KTAPTANITIMI
HüseyinMUMAL,YabanclarnzindeOsmanl:KonyaveÇevresi’ndeAratrma
YapanYabanclar(1876–1914),MeSaYaynlar,Konya2009,(138+1s.).
NecmiUYANIK
Özet
Buyazda,HüseyinMumaltarafndankalemealnanYabanclarnzindeOsmanl:KonyaveÇev
resindeAratrmaYapanYabanclar(1876–1914)isimlieserintantmyaplmtr.Babakanlk
OsmanlArivlerindenfaydalanarakyazlaneserde,18761914yllararasndaAnadolu’daKon
yaveçevresindearatrmayapanyabanclarvefaaliyetlerielealnmtr.Osmanl’daaratrma
yapmakisteyenyabanclarlailgilitakipedilensüreçlebirlikte;ngilizarkeologW.M.Ramsay,
AvusturyalR.Heberdey,AlmanKörteveRusSmirnof’unfaaliyetleri,incelenenkonulardan
bazlardr.Dünyadasömürgecilikfaaliyetlerininarttbirdönemde,özellikleOsmanlDevle
tindearatrmayapanyabanclarnfaaliyetlerininortayakonduubiresertantlmtr.
AnahtarKelimeler
Osmanl,EskiEser,Arkeoloji,Konya,HüseyinMumal
BookReview
HüseyinMUMAL,TheOttomanThroughtheForeigners’Perspectives:TheForeignersResearchingin
KonyaanditsSurroundings(1876–1914),MeSaPublishment,Konya2009,(138+1p.).
Abstract
Inthisreview,wehaveexaminedthebookwrittenbyHüseyinMumalcalledas“TheOttoman
ThroughtheForeigners’Perspectives:TheForeignersResearchinginKonyaanditsSur
roundings(1876–1914).”FollowingameticuluousresearchintheOttomanStateArchivesofthe
PrimeMinistry,theForeigners,duringtheperiodof18761914inKonya,focusedonscientific
studieshavebeenstudied.Besidestheperiod,inwhichtheforeignersfocusedonresearchactivi
tiesintheOttomanEmpire,theEnglisharcheologistWilliamMitchellRamsay,AustrianRudolf
Heberdey,GermanKörteandRussianSmirnofaresomeofthetopicsofthebooks.Theforeigners
intheOttomanEmpireduringtheactiveperiodofimperialismintheworldishiglyinteresting
toread.
KeyWords
Ottoman,Archeology,Relics,Konya,HüseyinMumal
Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öretim Üyesi. nuyanik@selcuk.edu.tr
TARHNPENDE
ULUSLARARASITARHveSOSYALARATIRMALARDERGS
Yl:2009,Say:2
Sayfa:281283
THEPURSUITOFHISTORY
INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH
Year:2009,Issue:2
Page:281283
282 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2
Yabanclarn zinde Osmanl: Konya ve Çevresi’nde Aratrma Yapan Yabanclar
(1876–1914) isimli bu eserde, 18761914 tarihleri arasnda Anadolu’da aratrma
yapan yabanclar ele alnmtr. Çalma iki ana bölümden olumutur. Seyahat,
BürokrasiveSüreçisminitayanbirincibölüm,üçayrksmdanmeydanagelmek
tedir. Seyahat bal altnda, genel hatlaryla XIX. yüzylda Dou’ya yaplan se
yahatlerin genel amaçlar deerlendirilmitir. Bürokrasi bal altnda Osmanl
Devletinde seyahat eden yabanc aratrmaclar hakkndaki düzenlemeler incele
meye konu edilmitir. Süreç bal altnda ise Osmanl Devletinde aratrma
yapmakisteyenyabanclarnmüracaatsüreciveizinilemleridetaylbirekilde
gözlerönüneserilmitir.
EserinikincibölümüKonyaveÇevresindeAratrmaYapanYabanclarbalal
tndadeerlendirilmitir.Bubölüm,ikiksmdanmürekkepolup,YabancAratr
maclarnNitelikveFaaliyetleribalndakiilkksmda,Konyaveçevresindeara
trma yapan yabanclarn, tâbiiyetleri, nitelikleri ve uzmanlk alanlar, aratrma
artlarilefaaliyetleri,incelemeyetabitutulmutur.kinciksmYabancAratrma
clarn Çalma Konular ve Aratrma Sahalar balyla ele alnmtr. Bu ksmda
Anadolu’nun ortasnda büyük bir alan kapsayan Konya Vilâyeti ve çevresinde
inceleme yapan yabanclar, aratrma konular açsndan tasnife tabi tutulmak
suretiyle incelenmi ve çalma zamanlar hakknda detayl malumat verilmitir.
Eserdeyaplantespitler,sonuçksmndadeerlendirilmiolup,eklerksmndaise
konuhakkndakibazmetinlereyerverilmitir.
