SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ÇOCUK GELİŞİMİ VE EV YÖNETİMİ ANABİLİM DALI
ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ BİLİM DALI
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ALAN GEZİLERİNİN
UYGULANMASINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN
GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ
Filiz ERATA
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Danışman
Doç. Dr. Kezban TEPELİ
Mayıs 2018 KONYA
TEŞEKKÜR
Araştırmamın ortaya çıkmasında pek çok kıymetli insanın katkısı olmuştur. Öncelikle araştırmamın gerçekleştirilmesinde, değerli bilgilerini benimle paylaşan, tatil günlerinde dahi bana kıymetli zamanını ayıran, güler yüzünü ve samimiyetini benden esirgemeyen ve gelecekteki mesleki hayatımda da bana verdiği değerli bilgilerden faydalanacağımı düşündüğüm kıymetli danışmanım Sayın Doç. Dr. Kezban TEPELİ hocama teşekkürü bir borç biliyor şükranlarımı sunuyorum.
Veri toplama aracının geliştirilmesinde uzman görüşlerine başvurduğum Doç. Dr. Zarife ŞAHİN, Dr. Öğr. Üyesi Aysel ÇAĞDAŞ, Dr. Figen GÜLEŞ, Dr. Öğr. Üyesi Elif YILMAZ, Dr. Öğr. Üyesi Devlet ALAKOÇ PİRPİR, Dr. Gülay TEMİZ, Dr. Öğr. Üyesi Gökhan KAYILI, Dr. Öğr. Üyesi Hatice YALÇIN, Dr. Öğr. Üyesi Gülriz AKAROĞLU, Dr. Öğr. Üyesi Bengü TÜRKOĞLU, Dr. Öğr. Üyesi İsa KAYA, Dr. Öğr. Üyesi Meral BEKŞEN ERGİŞİ hocalarıma katkılarından dolayı teşekkür ediyorum.
Araştırmanın başlangıcından itibaren önerileri ve paylaşımları ile bana yardımcı olan fikirlerine başvurduğum veri toplama araçlarının uygulanmasında istekle katkıda bulunan okul müdürü arkadaşlarıma ve okul öncesi öğretmenlerine teşekkürlerimi sunarım.
Yüksek lisans eğitimi ders sürecinde ve tez aşamasında her konuda desteklerini esirgemeyen değerli mesai arkadaşlarım Hasan Ali ÖZTÜRK’e ve İbrahim ISKEFYELİ’ ye teşekkür ediyorum.
Öğrenim yaşantımın başlangıcından itibaren bana hep destek olan, yüksek lisans eğitimi süresince desteğini esirgemeyen canım annem Mihriye KIVANÇ’a, varlığıyla hep güç veren canım babam Mustafa KIVANÇ ’a ve benimle bu cefalı süreci yaşayan güzel kızım Melike ERATA’ya, eşim Abdurrahman ERATA’ya sonsuz sevgilerimi sunuyorum. Ayrıca araştırmaya katkısı olan ismini sayamadığım pek çok kişiye teşekkür ederim.
Filiz ERATA Konya 2018
ÖZET
Bu araştırmada okul öncesi eğitimde alan gezilerinin planlanması ve uygulanmasına yönelik mevcut durumu saptamak ve okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerine yönelik tutum, davranış ve görüşlerinin cinsiyet, yaş, çalışma yılı, mezun oldukları fakülte, eğitim durumu, kurum türü değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amaçlanmıştır.
Araştırmada betimleyici yöntemlerden alan taraması (survey) modeli ile nicel ve nitel araştırma metotları birlikte kullanılmıştır. Araştırmaya 505 okul öncesi öğretmeni katılmıştır. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezileri ile ilgili görüşlerini belirlemek için araştırmacı tarafından geliştirilen, ‘‘Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı’’ okul öncesi öğretmenlerine uygulanmıştır.
