Siyaset Bilimi I
9. HAFTA: LAIKLIK
Kökenler
◦ Geniş anlamıyla din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması
◦ Farklı dinlere mensup topluluklarda farklı süreçler
◦ Tanrı kavramının ve Tanrıyla fert arasındaki ilişkinin biçimine göre
değişen bir süreç
İslamiyet, Hristiyanlık ve laiklik
◦ İslamiyet’te Tanrı’yla inanan arasında ayrıcalıklı bir ruhban sınıfının olmaması
◦ Ortaçağ’da Müslüman toplulukların kültürel uyanışı – ulema ve fakihler
◦ Müslüman toplulukların kültürel ve bilimsel ilerlemesinin Avrupa’ya
etkisi
Rönesans ve Reform
◦ Antik Yunan kökenli eserlerin çevrilmesi – bilimsel düşünce ve sorgulayıcılığın yerleşmesi
◦ Martin Luther (1483-1546): Katolik Kilisesi’nin dünyevi çıkarların aracı haline gelmesine itiraz
◦ Protestanlığın başlangıcı: kilise kurumunu Tanrı ile fert arasından
çıkarmak
Protestanlık
◦ Protestanlığın otoriteye itirazı özgür düşüncenin de kapılarını açt
◦ Max Weber: «kapitalizmin ruhu» ile «Protestan etik» arasındaki sıkı ilişki – dünyanın büyüsünün bozulması
◦ Rasyonalist felsefenin ortaya çıkışı
Aydınlanma
◦ Doğa bilimlerinin de etkisiyle insan ve toplum bilimlerinin de ilahiyatn sultasından kurtulduğu ve sekülerleştiği bir dönem
◦ Immanuel Kant (1724-1804): insanların rasyonel kapasiteleri aracılığıyla dini vesayetten kurtulması
◦ Fransız Devrimi: din ve devletin ayrıştğı laik yönetim düzeninin inşası
Din eleştirisi
◦ Feuerbach: Tanrı, insanın kendi cinsinin en yüce niteliklerini atfettiği bir yaratsıdır
◦ Marx: «dinin eleştirisi tüm eleştirinin koşuludur»
◦ Bauer: özgürleşmenin koşulu dinleri ortadan kaldırmak vs. Marx:
yalnızca siyasal alandaki eşitlik özgürleşme getirmez
Osmanlı’da laikleşme
◦ Tanzimat Fermanı (1839): şeriat koruyan ama can ve mal güvencesi sağlayan bir belge
◦ Islahat Fermanı (1856): gayrimüslimlerin katlımı
◦ Kanunu Esasi (1876): gayrimüslimlerin tebaadan kabul edilmesi
◦ Teokratik yapının devamlılığı
Cumhuriyet dönemi
◦ Lozan görüşmeleri öncesi saltanatn ilgası – Cumhuriyet’ten sonra hilafetin ilgası
◦ 1924 Anayasası: devletin dini İslam’dır
◦ 1925’te tekke ve zaviyelerin kapatlması
◦ 1928’de bu maddenin Anayasa’dan çıkarılması
◦ 1937’de laikliğin Anayasa’ya eklenmesi
