İ s t a n b u l l i m a n ı y o l c u s a l o n u p r o j e m ü s a b a k a s ı
Bundan bir müddet evvel Galatada, Merkez ve Rıhtım Hanları arasındaki sahaya yapılmak üzfere bir deniz garı bi-nasının projesi müsabakaya konulmuştu. İktisat Bakanlığı ve İstanbul Liman Direktörlüğü tarafından tertip edilen bu müsabaka; Türk mimarları arasında çok iyi bir tesir yap-mış ve neticede 21 proje iştirak etmiştir. Bunlardan yalnız dört tanesi Avrupadan gelmiştü-.
Projenin hazırlanması için konulan müddet kâfi derece-de uzundu. Müsabakada iki derece-derece tayin edilmiş, birinciye 2500 lira, ikinciye de 1000 lira mükâfata karar verilmiştir. Bundan başka bir kaç proje de Liman Direktörlüğü tarafın-dan satın alınacaktı.
Müsabakanın her. şeyi tabii bir surette cereyan etmiş ve neticede projelerin tetkikine başlanmıştır. Bundan evvel Türk Mimarlar Cemiyeti tarafından müsabaka jürisinde murahhas olarak bulunmak üzere iki mimarın alınması tek-lif edilmiştir, Buna evvelce Liman Direktörlüğü itiraz etmiş-se de. bilâhara İktisat Vekâleti, Mimarlar Cemiyeti namına bir delegenin jüride bulunmasını kabul etmiştir.
Müsabakaya giren projeleri tetkik eden jüri aşağıdaki şer kilde teşekkül etmiştir:
Muhittin Üstündağ : İstanbul Vali ve Belediye Reisi Yunus Nadi : Menteşe Saylavı ve Cumhuriyet
Ga-zetesi sahibi
Reşit Safvet Atabinen : Sabık Kocaeli Saylavı Turing K. U. Reisi
Bruno Taut : Güzel San'atlar Akademisi Profesörü Cevat Nizami : Ticaret Odası Umumî Kâtibi Profesör Debs : Yüksek Mühendis Mektebi Mimarî
Profesörü Hasan Kaper : Muhafaza Başmüdürü Samih Akkaynak : Türk Mimarlar Cemiyeti delegesi Loran Rebul : Ecnebi Vapur Kumpanyası Odası
Re-isi ve Mesajeri Pake Kumpanyaları Acentesi
Mustafa Nuri Anıl : Gümrükler Başmüdürü Suphi Ziya Özbekkan : İstanbul Türkofis Müdürü Sadettin Serin : Devlet Denizyolları Müdürü Şükrü : Emniyet Müdiriyeti 5 nci Ş. Müdürü Raufl Manyas : Liman İşletme İdaresi Müdürü
Jüri ilk toplantıdan sonra projelerin esaslı bir surette tetkiki için tâli bir teknik komite vücude getirmiştir. Bu ko-mite aşağıdaki zevattan teşekkül etmiştir. Bu koko-miteye ma-alesef İktisat Vekâleti ile yapılan muhaberatın uzamasından dolayı Mimarlar Cemiyeti delegesi Mimar Samih Akkaynak iştirak edememiştir.
Mimar Bruno Taut : Güzel San'atlar Akademisi Profesörü Mimar Debs : Yüksek Mühendis Mektebi Mimari
Profesörü
Mimar Farih Köprülü: Liman İşletme idaresi Fen Heyeti Başmimarı
Mustafa Nuri Anıl : Gümrükler Başmüdürü Salih Kılıç namına : İstanbul Emniyet Müdiriyeti 5 nci Ş.
M. Bay Şükrü
Raufi Manyas : Liman İşletme İdaresi Müdürü
Mühen. Ziya Kocainan: İstanbul Belediye İmar Müdürü Mimar Sırrı Bilen : Güzel San'atlar Akademisi
Profesör-lerinden.
Tâli komisyon bir kaç toplantı yapmış ve elde ettiği ne-ticeleri esas komisyona bildirmiş ve jüri heyeti yaptığı son bir toplantıda kararını vermiştir.
