Sigara ile ùlgili Kamu Spotlarında Moral Panik
Etkisi
Moral Panic Effect of Public Advertising About Cigarette
Doç. Dr. Mustafa ûEKER*
Salih TúRYAKú** ÖZET
Moral panik, günümüzde iktidarların kullandıùı en önemli araçlardan biridir. Halk, medya ile yönlendirilmektedir. Bunun için ahlak temelinde korku yaratılmaktadır. Kamu spotları halkı
uyarmak için kullanılan yöntemlerden biridir. Kamu spotları, televizyon ve radyoda yasal zorunluluk olarak yer almaktadır. Sigarayla ilgili kamu spotları tüm bireyler tarafından izlenmektedir, her bireyde farklı duygular ortaya çıkarmaktadır. Bu duygulardan en yoùun hissedileni korku ve paniktir. Makalede kamu spotlarının amaç dıüı kullanımı ve içerdiùi ahlaki
panik söylem analizi yöntemi kullanılarak incelenmiütir.
•
ANAHTAR KELúMELER
Moral Panik, Kamu Spotları, Söylem Analizi
• ABSTRACT
Moral panic, today, is one of the most important tool used by governments. Public is directed by media. To do this, fear is created on the basis of morality. Public spot is one of the
methods of warning public. Public spots take place mandatorly in television and radio. The public spots about cigarette are watced by every individual and reveals different emotions in every individual. The most felt emotions are fear and panic. In this article, the misuse of public spots are
analyzed by using discourse method.
• KEY WORDS
Moral Panic, Public Advertising, Discourse Analysis
* Doç. Dr., SÜ úletiüim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Öùretim Üyesi, museker@selcuk.edu.tr ** SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik ABD Doktora Öùrencisi
GGRGkȱ
Moralȱpanik,ȱtoplumsalȱsüreçleriȱaçıklamaȱkonusunda,ȱmedyaȬȱiktidarȬȱhalkȱ üçgenindeȱ oldukçaȱ önemliȱ birȱ yerȱ tutmaktadır.ȱ Bununȱ sebebi,ȱ halkınȱ iktidarınȱ gücüȱveȱetkisiȱaltındaȱyönlendirilmeleriȱiçinȱmedyanınȱdaȱaraçȱyapılarakȱortayaȱ çıkanȱtabloyaȱióaretȱetmesidir.ȱBirȱiktidar,ȱvatandaóınınȱhareketleriniȱneȱölçüdeȱ yönlendirebildiÂiȱ ileȱ baÂlantılıȱ olarakȱ güçȱ sahibidir.ȱ Gktidarlarȱ daȱ halkı,ȱ üzerindeȱ denetimȱ kurupȱ yönlendirebildikleriȱ süreceȱ iktidarȱ olarakȱ kalmayaȱ devamȱ edeceklerdir.ȱ Kitlelerȱ çoÂuȱ zamanȱ güçȱ odaklarıȱ tarafındanȱ yönlendirilmeyeȱ eÂilimȱ gösterir.ȱ Bazenȱ buȱ yönlendirmeȱ faaliyetleriȱ fazlasıylaȱ abartılıȱolabilmektedir.ȱGktidarınȱabartılıȱeylemlerindenȱkastedilenȱbazıȱölçüsüzȱ uygulamalardır.ȱ Örnekȱ olarakȱ birȱ iktidarınȱ halkınıȱ birȱ konudaȱ iknaȱ edebilmekȱ içinȱ savaóaȱ sokmasıȱ gösterilebilir.ȱ Toplumsalȱ psikolojininȱ boóluklarıȱ kullanılarakȱ yaȱ daȱ bazıȱ boóluklarȱ yaratılarakȱ yönlendirmeȱ hedeflerineȱ ulaóılmaktadır.ȱGóteȱtamȱburada,ȱönemliȱkavramlardanȱbiriȱolarakȱahlakiȱpanikȱ devreyeȱ girmektedir.ȱ Ahlakiȱ panik,ȱ iktidarlarınȱ kullandıÂıȱ manipülasyonȱ yöntemlerindenȱbiriȱolabilmektedir.ȱ
MORALȱPANGKȱKAVRAMIȱȱ
Moralȱ panik,ȱ diÂerȱ birȱ ifadeȱ ileȱ ahlakiȱ panik,ȱ toplumdaȱ ortayaȱ çıkanȬȱ çıkarılanȱ birȱ durumunȱ problemȱ olarakȱ görülmesi,ȱ buȱ sorununȱ kaynaklarınınȬȱ sebeplerininȱ veȱ ortayaȱ çıkaranȱ kióilerinȱ medyaȱ organlarındaȱ yerȱ alarak,ȱ ortayaȱ çıkardıklarıȱ normalȱ dıóıȱ olmaklaȱ nitelendirilenȱ davranıólarınaȱ karóıȱ diÂerȱ insanlardaȱ birȱ korkuȱ oluóumununȱ sosyolojikȱ tanımlamasıdır.ȱ Ahlakiȱ panikȱ kavramı,ȱ ortakȱ deÂerlerȱ veȱ çıkarlaraȱ tehditȱ olarakȱ görülen,ȱ sapkınȱ davranıóȱ sergileyenȱ bireylereȱ yaȱ daȱ gruplaraȱ karóıȱ toplumsalȱ veȱ politikȱ tepkilereȱ atfenȱ kullanılmaktadır.ȱBuȱtoplumsalȱtepkilerdeȱmedyaȱiticiȱgüçtür.ȱMedyaȱbirȱgrubuȱ veyaȱ eylemiȱ sapkınȱ olarakȱ tanımlamaktaȱ veȱ onunȱ üzerineȱ yoÂunlaómaktadır.ȱ Toplumsalȱ endióeȱ veȱ histerininȱ oluómasınaȱ nedenȱ olmaktadır.ȱ Toplumdakiȱ kanaatȱönderleri,ȱpolitikacılar,ȱemniyetȱyetkilileri,ȱhukukȱuygulayıcıları,ȱkanunȱ koyucularȱ toplumdaȱ oluóanȱ korkununȱ ortadanȱ kaldırılmasıȱ içinȱ idariȱ veȱ yasalȱ düzenlemelerȱyapmaktadırlarȱ(YıldızȱveȱSümer,ȱ2010:ȱ35).ȱDiÂerȱbirȱtanımlamaȱ ileȱ deȱ ahlakiȱ panik,ȱ esasındaȱ ufakȱ tefekȱ toplumsalȱ sapkınlıkȱ edimleriȱ olanȱ óeylereȱ karóıȱ abartılıȱ veȱ iletióimȱ araçlarıncaȱ daȱ büyütülenȱ toplumsalȱ birȱ tepkiȱ çeóididirȱ(Mutlu,ȱ2008:ȱ284–285).ȱ
Aslındaȱ ahlakiȱ panikȱ yaratanȱ durumunȱ yeniȱ birȱ durumȱ yaȱ daȱ kavramȱ olmasınaȱ daȱ gerekȱ yoktur.ȱ Buȱ durumaȱ dahaȱ çokȱ neȱ zamanȱ ihtiyaçȱ duyulduÂuȱ ileȱilgiliȱolmaktanȱbaókaȱbirȱóeyȱdeÂildir.ȱVarȱolanȱbirȱdurumunȱdahaȱçokȱyeniȱ birȱ durumȱ gibiȱ gösterilmeyeȱ çalıóılmasıȱ temeldeȱ gündemȱ oluóturmaȱ ileȱilgidir.ȱ ToplumsalȱduruóuȱdeÂiótirenȱbirȱdurumdur,ȱaynıȱkonudaȱtoplumȱhareketȱiçineȱ
