassa kayıd ve işaret ederler. Bu keyfiyet, mügjbakaya iştirâk edenlere müsabaka-nın şümulünü ve-., tad^İjBlım umumiyet itibarile kavramak imkânını t. vermiştir.Ko|t hakemler, programdaki unsurla -ffll ;e!?sert^öin konulacaaFmahaller için müsabıklara verilen "büyük serbestiyi. ™ takdirle karşılamışlardır. Bu keyfiyet de ^imarlaraMjeşitli ve şahsî sureti haller bulmak imkânını verSferştir. Tahdidat asgarî bir dereceye indirilmiş ve bu hu -susta program büyük kıymette vasıfları haiz bulunmuştur. Bununla beraber, programda, müsabıklara bazı esaslı un-surlar hakkında verilmesi belki de faydalı olabilecek umumî mahiyette malûmat eksiktir. Bu malûmat, inşaat komisyonunun hakikî maksadı hakkında müsabıkları tenvir ede bilecek ve meseleyi kendilerine ana hatları itibarile vere -bilecek malûmattır. Hakemler, programı tetkik ederken, kıs-men bu programın yapılmaya müheyya bir binaya ait keşif-name mahiyetini aldığı ve fakat aynı zamanda da bir «Fikir Müsbakası» ve yahut bir ön - proje için esas teşkiline mü-sait bir program serbestisini de muhafaza ettiği intibaını edinmişlerdir.

Bir misal olarak şunu zikredebiliriz : Program, istenen antre adedini çok sabit bir şekilde bildirmekte ve her bir antre için, istenen bazı teferruatı, ve bilhassa, kompozis -yonda çok mühim bir servis unsuru teşkil eden vestiyerleri tafsilâtlı surette kaydetmektedir, Fakat, .Teşrifat Antresi.

verilirken bunun nasıl kullanılacağı hakkında hiç bir izahat mevcut değildir. Hakemlerin fikri şudur ki, bu derece mü-him olan bir binada, teşrifat antresi çok mikdarda ziyaretçi ve davetli için antre olarak kullanılacağından mühim me -rasimler münasebetile gerek dış gerek iç yolların hem ve-karlı ve hem de âbidevî (monümantal) bir şekilde tasavvur edilmesi lâzımdır. Bu fikir doğru bulunursa, «Teşrifat Antre-si. hem geniş hem de kolaylıkla kullanılan vestiyerlerle ve muhtelif elzem teferruatla mücehhez bulunmalıdır. Bu hu-susta tafsilâtlı izahat yoktur ve, hiç bir proje bu mühim unsur için tatmin edici bir tarzıhal göstermediğinden, mü -sabıklar arasında az çok bir fikir karışıklığı mevcut bulun-muş olduğu âşikârdır.

Diğer bir misal daha : «Cumhur Başkanlığı» kısmı hak-kındaki malûmat da, bilhassa esas bina ile sıkı münasebeti bakımından sureti istimalinde olduğu gibi kabul salonları-nın ve müsamere salonlarısalonları-nın mesahai sathiyesi hususunda . da sarahatten mahrumdur. Bu unsur için, hiç olmazsa

der-piş edilecek davetli adedi hakkında bazı malûmat verilmesi faydalı olurdu. Bu meselede de müsabıklar vaziyeti vuzuhla görememişlerdir. Nasıl ki, müsabıklar mesahai sathiyeleri büyük farklarla derpiş etmişler ve ayni zamanda da mezkûr Başkanlık binasının sureti istimalini de başka başka tasav-vur eylemişlerdir.

Hakemler, başkanlık kabul ve merasim salonlarının yer ve taksimatını derpiş ederken, büyük merasimlerde bu sa-lonların, mimarî (arşitektüral) bir kül teşkil edecek veçhile asamblenin büyük hollerile vekarlı ve abidevî irtibatları bulunması şayanı arzu olacağı fikrindedirler.

Projeler (Umumî mülâhazat)

Program hakkında yukarıki bir kaç mülâhazanın serdinden sonra, hakemler tetkik edilmek üzere kendilerine ve -rilen on dört proje hakkında bazı mülâhazalar dermeyan et-mişlerdir:

Bu projelerin teşhirinden, müsabıkların sarfettikleri mu-azzam gayret ve ayni zamanda bu projelerden bir çoğunun arzındaki yüksek seviye meydana çıkmaktadır. Bu cihet, böy-le fevkalâde mudil ve büyük ehemmiyette bir meseböy-lenin hal-line matuf bir projenin tasavvur ve icrası için müsabıklara verilen mühletin nisbeten kısa olduğu göz önüne alınınca, bilhassa kaydedilmeğe şayandır.

Projelerin daha derin bir tetkiki neticesinde, bir çok mü-sabıkın programı çok iyi tâmik etmemiş olduklarının, bu ma-hiyetteki bir binanın tipik unsurlarının ve bu unsurları ve-karlı ve temiz bir mimarî terimlerile ifade edebilecek dere-cede anlamamış bulunduklarının sabit olması, hiç şüphesiz mühletin bu mahdudiyeti ile izah edilebilir.

Hakemler, 12 ve 13 numaralı müsabıkların, verilecek resim adedi bahsinde talimatnameleri takip etmediklerini c-sefle görmüşlerdir. Hakemler, talimatnameleri kendi tefsir tarzlarına göre, bu müsabıkları bu yüzden ihraç mecburiyetinde olduklarını zannetmemişler, istenmemiş olan resim -leri kaldırarak kararlarında bu resim-leri nazarı itibare al-mamışlardır.

1. Mükâfat: Mimar Albert Laprade. Umumî görünüş Karar :

Hakemler, programın mali cihetine büyük bir ehemmi-yet atfederek, muhtelif projeleri kontrol ve mukayese için bitaraf bir esas bulmağa çalışmışlardır. Müsabıklar tara -fından verilen keşifnamelerdeki hesabları derin bir kontrolden geçirmenin hakemler için imkânsız bulunduğu be -yandan müstağnidir. Buna binaen hakemler, Ankarada son yıllarda yapılmış olan inşaatın metre mikâbı "üzerine fiatını nazarı itibare almışlardır.

Bu hususta, kendilerine, talebleri i kamlar verilmiştir.

CETVEL .. Tllr'.- lirası

olarak fiat Urlro •»•kâ-bının rim ı 1.138.000 Dahiliye Vekâleti 18.70 60.800

600.000 Temyiz Mahkemesi 16.00 39.250 1.600.000 Millî Müdafaa Vekâleti 24.60 65.000

(duvarlar ve bahçe kapıları ve saire ile) 650.000 Erkânı Harbiye 20.30 32:000 1.750.000 Harbiye mektebi 20.30 86.000 600.000 Nafıa Vekâleti 16.00 37.000 750.000 İktısad ve Ziraat Vekâleti 16.00 47.000 — Fransa Büyük Elçiliği 22.00 —

Emlâk ve Eytam Bankası 18.00 — 7.088.000 Yekûn

Metre mikâbı' başıtıc Türk lirası.

Bundan sonra, hakemler en enteresan projelerin hacim-lerini ehemmiyetle tetkik ve, inşaat fiatının programdaki 4.000.000 Türk lirası mikdarını geçmiyeceğini farzederek, bu muhtelif projeler için metre mikâbı başına bir fiat hesap etmişlerdir. Netice şudur:

CETVEL «B» Melıc_ ıııikAb 538.000 224.000 387.000 567.000 229.000 260.000 303.000 297.000 7.40 17.80 10.30 7.00 17.90 15.40 13.20 13.50 367.000 - 19.30

Hakemler, ( A ) cetvclinde bildirilen neticelere göre mev-zubahs olan inşaat gibi bir inşaatın 18 ilâ 19 Türk lirasından aşağı başarılamıyacağına kanidirler. Bununla beraber, 7 ve 11 numaralı projeler programın hududu dahilinde kabili ic-ra olamayacağından, bunları münhasıic-ran kâfi evsafı haiz ol-mamaları sebebile «programın icabatına en ziyade uyan ve artistik ve pratik noktai nazardn en ziyde tatmin edici» ad edememişlerdir. Bu böyle olmasaydı bu projeleri intihaba mütemayil olacaklarını katî bir şekilde inkâr edemiyecekler-di.