Bu karara nazaran müsabakaya iştirak eden projelerin hiç biri matlûba kâfi derecede muvafık görülmediği öğrenil-miştir. .Jüri iştirak eden projelerden 7 tanesini kabili istifa-de görmüş,, bu projelerin ifaistifa-de ettikleri fikirleristifa-den bilâhara yapılacak esas projede istifade etmek üzere bunları satııı almağa karar vermiştir.
Neticede bir birinci yerine üç, bir ikinci yerine dört adet ikinci seçilmiştir. Mükâfatlar da bu projeler arasında taksim edilmiştir.
Birinci olarak seçilen projeler: Mimar Seyfi Arkan'ın, Mimar Rebii Refik'in ve bir de Budapeşteli mimarın eserle-ridir. İkinci olarak'seçilen projeler: Mimar Nazif Asal, Mi-mar Emin Önad, Ahmet Sabri, MiMi-mar Şevki Balmumcu, Mimar Celâl Reşad'ın projeleridir. ' '
Gerek teknik komisyonun raporu ve gerek jüri heyeti raporunun neşrine muvaffak olamadığımız için seçimin bu suretle yapılmasına hangi sâiklerin sebep olduğu malûm değildir. Liman İdaresi Direktörlüğüne jüri heyeti raporunun neşri için tarafımızdan müteaddit defalar müracaat edildiği halde raporun neşrine müsaade edilmemiştir.
Halbuki Avrupada jüri heyeti raporları değiJ meslekî mecmualarda neşredilmemek bilâkis projelerin halka teşhiri esnasında bile bir broşür halinde neşredilerek efkârı umu-miye tatmin edilir.
Jüri heyeti raporunun muhteviyatı bir sır değildir. Bi-lâkis müsabakaya iştirak edenlerin projelerinin yekdiğerine tefevvukunu ve teklif edilen fikirlerin farklarını mukayese edecek olan ve bunlardan en muvafık ve en güzelinin intihap sebebini tespit edecek olan jüri heyeti raporudur.
Jüri azalarının sureti intihabında, mimar ve mühendis ; ibi meslek adamlarının bulunmasında pek hasis davranan Liman Direktörlüğü jüri heyeti raporunu neşretmemekle büsbütün münakaşaya yol açmaktadır. Memleketimizde mi-marî müsabakaların yeni başladığı bir sırada muhtelif dev-let makamları ve sair müesseseler tarafından büyük hüsnü niyetlerle açılan müsabakaları daima alkışlamaktayız. Fa-kat müsabakaların sureti cereyanı hakkında vazedilmiş usul-leri ve nizamları da vardır. Bunlar Avrupa memleketusul-lerinde tespit edilmiş ve tecrübe edilmiş en güzel şekillerdir. Müsa-bakalar yapılırken bu usul-ve nizamların tatbikini'istemek te bizim hakkımızdır.
N. 1777 H. rumuzlu proje maketi. Mimar Seyfi Arkan N. 1777 H. r u m u z l u p r o j e y e ait i z a h n o t u A. Ş e h i r c i l i k b a k ı m ı n d a n :
Bina şeklinin yuvarlaklığı iki yandaki binaların görüş imkânını azaltmamak, onlardan tefrik edilmek, ve denize uy-gun hatlar elde etmek için düşünülmüştür.
Büro kısmı arkaya konulmakla ileride vücude gelecek olan meydana fon teşkil edilmiştir.
Köprüden gelen yol bir yeşillik bandı ile geliş ve gidiş olmak üzere ikiye ayrılmış ve yolun döndüğü yerde bir rek-lâm kulesi ve parmaklık veya tek katlı bir büro kısmı kona-rak rıhtım başlangıcı tefrik ve işaret edilmiştir.
B. K u l l a n ı ş b a k ı m ı n d a n :
Muayene salonları ayni zamanda gelen ve giden yolcu-lara ait olmak üzere iki kısma ayrılmıştır. Bu salonlar ica-bında birleşerek 180 kişiyi muayeneye elverişli bir salon olur.
Vapurdan bir pasörel ile birinci kata çıkan yolcular monümantal merdivenle salonun orta kısmına inerek orada muhtelif işlerini hallederek giderler. Ayni zamanda kalkacak bir vapur için gelen yolcular umumî holde pasaport, vize ve muhtelif işlerini hallettkiten sonra yan salonlarda muayene olunarak vapura giderler.