girer,ȱ diÂerȱ birȱ tanımlamaȱ ileȱ toplumȱ kendisineȱ sunulanȱ durumdanȱ uyanarakȱ çıkar.ȱ Soygüder’eȱ göreȱ dahaȱ önceȱ deȱ varȱ olanȱ ancakȱ sessizȱ kalanȱ yaygınȱ birȱ sosyalȱsorunun,ȱsosyalȱbirȱsapkınlıÂınȱisimlendirilerekȱveȱhattaȱörnekȱolaylarlaȱ kióileótirilerekȱ ortayaȱ çıkarılmasıȱ veȱ kamununȱ gündemineȱ oturtulmasıȱ veȱ buȱ sorunaȱ uzmanlarȱ tarafındanȱ çözümȱ önerileriȱ getirilmesiȱ bizeȱ moralȱ paniÂiȱ açıklar.ȱ Aslındaȱ moralȱ panikȱ sessizlikȱ döngüsününȱ bozulmasıdırȱ (Soygüder,ȱ 2003:ȱ 2).ȱ Buȱ sessizliÂinȱ ortadanȱ kalkmasıȱ aynıȱ zamanda,ȱ toplumsalȱ algılamadaȱ bazıȱ yanılsamalarınȱ oluómasınaȱ daȱ zeminȱ hazırlar.ȱ Toplumaȱ sunulanȱ ahlakiȱ panikȱdurumunda,ȱolayıȱyapmaklaȱsuçlananȱkióilerȱkadarȱbenzerȱolaylarȱiçindeȱ yerȱalmıóȱkióilerȱdeȱtehlikeȱolarakȱgörülür,ȱbuȱbirȱzihinselȱaktarımȱsürecidir.ȱBirȱ durumaȱ verilenȱ tepki,ȱ farklıȱ birȱ durumunȱ etkisiȱ altındaȱ daȱ aynıȱ tepkininȱ oluómasınaȱsebepȱolabilir.ȱ
Stanleyȱ Cohenȱ 1972’deȱ yayımladıÂı,ȱ Halkȱ keytanlarıȱ veȱ Moralȱ Panikȱ (Folkȱ DevilsȱandȱMoralȱPanics),ȱadlıȱkitabındaȱtoplumdaȱkullanılanȱifadelerinȱóiddetȱ gücünüȱ hareketeȱ geçirmek,ȱ óiddeteȱ sebepȱ olmakȱ yaȱ daȱ etkilemekȱ içinȱ kitleȱ iletióimȱ araçlarınıȱ veȱ mevcutȱ popülerȱ kültürüȱ kullandıÂındanȱ bahsetmektedirȱ (Cohen,ȱ1972:ȱ17).ȱAhlakiȱpaniÂinȱenȱönemliȱsacayaklarıȱCohenȱtarafındanȱtespitȱ edilmiótir.ȱ ȱ Buradaȱ sistemleótirilenȱ kavramınȱ dayandıÂıȱ temellerinȱ anahtarȱ kelimeleri:ȱ MedyaȬhalkȱ veȱ sonucundaȱ oluóanȱ óiddettir.ȱ Cohen,ȱ ahlakiȱ panikȱ tanımınıȱóuȱóekildeȱyapmaktadır:ȱ
Toplumlarınȱ zamanȱ zamanȱ ahlakiȱ panikȱ dönemleriyleȱ karóıȱ karóıyaȱ kaldıklarıȱgörülmektedir.ȱBirȱdurum,ȱolay,ȱkióiȱyaȱdaȱgrupȱtoplumsalȱdeÂerlereȱ veȱçıkarlaraȱkaróıȱbirȱtehditȱolarakȱtanımlanmayaȱbaólar;ȱtehditȱolarakȱalgılananȱ buȱ olay,ȱ kióiȱ veyaȱ grubunȱ doÂasıȱ kitleȱ iletióimȱ araçlarıȱ tarafındanȱ yapayȱ veȱ basmakalıpȱ birȱ biçimdeȱ sunulur;ȱ Tehdidinȱ üstesindenȱ gelmeȱ yollarıȱ geliótirilirȱ veyaȱ çoÂuȱ kezȱ buȱ yollaraȱ baóvurulur.ȱ Sonrasındaȱ durumȱ ortadanȱ kalkar,ȱ bastırılırȱveyaȱdahaȱdaȱkötüleóerekȱgörünürȱhaleȱgelirȱ(Lumsden,ȱ2009:ȱ10).ȱȱ
BenȬYehudaȱ veȱ Goodeȱ Moralȱ Panicsȱ adlıȱ kitaplarındaȱ üçȱ çeóitȱ ahlakiȱ paniktenȱbahsetmektedirler.ȱGlkiȱ“ÇimȱKökleriȱModeli”dir.ȱBuȱmodelde,ȱpaniÂinȱ
genelȱ halklaȱ merkezleómesiniȱ tartıóır.ȱ“Elitȱ Tasarımlıȱ Model”ȱ ȱ deȱ iseȱ elitlerinȱ
moralȱ paniÂiȱ sebepȱ olduÂundan,ȱ yarattıÂından,ȱ düzenlediÂindenȱ veȱ uyumlandırdıÂındanȱbahseder.ȱ“ÇıkarȱGrubuȱModeli”ȱiseȱprofesyonelȱörgütler,ȱ
diniȱ gruplar,ȱ eÂitimȱ topluluklarıȱ gibiȱ topluluklarınȱ ortayaȱ çıkardıÂıȱ panikȱ türüdürȱ(BenȬYehudaȱveȱGoode,ȱ2009:ȱ55,ȱ62,ȱ67).ȱ
Kimiȱ zamanȱ paniÂinȱ konusuȱ oldukçaȱ yenidirȱ veȱ kimiȱ zamanȱ daȱ uzunȱ süredirȱ varȱ olanȱ fakatȱ birdenbireȱ ilgiȱ odaÂıȱ halineȱ gelenȱ birȱ óeyȱ panikȱ konusuȱ olur.ȱBazenȱpanikȱgeçerȱveȱtoplumunȱortakȱbilincindeȱunutulur.ȱKimiȱzamanȱdaȱ dahaȱ ciddiȱ veȱ uzunȱ süreliȱ tepkiȱ veȱ yankılarıȱ olur.ȱ Böylelikleȱ yasal,ȱ politikȱ veȱ
hattaȱtoplumȱanlayıóındaȱbelliȱdeÂióimlereȱnedenȱolabilirȱ(Cohen,ȱ1972:ȱ94,ȱAkt;ȱ YıldızȱveȱSümer,ȱ2010:ȱ36).ȱ
Moralȱ panikȱ toplumsalȱ yapıdakiȱ iktidarȱ iliókileriȱ deȱ gözȱ önüneȱ alınarakȱ algılananȱ birȱ sapkınȱ davranıóȱ veyaȱ suçȱ eylemininȱ abartılmasıȱ veyaȱ çarpıtılmasıdır.ȱ Kavramınȱ belirliȱ birȱ kavramsalȱ çerçeveyeȱ oturtulması,ȱ moralȬ paniklerinȱ karmaóıkȱ veȱ detaylıȱ yapısınınȱ ortadanȱ kalkmasınaȱ olanakȱ tanımamaktadır.ȱ MoralȬpanikȱ koóullarȱ veȱ baÂlamȱ eksenindeȱ farklılıklarȱ göstermekteȱveȱbuȱfarklılıklarıȱkendiȱözündeȱbarındırabilmektedirȱ(Gölcü,ȱ2011:ȱ 3).ȱBununȱsebebiȱolaylarȱarasındakiȱfarklılıklardır.ȱOlaylarınȱdeÂiókenȱyapıları,ȱ moralȱ paniÂinȱ içeriÂiniȱ veȱ boyutunuȱ belirler.ȱ ÖrneÂinȱ tümȱ dünyayıȱ etkilemeȱ potansiyeliȱ olanȱ domuzȱ gribiȱ hastalıÂınınȱ toplumdaȱ uyandırdıÂıȱ ahlakiȱ panikȱ ileȱ Gngiltere’ȱ dekiȱ çetelerinȱ dünyadaȱ oluóturacaÂıȱ ahlakiȱ panikȱ birbirindenȱ çokȱ farklıdır.ȱ Gerekȱ etkilenenȱ insanȱ sayısındakiȱ farklılıkȱ gerekseȱ çaresizliÂinȱ boyutundakiȱ farklılıkȱ yaȱ daȱ mekânsalȱ farklılıkȱ ahlakiȱ paniÂinȱ farklıȱ óekillerdeȱ tezahürȱetmesineȱsebepȱolur.ȱ
Moralȱ panik,ȱ herhangiȱ birȱ toplumda,ȱ herhangiȱ birȱ zamandaȱ çokȱ azȱ yaȱ daȱ hiçȱ olmayanȱ birȱ uyaranȱ ileȱ ortayaȱ çıkabilir.ȱ Kendisiniȱ çokȱ farklıȱ óekillerdeȱ karakterizeȱedebilirȱveȱortayaȱçıktıÂıȱkadarȱhızlıȱbirȱóekildeȱgözdenȱkaybolabilirȱ (Wallaceȱ veȱ Wallace,ȱ 2006:ȱ 16).ȱ Moralȱ panik,ȱ birȱ açıdanȱ toplumsalȱ birȱ disiplinȱ suçuȱ uygulamasıdır.ȱ Toplumsalınȱ yapısalȱ özelliklerindenȱ olanȱ anaȱ ahlakiȱ yapıyaȱ verilecekȱ zararlarınȱ önlenmesiȱ maskesiȱ altındaȱ ortayaȱ çıkmaktadır.ȱ BöyleȱbirȱzararınȱgerçekteȱvarȱolmasıȱönemliȱdeÂildir,ȱhedeflenenȱiktidarȱolmaȱ çabasıdır.ȱ Buȱ iktidarȱ olmaȱ kavramıȱ siyasetenȱ deÂilȱ toplumsalȱ güçlereȱ hâkimȱ olmaȱ olarakȱ görülmelidir.ȱ Moralȱ paniÂinȱ temelindeȱ sosyalȱ oluóumların,ȱ aynenȱ kalmasıȱ yaȱ daȱ birilerininȱ lehineȱ deÂiómesiȱ içinȱ çalıóılanȱ birȱ sistemȱ vardır.ȱ Buȱ karmaóıkȱsosyalȱsistem,ȱyapıdaȱgücünȱkullanımıylaȱhayatȱbulmaktadır.ȱSonuçta,ȱ moralȱpanikȱdurumuȱortayaȱçıkarmakȱdaȱciddiȱbirȱgüçȱgerektirmektedir.ȱBelirliȱ olaylardaȱ medyayaȱ bilgiȱ verenȱ yapısalȱ olarakȱ egemenȱ gruplar,ȱ polisȱ gibi,ȱ birincilȱ tanımlayıcılardır.ȱ Medya,ȱ birincilȱ tanımlayıcılardanȱ edindiÂiȱ enformasyonuȱseçipȱyorumlayarakȱbirȱolayınȱikincilȱtanımlayıcısıȱióleviniȱgörür.ȱ Ahlakiȱpanikȱortamında,ȱyüksekȱdüzeydeȱkültürelȱkapanmaȱsaÂlayabildiÂiȱiçinȱ birincilȱ tanımlayıcılarınȱ yaptıÂıȱ tanımlamalaraȱ ideolojikȱ aÂırlıkȱ verilirȱ (Stevenson,ȱ 2008:ȱ 67).ȱ Buȱ daȱ dengesizȱ güçȱ iliókilerinin,ȱ ahlakiȱ panikteȱ dahaȱ derinȱ birȱ óekildeȱ gözlemlenebilmesineȱ imkânȱ saÂlar.ȱ Halk,ȱ birincilȱ veȱ ikincilȱ yorumlarınȱ etkisiȱ altınaȱ girerȱ veȱ oluóturulanȱ konununȱ realitesiniȱ bileȱ sorgulayabilirȱ birȱ haldeȱ deÂilkenȱ kendisiniȱ tarafȱ olarak,ȱ ahlakınȱ koruyucusuȱ rolündeȱbulur.ȱRolünüȱyerineȱgetirirȱbuȱóekildeȱadetaȱbirȱakarsuyaȱkapılır,ȱartıkȱ kendisiȱdeȱdurumaȱetkiȱetmeȱveyaȱsorgulamaȱgücünüȱyitirmiótir.ȱ