( Ü E g

Lİ

n

_l

m ^ [ ^ i n a

u L J £ p : : 1 : . : r :

"T - r î T + 1 i i

x

i t i i i r

I l « « > t: ]

t: 3 *

oı3Cît

L A J

« c :ı

« « D 0 & = r | : : : î i n D O t t ü r

j / \ Ü : :

\,/f~

l

1 & w

y

u

t

t

t

t f ? ff^H^

Bu tesbit yapıldıktan sonra dahi, hakemler vazifelerine, tamamlanmış nazarile bakmamaktadırlar. Bilâkis projelerin, pratik evsaf, mimarî evsaf... ilâh gibi malî evsaf kadar mü-him olan diğer mümeyyiz evsafını göz önüne alarak, yani malî meseleye hâkim bir mevki vermeksizin, tetkikine de-vam edilmesini vazifeleri iktizasından addetmektedirler. Ba-husus ki, bütün projeler muhtemel tatbiklerinden önce mü-him tadillere maruz kalacaklarından, bu değişiklikler gerek teferruat ve gerek pratik ve artistik ıslâhatı da temin ede-bilir.

Hakemler, derin bir tetkikten sonra, inşaat komisyonuna tavsiye edilecek projelerin liyakat sırasına göre şunlar ol-duğu fikrindedir: 13, 14 ve 8.

Numara 8, numara4 ü akaliyette bırakan bir ekseriyetle kabul edilmiştir.

Proje No. 13

Plân ve taksimat : Plân mantıkî ve muhakemeli bir suret-te, vekarlı ve ekonomi ile yapılmıştır. Antreler lojik, büyük vekar ve ihtişam merkezi olan güzel bir hole (Peristil) uygun şekilde iyi tevzi edlimiştir. Dört içtima salonunun tak -simatı basit ve aydınlıktır. Yanlarla cepheler arasında bü-yük bir birlik vardır.

Cümhur Başkanlığı dairesi çok küçük ve çok mücerret-tir. Büyük müsamereler için kıymetli unsur olan merkezî pe-ristil'le abidevî bir şekilde irtibat imkânı mefkuttur.

«Cümhur Başkanlığı» dairesinin vaziyetinde bir salâh husule getirilmesi, buna bağlı bulunan kütüphanenin yerinde değişiklikleri istilzam edecektir.

Mimarî : itidalli ve vekâ'rlıdır. Bina, hâkim noktasını teşkil ettiği mevcut inşaatla pek iyi imtizaç etmektedir. İşte bu vasıf hakemlerin büyük bir ehemmiyet atfettikleri bir vasıftır. Büyük salonlarla peristilin dahilî tertibatı daha zi-yade soğuk (sek) ve fikri icattan mahrumdur.

Ekonomi cephesi : Oldukça müsaittir. Hacim nisbeten mahdut ve ekonomi maksadile tadiller imkânı mevcuttur.

Vaziyet plânı : Müsabık, esas binanın vaziyet plânı için prensip itibarile Jansen plânını kabul ederek, müsabıkların emrine verilmiş olan büyük mesahada araziden istifade et-memiştir. Dahiliye Vekâleti ile Meclis binasınm esas gövdesi arasındaki mesafeyi genişletmek, vaziyet plânını, karak -terine zarar vermeden, İslah edebilir.

Hakemler heyetinden bir ekalliyet, binanın önündeki bü-yük dehlize (Forum) uzunluğu istikametinde arabalar gire-miyeceği için, bu (Forum) un hâli kalması tehlikesi mevcut olacağı fikrinde bulundu ve bu Foruma ve bütün âbidevî kompozisiyona bilhassa büyük merasimler esnasında bir ha-yat unsuru katılması maksadile. Foruma her cihetten araba-ların girebileceği bir yollar sisteminin tasavvuru imkânını telkin etti.

Proje No. 14

Plân ve taksimat: Dört içtima salonu iyi bir şekilde grupe edilmiştir. Zemin katının, esas antre ve dört içtima salonu ile bağlı bulunan koridor, hol vesaireler sistemi gü-zel mimarî vasıflarını haizdir. Ve heyeti mecmua halinde ve teferruat halinde incelik ve hatta şiir imkânları arzetmek-tedir.

Vestiyerlere yakın bulunmaları sebebile çok sık kulla -nılacak olan (descente - â couvert) li antreler mimarîî ve pratik bakımlardan hatalıdır.

Şimal tarafındaki bina içinde büroların tevziatı karışık-tır. Cümhur Başkanlığı dairesi esas binadan ayrılmış iki ay-rı binaya taksim edilmiştir: Bu cihetten, bu bina programa as-la uygun değildir; derpiş edilen yeraltı tüneli de, bu iki un-sur arasında kâfi bir rabıta olarak telâkki edilemeyeceğin-den, bir sureti hal teşkil etmemektedir.

Mimarî: Umumiyet itibarile dış mimarî, bilhassa büyük iç-tima salonu, büyük evsafı haiz bulunan iç mimarinin çok dunundadır. Teşrifat antresi programın icabatına tekabül et-memektedir ve bu dar kapı, süperpoze heykelle, esas cep-henin merkezî motifinde her türlü vekar ve birlik tesirini müşkül hale koymaktadır.

Ekonomi cephesi : Oldukça müsaittir. Hacim mantikidir. Ekonomi maksadile tadilâta imkân vardır.

Hakemler, 13 ve 14 numaralı projelerin iraesinde müt-tefik oldukları halde üçüncü projenin iraesinde bu ittifak mevcut değildir. Ekseriyet, vasıflarının heyeti mecmuası o-larak, mimarisini ve çok mübalâğalı olmayan bedelini göz önünde tutmak suretile 8 numaralı projeyi terviç etmektedir. Ekalliyet ise, ebadın büyük ve bundan dolayı da bedelin pek yüksek olduğunu teslim etmekle beraber, 4 numaralı plâ-nın mimarî vasıflarını tercih ve bu projeyi üçüncü olarak tasnif etmenin yerinde olacağını zannetmektedir.

Proje No. 8

Plân ve taksimat : Büyük bir paperdü salonuna açılan iki büyük içtima salonu iyi konulmuştur. Ancak 600 kişilik salona tahsis edilen yerin 300 kişilik bir salona tahsis edilen mesafeye muadil olarak telâkkisi icabeder ki, bu tarzı hal pek az mantikidir. Ses (akustik) meselesi ehemmiyetle tet-kik edilmiştir.

3ve 4 numaralı iki küçük salonun yerleri, bu salonlar plânın merkezinden uzaklaştığından, zaten çok mütenazır (simetrik) olan bu kompozisiyonda pek o kadar iyi ko -nulmamıştır.

İleride tevsi imkânı derpiş edilmiştir.

Mimarî: Zarif fakat mimarî şekiller için hususî karakteri olmıyan tarzı haller. Esas cephedeki birlik ve büyüklük, ol-dukça bayağı gözüken yan cephelerde bir akis bulmamakta-dır.

Ekonomi cephesi : Fiat oldukça yüksektir. Bununla be-raber bu proje bu bakımdan en mübalâğalı olanlar arasında değildir.

Vaziyet plânı : Dış mimaride görülen aynı ruh ve fikir dairesinde iyi tetkik edilmiş ve fakat tezyinî (dekoratif) un-surlara fazla yer verilmiştir.

Proje No. 4

Plân ve taksimat : İki büyük içtima salonu ve bunların aksamı için orijinal vaziyet. Fakat muhtelif seviyede tutul-muşlardır. Bununla beraber bu şahsî tarzı hal daha derin bir tetkiki istilzam eder. Mustatil şeklindeki yan bloklar ve katı nakıs şeklindeki merkezî büyük kitle ile nafi bir irtibat teşkil eden 3 ve 4 numaralı salonlar için pratik vaziyet. Mus-tatil şeklindeki iki yan bloku, bilhassa aşağı kısımları, müp-hem ve çok garip bir şekildedir ve bünye (strüktür) unsur-larında mutabakat yoktur.

-Cenup cephesinin antresi, hem fikir hem de resim iti-barile pek az tetkik edilmiştir.

Ekonomi cephesi : Müsait değildir. Hacim çok büyük ve bu itibarla da inşaat bedeli yanaşılmaz bir haldedir. Tasar-ruf imkânı vardır.