Teşyi ve istikbale gelenler umumî holden çıkan iki mer-divenle birinci kat salonlarına giderler, ve yine bu merdi-venlerden dönerler.
Salonda azami ziya, azami hava ve azami sür'atle ha-reket imkânı temin edilmiştir.
C. M a l z e m e b a k ı m ı n d a n :
Bina betonarme iskelet ve tuğla dolgu olarak düşünül-müştür.
Resepsyonel kısım döşemesi, monümantal merdiven ve umumî holdeki merdivenler mermer, duvarlar alçı ştük, böl-meler ve gişeler bronz veya krome çerçeveli kristal camdır.
Bu kısımda elektrik endirekt ziya tertibatı yapılacaktır. Memleketin giriş kapısı olan ıbu salonda canlı bir hareket temin etmek üzere elektrikle işliyen grafik reklâm levhaları bu meyanda düşünülecektir. Umumî bekleme salonları ve koridorlar döşemesi mermer ve duvarları taneli alçı ştük olacaktır.
Memur büroları kaba ksilolit üzerine linoleum olacak-tır. Tesisat her yerde ankastredir. Tuvalet ve diğer servis kı-sımlarında duvarlar marbrit cam, döşemeler karo olacaktır. Haricen sıva yapılmayıp beyaza yakın renkte tabiî taş kapla-ma yapılacaktır. Çerçeveler demir ve teferruatı olan ince aksam kromajlıdır.
Ç a t ı : Salonların üstü teras olarak düşünülmüştür. İstenilirse Tekuta kaplanacaktır. Geride olan kiralık bürolar için bu çatının reverbsrasyon yapmaması için teras kısmı koyu renkte karo kaplanacaktır. Bu sebepledir ki, pencereler önüne ayrıca saçaklar getirilmiştir.
D. A b i d e b a k ı m ı n d a n :
Esas abide arkada meydanda düşünülmüştür. Bundan başka gene arka cephede sağ ve sol dolu kısımları üzerine
(bas-relief) 1er konacaktır.
Yelken rumuzlu proje maketi. Prof. Alfred, Budapeşte'
Y e l k e n r u m u z l u p r o j e y e ait i z a h n o t u 1 — B i n a n ı n i ç e r d e k i k u l l a n ı ş t a r z ı :
Yapılacak bina aşağıdaki başlıca takımların hareketini halletmelidir:
1— Gelen yolcular; 2— Çıkan yolcular;
3— Yolcuları karşılamağa ve uğurlamağa gelenler; 4— Gümrük, polis ve liman idaresi memurları; 5— Yemek salonları ile mutfakta iş görenler; 6— Ticaret bürolarının kiracıları.
İşbu takımların hareket etmesi şu başlıca esaslar üze-rine bağlıdır:
a.— Gelen yolcular ile karşılamağa gelenlerin muayene-den evvel irtibatlarına imkân verilmiyeceği.
b.— Çıkan yolcular ile uğurlamağa gelenlerin muayene-den sonra irtibatlarına imkân verilmiyeceği.
c.— Yolcuları karşılamağa veya uğurlamağa gelenlerin yolcularla irtibata girmeden kendilerinin çıkış ve girişini seyredebilmesi.
d.— Gümrük, polis ve liman idaresi dairelerinin muaye-ne salonu, rıhtım, iskele, dehliz ve sokak ile doğrudan doğ-ruya irtibatının temin edilmesi.
e.— Mutfağın hususî bir merdiven vasıtasile doğrudan doğruya sokağa taallûk ettirilmesi.
f.— Sokaktan hususî bir merdivenden girilen kiralık büroların, binanın diğer kısımlarından tamamen ayrılması.
g.— İleri gelen yolculara mahsus ve sokaktan hususî bir methal ve merdivenden girilen bekleme salonunun yapıl-ması ve bunun büfeye irtibatı.
h.— Denizden geleceklerin uzaktan gözüne çarpan ve şehirden de iyice görülen bir şekilde Ulu Atatürk'e tahsis e-dilecek abidenin vücude getirilmesi.