Medyanın,ȱolaylarıȱbazıȱdurumlardaȱabartıyorȱolmasıȱbilinenȱbirȱgerçektir.ȱ Tüketiminiȱartırmakȱisteyenȱmedyaȱbazenȱbuȱyollarıȱkullanır,ȱbazenȱiseȱbilinçliȱ birȱ óekildeȱ tasarlananȱ çıkarȱ hedefleriȱ vardır.ȱ Medya,ȱ buȱ durumlardaȱ illüzyonȱ uygulamalarıȱ yapabilir.ȱ Buȱ uygulamalarȱ birȱ çıkarȱ grubununȱ menfaatiȱ içinȱ deȱ tasarlanmıóȱ olabilir.ȱ Hallȱ veȱ arkadaólarınınȱ “Policingȱ Crisis:ȱ Mugging”ȱ adlıȱ çalıómasındaȱ medyadanȱ bahsederken,ȱ Gngilizȱ medyasınınȱ hikâyelerȱ uydurduÂunu,ȱ ȱ benzerȱ olaylarıȱ tekrarȱ kategorizeȱ ederekȱ veȱ abartılıȱ anlatarakȱ toplumsalȱ anksiyeteȱ oluóturduÂundanȱ bahsetmektedir.ȱ Cohenȇeȱ göre,ȱ medyaȱ aslındaȱ oȱ durumdaȱ varȱ olmayanȱ gerçekleriȱ yaȱ yaratmaktadırȱ yaȱ daȱ varȱ olanȱ gerçekleriȱ abartmaktadır.ȱ Yaniȱ buȱ türȱ olaylarȱ yaóanmaktadırȱ ancakȱ medyanınȱ toplumaȱ sunduÂuȱ sayısalȱ verilerȱ abartılıdırȱ (Soygüder,ȱ 2003:ȱ 2).ȱ Medyanınȱ nitelikȱ veȱ nicelikȱ konusundakiȱ abartınınȱ nedeni,ȱ birbiriniȱ tekrarlayanȱ haberlerin,ȱ seyircilereȱ cazipȱ gelmemesiȱ veȱ haberȱ deÂerȱ etmenlerindenȱ olanȱ “farklıȱhaber”ȱögesininȱoluómamasıdır.ȱMedya,ȱhaberinȱtüketilmesiniȱsaÂlamakȱ içinȱ buȱ abartılarıȱ kullanır.ȱ DiÂerȱ yandanȱ toplumdanȱ dıólananlarınȱ medyadakiȱ temsilȱ oranlarıȱ geneldeȱ çokȱ düóüktür.ȱ Normalȱ çoÂunluktanȱ oluóanȱ toplumdaȱ sapkınȱ azınlıÂın,ȱ marjinallerinȱ medyadaȱ temsilineȱ tahammülȱ bileȱ edilmemektedir.ȱSapkınlarınȱyaȱdaȱmarjinallerinȱdoÂrudanȱkatıldıklarıȱolaylarınȱ haberȱ sunumundaȱ bileȱ gösterilmemeleri,ȱ kendilerindenȱ demeçȱ alınmamaȱ vb.ȱ gibiȱ yollaraȱ baóvurarakȱ medyadaȱ temsilleriȱ deȱ önlenmióȱ olurȱ (Güngör,ȱ 2011:ȱ 278Ȭ279).ȱ Temsilleriȱ doÂrudanȱ önlenseȱ bileȱ yerȱ aldıklarıȱ haberlerdeȱ toplumsalȱ nefretinȱhedefiȱolacaklarından,ȱhaberinȱtüketiminiȱsayısalȱolarakȱartıracaklardır.ȱ Medyanınȱ moralȱ panikteȱ birȱ diÂerȱ kullanımıȱ daȱ “tekrarȱ sayısı”dır.ȱ Tekrarȱ sayısıȱ medyaȱ organlarındaȱ ahlakiȱ panikȱ ileȱ ilgiliȱ konununȱ kaçȱ defaȱ tekrarlandıÂınıȱ yansıtır.ȱ Birȱ haberȱ gündemeȱ geldiktenȱ sonrakiȱ günlerdeȱ deȱ mutlakaȱdevamıȱniteliÂindeȱdiÂerȱhaberlerȱileȱsürekliliÂiȱsaÂlanır.ȱBuȱsüreklilikȱ gündemȱ konununȱ zamanlaȱ öneminiȱ yitirmesiȱ veȱ yeniȱ konularınȱ gündemeȱ gelmesiyleȱkesilir.ȱTekrarȱortayaȱçıkmasıȱdurumundaȱiseȱeskiȱhaberlerinȱkonuyaȱ katkısıȱ amacıylaȱ kullanılırȱ veȱ toplumsalȱ hafızadaȱ yinelenerekȱ ahlakiȱ paniÂinȱ gücüȱ artırılır.ȱ Buȱ eskiyeȱ yönelikȱ tekrarlamaȱ aynıȱ zamandaȱ “eskiȱ güzelȱ günler”ȱ içinȱ deȱ yapılır.ȱ Gazeteler,ȱ haberleriȱ ileȱ halkınȱ standartlarınıȱ oluóturanȱ bakıóȱ açısınıȱbelirlerkenȱdiÂerȱyandanȱiseȱmoralȱpaniÂinȱorkestrasyonunuȱyaparlarȱveȱ konularıȱ “ȱ eskiȱ güzelȱ günler”ȱ ileȱ iliókilendirirler.ȱ Buȱ daȱ halkȱ üzerindeȱ eskiȱ deÂerlerinȱ artıkȱ deÂerliȱ olmadıÂıȱ konusundaȱ kalıcıȱ birȱ paniÂeȱ sebepȱ olur.ȱ BugününȱahlakȱyorumcularıȱveȱpolitikacılarıȱgeçmióinȱdahaȱiyiȱolduÂunaȱvurguȱ yaparlarȱ(Lauder,ȱ1993:ȱ2).ȱBirȱdiÂerȱkonuȱda,ȱahlakiȱpanikȱdurumunda,ȱbuȱyollaȱ halkınȱ eskidenȱ buȱ konularınȱ sankiȱ toplumsalȱ hayattaȱ hiçȱ yerȱ almamıóȱ gibiȱ davranmalarıdır.ȱBuȱilkȱkezȱkaróılaóılıyormuóçasınaȱdavranılanȱdurumȱgeçmióleȱ oȱanınȱkıyasınaȱgötürür.ȱKıyasınȱsonucundaȱtoplumȱartıkȱhayatlarındaȱçokȱfazlaȱ
kavramınȱ deÂiótiÂineȱ kendisiniȱ inandırır.ȱ Bununȱ birȱ diÂerȱ açıklamasıȱ daȱ artıkȱ ortadanȱ kalkanȱ deÂerlerinȱ yerineȱ yerleóenȱ yeniȱ deÂerlereȱ insanlarınȱ uyumȱ saÂlamaȱ ileȱ ilgiliȱ duyduÂuȱ kaygıdır.ȱ Yeniȱ deÂerlerȱ sisteminin,ȱ insanlarıȱ nasılȱ etkileyeceÂineȱ dairȱ belirsizliÂiȱ güvenȱ sorununuȱ daȱ beraberindeȱ getirmektedir.ȱ Buȱsebeptenȱdolayıȱdaȱbilinenȱeskiȱsistem,ȱbelirsizȱyeniȱsistemdenȱdahaȱgüvenliȱ görünmektedir.ȱ
Gazeteler,ȱ ahlakiȱ paniÂinȱ yönetimindeȱ haberleriȱ veȱ yorumlarıȱ ileȱ kısmenȱ sorumludurlar.ȱ Toplumunȱ deÂiómesiȱ içinȱ birȱ óeylerȱ yapmanınȱ gerekliliÂindenȱ bahsederlerȱ veȱ sosyalȱ yapıyıȱ veyaȱ deÂerlerimiziȱ tehditȱ edenȱ olaylaraȱ karóıȱ duyarlıȱ olmamızȱ içinȱ cesaretlendirirlerȱ (Wood,ȱ 1997:ȱ 4,5).ȱ Buȱ óekildeȱ medya,ȱ toplumunȱ konuóacaÂıȱ konularıȱ belirlediÂiȱ gibiȱ konuȱ üzerindeȱ etkiliȱ olabilecekȱ yazılarıylaȱdaȱtoplumuȱyönlendirmektedir.ȱMedya,ȱgördüÂüȱolaylarıȱçerçeveler,ȱ hangiȱhikâyelerinȱdiÂerlerindenȱdahaȱdeÂerliȱolduÂunaȱkararȱverirȱ(Wallaceȱveȱ Wallace,ȱ 2006:ȱ 22).ȱ Birȱ çeóitȱ eóikȱ bekçiliÂiȱ olarakȱ daȱ adlandırabileceÂimizȱ buȱ olaylaȱ medya,ȱ ȱ olaylarıȱ halkınȱ neleri,ȱ nasılȱ algılayacaÂıȱ ileȱ deȱ ilgilenir.ȱ Buȱ óekildeȱ medya,ȱ sosyalȱ gerçekȱ hissiniȱ bizeȱ tanıtırken,ȱ kabulȱ edilebilirȱ sosyalȱ davranıólarlaȱ kabulȱ edilemezleriȱ göstermeȱ konusundaȱ yardımcıȱ olur.ȱ Medya,ȱ kabulȱedilirȱdavranıóıȱhalkaȱdikteȱederȱ(WallaceȱveȱWallace,ȱ2006:ȱ23).ȱ