EserinincelemealanKonyaVilâyetimerkezalnarakbelirlenmiolmaklabir
likte, bu vilâyette aratrma yapanlarn önemli bir ksm, Konya Vilâyeti’ne snr
olanAdan,Aydn,HüdavendigarveAnkaravilâyetleribataolmaküzereAnado
lu’nunpekçokvilâyetindearatrmalardabulunmulardr.Buaçdançalmann
incelemealanAnadolu’nungeneliniyanstacakbirgörünümdedir.ncelemealan
olarakelealnanKonyaVilâyetibalbanabüyükbircorafisahayiçerisineal
maktadr.ncelenendönemdeKonyaVilâyeti’ndebazidarideiiklikleryaplm
olmaklabirlikteKonya,Hamid,Burdur,NideveTekesancaklarndanmeydana
gelmektedir. Bu dönemlerde Konya Sanca; Konya, Aksehir, Beyehir, Bozkr,
Ereli, Karaman, Hadim, Ilgn, Seydiehir, Karapnar ve Esbkean kazalarndan,
Hamid Sancag; Isparta, Eirdir, Uluborlu, Yalvaç, Karaaaç kazalarndan, Teke
Sanca;Alanya,Akseki,Teke,ElmalveKakazalarndan,BurdurSancag;Bur
dur,AsiKaraaaçveTefennikazalarndan,NigdeSanca;Nide,Nevehir,Ak
saray,Ürgüp,BorveArabsunkazalarndanmeydanagelmektedir.Buhâliyleese
rinincelemealangünümüzidaribölünüegöre,Konya,Antalya,Isparta,Burdur,
Nide,Nevehir,Aksaray,Karamangibivilâyetlerintamamnkapsayanönemli
bircorafisahaykapsamaktadr.
Eserinoluturulmasndabüyükölçüde(18761914arasniçeren)Babakanlk
OsmanlArivlerindeyeralanbelgelerdenfaydalanlmtr.Çalmadaöncelikle
Konyaveçevresindearatrmayapanyabanclartespitedilmeklebirlikte,özellikle
izinilemleri,izinsürecivefaaliyetleritespitedilebilen50örneküzerindenince
lemeyaplmtr.Buörneklerleilgiliyaplanincelemelersonucunda,XIX.yüzyln
1/2 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 283
sonlarndayabancaratrmaclarnmüracaatsüreciveizinilemlerininnaslger
çekletiikonularndabazdeerlendirmelerdikkatçekmektedir.Bununyansra
Konyaveçevresindeseyahatedenyabancaratrmaclarntâbiiyetleri,nitelikleri,
aratrmaveuzmanlkalanlarilebirliktebazfaaliyetlerinintespitedildiigörül
mütür.
Çalmannincelenendönemi,XIXyüzylnsonçeyreinde(ÖzellikleAnado
luüzerindeAvrupaldevletlerinkyasyarekabetegiritikleriveburekabetinso
nucundayabancaratrmaclarnsaysnnartgösterdii)II.Abdülhamitdöne
mininbalangcilebölgedekiaratrmalarnksmenkesilmesineyolaçanI.Dün
yaSava’nnbalad1914yllararasnkapsamtr.Bunagöreeserdeaadaki
tespitlerinetkinliisözkonusuolmutur:
ncelenen dönemde (18761914) yllar arasnda Dou’ya yaplan seyahatler,
düzenlenme biçimi, amac ve karakteri açsndan dünya üzerinde egemen hâlde
bulunanAvrupallartarafndanekillendirilmivegenellikleOsmanltopraklar
na yönlendirilmitir. Üstelik bu dönemde, Dou’ya yaplan seyahatler, önemli
ölçüde Bat dünyasnda bilimsel disiplinlerle megul olan ahslar tarafndan ve
Bat’nn ilmî, dinî, siyasî ve ticari amaçlarna yönelik olarak gerçekletirilmeye
balanmtr.BusüreçteAvrupa’dakibilimmerkezlerinde,arkeoloji,biyoloji,co
rafya,jeolojigibiçeitlisahalardaçalanyabancaratrmaclar,OsmanlDevleti
topraklarndayounbirekildearatrmalardabulunmulardr.Bahsedilenseya
hatler,XIX.yüzylnsonçeyreinde,bilimselbirçerçevedearkeoloji,jeoloji,biyo
lojivecorafyagibialanlardanitelikliuzmanlartarafndangerçekletirilmitir.Bu
gezilerinplânlanmas,organizevefinanseedilmesindeiseBat’dakibilimselmer
kezler,üniversitelervevakflargibikurumlarnyeraldgörülmektedir.
Dou’nunenönemlitemsilcilerindenbiriolanOsmanlDevletibusüreçte,Ba
t dünyas tarafndan en fazla ilgi duyulan ülkelerden birisi durumundadr. Ba
t’daOsmanlTürkimaj,balangçtaonakarbeslenenkorkuveendieylekar
kolarakdahaçokefsanevibirdümanhalindetasviredilmi,Osmanl’nnzayf
ladXVIII.veXIX.yüzyllardaDoudünyasdahagerçekçibirekildeelealn
mtr.BöyleceBat’nnsömürgevepazararaynnortayaçktbudönemlerde
Dou’yayaplanseyahatler,hemOsmanltopraklarnnsnaiveticaripotansiyeli
nitespitetmeamacvehemdebutopraklardamevcutYunanveRomamedeniye
ti kalntlarna duyulan ilgi nedeniyle ticari, dinî ve siyasi bir ekle büründürül
mütür.
Sonuçolarak,arivkaynaklarndanfaydalanlarakyaplanküçükhacimlibu
eser,sahasndaönemlibirboluudoldurmutur.
284 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 1/2