Projenin işbu esaslara uygun olması atideki surette te-min edilecektir:
İki yandaki binanın vaziyetlerine göre binanın ön cep-hesi 13 metre ilerletilmiştir. Bina önünde 4 metre yüksek-liği île 4 metre genişyüksek-liğinde, ve rıhtımdaki seyri tanzim için yalnız tek bir direkler sırasına dayanan bir teras bulunmak-tadır. Vapurdan çıkış ve vapura giriş işbu teras üzerinden olacaktır. Buradan yolcular elverişli bir merdiven veya ko-caman bir asansör vasıtasile muayene salonuna girerler. Hamallar, belki 3 üncü sınıf yolcular da yanında bir eşya asansörü olan ayrıca bir merdiven kullanmaktadırlar.
Müzeyyen merdivenin şarkî kısmı 1 inci ve ikinci garbi kısmı da 3 üncü mevki yolcular tarafından kullanılıyor.
Resimler, daireler bu salona raptedilmiştir. Pasaport, polis ve gümrükçü gişeleri doğrudan doğruya bu salona açı-lıyorlar. Gümrük idaresinin diğer büroları bunların arkasında zemin katta, polis ve liman işletme müdürlüğünün daireleri de yarım katta bulunmaktadırlar. Yolcular bunlara muayene salonunda iki geçitten girebiliyorlar, bu geçitlerin biri giriş, diğeri çıkış olarak kullanılabilir. Zemin katta bulunan bu res-mî dairelerden doğrudan doğruya rıhtım ve caddeye, yarım kattakilerdsn ise deniz kenarındaki terasa ve dehlize kapılar Dehlizden muayene salonuna üç tane dört kanatlı ka-pıdan girilir. İnşa noktai nazarından muayene salonu ile dehliz aynidir. Müştereken bir meydan teşkil eden ikisi de yalnız camdan bir duvar, demek ki dükkânların sırası ta-rafından ikiye ayrılmıştır.
Başlıca hareketi kolaylaştırmak üzere dehlizin cadde cephesindeki methalleri ile muayene salonunun kapıları ayni battadırlar, dükkânlar ise bu istikametten biraz yan taraf-lara yerleştirilmişlerdir. Dehlizin iki sonunu ikmal eden bi-rer nısıf daireden birinci kata kadar yanlarında asansörler olduğu halde merdivenler yükseliyorlar. Merdivenler etra-fında ayrıca kadın ve erkeklere mahsus tuvaletler vardır. Dükkânlar üstündeki yarım kat balkonundan bekliyenler muayene salonundan çıkanları seyredebilirler.
Merdiven ve asansörlerden birinci kata binenler geniş ve dehlize doğu açık bir galeriye geliyorlar. Burada yerleş-tirilen vitrinlerde milli Türk halk ve sanayi mamulâtından daimî bir sergi tertip edilebilir. İki asansör arasındaki par-maklık 3 üncü ile ve 2 inci mevki yolcuları ayrılmaktadır Merdivenler etrafında 1 ve 2 inci ile 3 üncü mevki beklsmı
salonlarının ayrıca kadın ve erkeklere mahsus tuvaltlsri vardır. 3 üncü sınıf bekleme salonunda yalnız küçük mutfaklı bir büfe vardır. Yine 1 ve 2 inci sınıf bekleme salonuna ta-mam bir mutfağı havi bir yemek salonu bağlanmıştır. Müs-tahdemin giyinme odalarının havalandırılması bacalardan oluyor. Mutfağın dahiiz'inde merdiven ve asansörle doğrudan doğruya caddeye çıkılır, tafracı odasından hem bekleme sa-lonunun yemek salonuna, hem de içinde bir bar bulunan hususî yemek salonuna girilir. Bu hususi salon yekpare ka-pılar ile bekleme salonundan ayrıldığı halde eşrafın bekleme salonuna bağlanır. Bekleme salonları önünde buulnan büyük balkonlardan uğurlamağa ve karşılamağa gelenler yolcuların girip çıkmasını gözden takip edebilirler.