Medyanın,ȱbirȱkonudaȱahlakiȱpanikȱoluóturmasıȱveȱbuȱsürecinȱdevamında,ȱ insanlarınȱ bununȱ ahlakiȱ paniÂeȱ sebepȱ olduÂunuȱ anlamasıȱ zamanȱ alırȱ hattaȱ buȱ süreçȱtamamlandıktanȱyıllarȱsonraȱbileȱanlaóılacakȱbirȱdurumȱortayaȱçıkarabilir.ȱ Halkınȱ ilkȱ tepkisi,ȱ halkȱ içinȱ temelȱ bilgiȱ edinmeȱ yoluȱ olanȱ medyaȱ araçlarındanȱ gelenȱ bilgininȱ doÂruluÂunuȱ kabulȱ etmekȱ olacaktır.ȱ Sorgulamaȱ iseȱ çokȱ sonraȱ baólayacakȱ belkiȱ deȱ hiçȱ sorgulamaȱ olmadanȱ kabullenmeȱ ortayaȱ çıkacaktır.ȱ Kabullenmeȱ ileȱ birlikteȱ iseȱ artıkȱ insanlarȱ ióleyenȱ birȱ ahlakiȱ panikȱ sürecininȱ ögeleriȱolacaklardırȱveȱsüreçȱbuȱinsanlarınȱkatkılarıylaȱdevamȱedecektir.ȱAhlakiȱ paniÂiȱhissedeceklerȱveȱçevrelerineȱhissettireceklerdir.ȱȱ
SüreçȱiçindeȱmedyaȱiseȱtekȱgüçlüȱögeȱolarakȱsürecinȱgelióiminiȱsaÂlayacak,ȱ panikȱ ortamınıȱ bireylerȱ üzerindenȱ derinleótirecek,ȱ bunuȱ yaparkenȱ deȱ kendiȱ tüketicisininȱ güvenilirȱüreticisiȱ sıfatıylaȱ ahlakiȱ paniÂiȱ sürdürecektir.ȱ Medyanınȱ ahlakiȱ panikȱ olaylarınınȱ fikirȱ babalarıȱ veȱ baólıcaȱ faydalanıcılarıȱ olduÂuȱ tartıómasızdır.ȱ Çünküȱ yarattıklarıȱ sansasyon,ȱ gazetelerinȱ satılmasınıȱ saÂlamakta,ȱ okuyucularıȱ eÂlendirmekteȱ veȱ hikayeȱ geliótikçeȱ yeniȱ haberlerȱ veȱ yorumlarȱ üretmekte,ȱ sözcülerȱ tarafȱ tutmakta,ȱ sapkınȱ fenomenȱ geliómektedirȱ (Yıldızȱ veȱ Sümer,ȱ 2010,ȱ 40).ȱ Televizyonlar,ȱ karóılarınaȱ dahaȱ çokȱ seyirciȱ oturtabilmekȱ içinȱ bunuȱ yapmaktadırlar.ȱ Buȱ daȱ reklamȱ gelirleriyle,ȱ kendilerineȱ maddiȱ dönüóȱ imkânıȱ vermektedir.ȱ Buȱ üçlüȱ sarmal,ȱ medyanınȱ buȱ iótenȱ karlıȱ çıkmasıylaȱsonuçlanmaktadır.ȱBirȱsüreȱsonraȱmoralȱpanikȱüretmekȱmedyanınȱenȱ
karlıȱ ióiȱ halineȱ gelmektedir.ȱ Medya,ȱ paniÂiȱ üretebildiÂiȱ süreceȱ yüksekȱ miktarlardaȱtüketilecektir.ȱAksiȱhaldeȱmedyaȱkısırȱdöngülerȱetrafındaȱhepȱaynıȱ óeyleriȱ tüketicilereȱ ulaótırır.ȱ Buȱ daȱ tüketimiȱ zayıflatır.ȱ DiÂerȱ birȱ anlatımȱ ileȱ medyaȱahlakiȱpanikȱsayesindeȱrahatȱbirȱnefesȱalabilmektedir.ȱ
Yineȱ deȱ moralȱ paniÂinȱ sadeceȱ gazetelerȱ tarafındanȱ yaratılmadıÂınıȱ bazıȱ durumlardaȱsadeceȱgazetelerdeȱtartıóıldıÂınıȱbelirtmekteȱyararȱvarȱ(Burns,ȱ2000:ȱ 5).ȱ Herȱ durumdaȱ moralȱ panikȱ etkisiȱ yaratmakȱ içinȱ kullanılanȱ araçȱ medyaȱ olmamaktadır.ȱ Bazıȱ durumlardaȱ medyaȱ durumaȱ sonradanȱ dâhilȱ olmaktadır.ȱ Çünküȱ gündemȱ oȱ óekildeȱ geliómektedir.ȱ Medya,ȱ takipȱ etmekleȱ yetinmekte,ȱ tartıómalarınȱ yerȱ alacaÂıȱ mecraȱ göreviȱ üstlenmektedir.ȱ Yineȱ deȱ Cohen,ȱ moralȱ panikȱ oluóumununȱ analiziniȱ yaparkenȱ medyayıȱ veȱ sahibiniȱ merkezeȱ yerleótiriyor.ȱMedya,ȱkollektifȱbilinçteȱmoralȱpanikȱoluóumundaȱveȱmoralȱpanikȱ üretimindeȱenȱkarlıȱveȱfonksiyonelȱaraçtırȱ(kekerȱveȱGölcü,ȱ2012:ȱ6).ȱBuȱyüzden,ȱ bazıȱ durumlardaȱ medyanınȱ geriȱ kaldıÂıȱ moralȱ panikȱ vakalarıȱ olsaȱ daȱ medyaȱ baóatȱgücünüȱgenellikleȱkorumaktadır.ȱ
Moralȱpanikȱkavramı,ȱuzunȱyıllardırȱkullanılanȱbirȱkavramdır.ȱBuȱkavramınȱ kendiȱ içindeȱ sınırlılıklarıȱ vardır.ȱ Buȱ sınırlarȱ algısalȱ eksiklikȱ veȱ fazlalıklarȱ sonucundaȱ ortayaȱ çıkmaktadır.ȱ Çizilenȱ çerçeveȱ bazenȱ konuyuȱ aómaktaȱ bazenȱ deȱkonuyuȱçerçevelemekteȱyetersizȱkalmaktadır.ȱBazenȱdeȱfarklıȱbirȱkonuȱaynıȱ konununȱ birȱ parçasıȱ olarakȱ anlatılmaktadır.ȱ Medyaȱ aracılıÂıȱ ileȱ halkınȱ önüneȱ konulanȱherȱsapkınȱdavranıóȱtemelsizȱolmayabilir.ȱSapkınȱdavranıóȱgerçekȱolsaȱ daȱbununȱiólenióindenȱdolayıȱmoralȱpanikȱetkisiȱyaratabilirȱ
Gktidarlar,ȱ insanlarıȱ politikadanȱ uzaklaótırmakȱ veȱ egemenȱ olabilmekȱ içinȱ korkuȱ kültürünüȱ toplumȱ içindeȱ geliótirirler.ȱ Korkununȱ üretilipȱ yaygınlaótırılmasındaȱ iktidarınȱ özellikleȱ kullandıÂıȱ iletióimȱ aracıȱ medyadır.ȱ Gstemleriniȱ gerçekleótirebilmek,ȱ kitleleriȱ yönlendirebilmekȱ içinȱkorkuȱ politikasıȱ medyaȱ aracılıÂıȱ ileȱ toplumȬȱ bireyȱ üzerindeȱ pratiÂeȱ geçilir.ȱ Gerçekteȱ medyanınȱ özgürleótiriciȱ birȱ araçȱ olarakȱ tarafsızȱ olması,ȱ doÂrularıȱ araótırarakȱ safȱ birȱ biçimdeȱ halkaȱ iletmesiȱ veȱ onlarıȱ bilgilendirmesi,ȱ kióiliklereȱ saygılıȱ olmasıȱ beklenir.ȱAncakȱbeklenenȱbuȱolmasınaȱraÂmenȱmedya,ȱortayaȱçıktıÂıȱdönemdenȱ beriȱgüçȱveȱiktidarıȱelindeȱbulunduranlarȱtarafındanȱbaskı,ȱçıkarȱveȱkorkuȱaracıȱ olarakȱ kullanılmakȱ istenmiótir.ȱ Özellikleȱ ahlakiȱ panikȱ yaratmaȱ iktidarȱ veȱ medyanınȱ vazgeçemeyeceÂiȱ birȱ yöntemdir.ȱ Kitlelerdeȱ korku,ȱ endióe,ȱ öfkeȱ yaratabilenȱbirȱolayınȱmedyadaȱsürekliȱveȱaóırıȱbirȱbiçimdeȱgündemeȱgetirilmesiȱ bireylerȱ üzerindeȱ panikȱ havasıȱ yaratır.ȱ Buȱ daȱ olayȱ üzerindeȱ siyasiȱ yasalȱ düzenlemelerȱ yapılmasınaȱ ortamȱ hazırlar.ȱ Böylece,ȱ iktidarȱ istediÂiȱ deÂióimleriȱ sözdeȱ“halkȱböyleȱistiyor”ȱsöylemiyleȱuygulamayaȱkoymuóȱolur.ȱGktidar,ȱbununȱ gibiȱ panikȱ ortamlarıȱ yaratarakȱ bireylereȱ dolaylıȱ veȱ dolaysızȱ olarakȱ kendiȱ