Okul öncesi eğitimde alan gezilerini değerlendirme aracından elde edilen veriler Spss 22:00 programı ile kodlanmış ve analiz edilmiştir. Analiz sonucunda; Okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerine göre alan gezilerinin çocuklarda en çok
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğr
enc
ini
n Adı Soyadı Filiz ERATA Numarası:
154238031002
Ana Bilim/Bilim Dalı Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi Eğitimi/ Çocuk Gelişimi ve Eğitimi
Danışmanı Doç. Dr. Kezban TEPELİ
Tezin Adı Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerinin Uygulanmasına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi
desteklediği alan sosyal gelişim alanı iken en az desteklediği alan ise öz bakım becerileri gelişim alanıdır, okul öncesi öğretmenleri alan gezilerini planlama süreçlerine bir eğitim yılı içinde 1 ya da 2 kez dahil etmektedirler ancak tehlikeli ve riskli durumlar alan gezilerinin uygulama sıklığını olumsuz etkilemektedir. Alan gezisi düzenlenecek yer seçiminde öncelikle kazanım ve göstergeler dikkate alınırken, alan gezilerinin zamanını belirlerken ise özel gün ve haftalar takviminin öncelikle tercih edildiği görülmüştür. Alan gezisi yapılacak mekân olarak öncelikle yakın çevre gezileri tercih edilirken, en son tercih edilen gezi alanı ise doğal mekânlardır. Alan gezilerinin uygulanmasına yönelik okul öncesi öğretmenlerinin tutum, davranış ve görüşleri yaş, mezun oldukları fakülte, çalıştıkları kurum türü değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterirken cinsiyet ve eğitim durumu değişkenlerine göre farklılaşmadığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Okul Öncesi Eğitim, Okul Öncesi Öğretmeni, Alan gezileri,
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğr
enc
ini
n Adı Soyadı Filiz ERATA
Numarası: 154238031002
Ana Bilim/Bilim Dalı Child Development andHome ManagementEducation /Child Development andEducation
Danışmanı Assoc. Dr. Kezban TEPELİ
Tezin Adı
Investigation of Teacher Opinions on the Application of Field Trips in Pre-School Education
ABSTRACT
This study aims to determine the current situation about planning and implementation of field trips in preschool education and to examine whether preschool teachers' attitudes towards field trips change according to their gender, age, year of study, the faculties they graduated from, educational background and institution they are currently working.
Along with quantitative and qualitative research methods, survey model is also used as descriptive research method. 505 preschool teachers have participated in the research. To find out opinions of preschool teachers about field trips, '' Assessment Tool for Field Trips in Preschool Education '' -developed by the researcher- has been applied.
The data obtained through assessment tool for field trips in preschool education are coded and analysed with the SPSS 22:00 program. The analysis reveals that field trips contribute mostly to the social development of kids and they contribute least to their self-care ability according to the teachers. Preschool teachers include field trip in their plans once or twice during school year and slippery slopes and dangers in its nature negatively affect the frequency of it in plans.
Achievements and indicators are taken into consideration in the selection of destinations for field trips, and the time is mainly determined according to special
day and week calendar. İmmediate surroundings are preferred most and natural places least. The attitudes and opinions of pre-school teachers towards field trips differ significantly according to the variables of age,faculties they graduated, the type of institutions they work, but it doesn’t show a significant difference regarding to teachers’ educational background and their gender.
Key Words: Prechool education, preschool teacher, field trips, out-of-school
İÇİNDEKİLER
BİLİMSEL ETİK SAYFA ... ii
YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ... iii
TEŞEKKÜR ...iv
ÖZET ... v
KISALTMALAR SİMGELER ... xii
BİRİNCİ BÖLÜM ... 1 GİRİŞ ... 1 1.1.Problem ... 1 1.2. Araştırmanın Amacı ... 4 1.3. Önem ... 6 1.4. Sınırlılıklar ... 7 1.5. Tanımlar ... 8 İKİNCİ BÖLÜM ... 10
ARAŞTIRMANIN KURAMSAL VE KAVRAMSAL TEMELİ ... 10
2.1. Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezileri ... 10
2.2. Alan Gezilerinde Çocukların Kazanım Durumlarını Etkileyen Faktörler ... 12