Hulâsa yolcular ile uğurlamağa ve karşılamağa gelen-lerin girip çıkması böyle olur:
Gelen yolcu vapurdan doğrudan doğruya pasörel ile yarım kat yüksekliğindeki terasa iner. Buradan 1 ve 2 inci mevki yolcuları müzeyyen merdivenin şarkî kısmından veya asansörden 3 üncü mevki yolcuları ise müzeyyen merdivenin garbî kısmından istifade ederek muayene salonuna girerler. Bavullar hamallar tarafından eşya asansörü veya hamallar merdiveninden aşağıya getirilir. Yolcular gümrük, polis ve liman ofislerine muayene salonunu bırakmadan yetişirler. Yolcular muayene salonundan dehlize ancak gümrük ve po-lise karşı olan her türlü vazifelerini doldurduktan sonra çıkabilirler. Kendilerini karşılamağa gelenlere ilk olarak dt-hlizde görüşürler.
•
Mimar A. Sabri ve Emin Onat
tünde, ister önündeki rıhtım üstünde hareket eden bir vinç tarafırdan kaldırılıp indirilebilir.
Binanın başlıca kısmı büyük salondur. Bunun tavanları zemin kattaki sağlam temellerden başlıyan sekiz sırada du-ran ve ta son sakaflara kadar yükselen sütunlar üstüne da-yanırlar. Amudi duvarlar tavana dayandıkları için en küçük derecede kalın ve yük taşımıyan bir surette inşa edilirler. Cadde cephelerindeki duvarların cam yüzleri betonarme çer-çevede yerleştirilen cam tuğlalardan (en briques de verre) yapılırlar. İstenildiği halde muayene salonuna üstten latan tesisat ta yapılabilir. Gerçi yandan çok kuvvetli aydın-latış olduğu için buna lüzum görülmez. Dehliz ile muayene salonu arasındaki camdan duvar basit demir çerçeveye ko-nulan camdandır.
Dairelerin binası üç kısımlı betonarme yapılır, inşaatı evvelkinden tamamen serbesttir.
Bütün binanın çatı tertibatı düz olarak sıcaklık ve rü-tubete karşı müessir surette muhafaza edilmiştir.
Temellere ait proje lâzım gelen malûmatın programda verilmediğinden dolayı yapılamadı. Sütunlar herhalde ay-rıca sağlam temeller üzerine yapılacaktır.
Pencereler ve camlı kapılar çelikten, yekpare kapılar tahtadan «Sperrholz» yapılacaklar.
Programa göre bina masrafı haricinde olmak üzere, üs-tünde heykeli, yan cephelerine Türk tarihinden alınan hâ-diseleri gösteren kabartmalar yerleştirilecek, 40 metre yük-sekliğinde ve Ulu Atatürk'e tahsis edilecek bir kule yapıla-caktır. İşbu kulenin deniz cephesindeki uzun cam yüzü ge-celeyin aydınlatılarak çok uzaktan görülecektir.
Fenni mimarî bakımından kule bina ile değil, terasla bağlanmış ve bina cephesinin önüne yerleştirilmiştir.
Bütün bina iç ve dış yüzü ile, içerdeki taksim ve inşasını kat'i bir surette gösterecektir.
OR-ON rumuzlu proje maketi. Uğurlamağa ve karşılamağa gelenler yolcuların kendile-rlle irtibata, vapura biniş ve vapurdan inişlerini birinci kat-taki balkondan, muayene salonundaki bütün hareketlerini dehlizin galerilerinden veya camdan duvardan gözden takip edebilirler.
Eşrafın birinci katta bulunan bekleme salonuna cadde-den hususî merdiven ve asansörle doğrudan doğruya girilir. Vapura binmek istenildiği zaman bekleme salonundan yarım katta bulunan taraşa inilir. Polisin münasebet ve hareketini takip etmek üzere hususî merdiven holüne resmî dairelerden bir kapı açılır.
İkinci katta geniş bir orta geçitten iki tarafında tuva-letler ve uşak odası ile birlikte kiralık ticaret büroları bulun-maktadırlar. Bir kapıcı odasını havi merdiveni ve asansörü doğrudan doğruya caddedeki hususî kapıdan girilir.
II. B i n a n ı n s u r e t i t e r t i b i : Binada inşa noktai nazarından dört başlıca kısım var-dır.
6— Vapura biniş ve vapurdan inişi takip eden rıhtım-daki teras.