gücünüȱ hissettirir.ȱ Bireylereȱ deȱ özellikleȱ neyinȱ iyiȱ veȱ yaȱ kötüȱ olduÂuȱ görselȱ medyaȱüzerindenȱaktarılırȱ(Demir,ȱ2010,ȱ726).ȱBuȱaktarımınȱsonucundaȱbireylerȱ göreceliȱ doÂrularaȱ ulaóır.ȱ DoÂrularınȱ desteklenmesiȱ içinȱ herȱ türlüȱ çabaȱ sarfȱ edilir.ȱ
YÖNTEMȱ
Söylemȱ analizi,ȱ özündeȱ yazılıȱ yaȱ daȱ metinlerdekiȱ söylemleriȱ yenidenȱ üretme,ȱ deÂiótirme,ȱ dönüótürme,ȱ yaȱ daȱ mevcutȱ söylemlerinȱ özellikleriniȱ açıÂaȱ çıkarmaȱ özelliklerineȱ sahiptirȱ (Sözen,ȱ 1999:ȱ 83).ȱ Söylemlerinȱ çözümlenmesininȱ objektifliÂiȱileȱilgiliȱbirȱsavunmaȱyapmakȱimkânsızdır,ȱaynıȱzamandaȱgörecelilikȱ deȱ söylemȱ analizindeȱ hatȱ safhadadır.ȱ Herȱ söylemȱ analiziȱ kullananınȱ aynıȱ konudaȱ farklıȱ bakıóȱ açılarıȱ gelióebilir.ȱ Buȱ daȱ analizȱ düzeyindeȱ farklılaómalaraȱ nedenȱolur.ȱSöylemdeȱkullanılanȱcümlelerȱveȱkelimelerinȱseçimiȱnasılȱdoÂrudanȱ anlamıȱ etkiliyorsa,ȱ söyleminȱ ardındaȱ yatanȱ anlamı,ȱ ideolojiyiȱ deȱ etkilerȱ veȱ söylemȱanaliziniȱyapanȱdoÂrudanȱanlamlarlaȱdeÂil,ȱdolaylıȱanlamlarlaȱilgilidir.ȱ AnlamlarınȱardındaȱsaklıȱolanȱideolojiȱiseȱiktidarȱolmaȱisteÂininȱbirȱparçasıdır.ȱ Gktidarlaȱ kastedilenȱ kavramȱ sadeceȱ politikȱ iktidarȱ olmayıp,ȱ çıkarȱ gruplarının,ȱ medyanınȱ veȱ bunaȱ benzerȱ güçȱ odaklarınınȱ daȱ iktidardanȱ payȱ almaȱ çabalarıȱ olabilir.ȱ Söylemȱ analizinde,ȱ iktidarȱ paylaóımȱ çabalarınınȱ óifreleriȱ deȱ açıÂaȱ çıkarılmayaȱ çalıóılır.ȱ Varȱ olanȱ güçȱ veȱ iktidarȱ iliókilerininȱ söylemȱ içindeȱ nasılȱ kurulduÂunuȱ açıklarkenȱ buȱ iliókilereȱ eleótirelȱ óekildeȱ yaklaóırȱ (Gnal,ȱ 1996:ȱ 96).ȱ DiÂerȱ birȱ ifadeȱ ileȱ Vanȱ Dijk’ȱ eȱ göreȱ söylemȱ analizi,ȱ özellikleȱ cümleȱ sınırlarınıȱ aóanȱyapılarȱveȱstratejileriniȱgeliótirmekȱiçinȱgeliótirilmiótirȱ(VanȱDijk,ȱ1998:ȱ206).ȱȱ
Çalıómamızda,ȱ yöntemȱ olarakȱ eleótirelȱ söylemȱ analiziniȱ kullanarakȱ sigaraȱ ileȱ televizyonȱ ilgiliȱ spotlarındaȱ veȱ radyoȱ spotundaȱ ahlakiȱ panikȱ kavramıȱ üzerindenȱ deÂerlendirmeȱ yapacaÂız.ȱ Toplamȱ altıȱ spotȱ incelenecekȱ olup,ȱ bunlardanȱbeóiȱtelevizyonda,ȱbiriȱiseȱradyolardaȱyayınlanmaktadır.ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
TELEVGZYONȱSPOTLARIȱ SPOTȱ1ȱ
ȱ Hastanede,ȱ oksijeneȱ baÂlıȱ olarakȱ yatanȱ erkekȱ hastanınȱ görüntüleriȱ ileȱ birlikteȱadıȱsoyadıȱveȱyaóınınȱyazılmasıȱileȱbirlikteȱspotȱbaólamaktadır.ȱHastanınȱ adınınȱ soyadınınȱ yerȱ almasıȱ veȱ yaóınınȱ yazılmasıȱ insanlardaȱ kendileriȱ gibiȱ birininȱoradaȱyatıyorȱimajınaȱulaótırmaktadır.ȱKimisiȱkendisiyleȱkimisiȱileȱyakınȱ birȱakrabasıylaȱbuȱkióiyiȱözdeóleótirmektedir.ȱ
“ȱ Gündeȱ ikiȱ paketȱ sigaraȱ içiyordum.ȱ Rahatsızlıkȱ hissetmediÂimizȱ haldeȱ zararlıȱ
olduÂunuȱ bileȱ bileȱ içtik.”ȱBuȱ söylemleȱ hasta,ȱ hastalıÂınınȱ kaynaÂınaȱ göndermeȱ
yapmaktadır.ȱ Hastalanmaȱ sürecindeȱ rahatsızlıkȱ hissetmediÂiniȱ söyleyerek,ȱ hastalıÂaȱ yakalanmadakiȱ sürecinȱ farkınaȱ varılmadanȱ gerçekleótiÂiniȱ söylemektedir.ȱȱ
HASTAȬȱ “Geçȱ kalmıóız,ȱ ciÂerlerȱ bittiktenȱ sonraȱ bırakmıóım.ȱ kimdiȱ nefesȱ alamıyorum”ȱȱ
Buradaȱ verilenȱ mesaj,ȱ sigarayıȱ bırakmanınȱ mümkünȱ olduÂuȱ fakatȱ zamanındaȱsigarayıȱbırakmamanınȱsonucundaȱhastalıÂınȱoluóacaÂıȱyönündedir.ȱ Zamanındaȱ bırakmamanınȱ cezasıȱ iseȱ nefesȱ alamamakȱ olarakȱ nitelendirilmektedir.ȱ
HASTAȬȱ“ȱBuradaȱherȱgünȱyavaóȱyavaóȱölümeȱgidiyorum”ȱȱ
Buȱ söylemindeȱ hastaȱ adamȱ sigarayıȱ bırakmazsanızȱ sonucundaȱ ölümleȱ karóılaóırsınızȱdemekȱistemektedir.ȱSöyleminȱarkaȱplanındaȱiseȱizleyicilerȱbunuȱ “benȱ deȱ bırakmazsamȱ aynıȱ sonuçlaȱ karóılaóacaÂım”ȱ olarakȱ içselleótirerekȱ deÂerlendirmektedir.ȱ
DIkȱSESȬȱ“Kanserleȱmücadeleȱediyor”ȱ
Panikȱ ióteȱ tamȱ buradaȱ uygulanmaktadır.ȱ Dıóȱ sesȱ söylemindeȱ esasȱ mesajıȱ barındırmaktadırȱveȱçözümlemeȱyapıldıÂındaȱ“ȱSizȱdeȱsigaraȱiçersenizȱsonunuzȱ buȱolacaktır,ȱsigaraȱiçenlerȱkansereȱyakalanır.”ȱmesajıȱverilmektedir.ȱ
DIkȱSESȬȱ“Sigaraȱpiómanlıktır.”ȱ
Buȱ sloganȱ kampanyanınȱ temeliniȱ oluóturmaktaȱ veȱ sigarayaȱ bakıóıȱ yansıtmaktadır.ȱ Sigaraȱ içmeȱ davranıóıȱ piómanȱ olunacakȱ birȱ eylemȱ olarakȱ gösterilmekteȱ veȱ birȱ öncekiȱ cümleȱ ileȱ birlikteȱ izleyiciyeȱ “Piómanȱ olacaÂınızȱ birȱ óeyiȱyapmayın.ȱSigaraȱiçmeyin.”ȱmesajınıȱvermektedir.ȱȱ
DIkȱSESȬȱSaÂlıkȱBakanlıÂıȱsigarayıȱbıraktırmaȱhattıȱ171…ȱ
Buȱ söyleminȱ arkasındaȱ yatanȱ gerçekȱ mesaj,ȱ devletinȱ vatandaóınaȱ yanlıóȱ olduÂunuȱvarsaydıÂıȱharekettenȱkurtulmadaȱyardımcıȱolacaÂıȱyönündedir.ȱ
SPOTȱ2ȱ
ȱ HASTAȬȱ “ȱ Küçükȱ yaólardaȱ sigarayaȱ baóladım.ȱ Otuzȱ yaóındaȱ koahȱ hastasıȱ
olduÂumuȱanladım.”ȱ
Hastaȱ söyleminde,ȱ sigaraȱ içmeninȱ zamanlaȱ olanȱ ilintisiniȱ kurmuótur.ȱ Çocukkenȱ sigaraȱ baóladıÂınıȱ söyleyerekȱ ailelerinȱ çocuklarıȱ konusundaȱ uyarmaktadırȱ veȱ sigaraȱ ileȱ ilgiliȱ alıókanlıÂaȱ çocukkenȱ baólanabileceÂiniȱ veȱ baÂlantılıȱ olarakȱ daȱ zamanlaȱ sigaraȱ ileȱ baÂlantılıȱ buȱ hastalıÂınȱ gelióebileceÂiniȱ anlatmaktadır.ȱ
HASTAȬȱ“ȱOnȱyıldırȱsokaÂaȱçıkamıyorum.ȱAzȱiçiyorumȱbenȱzararıȱolmazȱdiyeȱhiçȱ