Vaziyet plânı: İhtişam unsurları. Fakat tetkik gayri -kâfidir:

Karara lahika :

Mukaddimedeki «Hakem» faslı yalnız en iyi üç proje hak-kında bir rapor derpiş etmekte ise de, hakemler, müsabaka-nın ehemmiyetine binaen, dikkate lâyık diğer bir kaç proje hakkında da bazı mülâhazalarda bulunmanın hakkaniyetli olacağını zannetmişlerdi :

Proje No. 1

Plân ve taksimat : Dört içtima salonunun taksimatı iyi-dir. Umumî antre çok muğlaktır. Dahilî sirkülasyon karışık-Mimarî : Haricî kitlelerin münasebatı iyidir. Yan ve esas cepheler arasındaki münasebet enteresandır.

Ekonomi cephesi : Geniş ve çok garip ve bunun neticesi olarak da çok pahalı bir plândır.

Vaziyet plânı : Büyük dış merdivenden giriş ve çıkış bi-raz sıkışıktır. Fakat muhteşem bir kompozisiyon.

Proje No. 7

Plân ve taksimat : Esas antreleri ihtiva eden abidevî bir dahilî dehliz ile karakteristik tipte bir plân.

1 numaralı büyük salon için umumî antreler fena tertip edilmiş ve esas antre ihtişamdan mahrumdur.

İçtima salonlarının mimarî developmanı zaiftir. Katlar -daki sirkülâsyon «Başkanlık» dairesile kesilmiştir. Tâli de-recede ve fakat yine de mühim olan bir çok odaların şekli hatalıdır.

Mimarî: Dış cepheler vekardan mahrumdur. Dehlize ba-kan cepheler daha iyidir. Halka mahsus merdivenler büyük esas cephenin gerisinden çıkmaktadır.

Ekonomi cephesi : Müsait. Hacim küçüktür; ve inşaat faz-la pahalı değildir.

Vaziyet plânı : Esas cephenin önüne konulmuş olan tâli binaları ile karakteristiktir.

Proje No. 9

Plân ve taksimat : Oldukça karakteristik, fakat esaslı hataları muhtevi bir fikir. Bu plânın büyük mikyasta tev-sii servis için zorluklara sebep olacaktır ve büyük salonlar arasındaki mesafe çok mühim bir hata teşkil etmektedir.

Plânlarda «Cümhur Başkanlığı» dairesi gözükmemekte-dir, müsabık istenilmiyen bir «Panteon» ilâve etmiştir.

Mimarî : Çok alçak cepheler, hâkim ve kuvvetli bir un-sur meydana getirmiyecek ve bu un-suretle de bina, mimarî he-yeti mecmuada hâkim rolünü ifa edemiyecektir.

Ekonomi cephesi : Müsaittir,

Vaziyet plânı : Daha ziyade, seviye farkı olmıyan bir ar-sa için yapılmıştır.

Proje No. 10

Plân ve taksimat ; 8 numaralı projeye benziyen bir çok noktaları vardır. Fakat bütün içtima salonlarının taksimatı daha mantıkidir. Holleri, paperdü salonlarını vesaireyi ih-tiva eden sirkülâsyon sistemi mikyas harici bir vüsati haiz-dir. Bürolar çok iyi tevzi edilmiştir. Fakat odaların bir çoğu pek ziyade büyüktür. Bu da binanın muazzam bir cesamette olmasına sebebiyet vermektedir.

Mimar: Cepheler ve dahilî mimarî, plânlarınkine muadil derecede vasıfları haiz değildir. Cepheler, basit ol -makla beraber, çok iyi ebadı haiz değillerdir ve ciddî bir tetkike muhtaçtırlar.

Ekonomi Cephesi : Müsait değildir. Hacim çok büyük ve mühim surette tadile muhtaç çok garip bir fikirle

tasarian-Vaziyet plânı : Muazzam ve fakat mübalâğalı bir mikyas-ta yapılmıştır.

Proje No. 11

Plân ve taksimat : Plân iyi sirkülâsyon unsurlarile çok basit hatlar üzerine müessestir. 2 numaralı içtima salonu, is-tenmemiş olan vestiyer ve hususî antrelerle çok ayrılmış bir şekilde bulunmaktadır.

Mimarî : Heyeti mecmuasında ve teferruatında hassasyet ve karakterden mahrumdur. Bununla beraber dışarıdan i-çeriye doğru hafifçe iğiimiş olan cephe, şimale müteveccih bulunması dolayısile iyi 'bir tesir hâsıl edebilir.

Ekonomi cephesi : Müsaittir.

Vzayite plânı : Cenuba doğru bir yayla üzerindeki vazi-yeti enteresan ve karakteristiktir. Fakat muhtelif teferruat tenkide lâyiktir.

Proje No. 12

Plân ve taksimat : Plân esas itibarile mütenazır (simet-rik) ise de yanlara konulan üç ve dört numaralı içtima sa-lonlarının mukabil cenahta muadil unsurları yoktur. 1 numaralı içtima salonu müceret ve Cümhur Başkanlığı dai -resi pek ziyade tahdit edilmiş 'bulunmaktadır.

Mimarî : Şark ananelerinden mülhem olan yegâne mü-sabıktır. Bir çok fikrihayal ve fanteziler göstermektedir. Bir çok enteresan unsurlar mevcut, fakat heyeti umumiye bü -tünlüğünden mahrumdur. Bilhassa kubbenin ve minare tar-zındaki kulelerin yanında büyük kule zait görülmektedir.

Ekonomi cephesi : Müsaittir. Hacım oldukça küçüktür. Vaziyet plânı : Kompozisyonla mütenasip, fakat daha zi-yade garip bir şekilde.

sır

[

t

]

1.. J

' fâtİllCtü

: İ V. • ' " ::::

' i m :

• : i i - t ' " "

Fin

1 1 :

T

ÜL

1 !:

Jd

— — j

_{:: 1::0"}

i4

KömUrcUoği

11 N o . l u p r o j e n i n i z a h n o t u

M i m a r M . A s ı m K ö m ü r c ü o ğ l u Birinci kısım — Arsa vaziyeti hakkındadır.

Müsabıklara verilen harita, makta, sondaj ve nüvelman projeleri ve programlarla yapılan tetkikat ve toplanılan ma-lûmata göre:

Arsa: Yenişehirin merkezinde bulunan arsanın Emniyet meydanından itibaren, şarkında; Çankaya ve Eskişehiri birleş-tiren Atatürk bulvarı (şehrin başlıca ana caddesi) cihetinde bazı hususî binalarla, Rus sefareti binası ve müştemilâtı, şi-malinde, vekâlet binaları, emniyet meydanı ve âbidesi, Ye-nişehir merkez mahalleleri ve uzaklarda Eskişehir.. Garbında, Emniyet meydanından başlayan Müdafaai Milliye Vekâleti caddesi; cenubunda, yukarıda zikredilen bulvar ve caddeyi amuden birleştiren bir yol, daha ilerisinde Çankaya etek ve tepeleri vardır.

Cenuba doğru tedricen yükselen vaziyeti itibarile arsa( Eski ve Yenişehirlere nazır mevkide bulunuyorsa da vekâlet binalarının müntehasında ve cümlesine faik vaziyette ve tam merkezinde hâkim yüksek bir mevkide Devlet mahallesini kucaklamış bir şekilde inşa edilen Dahiliye Vekâleti binası bunun ön tarafını tamamen kapamıştır. Eski ve Yenişehirle-rin emniyet meydanından ancak tepesi gözükmektedir. Bu ci-hetle dahiliye vekâletinin arkasındaki düzlükte yapılacak in-şaatın gömülü kalmaması için, mezkûr arsanın, nihayetindeki tepe ve civarından başka, bir saray inşasına elverişli mevki, bırakılmamış olduğu aşağıdaki hesaplarla da kolayca anla-şılacaktır.

Rakımlar: Emniyet âbidesi rakımı 862 cenuba doğru hü-kümet binaları ortasından geçen hat üstünde, dahiliye vekâle-tinin inşa olunduğu yerin rakımı 885 ve bunun bitiminde tekrar yükselen ve başvekâletle hariciye vekâletine tahsis edilecek düzlüğün rakımı 890, Rus sefareti köşesindeki aralık sokak hizasına tesadüf eden mezkûr hattın rakımı 900, ondan sonra 910 ve tepe eteklerinde 917, tepenin rakımı ise 929 dur. Yollar: Vekâletler ara yolları bulvar ve Müdafaa caddesi seviyelerinin müsaadesine göre temin edilmişse de Büyük

Millet Meclisi sarayı arsasının yol vaziyeti henüz tesbit edil-memiş olduğuna göre, her halde bunun, şehrin ana caddesi olan (Atatürk bulvarı) cihetinde olması, münakaşa edilmiye-cek kadar tabiî ve zaruridir.