üs-»m ı>i§SSeSPİSRİi üs-»m
— ( i = 1 î i n i i i i i ü î H r j i ı - » ' !
» "
tmm
Deniz rumuzlu proje maketi. Mimar Nazif Asal
" Yalı ,, r u m u z l u p r o j e y e ait İ z a h n o t u 1— U m u m î v a z i y e t v e b i n a n ı n k o n u ş u
h a k k ı n d a d ü ş ü n c e l e r :
Müsabaka şartnamesindeki esaslar ve İstanbul gibi yolcu faaliyeti fazla ve ileride daha artacak bir şehrin yolcu sa-lonu ihtiyaçları nazara alınmış ve proje bu esaslara göre tanzim edilmiştir. Yolcuların Türkiyeye varışının ilk mer-halesi olan bu binanın bir abide şeklinde olması temenni e-dilmiş ve müsabaka şartnamesinde istenilen üç katlı salon binasının iki tarafında bulunan Rıhtım ve Çinilihanların faik irtifaları arasında sönük kalmaması için bina denize doğru ilerletilmiş ve deniz cihetinde yolcu salonu irtifaı yükseltilerek ve bir kule konularak binaya hem azamet, hem de hususiyet verilmek istenilmiştir.
Binanın denize doğru çıkarılması ayni zamanda rıhtıma yanaşacak yolcu vapurlarından doğrudan doğruya (vapur güvertesinin irtiı'ama göre kabili tanzim müteharrik) bir pasörel vasıtasile binanın deniz tarafındaki balkona çabuk ve az mesafe ile geçilmesini temin. etmiştir.
Müsabaka şartnamesinde istenildiği gibi ayni zamanda salonda eşyası muayene olunan 190 yolcu kendilerini kar-şılamağa gelenlerle birlikte 300 kişiye baliğ olacaktır. Bu 300 kişinin (vasati bir otoya 3 kişi hesabile) 100 otoya ihti-yacı vardır. Bu sebepten binanın şehir methalinin önündeki cadde 20 metreye kadar genişletilmiş ve binanın karşısında-ki, nazara hoş gözükmiyen ve bir takım barakaları ihtiva eden, arsa meydan haline getirilmiş ve buraya bir anıt ila birlikte yukarıda bahsedilen ihtiyaçları karşılamak için iki oto parkı yapılması düşünülmüştür. Bu suretle ferah ve
mo-dern ihtiyaçlara uygun bir meydan vücude getirilmek iste-nilmiştir. Tabiidir ki şehre ilk çıkan ecnebi yolcuya ilk tesiri bırakacak olan bu yer için azamet ve ferahlık verilmesi fikri esas olarak tutulmuştur.
Ayni zamanda salonun önünden Karaköye giden dar sokağın genişletilmesi seyrüseferin tanzimini ziyadesile ko-laylaştıracaktır.
Yeni vücude getirilecek olan meydanın iki yanındaki bi-naların kolonatları altına seyahat işleri ile alâkadar mües-seselerin toplanması seyahat işlerini merkezileştirmiye yar-dım edecektir.
2 — Y o l c u s a l o n u n d a k i g i r i ş ç ı k ı ş v a z i y e t l e r i :
Umumiyetle şehirden çıkan yolcuya nisbetle şehre giren yolcuya daha geniş muayene salonu lâzımdır.
Bu suretle giriş ve çıkış için ayrı ayrı salon yapılmayıp icabında (proje üzerinde siyah noktalarla gösterildiği veç-hile (muvakkat alçak bir körüklü bölme ile salonun ikiye tak-simi düşünülmüştür. Bu suretle ayni zamanda şehre giriş ve çıkışı temin imkânı vardır. Bu esasa göre pasaport vize holü ve saire, şartnamede mevcut tesisat, tertip edilmiştir. Pasa-port vize holüne açılan rıhtım ile salonu bağlıyan. koridor gemi personelinin ve memurların daimî kontrolü altında şehre giıip çıkmalarım ve lüzumunda (az olduğu takdirde) büyük muayene salonuma lüzum hasıl olmadan rıhtıma çıkmalarını temin edeceği düşünülmüştür.