Hastaȱsöylemindeȱdikkatȱçekenȱikiȱunsurdanȱbiriȱ“ben”ȱvurgusuȱdiÂeriȱiseȱ “avutmayın”ȱ dır.ȱ Söylemdeȱ yataÂaȱ baÂlıȱ yaóadıÂını,ȱ izleyicininȱ deȱ yataÂaȱ veȱ aletlereȱ baÂlıȱ yaóamamakȱ içinȱ sigaraȱ içmemesiȱ gerektiÂiniȱ söyleminȱ ikinciȱ kısmındaȱiseȱbuȱhastalıÂınȱherkesinȱbaóınaȱgelebileceÂiniȱ“banaȱbirȱóeyȱolmaz”ȱ tarzıȱyaklaóımlarınȱyanlıóȱolduÂunuȱveȱazȱsigaraȱtüketimiȱyapmanınȱinsanlarınȱ kendisiniȱteselliȱetmekȱiçinȱgeliótirdiÂiȱbirȱyolȱolduÂunu,ȱzararınȱmiktarlaȱbaÂlıȱ olmadıÂınıȱbelirtmektedir.ȱ SPOTȱ3ȱ ȱ HASTAȬȱ“ȱHerȱóeyȱoȱbirȱtekȱsigaraȱileȱbaóladı.ȱKoahȱhastalıÂınıȱöÂrendiÂimȱzamanȱ
dünyamȱ yıkıldı.ȱ Ömrümȱ dörtȱ duvarınȱ arasındaȱ hortumlaraȱ baÂlı,ȱ oksijeneȱ baÂlıȱ yaóamaklaȱgeçiyor.”ȱ
Hastaȱ söyleminde,ȱ sigarayaȱ baólamanınȱ çokȱ kolayȱ olduÂunuȱ veȱ herhangiȱ birȱ çabaȱ gerektirmediÂiniȱ sigaraȱ baÂımlılıÂınınȱ gelióebileceÂindenȱ bahsetmektedir.ȱ Sonucundaȱ iseȱ yataÂaȱ veȱ oksijeneȱ baÂlıȱ olarakȱ yaóamakȱ istemeyecekȱolanȱizleyiciyeȱbuȱdurumdanȱkaçmanınȱgerekliliÂiniȱanlatmaktadır.ȱ
HASTAȬȱ “ȱ Birȱ nefesȱ içinȱ neleriȱ fedaȱ etmezdim.ȱ Amaȱ çokȱ geçȱ kaldım,ȱ çokȱ çokȱ geçȱ
kaldım”ȱ
Hastaȱ söyleminde,ȱ diÂerȱ insanlarınȱ buȱ durumaȱ düómemeleriȱ içinȱ kendiȱ durumunaȱgöndermeȱyapmaktadırȱveȱtekȱbirȱnefesinȱbileȱçokȱdeÂerliȱolduÂunuȱ vurgulamaktadır.ȱ Söyleminȱ ikinciȱ kısmındaȱ iseȱ insanlarıȱ geçȱ kalmamalarıȱ konusundaȱ uyarmaktadır.ȱ Sigaraȱ alıókanlıÂınaȱ devamȱ edilmesiȱ durumunȱ buȱ óekildeȱgelióeceÂiniȱsöylemekȱistemektedir.ȱȱ
ȱAhlakiȱ panikȱ açısındanȱ düóünüldüÂündeȱ iseȱ göstergelerdeȱ yerȱ alanȱ hastaȱ kadınaȱaitȱfotoÂraflarȱ“ȱEskiȱgüzelȱgünlere”ȱatıfȱyapmaktadır.ȱToplumsalȱdeÂilseȱ bileȱbireyselȱanlamdaȱyapılanȱbuȱatıfȱbelliȱyaóȱgrubundakiȱinsanlardaȱortakȱbirȱ imgelemȱoluómasınaȱsebepȱolmaktaȱveȱtoplumsalȱhafızadaȱdeÂerȱbulmaktadır.ȱ Buȱóekildeȱbireylerȱüzerindenȱtoplumaȱseslenilmektedir.ȱ SPOTȱ4ȱ ȱ DIkȱ SESȬȱ “AkciÂerlerimizeȱ havaȱ yerineȱ sigaraȱ dumanıȱ çektiÂimizde,ȱ buȱ dumanȱ
kansereȱnedenȱolanȱkatranȱolarakȱbirikir.”ȱ
Dıóȱ sesinȱ söylemiȱ analizȱ edildiÂinde,ȱ sigaraȱ içenlerinȱ kansereȱ yakalanmalarınınȱ anȱ meselesiȱ olduÂuȱ anlatılmaktadır.ȱ Nefesȱ yerineȱ alınanȱ herȱ sigaraȱ dumanıȱ kansereȱ insanlarıȱ dahaȱ daȱ yaklaótırmaktadırȱ mesajınaȱ ulaóılır.ȱ Gkinciȱ göstergeȱ ileȱ desteklenenȱ söylemdeȱ birȱ yılȱ içindeȱ birikenȱ katranȱ miktarıȱ gösterilmektedir.ȱ
ȱ DIkȱSESȬȱ“Buȱkadarȱkatranȱsiziȱçokȱhastaȱetmekȱiçinȱyeter.”ȱ
Dıóȱ sesȱ buradakiȱ söylemindeȱ iseȱ sigaraȱ sonucundaȱ kansereȱ yakalanmanınȱ çokȱ kolayȱ olduÂunu,ȱ sigaraȱ sonucundaȱ birikenȱ katranınȱ ciÂerlerdeȱ buȱ óekildeȱ biriktiÂindenȱ bahsederekȱ korkuȱ yaratmaktadır.ȱ Ahlakiȱ panikȱ konusununȱ önemliȱögelerindenȱbiriȱdeȱtoplumdaȱkorkuȱyaratmaktır.ȱSöylemȱbuȱkorkununȱ oluóturulmasındaȱkullanılmıótır.ȱ
SPOTȱ5ȱ
ȱ HASTAȬȱ “ȱ Sigarayaȱ ortaokuldaykenȱ baóladım.ȱ Tatȱ almaȱ duyumuȱ veȱ kokuȱ almaȱ
duyumȱtamamenȱkalmadı.ȱHalaȱkabullenemiyorumȱbuȱbanaȱnasılȱolduȱdiye”ȱ
ȱHastaȱ söyleminde,ȱ sigarayıȱ uzunȱ zamanȱ kullanmanınȱ hastalıklarlaȱ sonuçlanacaÂınaȱ göndermeȱ yapmaktadır.ȱ Buradaȱ vurguyuȱ üzerineȱ kelimeȱ “tamamen”ȱ dir.ȱ Kayıplarındanȱ bahsederkenȱ yaptıÂıȱ buȱ vurguȱ ileȱ herȱ óeyiniziȬȱ saÂlıÂınızıȱ daȱ buȱ miktardaȱ kaybedersinizȱ demekȱ istemektedir.ȱ Kendiȱ baóınaȱ gelenȱ olayıȱ anlatırkenȱ kullandıÂıȱ “bana”ȱ kelimesiȱ iseȱ herkeseȱ yapılanȱ birȱ
göndermedir.ȱ “ȱ Banaȱ olanȱ sizeȱ deȱ olur”ȱ diyerekȱ ahlakiȱ panikȱ ögelerindenȱ biriȱ olanȱkorkuȱoluóturulmaktadır.ȱ
HASTAȱYAKINIȬȱ“ȱHiçȱbeniȱdinlemedi.ȱSonraȱbuȱhastalıkȱbaóınaȱgeldiktenȱsonraȱ
beniȱçokȱiyiȱanladı.ȱAmaȱióȱiótenȱgeçmióti.”ȱ
Hastaȱ yakınınınȱ buȱ söylemindeȱ hastalıÂınȱ baóınaȱ gelmesiniȱ istemediÂiȱ bireyeȱ yönelikȱ yaptıÂıȱ uyarılardanȱ bahsetmektedir.ȱ Buȱ uyarılarȱ temeldeȱ yöneticilerinȱ yaptıÂıȱ dikteȱ uygulamalarınaȱ benzemektedir.ȱ Bireylereȱ neyinȱ doÂruȱ olduÂunuȱ göstermeleriȱ itibarıȱ veȱ bireyleriȱ sapkınȱ davranıótanȱ uzakȱ tutmalarıȱ politikasıȱ ileȱ ahlakiȱ panikȱ ögelerindenȱ ikiȱ tanesineȱ karóılıkȱ gelmektedir.ȱ
ȱ Buradaȱ yerȱ alanȱ göstergedeȱ iseȱ yerȱ alanȱ söylemȱ “Sigaraȱ bıraktırma”ȱ üzerinedir.ȱ Sapkınȱ davranıótanȱ tekȱ baóınaȱ kurtulamayanȱ bireylereȱ devletȱ yardımȱetmektedir.ȱSöylemdeȱdiÂerȱbirȱvurguȱdaȱyeniȱbirȱbaólangıçȱüzerindedir.ȱ BireylerinȱóuȱanaȱkadarȱyaptıÂıȱyanlıólardanȱkurtulmalarınınȱmümkünȱolduÂu,ȱ toplumunȱçoÂunluÂuȱtarafındanȱkabulȱedilenȱyanlıóȱdavranıótanȱuzaklaómalarıȱ veȱ yeniȱ aynıȱ zamandaȱ hâkimȱ güçlerinȱ çizdiÂiȱ doÂruȱ hayataȱ baólamalarıȱ içinȱ yapılmasıȱ gerekenlerȱ belirlenmiótir.ȱ Buȱ daȱ diÂerȱ birȱ ahlakiȱ panikȱ ögesineȱ atıfȱ yapmaktadır.ȱ
ȱ
SPOTȱ6ȱ
Buȱbirȱradyoȱspotudurȱveȱóöyledir:ȱ
DIkȱ SESȬȱ “Canlandırmayaȱ sizinȱ deȱ katılmanızıȱ istiyorum.ȱ kimdiȱ olabildiÂinceȱ
derinȱ birȱ nefesȱ alın,ȱ óimdiȱ üzerineȱ tekrarȱ nefesȱ alınȱ veȱ verinȱ amaȱ hepsiniȱ deÂil,ȱ óimdiȱ tekrarȱ alın.ȱ Amfizemȱ hastalarıȱ bunuȱ boÂulmakȱ olarakȱ tanımlıyor.ȱ EÂerȱ sizȱ deȱ sigaraȱ kullanıyorsanız,ȱdahaȱóimdidenȱamfizeminȱilkȱevresindesinizȱdemektir”ȱȱ