Meclis arsası yüksek, bulvar ciheti ise, boydan boya es-ki bir dere dolayısile alçaktır. Dahiliye vekâletinin az arka-sından başlayan dere vaziyeti arsanın nihayetlerine doğru daha ziyade göze çarpmaktadır.

Bundan başka Rus sefareti ile bazı mühim ve pahalı hususî binalar, meclis arsasının bulvar cihetini boydan boya kapamıştır. Bu mahzurlar dolayısile Büyük Millet Meclisi sarayı için değerli bir methal ve yol keyfiyeti, bina yerleri-nin tayini kadar ehemmiyetli görülerek başlı başına bir tet-kik mevzuu teşkil etmiştir. Bu vaziyette birisi Rus sefareti ile hususî binalar arasındaki geçitten, diğeri Dahiliye vekâ-leti gerisinde yayılan boş sahalardan ve bir diğeri de cenup-tan olmak üzere arsaya methal temini düşünülebilir. Müda-faai Milliye Vekâleti caddesi tâli derecede olduğundan bu üç şekilde de yeri olamaz. Bu hulâsalara göre:

A ) Rus sefareti ile hususî binalar arasındaki geçit> et-rafının istimlâkile bulvarın bu tarafında> daha geriden met-hal teminine gelince yukarıda zikrolunan dere ve mahzurları dolayısiledir ki Ankaranın imar plânını yapan profesör Yan-sen dahi bu yolu tâli derecede bırakarak, arsa için esaslı bir yol olmasını terviç etmemiştir. (Şehrin imar plânı) bu mah-zurdan başka mezkûr geçit yerinden takriben 15 metre yük-sek olan arsaya çıkılması için yokuşlu bir yol yapılması ve o kısım derenin doldurulması icap eder. Gerek seylâbın (1) bertaraf edilmesi, etraftaki bina ve arsalara zarar verilme-mesi ve gerek pek büyük imlâ ve set inşaatile, yokuşa çıkılma-sı halinde iktiham edilecek istimlâk, masraf ve külfet muka-bilinde, elde edilecek methal, bir geçit gerisinde kalarak

tâli bir giriş mahiyetini geçmiyeceği gibi arızalı ve yokuşlu bir yol, hiçbir vakit bir Millet Meclisi sarayı için esaslı bir antre teşkil edemiyeceği ve daima vekâletlerle meclis ara-sında hususî yabancı binaların sıkışmış vaziyeti fena tesir-lerle göze çarpacaktır.

B) Arsanın cenubunda methal teminine gelince: Burası merkezden uzak şehir ve devlet binalarına ters ve bunlarla rabıtası güç olduğundan esaslı bir antre tesisine uygun değildir. Fakat, civarda zengin ikametgâhlar dolayısi-le, riyaseticümhur sarayındaki merasim daireleri servisleri ve meclis reisleri ikametgâhları için kullanılmağa daha mü-sait tâli bir giriş vaziyetindedir.

C) Dahiliye vekâleti arkasındaki düz ve geniş sahadan ve bunun yanlarından methal teminine gelince: Atatürk bulva-rının bu kısım rakımı 882, arsanın birinci düzlüğün 900 metre olduğuna göre 8 metre irtifa farkı vardır. Rus sefa-reti yanındaki geçide nazaran burada irtifa farkı 7 metre da-ha azdır.

Burada yapılacak zengin bir avenü yüzde dört gibi pek

küçük bir meyille temin edileceğinden inşaat bakımından çok iktisadi, şehircilik tekniği ve kanunları noktasından en muvafık olduğu gibi yukarıda zikredilen hususî., binaların öylece kalmasında bir mahzuru bulunmıyacak ve birkaç yüzbin ve belki de milyon liralık istimlâk mecburiyeti ber-taraf edilmek suretile meclisle vekâletler, arsa ve binaları-nın bütünlüğü tahtı temine alınacaktır.

Mezkûr avenü, başvekâlet, hariciye ve dahiliye vekâlet-leri binaları ortasında geniş, sembolik meydana pek kolaylık-la bağkolaylık-landığı gibi geliş, ve görünüş itibarile de Büyük Mil-let Meclisi ve Riyaseticümhur sarayı için zengin bir antre teşkil eder. Bu kompozisyon bilhassa estetik bakımından en karakteristik olanıdır kanaatindeyiz.

Türkiye Cumhuriyetinin varlığını temsil ve tecessüm ettire-cek bir âbide mahiyetinde...» olması istenildiğine göre, şehir haritasında,' Yansen veyahut Holzmeister tarafından mu-hayyel Büyük Millet Meclisi için daha evvel tahsis ve tes-bit edilen yer ve şekille müsabıkların mukayyet olmadıkla-rını ve bu işin ehemmiyetle mütenasip olarak arsanın inti-habatına en uygun yerin intihabı alâkadarlara terkedilmiş ve arsanın muhtelif arka yerlerinde ve tepe civarında in-şaat komisyonu tarafından yaptırılan, sondaj hafriyatı ve mak-talarile de bu keyfiyet tekit olunmuştur. Yukarıki cümle ile Büyük Millet Meclisi sarayının yeni ve eski şehirle> Atatürk

bulvarının her tarafından kolay görülmesini temin edecek surette yerini tayin etmek keyfiyeti müsabıklara bırakılmış-tır.

Bu vaziyet karşısında bu müsabakanın icap ettirdiği me-sai ikidir. Birisi yukarda zikrolunan mecburiyetler dolayısi-le> parlamento binasına dünyanın her yerinde olduğu gibi her tarafı açık ve şehre tamamen hâkim bir yer arayarak tesbit ve müştemilât binalarının, yerlerini ayrı ayrı tayin edecek surette umumî bir vaziyet plânı tanzim etmek; on-dan sonra her birinin projelerini hazırlamaktır.

ve sirkülâsyonunu gösterecek surette isabetli bir vaziyet plânı tesbit olunamadığı takdirde, muvaffakiyetli bir parlamento projesi hazırlanmış olamıyacaktır. Buna binaendir ki

etüd-lerim, esas olan umumî vaziyet projesinden başlamış, onlar üstünde tesbit olunmuştur.

Büyük Millet Meclisi sarayının yeri:

Eski ve yeni şehirlerle, Atatürk bulvarından Emniyet ve Hilâlıahmer meydanından görülmesi için bu meydanda du-racak bir kimsenin, dahiliye vekâleti binasının üstünden ce-nuba doğru geçecek göz hattının; Büyük Millet Meclisi sa-rayının şeref antresi üstüne tesadüf edecek mahalli, büyük in-şaatın en muvafık yeridir.

Bu cihet vaziyet plânlarında bir boy kesimile gösteril-miştir. Mezkûr nokta, Nüvelman plânına göre, tepenin önün-de 917 rakımından ilerisi olup, inşaata müsait düz bir sahadır (Nüvelman plânı boy kesimi). Meclis sarayı, bu yere inşa

de 929 rakımlı tepenin etrafı daireten madar kapatılacak, zengin bir parkın yeşillikleri üstündej (Büyük Millet Mec-lisi ve Riyaseticümhur sarayı arkasını Çankaya sırtlarına da-yamış olacakj vekâletler binalarını ve tekmil şehri hafif bir kavisle kucaklamış şekilde) bir akropol vaziyetinde

görüle-(Umumi menazır </e kuşbakışı projeleri). Atatürk anıtı:

Programda Atatürkün müstakil bir anıtı sarihan zikre-dilmiyorsa da, milletinin dilek ve arzularını, kendi kuvvetli azim ve iradesile hakikat haline koymuş olan önderin, Büyük Millet Meclisi sarayı önünde de ebedileştirilmesini;

Büyük içtima salonu edildiği takdirde her taraftan bir millet âbidesi ihtişamile görülebilecektir.