Martı rumuzlu proje maketi/ Mimar Celâl ve Reşat
mumî giriş holünde birbirlerile temas etmeleri temin edil-miştir. Bu suretle yolcuların, istikbal ve teşyie gelenlerin kont-rolü kolaylaştırılmış, hattâ bu iş otomatik bir hale sokulmuş-tur. Müsabaka şartnamesinde istenildiği gibi denize ve sa-lona nazır iki bekleme salonu ve lokanta yerleştirilmiş ve bunlara da ayrı antre ve merdivenler verilmiştir.
3 — B i n a d a h i l i n d e a b i d e v e t e z y i n a t : Müsabaka şartnamesinde istenilen monümantal merdi-ven yolcu muayene salonuna yerleştirilmiş, ve binaya konu-lacak ATATÜRK anıtı için bu monümantal merdiven ile bir likte artistik bir kompozisyon yapılmıştır. Bu suretle bir kat daha ehemmiyet kesbeden muayene salonu duvarlarının liman faaliyetini gösterir (fresk) resimlerle tezyini dü-şünülmüştür.
Binanın kara tarafındaki methalini teşkil eden, mey-dana nazır ve bütün yolcuların geçmeğe mecbur olduğu ho-lün methalinin müzeyyen olması düşünülmüş ve methal üze-rine, İİstanbul limanı motifi, içinde renkli camdan bir
bü-yük vitray konulması ve antrenin iki tarafındaki köşelerinin de mermer yüksek röliyeflerle ve holün duvarlarının deniz yolcularını gösteren kabartma haritalarla tezyini düşünül-müştür. Pek tabiidir ki bütün bunlar ecnebi yolculara şehir hakkında ve Türkiye Cumhuriyetinin yapıcılık san'atı hak-kında ilk tesiri bırakacak mahiyettedirler.
4— B i n a n ı n i n ş a a t s i s t e m i : Binanın iskeleti betonarme olarak düşünülmüştür. Yolcu muayene salonu inşaatı betonarme ramendir. Dolgu duvar-ları tuğla ve binanın harici renkli sun'î taş kaplamadır.
Kara ve deniz tarafındaki methal merdivenleri ve mu-ayene salonu içindeki monümantal merdiven mermer olarak düşünülmüştür. Denize bakan balkon mermer kaplanacak -tır. Pencere ve kapılar ahşap muayene salonu pencereleri demir ve kapıları cilâlı sert ağaç olarak düşünülmüştür.
Antre holünün zemini ve duvarları (1.50 m) irtifamda renkli mermer kaplanacaktır.
" A k ı n , , r u m u z l u p r o j e y e ait i z a h n o t u 1 — P r o j e n i n k u r u l u ş u h a k k ı n d a :
Proje, mevcut liman ve gümrük binaları ehemmiyetle gözönünde tutularak ihzar edildi. Şehir nizamları, şehrin nakil vasıtaları ve kesafet mıntakası düşünülerek giriş - çı-kış yerleri tesbit olundu. Hava, ışık ve mevcut gümrük ve liman binalarının azamî manzaraya malikiyetlerinin müm-kün olduğu derecede devamı, temin edildi.
Pasörel yalnız fevkalâde ziyaretçilere tahsis edildi.
Di-ğer yolcular için (şakulî ayar tertibatını) havi (sahil mer-divenleri) muvafık görüldü.
( G ü m r ü k b i n a s ı — Y o l c u s a l o n u — L i m a n b i n a s ı )
Bu herüç bina: Bir manzume olarak mütalea olundu. Yolcu salonu dahilindeki gümrük kısmı - gümrük başmüdür-lüğü ile ve yolcu salonu dahilindeki liman müdürbaşmüdür-lüğü - li-man işletmesi ile (birer geçit vasıtasile) birleştirildiler. Bu tertip, haricî teraslar için aldığımız formla elele vererek yu-karıda iddia eylediğimiz (üç -binanın beraberliğini) itmam ve ikmal eyledi.
Fevkalâde ve yüksek ziyaretçilere verilen ehemmiyetin nazarı dikkate alınmasını dileriz.
2— İ n ş a a t v e k u l l a n ı l a c a k m a l z e m e h a k k ı n d a :
Temel kazık olacaktır. Diğer kaba aksam betonarme ve tuğladır.