ȱBuradaȱ söylemȱ olarakȱ vurguyuȱ alanȱ yerlerȱ “sizinȱ deȱ katılmanız”ȱ veȱ ȱ “ȱ sigaraȱkullanıyorsanızȱamfizeminȱilkȱevresindesinizdir.”ȱGlkȱvurguȱileȱyapılacakȱ söylemȱ analiziȱ biziȱ herkesinȱ buȱ sonucuȱ öÂrenmesineȱ yöneliktir.ȱ Sigaraȱ kullanılarakȱ ortaȱ çıkanȱ hastalıklardanȱ biriȱ olanȱ amfizeminȱ nasılȱ birȱ sonuçȱ oluóturduÂuȱveȱ hastalıÂaȱ yakalanmaȱ ihtimaliȱ olanȱ herkesinȱ bunuȱ denemesiȱ veȱ buȱ óekildeȱ sapkınȱ davranıótanȱ uzaklaómalarıȱ gerekliliÂiȱ anlatılmaktadır.ȱ Gkinciȱ vurguȱ iseȱ söyleminȱ sigaraȱ kullananȱ herkesinȱ hastalanacaÂıȱ veȱ kullanıcılarınȱ dahaȱóimdidenȱhastalanmayaȱbaóladıÂıȱyönündedir.ȱȱ
SONUÇȱYERGNE:ȱȱȱSGGARAȱVEȱOLUkTURULANȱAHLAKGȱPANGKȱ
Sigaraȱ konusunda,ȱ Türkiye’ȱ deȱ ahlakiȱ panikȱ yaóanıpȱ yaóanmadıÂınıȱ anlamakȱ içinȱ sigaraȱ ileȱ ilgiliȱ neȱ kadarȱ ahlakiȱ panikȱ ögesiȱ barındırdıÂınıȱ incelemekȱ gerekir.ȱ Gktidarınȱ baókalarınınȱ davranıólarınıȱ denetleyebilmeȱ gücüȱ üzerindenȱ yapılacakȱ olanȱ birȱ analizdeȱ buȱ konudaȱ ciddiȱ birȱ çabanınȱ olduÂuȱ görülebilir.ȱ Gktidar,ȱ sigaraȱ içenȱ insanlarınȱ davranıólarınıȱ denetlemeȱ çabasıȱ içindedir.ȱ Dahaȱ öncekiȱ dönemlereȱ kıyaslaȱ çıkarılanȱ yasalarȱ sigaranınȱ belliȱ alanlardaȱ tüketilmesineȱ imkânȱ vermektedir.ȱ Belliȱ alanlardaȱ tüketilmesiniȱ engellemektedir.ȱ
Moralȱ paniÂin,ȱ toplumdaȱ ortayaȱ çıkanȱ davranıóınȱ problemȱ olarakȱ görüldüÂüȱ özelliÂiniȱ incelendiÂinde,ȱ sigaraȱ geçmióȱ dönemlereȱ göreȱ problemliȱ davranıóȱ kalıbınaȱ girmektedir.ȱ Eskidenȱ statüȱ göstergesiȱ olanȱ sigaraȱ içmeȱ davranıóıȱ óimdiȱ olumsuzȱ birȱ davranıóȱ olarakȱ gösterilmektedir.ȱ Ahlakiȱ panikteȱ ortakȱ deÂerlerȱ veȱ çıkarlaraȱ tehditȱ olarakȱ görülenȱ sapkınȱ davranıóȱ olarakȱ gösterilenȱ sigaraȱ tüketimiȱ konusundaȱ tüketiciȱ gruplaraȱ karóıȱ toplumsalȱ veȱ politikȱ tepkilerȱ oluómaktadır.ȱ Buȱ tepkilerinȱ sonucunda,ȱ yineȱ birȱ ahlakiȱ panikȱ ögesiȱolanȱtoplumdakiȱbazıȱkióiȱveȱgruplarınȱyasalȱdüzenlemelerȱyapılmasıȱiçinȱ hareketeȱgeçtikleriȱgözlenebilir.ȱYasalȱzeminȱhazırlanmasıȱkadarȱuygulamalardaȱ daȱ devletinȱ gücüȱ kullanılarakȱ sapkınȱ davranıóınȱ önüneȱ geçilmeyeȱ çalıóılır,ȱ buȱ daȱsigaranınȱkapalıȱyerlerdekiȱtüketimeȱaitȱdenetiminȱdevletinȱkollukȱgüçleriyleȱ olmasıylaȱsonuçlanır.ȱ
Ahlakiȱ panikȱ yaratanȱ durumunȱ yeniȱ birȱ durumȱ olmasıȱ gerekmez,ȱ sigaraȱ tüketimiȱ veȱ sonucundaȱ oluóanȱ hastalıkȱ riskleriȱ deȱ yeniȱ deÂildir.ȱ Toplumȱ buȱ kavramlaȱ yeniȱ tanıómamıótırȱ fakatȱ buȱ kadarȱ yoÂunȱ olarakȱ iólenmesiȱ sigaraȱ tüketimininȱsankiȱsonȱdönemlerdeȱarttıÂıȱimajınaȱulaótırmaktadır.ȱBuradaȱ“eskiȱ güzelȱgünler”ȱkavramıȱdaȱgözlemlenmektedir.ȱEskidenȱtoplumȱsigaraȱtüketicisiȱ deÂildiȱ fakatȱ óimdiȱ insanlarȱ sigaraȱ tüketiyorlar,ȱ sonucundaȱ eskiȱ güzelȬȱ saÂlıklıȱ günlerȱgerideȱkalıyorȱveȱherkesȱhastaȱolacakȱgibiȱbirȱmantıkȱgeliótirilmektedir.ȱ Türkiye’deȱ sigaraȱ konusundakiȱ ahlakiȱ paniÂiȱ politikȱ iktidarȱ çıkarmıótır,ȱ sigaraȱ ilgiliȱhaberlerdeȱnicelikselȱbirȱartıóȱgözlemlenebilir.ȱBuȱaçıdanȱmedyanınȱdaȱbuȱ konuyaȱ zamanȱ zamanȱ kendiȱ isteÂiȱ ileȱ zamanȱ zamanȱ daȱ zorunluȱ yayınlarȱ yoluylaȱ sonradanȱ dâhilȱ olduÂunuȱ görmekteyiz.ȱ Medya,ȱ yaptıÂıȱ haberlerȱ ileȱ konuyuȱ abartılıȱ olarakȱ daȱ sunmaktadır.ȱ Gerçekleriȱ abartmaȱ veȱ yeniȱ gerçeklerȱ oluóturmaȱ buȱ kapsamdaȱ deÂerlendirilebilir.ȱ Medyanınȱ sigaraȱ haberleriniȱ veȱ spotlarıȱ tekrarlayarakȱ gündemdeȱ tuttuÂuȱ bilinenȱ birȱ gerçektir,ȱ medyanınȱ haberleriȱ çerçeveleyipȱ ortayaȱ dahaȱ belirginȱ birȱ óekildeȱ sunmasıȱ daȱ sigaraȱ haberlerindeȱ gözlemlenmektedir.ȱ Medyaȱ sigaraȱ konusundaȱ birȱ anlamda,ȱ yineȱ ahlakiȱ panikȱ özelliÂiȱ olanȱ toplumaȱ kendinceȱ yaȱ daȱ iktidarcaȱ doÂruȱ olanȱ davranıóıȱ dikteȱ ettirmektedir.ȱ Konuyuȱ derinleótirenȱ deȱ yineȱ medyadır.ȱ Medyadaȱ sigaraȱ veȱ baÂlantılıȱ hastalıklarlaȱ ilgiliȱ dosyalarȱ hazırlanıp,ȱ konuylaȱ ilgiliȱdoktorlarȱkonuóturulmaktadır.ȱ
HalkȱsigaraȱileȱilgiliȱkendisiniȱyoÂunȱbirȱbaskıȱaltındaȱhissetmekteȱveȱmoralȱ paniÂinȱ birȱ parçasıȱ olarakȱ sigarayaȱ karóıȱ hareketȱ edebilmektedirȱ hattaȱ kendisiȱ sigaraȱ tüketicisiȱ olsaȱ bileȱ buȱ paniÂinȱ etkisiyleȱ çevresineȱ müdahaleȱ edebilmektedir.ȱ Hattaȱ sigaraȱ kullanmayanlar,ȱ toplumsalȱ rolleriniȱ abartarakȱ kendileriniȱolayınȱbirȱtarafıȱhalineȱgetirebilmektedirler.ȱȱȱȱȱ
Sigaraȱ konusundaȱ iktidarȱ kendisinceȱ doÂruȱ olduÂunuȱ düóündüÂüȱ sigaraȱ yasaklarıȱ konusunda,ȱ medyaȱ eliyleȱ veȱ iktidarınȱ gücünüȱ kullanarakȱ bazıȱ uygulamalarȱ yapmıótır.ȱ Buȱ uygulamalarda,ȱ sigaraȱ içicilerininȱ sapkınȱ davranıóıȱ önceȱ gözlerȱ önüneȱ serilmióȱ kamuȱ spotlarıȱ yoluyla,ȱ sapkınȱ davranıóınȱ olumsuzȱ sonuçlarıȱ veȱ sapkınȱ davranıótanȱ dönenlerinȱ mutluȱ hayatȱ hikâyeleriȱ ileȱ sapkınȱ davranıóıȱ devamȱ ettirenlerinȱ katlanmakȱ zorundaȱ olduÂuȱ sonuçlarȱ halkaȱ anlatılmakȱ suretiyleȱ halktaȱ moralȱ panikȱ durumuȱ ortayaȱ çıkmıótır.ȱ Kamuȱ spotlarınıȱ seyredenȱ halk,ȱ sapkınȱ davranıóȱ olanȱ sigaraȱ içmeȱ davranıóınıȱ devamȱ ettirerek,ȱsonuçtaȱbazıȱhastalıklarlaȱmücadeleȱedeceÂiȱgerçeÂineȱulaótırılmıó.ȱBuȱ gerçeklikle,ȱ iktidarınȱ istediÂiȱ yöndeȱ gelióenȱ birȱ tarzdaȱ sapkınȱ davranıótanȱ vazgeçmeȱeÂilimiȱoluómuótur.ȱSonrakiȱnesillerdeȱdeȱ“ȱBizȱsigaraȱiçiyoruz,ȱzararȱ görüyoruz.ȱÇocuklarımızȱbuȱzararıȱgörmesin.”ȱmantıÂınınȱçalıómasıȱsaÂlanarak,ȱ sigarayaȱkanuniȱyasaklarȱkonulmasınınȱönüȱaçılmıótır.ȱ