Riyaseticümhur sarayının yeri:

Riyaseticümhur sarayı meclis sarayının şark tarafına bi-tiştirilerek inşası düşünülmüştür. Esas antresi meclisle bir sırada ve şimal tarafında olmak suretile, ve yan büyük cep-hesi Atatürk bulvarına, yüksek yerden nazır, inşası

takdirin-tabiî olarak programımız çerçevesi dahilinde mevcut addet-mekteyiz. Bununla beraber Büyük Kurtarıcının yeri meclis sarayı binası üstünde olabilirse de, bu kabil heykellerin, bi-naya nisbetle pek küçük kaldıklarını fakat binaların önünde inşa edildikleri zaman daha muhteşem görüldüklerini

gö-rünen, Moskovada Sovyet sarayı üstündeki «Lenin» heyke-line gelince:

Bunu şehrin her tarafından gözükmesi için düz bir mey-dan ortasında 300 küsur metre yüksekliğinde bir kaide şek-linde inşa edilen bir saray üzerine rekzedilmiş, yetmiş met-re boyunda muazzam bir anıt olarak kabul edebiliriz. Bil-hassa binanın, zeminden itibaren gittikçe daralarak, heykele

basa-maklar, insanların, arkasında bir place donör ve setli bahçeler olan bu mahale ulaştıracak; anıtın kaidesinden akan sular, geceleri renkli ışık hüzmelerile karışıp aşağıya doğru akı-tılarak vekâletler meydanının ortasındaki havuzda sembolik vaziyette fışkıracak ve esatiri bir manzara, muhteşem bir ihenk verecektir.

ikametler:

Meclis riyasetile, diğer rüesanın ikametlerine tahsis edi-lecek binalar, ehemmiyeti dolayısile Riyaseticümhur sarayı-nın daha ilerisinde, Çankaya bulvarı cihetindeki bahçelere nazır olarak inşası düşünülmüştür. Bu mahal, sefarethaneler-le, zengin ikametgâhlara civar olduğu gibi, giriş çıkış itiba-rile de kullanışlıdır.

Servis binaları:

Riyaseticümhur alayı, polis dairesi ve sair teferruat mec-lis arkasında Müdafaa caddesinin nihayetlerine konulmuştur.

Kalorifer, vantilâsyon ve tenvirat merkezleri: Bunların, arsanın en münhat yerinde sirkülâsyonu te-min edecek surette etrafı büyük yeşilliklerle örtülü olarak ve bacasının da haricî çirkinliği göz önünde tutularak yeraltı kanalile raptedilmek suretile yeni yapılacak vekâlet binası duvarları arasında birlikte inşası düşünülmüştür.

Hulâsa, mimarî ve iktisadî tenkitten ziyade bilhassa ve-kâletler binalarının ekserisi istikbalde ancak birer umum mü-dürlük meşgalesine kifayet edecek kadar küçük tutulmuş ol-duğunu söylemeliyiz. Kezalik, binalar birbirlerine çok yakın-laştırılmış> tevsi imkânları da düşünülmemiş ve iki büyük cadde taraflarına konuş şekilleri lâyıkile etüd edilmemiştir. Bunun içindir ki yapılması düşünülen Büyük Millet Meclisi ve müştemilâtına tahsis edilecek sahanın âzamî derecede dikkatli tanzimine ve buna göre> bina yerlerinin birbirlerine karıştırılmaksızın, arsa vaziyetine göre tayin ve tesbiti için en büyük mesaimizi sarfetmek mecburiyetinde kaldık. Ve-rilen programda ehemmiyetli etüdler istenmemiş, müsabaka-da yeri olmıyan cihetlere ise, fazla kıymet verilmiştir. Fik-rimizce, bu müsabakanın birinci mevzuu etraflı ve isabetli umumî bir,vaziyet projesi, ikinci mevzuu da vaziyet projesi üzerine yapılacak bina projeleri şeklinde olmalıydı. Aynı zamanda her mevzu üzerinde lâyıkile çalışmak için çok za-man tahsisi icap ederken programda münderiç altı aylık müddet ise hakikatte çok kısaltılmıştır.

üçüncü kısım — Binaların projeleri hakkındadır. Büyük Millet meclisi sarayı projesi.

Büyük Millet Meclisi sarayının esas cephesi şehre müte-veccih yapılacağına göre, antre donörle meb'uslar ve sefir-ler ve ecnebî misafir antresefir-leri, büyük hol ve gasefir-lerisefir-ler şimal tarafında, meclisin içtimai daha ziyade kışa münhasır oldu-ğundan, fırka ve parlamentolar ittihadı gruplarile, encümen ve komisyonlar, tamamen sakin ve gürültüsüz olan cenup kısmında, 600 kişilik büyük içtima salonu ile, yakınlarındaki 200 er kişilik salonlar, ortada 300 kişilik ikinci büyük sa-lon garp tarafında..

Reis ve reis vekillerile, divanı riyaset salonu ve bir kı-sım vekil daireleri gerçi şimal tarafında iseler de şehrin her tarafına nazır olmak muhassenatını haizdirler. Bu suretle tertip olunan projenin;

Zemin kat plânı:

a) Meb'usan methali ve vestibül ve holler (posta, tele-fon servislerile birlikte) vestiyerlerle gardropı lavabo ve tu-voletlerile birlikte), kabul ve bekleme salonlarile, büyük iç-tima ve teneffüs salonlarını doğrudan doğruya bağlayan müteaddit merdiven, asansörlerile birlikte büyük cephede..

b) Sefirler ve ecnebî misafirler methali, vestibül, hol ve vestiyerleri (lavabo ve tuvaletlerile birlikte) büyük vestibül ive iç şeref merdivenile localara doğrudan doğruya ulaştıran

Merdivenler büyük cephede.

c) Memurlar antresi, vestibül, vestiyer, lavabo ve tuva-vestiyer lavabo ve teferruatları şark cihetinde.

d) Gazeteciler ve sair samiin antreleri, vestiyer, lavabo tuvaletlerile, teneffüs galerileri soğuk büfelerile her kat ve her kısım için ayrı olarak müstakil ikişer geniş merdiven, asansörlerile birlikte cenup cephesinde.

c) Memurlar antresi, vestibol, vestiyer, lavabo ve tuva-letleri, merdiven ve asansörlerile garp cephesinde Sair ser-vis methalleri, hizmet ve teferruatlarile birlikte programın icap ettirdiği yerlerde.

f ) Bilûmum galeri ve umum vestiyerlerle dikkatli irti-bat ettirilmiş olan umumî gaz tahaffuz mahalli binanın tam ortasında.

g) Meb'uslarla sefirler ve sair yabancı ve yerli ziyaret-çilerin ve memurların kolaylıkla istifade edecekleri iki bü-yük bahçe, plânda vazih olarak gösterilmiştir.

Esas kat plânı:

Şehrin her tarafından gözükecek surette şeref meyda-nından beş metre yüksektedir. Zengin ve geniş merdiven, bü-yük kapılar, bübü-yük vestibol ve karşısında Reisicümhur, sü-ı'era, yüksek zevat localarına isal eden iç şeref merdiveni, gayet açık ve havalı ve aydınlıktı galeriler ve cephede boy-dan boya dış galeriler plânın ortasında 600 kişilik büyük iç-tima salonu ile, yan taraflarında ikişer yüz kişilik salonlar-la, 300 kişilik diğer büyük salonlar sıralanmış, encümen ve komisyon salonlarile fırka grubu ve parlamentolar ittihadı grubu, içtima salonları ve istirahat salonları tesbit edilmiş, her dönüm ve köşedeı galeri ve geçit karşılarında müteaddit geniş merdiven ve asansörlerle sirkülâsyon âzamî derecede kolaylaştırılmış, ve sair her nevi servis ve sıhhî teferruat ile birlikte kullanışlı olarak tertip edilmiştir.

Aralık katı plânı:

Büyük salon etrafında, bir tarafta riyaseticümhura mah-sus loca donörüle mukabil tarafta yüksek memur, sefir ve diplomatlar locaları ve arka tarafta müzakeratı dikkatle ta-kip edebilmeleri, ve icabında telefon teşkilâtı da yapılacak surette ve müstakil iki merdivenli olarak gazetecilerin loca-ları, tekmil sirkülasyon teferruatı bu taksimat plânda va-zih olarak gösterilmiştir.

Son kat plânı:

Şehre nazır cephede, reis ve reisi sanilerle riyaset di-vanı ve kabul salonları, kısmen şimalde başvekil, heyeti ve-kile ve vekiller salonları ve kısım şefleri, şimal ve şark ve garp cephelerinde kütüphane salonlarile büyük salon, etra-fında ve her bir kısmın teneffüs mahallenle birlikte ve sürat-le kabili tahliye 2,10 metre genişliğinde tamamisürat-le müstakil ikişer merdivenli, asansörlü samiin yerleri. Riyaset dairesile zabıt kâtipleri dairelerinden büyük içtima salonundaki ma-kamlardan doğrudan doğruya ve kestirme ayrı merdivenler asansörler sarahatle gösterilmiştir.

salonlarile irtibatlı olarak, meclis sarayının garp tarafında galerili, antreli, vestiyerli yapılması düşünülmüştür.