Keşifte alınan fiatlar yüksek fiatlardır. Bu fiatlâr da-hilinde:
Salon katı mermer kaplama ve meşe bankolu olacak, bu şekil" zenginlik bir de yüksek misafirlere ait kısım da bu-lunacaktır. Haricî kaplamalar sun'î taş plâk olacaktır. Yal-nız methallerde mermer kullanılacaktır. Tesisat itibarile as-rın tekmil terakküerinden istifade edilecektir.
O R - O N r u m u z l u p r o j e y e ait i z a h n o t u Karaköyde sirkülasyon vaziyetine büyük tesirler
yapa-cak olan bu gibi yeni ve mühim bir inşaatı en evvel burada mevcut olan cadde şebekelerine iyi bağlamak icap eder.
Hariçten gelen ve giden yolcuların bu binaya otomo-billerle gelip gitmesini en muvafık bir şekilde halletmek lâ-zımdır. Karaköy köprü başına şimdiye kadar olduğu gibi o-tomobillerin çıkması buradaki sirkülâsyona büyük bir mâni teşkil etmektedir. Bilhassa yeni yapılan yolcu salonu proje-sinde bu cihet esas olarak alınmış ve arka taraftaki eski gümrük caddesi genişletilmek suretile Karaköye bina rap-tedilmiştir.
Karaköyden îstanbulun her tarafına gidildiği için bu-raya yolcuları doğrudan doğruya çıkarmak bittabi şarttır.
150 otomobil için durak yeri düşünülmüş, yeni inşaatın karşısındaki kısımda boş araziden istifade edilerek buraya büyük bir otomobil durağı tanzim edilmiştir. Yan caddeler de otomobil durağı olarak kullanılmıştır.
Yeni yolcu salonu Merkez Rıhtımhanı ve Çinili Rıhtım Hanı gibi irtifaı çok büyük olan iki bina arasında yapıl-ması estetik noktai nazarından binayı rıhtıma doğru iler-letmek ihtiyacını hissettirmiştir. Fakat bu ilerletme rıhtımı pek az işgal etmektedir.
Vapurlardan öndeki geniş balkonlar vasıtasile binaya gi-rilir. Bekliyenlerin balkonlarile yolcuların balkonları bir par-maklık vasıtasile ayrılmıştır.
Yolcu salonu büyüklüğü 180 kişinin birden muayenesi için elverişli bir şekildedir. Bunun etrafında ve galeride da-hilî servis büroları yapümıştır.
Teşyie ve karşılamıya gelenlere mahsus salonlar prog-ram mucibince birinci kattadır. Bu salonların methalleri
projede tanzim edilmiş olan açık holdedir. (Yan caddeler otomobil durağı olarak kullanıldığı için bu methaller yan sokağa alınmamıştır.)
Bekleme salonlarından yolcu salonunun görülmesi geniş pencerelerle temin edilmiştir. Yani muayene esnasında her-hes kendi yolcusunu görerek takip edebilir.
Hariçten gelen yolcular için yine birinci katta büyük bir hol mevcuttur. Bu hol ecnebilerin ilk adım attıkları bir yer olduğu için Atatürk abidesi buraya konulmuştur.
İki kollu geniş merdiven yolcuları doğrudan doğruya muayene salonuna indirir. Muayene mahallerinde dahilî sir-külâsyon yollarının tamamile birbirinden ayrılmasına dik-kat edilmiştir.
Holün ışığı ön cephedeki büyük ve yüksek çam satıh-larile temin edilmiştir. Bundan maada en yukarıda yan ta-raflara da pencereler açılmıştır. Salonun tavanını cam yapmak imkânı da vardır. Lâkin şimdilik buna lüzum ol-madığı kanaatile sarfı nazar edilmiştir.
Gümrük ve polis teşkiltâtına ait bürolara zemin kattaki açık holden ayrı ayrı methaller vasıtasile girilir.
Kiralık bürolar için de yine açık holde ayrı bir methal yapılmıştır. Asansörler vasıtasile en üst katlara kadar çık-mak imkânı temin edilmiştir.
Kiralık büroların cadde tarafına alınmasile yeni bina-yı kitle itibarile etrafındaki büyük irtifalara bağlamak im-kânı hasıl olmuştur.