Türkiye’deȱsigaraȱveȱbaÂlantılıȱhastalıklarȱkonusundaȱyaóananȱahlakiȱpanik,ȱ ahlakiȱ paniÂinȱ dayandıÂıȱ ögelerinȱ gerçekȱ olduÂuȱ üzerindenȱ deÂerlendirildiÂindeȱ bile,ȱ ȱ sapkınȱ davranıóȱ olanȱ sigaraȱ kullanımınınȱ medyadaȱ iólenióiȱ veȱ toplumsalȱ katmanlardaȱ yarattıÂıȱ etkiȱ ileȱ dahaȱ kolayȱ açıklanabilir.ȱ SapkınȱdavranıóȱveȱtoplumsalȱsonuçlarınınȱgerçekliÂi,ȱbuȱkonununȱahlakiȱpanikȱ çerçevedeȱdeÂerlendirilmesiniȱetkilemez.ȱDiÂerȱbirȱdeyióleȱkonuȱgerçekȱolsaȱbileȱ konununȱiólenióȱ tarzıȱ ahlakiȱ paniÂiȱ ortayaȱ çıkarmaktadır.ȱ Toplumunȱ çoÂunun,ȱ birȱ günȱ sigaraȱ kaynaklıȱ birȱ hastalıktanȱ öleceÂineȱ inanmasıȱ buȱ yüzdendir.ȱ Türkiye’ȱdeȱahlakiȱpanikleȱilgiliȱortayaȱçıkanȱgerçekȱdeȱbudur.ȱSigaraȱbaÂımlısıȱ sayısınınȱazaldıÂıȱileȱilgiliȱhaberlerȱöneȱçıksaȱdaȱbuȱhaberlerdeȱyasaklarlaȱilgiliȱ rızaȱürettirildiÂiȱgerçeÂiȱdeȱgözȱönüneȱalınmalıdır.ȱ
Spotlar,ȱiktidarȱolmaȱveȱgüçȱuygulamaȱyollarındanȱbiriȱolarak,ȱzorunluȱbirȱ óekildeȱ medyadaȱ dahaȱ çokȱ görselȱ olarakȱ televizyonda,ȱ ióitselȱ olarakȱ daȱ radyoȱ kanallarındaȱyayınlattırılmaktadır.ȱGerçekler,ȱherhangiȱbirȱsimgeleótirmeyeȱtabiȱ tutulmamaktadır.ȱ DoÂrudanȱ kanserleȱ savaóanȱ birȱ insanınȱ sigaraȱ ileȱ ilgiliȱ ifadeleriȱ toplumdaȱ sadeceȱ kullanıcılardaȱ ahlakiȱ paniÂeȱ nedenȱ olmamaktadır,ȱ haberlerdeȱ deȱ yerȱ aldıÂıȱ üzereȱ çocuklarȱ sigaraȱ kullananȱ ebeveynlerininȱ neȱ zamanȱ hastaȱ olupȱ ölecekleriniȱ merakȱ edenȱ sorularȱ sormaktadırlar.ȱ Belkiȱ deȱ ahlakiȱ paniÂiȱ enȱ çokȱ hissedenȱ kesimȱ yetiókinlerdenȱ çokȱ çocuklarȱ olmaktadır.ȱ Spotlarda,ȱkonununȱgerçekliÂiniȱkabulȱettiÂimizȱüzerindenȱyapılanȱbirȱtahlilde,ȱ sigaraȱ konusununȱ medyaȬȱ iktidarȬȱ halkȱ ögeleriniȱ barındırmasıȱ veȱ óiddetȱ içermesiȱ ileȱ uygulamaȱ veȱ ahlakiȱ panikȱ ögelerinȱ tamlıÂıȱ ileȱ moralȱ panikȱ etkisiȱ sonunaȱ kadarȱ gözlemlenebilir.ȱ Gktidardanȱ kastedilenȱ sadeceȱ politikȱ iktidarȱ deÂildir,ȱburadaȱdevletinȱbirȱkurumuȱolanȱSaÂlıkȱBakanlıÂıȱdaȱgücünüȱartırarakȱ çıkmaktadır,ȱhalkınȱyaóadıÂıȱahlakiȱpaniÂinȱiçeriÂindeȱyerȱalan,ȱhastalanmamakȱ içinȱsigarayıȱbırakmaȱkonusundaȱhalkȱüzerindeȱyardımcıȱolabileceÂiȱsöylemiȱileȱ
gücünüȱ artırmaktadır.ȱ DiÂerȱ yandanȱ medyaȱ iseȱ haberlerȱ aracılıÂıȱ ileȱ okunurluÂunuȱartırmaktadır.ȱTürkiye’deȱsigaraȱyasaklarıȱveȱsonucundaȱoluóanȱ durumlarınȱhaberleriniȱtakipȱedenȱbirȱkitleninȱoluótuÂuȱveȱsaÂlıkȱhaberlerindeȱ sigara–kanserȱ iliókisiȱ üzerindenȱ çokȱ sayıdaȱ haberȱ yapıldıÂıȱ düóünülürseȱ medyanınȱdaȱbuȱiótenȱkarlıȱveȱiktidarınıȱartırarakȱçıkmaktaȱolduÂuȱsöylenebilir.ȱ
Spotlaraȱaitȱbirȱözellikȱdeȱhemȱspotlardaȱyerȱalanȱbireylereȱaitȱsöyleminȱhemȱ deȱdıóȱsesȱveȱgöstergelerdeȱyerȱalanȱsöyleminȱmoralȱpanikȱiçinȱkullanılmasıdır.ȱ Buȱ óekildeȱ gerçekçilikȱ artırılmaktaȱ veȱ izlerȱ kitleninȱ kendisineȱ aitȱ birȱ ögeyiȱ spotlardaȱyakalamasıȱkolaylaótırılmaktadır.ȱ©ȱ
KAYNAKLARȱ
BURNS,ȱH.ȱ(2000).ȱhttp://www.aber.ac.uk/media/Students/hrb9701.htmlȱErióimȱtarihiȱ25Ȭ 1Ȭ2013.ȱ
BENȬYEHUDA,ȱN.ȱveȱGOODE,ȱE.ȱ(2009).ȱMoralȱPanics,ȱTheȱSocialȱConstructionȱofȱDeviance.ȱ BlackwellȱPublishingȱLtd.ȱUK.ȱ
COHEN,ȱ S.ȱ (1972).ȱ Folkȱ Devilsȱ andȱ Moralȱ Panic,Theȱ Creationȱ ofȱ Modsȱ andȱ Rockers.ȱȱ Routledge,ȱLondon.ȱ
DEMGR,ȱ A.ȱ (2010).ȱ Siyasiȱ Birȱ Korkuȱ Aracıȱ Olarakȱ Medya,ȱ ÖzgürlükȬEóitlikȬȱ Kardeólik.ȱ ASAȱ Kitabevi,ȱBursa.ȱ GÖLCÜ,ȱA.ȱ(2011).ȱMoralȱPanikȱveȱMedyaȱGliókisindeȱ12ȱEylülȱ2010ȱHalkȱOylamasınınȱBasınaȱ Yansıması:ȱSözcüȱGazatesiȱÖrneÂi.ȱYayınlanmamıóȱdersȱnotları.ȱ Güngör,ȱN.ȱ(2011).ȱGletióim,ȱKuramlar,ȱYaklaóımlar.ȱSiyasalȱKitabevi,ȱAnkara.ȱ Gnal,ȱȱA.ȱ(ȱ1996).ȱHaberiȱOkumak.ȱTemuçinȱYayınevi,ȱGstanbul.ȱ LAUDER.ȱT.ȱ(1993).ȱ“WhenȱWereȱTheȱGoodȱOldȱDays?”,ȱLivingȱMarxismȱJournal,ȱsayı:ȱ55,ȱ May.ȱȱ LUMSDEN,ȱK.ȱ(2009).ȱDoȱWeȱLikeȱBoyȱRacers?ȱTheȱRoleȱofȱFolkȱDevilȱinȱContemporaryȱMoralȱ
Panics.ȱwww.socresonline.org.uk/14/1/2.htmlȱErióimȱtarihiȱ25Ȭ1Ȭ2013ȱ MUTLU,ȱE.ȱ(2008).ȱGletióimȱSözlüÂü.ȱAyraçȱYayınevi,ȱAnkara.ȱ
kEKER,ȱ M.ȱ veȱ GÖLCÜ,ȱ A.ȱ (2012),ȱ Theȱ Roleȱ ofȱ Turkishȱ Pressȱ forȱ Creatingȱ Moralȱ Panicȱ Aboutȱ Swineȱ Flueȱ Newsȱ inȱ 2009.ȱ Newȱ Communicationȱ Tecnologiesȱ andȱ Socialȱ
TransformationȱSecondȱSymposium,ȱKırgızistan.ȱ
STEVENSON,ȱN.ȱ(2008).ȱMedyaȱKültürleri.ȱÜtopyaȱYayınevi,ȱAnkara.ȱ
SOYGÜDER,ȱ k.ȱ (2003).ȱ Türkȱ veȱ Batıȱ Medyasındanȱ Örneklerleȱ Törelȱ Ürküȱ Kavramı.ȱ
www.dorduncukuvvetmedya.comȱErióimȱtarihiȱ25Ȭ1Ȭ2013ȱ
SÖZEN,ȱ E.ȱ (1999).ȱ Söylem,ȱ Belirsizlik,ȱ Mübadele,ȱ BilgiȬGüç,ȱ Refleksivite.ȱ Paradigmaȱ Yayınları,ȱGstanbul.ȱ
VANȱDGJK,ȱȱT.ȱ(1998).ȱNewsȱasȱDiscourse.ȱLEAȱPublication,ȱNewȱJersey.ȱ
WOOD,ȱ M.ȱ (1997).ȱ Moralȱ Panics.ȱwww.aber.ac.uk/media/students/mtw9403.htmlȱErióimȱ tarihiȱ25Ȭ1Ȭ2013ȱ
Wallace,ȱC.ȱveȱWallace,ȱL.ȱ(2006).ȱMenaceȱorȱMoralȱPanicȱMethamphetamineȱandȱtheȱ
Newȱ Zealandȱ Press.ȱ http://aut.researchgateway.ac.nz/handle/10292/21ȱȱ
Erióimȱtarihiȱ25Ȭ1Ȭ2013ȱ
Yıldız,ȱ S.ȱ veȱ Sümer,ȱ H.ȱ (2010).ȱ Medyaȱ veȱ Ahlakiȱ Panik.ȱ Akedemiaȱ Dergisi,ȱ Ocakȱ sayısı.ȱ