Riyaseticümhur sarayı:

Programda, meclis binasile riyaseticümhur sarayının bir bina olacağı yazılıdır. Ve teşkilât servisleri ayrı bulunmasına rağmen yekdiğerine karıştırılarak yapılacağı da anlaşılamaz, bundan dolayı reisicumhura mahsus antre ve esas kısımları şimal cephesinde bulunmak suretile riyaseticumhur sarayı-nın şarkına yerleştirilerek birlikte inşası düşünülmüştür. Şu kadar ki> riyaseticümhur teşkilâtı için istenilen resmî ve hu-susî mesai, kâtibi umumilik ve yaveran daireleri ve bunların servislerile meclis teşkilâtı ve servisleri, ayrı teşekkül ve ay-rı mesaiye ait bulunması hasebile müstakil olarak kullanıla-cak surette tertip olunmuştur, üst katı, reisicumhur kabul ve mesai salonlarile hususî daireleri ve kâtibi umumilik ve yaveran daireleri bir katta, meclis içtima ve istirahat salon-ları ve encümenlerle bir sırada bitişik eski ve yeni Ankarayı kolay görecek kadar yüksek ve nazır bir mevkide, Atatürk bulvarına nazır, uzun kolonlu cephesi, yeşilliklere karşı çok zengin manzara teşkil eder.

Alt kat boydanboya geniş ve zengin antrelerle, vestiyer-leri ve ofisvestiyer-leri dahil olduğu halde boydanboya merasim sa-lonlarına tahsis ve reisicumhurun şahsına mahsus antre zen-gin bir revak, bir dehliz, bir hol, merdiven ve asansörlü ola-rak tesbit olunmuştur. Dış tarafında kapalı kolonlar ve set halindeki zengin bahçelerle bina bir kat daha

zenginleştiril-Meclis reisleri, ikametgâhlar:

Daha evvel zikredilen faydalı düşüncelere göre meclis reisleri ikametgâhları riyaseticumhur sarayının daha ileri-sinde arka caddeye yakın tamamile müstakil ve grup halin-de yeşillikler arasına sıralanmıştır.

Servis binaları:

Yukarıda sırasında zikrolunmuştur.

Hulâsa; yukarıda izah edilen hususat, umumî vaziyet plânlarile sair plânlarda ve menazır resimlerinde ayrı ayrı gösterilmiştir. Tahsis edilen zamanın darlığına, programın ihtiva ettiği hususatın çokluğuna rağmenı müsabakaya koy-duğum projenin maksadı temin edecek surette arsa vaziyeti-ne uygun olarak tesbit ve tanzimivaziyeti-ne âzamî derecede çalışıl-mış ve etüd mahiyetinde bir fikir projesi meydana getirilmiş-tir.

Verilen izahat, projelerle karşılaştırılarak bu kabil bi-naların; tecrübe ve muvaffakiyetli kısımlarının tetkikatına müstenit, fikir ve düşüncelerimin daha iyi anlaşılacağı ümit olunur.

Binalar, kuruluş itibarile bir parlamento karakterinde, haricî hatlarının âhengi, esas cephesini işgal eden muazzam

kolonadm vereceği derin gölgelerle bol ziyanın teşkil edece-ği tezad ve buna rağmen sakin fasatlar, ihtişamlı bir millet âbidesi tesirini verecektir. Ayni kuvvetle birçok asırlar ya-şayacak olan bu millet âbidesi için, son senelerin bayatlamış kübik mimarisinden uzak kalınarak, modern klâsik mimarî uslûbu esası teşkil etmiştir.

Bunun hakkında istenilen izahata gelince; projemiz bir fikir mahiyetinde telâkki edileceği ümidile, bu hususta fazla tafsilât verilmedi. Ancak inşaatta mümkün olduğu kadar yerli malzeme kullanmağı en büyük gaye edindiğimizi de söylemeliyiz.. Salonlardaki aküstik keyfiyeti için asrın en son ve en iyi netice veren usulleri tatbik olunacak, hava-landırma tesisatı ise parkın saf havasını, icap eden mahal-lere kolaylıkla verip, kirli havasını çıkarabilecektir.

Diğer her nevi enstalasyonlarda ise en modern şekille-rin tatbiki düşünülmüştür.

Keşif:

Büyük Millet Meclisi ile Riyaseticumhur sarayı için tan-zim edilen proje, heyeti umumiyesi 208.893.25 metre mikâbı olup Ankarada şimdiye kadar yapılan devlet binalarının mal oldukları fiatlara göre tekmil tesisatile birlikte, beher metre mikâbı takriben 20 liradan 4) 170,000 lira tahmin edilmiştir. Müsabaka talimatnamesi, inşaat bedeli faslının birinci kıs-mında (inşaat bedeli, bu müsabakaya dahil olmıyan müşte-milât kısmı hariç olarak dört milyon Türk lirasını geçemez.) Diğer kısmında da (Muayyen olan inşaat bedelini geçen ve-yahut inşaat programlarına uymayan veya başka bir fikri kabul ettirmek maksadına müsteniden tanzim edilmiş olan plânlar ve projeler müsabakaya dahil edilemezler.) gibi cüm-lelerle inşaat bedeli kat'iyyen 4 milyon Türk lirası olarak tahdit edilmiştir.

Mecburî olan bu kayıt ve şartlara bağlanarak, yapı be-delinin bu miktarı tecavüz etmiyecek surette programa ta-mamen uygun ve onun ihtiva ettiği hususatı cami bulunmak suretile projenin tertip ve tanzim edilmesine çalışıldı.

4 N o . l u P r o j e y e a . i t M a l u m a t

1) 4 nolu projede :

• a) Arazinin topografik arızalarına tamamile uyan ve normal bir toprak tesviyesile yerine tatbik edilebilen bir teklif.

b) Bu münasebetle arazinin binaya verdiği zenginlik, yükseklik ve kademelerle Bakanlıklar mahallesinin esas mih-verile, Ankaranın bilhassa en kuvvetli bir arteri olan, Ata-türk Bulvarına karşı cazip bir cephe ve şekil.

c) Sade ağır başlı fakat büyüklüğü olan bir kompozi-siyonla şehrin her tarafından görülebilecek ve her zaman :-çin ölmeyecek ihtişamlı bir siluhet ve bu siluhetin civarın-daki binalarla uygun gidecek hatları göz önünde

tutulmuş-2. Girişler :

Verilen program veçhile girişler ehemmiyet ve rollerine •göre 4 nolu projede yer almıştır. Girişler, binanın dört cep-hesini ayrı ayrı kıymetlendirmiştir.

a) Cumhur Reisliğine ait giriş doğrudan doğruya Atatürk bulvarı tarafındadır. Bütün Bakanlık binalarının şeh -rin en mühim bir arte-rine karşı kapalı kalmış olan böyle bir giriş ve perspektifi bu projede yer almıştır.

Cumhur Reisliğine ait daireler şarka Atatürk bulvarına bakmakta, ve bu bulvarı zenginleştirmektedir.

b) Meclisin merasim girişi Bakanlıklar Sitesinin esas or-ta mihverindedir.

Mebus ve yüksek misafirlere ait esas giriş merasim gi-rişinin altındadır.

Otolar bu girişe kadar nizamlı bir trafik sisteminde lip gidebilirler. Merasim girişi Meclis önünde düşünülen ge-niş bir forumua nazırdır.

Korkulukları Bas-relief'lerle süslü geniş ve kuvvetli te-sir brakan merdivenlerle, merasim girişi azametlendirilmiş-c) Mebuslarla temas edip görüşmek üzere ikinci mi-safir .girişi binanın garp cephesindedir.

Bu suretle 4..nolu projede Harbiye ve Genel Kurmaya bakan cephede kıymet peyda etmiştir.

d) Meclisin toplantılarında bulunmak isteyen 1000 - 1500 kişilik misafir halk ve presse için arazinin gerisi çok geniş bir saha olması dolayısıyle, 4 nolu projede bu girişler arka-ya alınmıştır. Bu girişler doğrudan doğruarka-ya Atatürk bulvarı ve Dikmen yoluyle irtibatlandırılmıştır. Bu münasebetle 4 nolu projenin cenup cephesi doğrudan doğruya 1, 2, 3, 4, nolu toplantı salonlarıyle ilgilendirilmiştir, öyle ki Cumhur Reisi, Mebuslar yüksek misafir vekiller, presse Halk, 4 nplu pro-jenin bu cephesi önündeki tanzim edilen etrafı anfili geniş bir halk meydanında bir araya gelebilirler.