2.3. Alan Gezilerinin Planlanma Aşaması ... 14
2.4. Alan Gezileri Öncesi Hazırlık Aşaması ... 16
2.4.1. Eğitimsel Hazırlık ... 16
2.4.2. İhtiyaçlar İçin Tedbirsel Hazırlık ... 17
2.4.3. Gerekli Evraklar ve Yasal Düzenlemeler ... 18
2.5. Alan Gezileri Esnasında Yapılacak Olan Çalışmalar ... 20
2.6. Alan Gezileri Sonrası Yapılacak Olan Çalışmalar... 21
2.7. Alan Gezilerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ... 23
2.8. Alan Gezileri Yapılabilecek Mekanlar ... 24
2.8.1 Okul İçi Alanlar: ... 24
2.8.2. Okul Dışı Alanlar: ... 25
2.9. Alan Gezilerinin Faydaları ... 32
2.11. Alan Gezilerinde Öğretmenin Rolü... 36
2.12. Okul Öncesi Eğitimde Uygulanabilecek Örnek Bir Alan Gezisi Etkinliği ... 39
2.13. İlgili Araştırmalar ... 41
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 51
YÖNTEM ... 51
3.1. Araştırma Model ... 51
3.2. Evren ve Örneklem ... 51
3.3. Veri Toplama Araçları ... 57
3.3.1.Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı ... 57
3.3.2. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi ... 58
3.4. Verilerin Toplanması ... 61
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ... 63
BULGULAR ... 63
4.1.“Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Anketine” İlişkin Bulgular ... 63
4.1.1. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezileri Etkinliklerine Planlarında Bir Eğitim Yılı İçinde Yer Verme Sıklığı Nedir? ... 63
4.1.2.Okul Öncesi Öğretmenleri Alan Gezisi Öncesi Gezinin Bütün Aşamalarını Kapsayan Bir Gezi Planı Hazırlamakta mıdır? ... 64
4.1.3.Okul Öncesi Öğretmenlerine Göre Alan Gezileri Çocukların Gelişim Alanlarından Hangisini Daha Çok Desteklemektedir? ... 65
4.1.4.Okul Öncesi Öğretmenleri Alan Gezilerine Gidilecek Yeri Belirlerken Dikkate Aldıkları Durumlar Nelerdir? ... 66
4.1.5. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezisi Düzenlenecek Mekan Olarak Önceliği Nedir? ... 67
4.1.6.Okul Öncesi Öğretmenlerinin Planlamayı Düşündükleri Alan Gezilerinin Zamansal Planlamasında Öncelikleri Nelerdir? ... 68
4.1.7.Okul Öncesi Öğretmenleri Alan Gezileri Esnasında Oluşabilecek Tehlikeli ve Riskli Durumlara Karşı Ne Tür Tedbirler Almaktadır? ... 69
4.1.8.Okul Öncesi Öğretmenleri Alan Gezisi Sonrası Çocukların Alan Gezisi Hakkındaki Deneyimlerini, Gözlemlerini ve Düşüncelerini Paylaşmaları İçin Bir Etkinlik Planlamakta mıdır? ... 70
4.1.9. Okul Öncesi Öğretmenlerine Göre Alan Gezileri Etkinliklerini Gerçekleştirmelerinin Önündeki Engeller Nelerdir? ... 72
4.1.10. Okul Öncesi Öğretmenlerine Göre Öğretmenlerin Alan Gezisi Düzenleyebilme Yetersizlikleri Neden Kaynaklanmaktadır? ... 73
4.2.1. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezilerinin Uygulanmasına Yönelik Tutum,
Davranış ve Görüşleri Öğretmenlerin Cinsiyetlerine Göre farklılaşmakta mıdır? ... 74
4.2.2. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezilerinin Uygulanmasına Yönelik Tutum, Davranış ve Görüşleri Öğretmenlerin Çalıştıkları Kurum Türüne Göre Farklılaşmakta mıdır? ... 75
4.2.3. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezilerinin Uygulanmasına Yönelik Tutum, Davranış ve Görüşleri Öğretmenlerin Çalışma Yıllarına Göre Farklılaşmakta mıdır? ... 80
4.2.4. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezilerinin Uygulanmasına Yönelik Tutum, Davranış ve Görüşleri Öğretmenlerin Yaşlarına Göre Farklılaşmakta mıdır? ... 83
4.2.5. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezilerinin Uygulanmasına Yönelik Tutum, Davranış ve Görüşleri Öğretmenlerin Mezun Oldukları Fakülte Türüne Göre Farklılaşmakta mıdır? ... 87
4.2.6. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezilerinin Uygulanmasına Yönelik Tutum, Davranış ve Görüşleri Öğretmenlerin Eğitim Durumlarına Göre Farklılaşmakta mıdır? 90 BEŞİNCİ BÖLÜM ... 94
TARTIŞMA ve YORUM ... 94
5.2. Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeğine İlişkin Bulguların Tartışılması ... 101 ALTINCI BÖLÜM ... 106 SONUÇ VE ÖNERİLER ... 106 6.1. Sonuçlar ... 106 6.2. Öneriler ... 107 KAYNAKÇA ... 112
KISALTMALAR SİMGELER
Meb Milli Eğitim Bakanlığı
Megep Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini Güçlendirme Projesi
Mp Milli Park
Spss Statistical For Social Sciences
Akt. Aktaran n Frekans ss Standart Sapma X Aritmetik Ortalama p Anlamlılık Düzeyi sd Serbestlik Derecesi % Yüzde
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Öğretmenlerin Cinsiyete Göre Dağılımları... 52