Ankara gibi bir baş şehrimizde mevcut olmayan bir meydan burada bütün güzellik ve fennî kaidelerle tanzim e-dilmiş olacaktır. Halk meydanının etrafı geniş bir nısıf dai-redir. Topografik vaziyetlerden istifade edilerek programda istenilen servis kısımları bu meydana ait anfinin altıdır. Servis binalarının üstü sütunla müdevver bir terasdır. Bu sütunlar arasında devrimin büyükleri için heykel yerleri vardır: Meydan geniş bir çimenliğin orta mihverine isabet eden ve arazinin en yüksek rakımına bir devrin âbidesi dü-şünülmüştür. Bu âbidenin içi su deposudur. Abidenin önün-de bir meçhul asker yatmaktadır, âbiönün-denin üstü projeksiyon-la/semayı altı ok halinde aydınlatmaktadır.

e) Memurlara ait giriş ve servis girişi 4 nolu bu pro-jenin münasip yerlerine konmuştur.

4 nolu projenin dahili teşkilâtına ait muhtasar malûmat. 1, 2 nolu büyük toplantı salonları binanın orta mihve-rinde yan yana fakat muhtelif seviyede yapılark birbimihve-rinden ayrı ve rollerine göre müstakil düşünülmüştür. Her iki sa-lonun etrafı geniş kolonatlı galöridir.

Cumhur Reisi vekiller ve yüksek misafirler şeref: ho-lünden geçerek, geniş azametli bir merdivenden sonra bu iki salondaki yerlerine localarına geçerler. Mebuslar, Halk presse ayrı ayrı ve biribirlerine hiç temas etmeden yerle-rini işgal ederler.

Pek mühim bir cihet olarak programda tebarüz ettirilen izdiham ve intizama karşı tertipler 4 nolu projede çok ince bir düşünce ile halledilmiştir.

34 nolu salonlarda 1, 2 nolu salonlar civarında, bil -hassa bürolarla işe yarar bir surette irtibatlandırılmıştır. 1) Birinci nivo plânında programda çok kıymet verilen mebus ve yüksek misafirlere ait gardrop, lokanta, servis kı-sımları, arşivler vardır.

2) İkinci nivo plânında Cumhur Reisi dairesi Şeref Ho-lü, Paperdü, Mebuslara ait istirahat salonları, radyo, posta-hane, telefon zil çağırma, kontrol santralı.

3) üçüncü, nivo plânında Baş Vekâlet ve Meclise ait bürolar.

4) Dördüncü nivo plânında Vekiller katı ve kütüphane-ye ait salonlar.

5) Beş ve altıncı nivo plânında Encümenlere ait salon ve bürolar.

3 cU Nivo plânı

1 •:: 'M

Umumî görUnllş

M i m a r P r o f . B r u n o T a u t

Müsabakaya iştirak için davetnameyi ve buna ait şart-namelerle vesikaları müsabakanın resmen ilânından takri-ben iki ay sonra aldım. 1/200, hattâ kısmen 1/100 mikyasında böyle büyük bir projenin ihzarı için (6) aylık müddet zaten pek kısa tutulmuştur. Bana kalan (4) ay ise hiç münakaşa götürmez.

Selâhiyet sahibi bazı Türk şahsiyetlerile görüştüğümde, bu vaziyete rağmen mümkün olanı yapmamı rica ettiler. Bu arzulara karşı ancak umumî mahiyette bir «Fikirler kroki-si. ile hizmet etmekliğim kabil olabildi ve bu krokiyi ger-çe müsabaka müddeti zarfında hazırladım ise de takdim ede-medim, çünkü müsabaka şartlarına uygun değildi. Yanlış anlaşılmasın : Resimlerin mikdarı, büyüklüğü, mikyası ve arz tekniği bakımından formal ve haricî şartlara uygun de-ğildi.

Objektif şartlara ise mümkün olduğu kadar sadık kaldım. Kendim de umumî bir kroki yaparak bir hal tarzı ortaya ko-yar ve münakaşa sahasına arzedersem bahse mevzuu olan iş için her halde kıymetsiz bir hizmette bulunmuş olmıyacağımı ve bunun zahmete değer mahiyette bulunacağını düşündüm. Bü işte mimarî meselesi genç Türkiye devleti için o kadar

(Bu fikir eskizi müsabaka harici olup aynı mevzu hakkında dü-şünüşleri ihtiva etmektedir)

ehemmiyetlidir ki, bu ehemmiyetin derecesini ne kadar yüksek görsek gene az sayılır, işin ayni zamanda o kadar büyük güçlükleri de ihtiva etmektedir ki, buna benzeyen vak'alarda elde etmiş olduğum tecrübeler ve yaptığım mü-şahedeler dolayısile, münakaşa edilmeden çabucak bir ka-rar verilebileceğini zannedemedim.

Esas itibarile mesele, kısmen müsabaka şartnamesincıe tesbit edilmiş olan aşağıdaki noktalarda idi, ki diğer kısmı da ancak mahallî vaziyetin etraflı surette tetkikinden anla-şılmakta bulunuyordu.

1 — Kamutay binasının Cumhur Reisliği binası ve bu binanın mesaî ve temsil kısmı ve salonlarile birlikte yek-pare bir bütünlük teşkil etmesi lâzımdı. Mesele : Bu hale göre, Cumhur Reisliği Sarayı mimarî bakımdan Kamutaydan daha az bir temsil kuvvetile mi görünecektir, yoksa Kamu-tay mı Cumhur Reisliği binasından daha az kuvvetli bir temsil ifadesini haiz olacaktır? Bana Türkiye anayasasına göre her ikisinin de ayni tarzda temsilî olması icap ettiğini anlattılar.

tesbit edilmiştir ki, bunları aşacak her proje hükümden hariç tutulacaktı.

Bu halde şöyle bir netice doğuyor :

Yapının heyeti umumiyesi mümkün olduğu kadar yek-pare bütünlük halinde bir massif teşkil edecektir ve bu, salonlar, koridorlar, bürolar vesaire arasındaki dahilî irtibat bakımdan olduğu kadar Cumhur Reisliği sarayı ile de irti-batın temin edilmesi bakımından büyük ve pratik bir fayda mahiyetindedir; netekim parlâmento salonları vesair dahilî mahalleri itibarile bütün yeni diyebileceğimiz parlâmento binaları bunu ispat etmektedir.

3. — Programda iklim sebeblerinden dolayı mesai sa-lonları ve sairenin şimal cihetinde olmaması istenilmiştir. Bu husus binanın, (2) numarada denildiği üzere, yekpa-re bütünlükte bir blok halinde ve iç avluları ihtiva etmek üzere inşa edilmesi dolayısile kolaylaştırılmış olacaktır.

4. — Buna rağmen Dinanın şimalden, emniyet âbidesin-den, bakınca röprezantabl görünmesi muvafık olur. (2) ve (3) numaralar dolayısile bunun, binayı şark - garp istikametin-de uzatarak ona uzun bir şimal cephesi vermek suretile te-min edilmesi imkânsız olduğu için bu husus ancak binanın yükseklik itibarile gelişdirilmesi suretile halledilmişti".

5. — Kamutay binasının şehircilik bakımından, iki yeni Vekâlet daha ilâve edilecek olan mevcut hükümet mahalle-Sile, iyi bir münasebet halinde bulunması lâzımdır.

Mes'ele : 1 — 5 numaralar sebebile kütlevî bir halde in-şa edilmesi zarurî bulunan binanın mikyasına göre hükümet mahallesindeki binalar cüceler gibi kalacaklardır. (Netekim inşaat masrafının takriben on vekâlet masrafına tekabül et-mesi de bunu ifade etmektedir).

6. — Bu büyük binanın hakim vaziyeti mühim olup bina, cenuptan şimale doğru uzanan ve pek büyük masrafları göze alarak toprak düzeltme ameliyatı ile zorlanmadıkça şark-garp istikametinde bir inkişafa imkân vermiyen bir sırtda bu-lunmaktadır.

Bu binanın Ankara şehrinin başına bir taç gibi oturtul-ması icap ettiği programda sarahatle tebarüz ettirilmiştir. 7. — Kamutayın yandan, diplomatlar mahallesinin bulun-duğu Yenişehir mıntakasından görünüşü de gene böyle mü-himdir. Fakat yabancı elçilikler yukarıya, Çankayaya kadar uzayorlar ve bundan dolayı:

bir şey olmamalıdır ve esasen iklim bakımından tercih edi-len cenup sırtının Çankayadan mükemmeedi-len görüneceği mü-lâhazasile de buna lüzum vardır.

7 ve 8 inci noktalar programda yoktu. Fakat mahallin tetkikinde hasıl olmuşlardır.

Tahsisan Ankaraya ve Türkiyeye uygun bir hal tarzı bulmak istemişse, mimarın çalışmasında ona yol gösteren en ehemmiyetli şey işte bu (8) nokta olmuştur. Bana kalırsa, bu (8) noktanın çerçevesi içinde iyi bir Kamutay projesi yapması icap ediyordu.

Vazife olarak ele alman bir mevzuun hususiyetini tevlid eden en esaslı noktaları nazarı itibare almayınca, bütün te-ferruatı- havi büyük mikyasta bir proje çabucak hazırlanabi-lir. Çekinmeden itiraf ederim ki, ben, ancak (3) ay düşün-dükten sonra, mahallinde müteaddit defalar tetkikat vs bir çok tecrübeler yaptıktan sonradır ki işin ne tarzda hal-ledilmesi icabettiği hakkında berrak bir tasavvur edilebildim. Bu gibi muazzam binalar yapılacağı zaman mimarlar -dan, hattâ aptesthanelere varıncaya kadar bütün tâli mahal-ler ve bütün küçük teferruat ile birlikte cephe ve esas hat-lar plânhat-larını istemezden önce umum heyetinin tertip tarzı hakkında berrak bir fikir edinilmesi icabettiğini bugün dahi zan etmekteyim. Eğer bulunan hal tarzı sağlam ise ve şim-diye kadar inşa edilmiş olan parlâmentolardan elde edilmiş tecrübelere göre iyi bir bina projesi yapılmasına imkân ve-riyorsa, ancak o zaman mimarları böyle bir bina projesi ha-zırlamaya çağırmakta bir mahzur olmaz.

Yaptığım «Fikir krokisi» yukarıda dediğim (8) noktayı başlı başına tasvir eden bir illüstrasyon olsa gerektir.

Bir numaradaki mülâhaza beni Cumhur Reisliği sarayı ile Kamutayın bir mihver üzerinde bulunması neticesine götürdü. Şark methalinden büyük bir vestibüle girilir. Bu vestibül büyük hollerle Cumhur Reisliğinin vestibülü ha -ünde tertip olunur. Avlunun höl-ündeki büyük bir serbest merdivenle Kamutayın koridorlarına doğru uzanır. Böylece, Kamutay salonunun anakapısı şark methaline doğru tabiî bir istikamet almış olur. Cumhur Reisliği sarayı için avluya doğ-ru büyük bir cenup cephesi husule gelir ve dolayısile, şark ve garp cephelerinin de inzimamile salon ve odaların Ankara iklimine uygun bir surette gruplanmasında parlâmento binasile irtibatlanmasında veya manâ itibarile ondan ayrılma -sında bir güçlük hasıl olmaz. Sütunlu hölün altında, meselâ üstü camla örtülmüş, otomobillere mahsus uzun bir geliş ma-halli bulunur ve burada büyük kabul törenlerinde altındaki giriş holünün kapıları önünde bir çok otomobiller

durabilir-2 - 4 numaralar veçhile binanın yekpare bütünlük ha-linde olması icabetmesinden dolayı, kendiliğinden, iç

avlu-Bibliografie:

SESSİZ EV

Alman mühendisler birliği, gürültü ile mücadele lco -misyonu tarafından hazırlanan bu eserin mühendis V. Gav-ronsky, T. Kohan ve mimar M. Blumenthal tarafından ya-pılan Fransızca tercümesi 13 X 21 eb'adında VIII-118 sahi-fcden ibarettir, içinde 57 şekil mevcuttur.

Fiatı: 38 Fransız frangıdır. Ciltlisi : 55 Fransız frangıdır.

Yabancı memleketler için yol ve sigorta masrafı ola-rak % 10 fazla alınır.

Satış yeri :

DUNOD - EDİTEUR

gelmektedir ki bunun, meselâ Berlindeki ve Tokyodaki gibi yenice parlamento binalarında, en iyi bir fonksiyon plânı ol-duğu tezahür etmiştir. Bürolar büyük ve küçük salonların ve konferans odalarının yakınlarında bulunmalıdır, insan ve dosya münakalâtı için asansör vasıtasile şakulî gidiş geliş da-ha münasiptir. Bu suretle ana metda-hal, Kamutay Reisi ve Ve-killer için tam kıymette bir cenup cephesi temin edilmiş olur ve oradan, saylavlara mahsus büyük içtima salonundaki ka-bina ve Meclis Reisi kürsülerine doğru tabii bir istikamet elde edilir.

Her günlük giriş kapıları ve vestibülleri için şark ve garp cepheleri serbest kalmaktadır. Saylavlara mahsus bü-yük içtima salonunun zemini arazisine uygun olarak, zemin katının en yüksek noktası olabilir. Konstrüksiyonu, salonun cam tavanı üstünden yukarıya doğru çıkabilirler ki bu da meselâ ısıtma, havalandırma, rezervuarlar ve saire için lâ

-Bunun haricinde, işbu mevkii mimarî bakımdan kuvvet-le tebarüz ettirmek bir temaşa platosu ikuvvet-le taçlandırmak gayet mantıkîdir.

Bu platodan bakınca bütün şehir ve etrafındaki peyzaj muhteşem surette görülebilir. Böylece, Kamutayın şimal -den görünüşü de tıpkı Cumhur Reisliği sarayının görünüşü gibi reprezantatif surette tebarüz ettirilmiş olur ve her ikisi birlikte, her hangi taraftan bakınca, mimarî bir vahdet

gös-Bu tarz, parlâmentolar için tipik bir tesis tarzı olduğun-dan üzerinde işlenmesinde hususî bir müşkülât ile karşıla-şılamaz.

Bu vaziyete göre bina arazinin en yüksek noktasına kon-muş oluyor. Böylece, ayni zamanda bir güç mesele de hal-ledilmiş bulunmaktadır. Bu mesele, binanın üstün eb'adı iti-marile hükümet mahallesi içinde doğru bir mikyas halinde bulunması meselesidir. Doğru mikyas, binaların, önlerindeki meydan ve bahçelerin ufkî sadmelerine nazaran iyi bir te-nasüp İıalinde bulunmalarile elde edilmiş olur. Burada bina tabiî seviyesine uygun surette kademelendirilmiştir. «Ankara şehrinin tacı» halini alan bu bina ile onun etrafı, her halde muhteviyatıle görülecek olan bir vasıf alacaktır: bir «Akro-pol» olacaktır.

Bir vazifeye bütün bir itina ve sevgi ile kendisini hasr-ederek düşünen her mimar ilkönce, kendi bulduğu hal tar-zını yegâne doğru hal tarzı sayacaktır. Bu itibarla, yaptığım «Fikir krokisi» için gösterdiğim bu sebebin kat'î ifadeli oldu ise mazur görülsün.

Bu tezimi, «Arkitekt» mecmuasının arzusu üzerine, sadece nazarî surette münakaşa edilmek maksadile meslek -daşlarıma vesair alâkadarlara arzediyorum.

92, rue Bonaparte Paris 6° chöques postaux Paris 75-74

Son zamanlarda, şehirlerde gittikçe çoğalan nakil vası-talarının, fabrika ve imalâthanelerin gürültüler ile mücadele etmek mecburiyeti hasıl olmuş ve yapılan muhtelif etüdlerle gürültüye karşı esaslı tetbirler alınmağa başlanmıştır.

Bu yeni eser, Alman Mühendisler birliğinin Teknik ko-misyonu tarafından bu sahada yapılan muhtelif araştırma-ların neticelerini ihtiva etmesi itibarile mimarları, müteah-hitleri, yapı sahiplerini yakından alâkalandıracaktır.

Kitabın Bibliografisinde bu mevzua ait 200 den fazla eser zikredilmektedir.