Tablo 2: Öğretmenlerin Yaşa Göre Dağılımları ... 52
Tablo 3: Öğretmenlerin Mezun Oldukları Üniversitelere Göre Dağılımları ... 53
Tablo 4: Öğretmenlerin Mezun Oldukları Fakültelerin Türüne Göre Dağılımları... 55
Tablo 5: Öğretmenlerin Eğitim Durumlarına Göre Dağılımları ... 55
Tablo 6: Öğretmenlerin Çalışma Yılına Göre Dağılımları ... 56
Tablo 7: Öğretmenlerin Çalıştıkları Kuruma Göre Dağılımları ... 56
Tablo 8: Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeğine İlişkin Değerlerin Dağılımı ... 60
Tablo 9: “ Bir Eğitim Öğretim Yılı İçerisinde Yaklaşık Kaç Defa Alan Gezisi Planlarsınız?” Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 63
Tablo 10: “Gezisi Öncesi Bir Gezi Planı Hazırlarmısınız?”Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 64
Tablo 11: ‘‘Alan Gezileri Sizce Çocukların Hangi Gelişim Alanını Daha Çok Destekler? Önem Sırasına Göre Numaralandırınız.’’Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 65
Tablo 12: “Alan Gezisi Öncesi Gezi Düzenlenecek Yeri Belirlerken Neleri Dikkate Alırsınız? (Birden çok seçenek işaretleyebilirsiniz.) ” Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 66
Tablo 13: “Alan Gezisi Düzenlenecek Mekan Olarak Önceliğiniz Hangisidir?” Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 67
Tablo 14: “Planlamayı Düşündüğünüz Alan Gezilerinin Zamanını Tespit Etmede Sizin Önceliğiniz Hangisidir?” Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 68
Tablo 15: “Alan Gezisi Esnasında Oluşabilecek Tehlikeli Ve Riskli Durumlara Karşı Ne Tür Tedbirler Alırsınız?(Birden çok seçenek işaretleyebilirsiniz.)”Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 69
Tablo 16: “Alan Gezisi Sonrası Çocukların Alan Gezisi Hakkındaki Genel Deneyimlerini, Gözlemlerini ve Düşüncelerini Paylaşmaları için Etkinlik Planlar Mısınız?”Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 70
Tablo 17: “Alan Gezisi Sonrası Hangi Tür Etkinlikler Yaparsınız?(Birden çok seçenek işaretleyebilirsiniz.)”Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı 71 Tablo 18: “Alan Gezisi Düzenlemekten Çekinirim Çünkü; (Birden çok seçenek işaretleyebilirsiniz.)” Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı 72 Tablo 19: “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Alan Gezisi Düzenleyebilme Yetersizlikleri Sizce Ne ile Alakalıdır?”Sorusuna Okul Öncesi Öğretmenlerinin Verdiği Cevapların Dağılımı ... 73
Tablo 20: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının Cinsiyet Değişkenine Göre T-Testi Sonucu ... 74
Tablo 21: Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği Puanlarının Çalışılan Kurum Türüne Göre Betimsel İstatistikleri ... 76
Tablo 22: Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği Puanlarının Çalışılan Kurum Türüne Göre ANOVA Sonuçları ... 77
Tablo 23: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının ... 80 Tablo 24: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının Çalışma Yılına Göre ANOVA Sonuçları ... 81 Tablo 25: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının Yaşa Göre Betimsel İstatistikleri ... 84 Tablo 26: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”Puanlarının Yaşa Göre ANOVA Sonuçları ... 85 Tablo 27: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının Mezun Olunan Fakülte Türüne Göre Betimsel İstatistikleri ... 87 Tablo 28: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının Mezun Olunan Fakülte Türüne Göre ANOVA Sonuçları ... 88
Tablo 29: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının ... 90 Tablo 30: “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” Puanlarının Öğretmenlerin Eğitim Durumlarına Göre ANOVA Sonuçları ... 92
BİRİNCİ BÖLÜM
GİRİŞ
Bu bölümde; araştırmaya ilişkin problem durumu, problem cümlesi, alt problemler, araştırmanın amacı, sınırlamalar, tanımlamalar ve araştırmanın önemi yer almaktadır.
1.1.Problem
Yaşamın sihirli yılları olarak bilinen okul öncesi eğitim dönemi, çocukların gelişimsel temellerinin oluştuğu kritik eğitim dönemlerini kapsamaktadır. Çocukların okul öncesi eğitim dönemi içerisinde çeşitli aşamalarda edindikleri kazanımlar onlara ilerleyen yaşamlarında yol gösterici olacaktır. Bu nedenle okul öncesi eğitimde öğretmenler tarafından planlanan etkinliklerin seçimi ve doğru planması büyük önem arz etmektedir. Okul öncesi eğitimde uygulanan planlar içerik olarak çocuğun doğal yapısını bozmayan, çocukta doğuştan var olan merak duygusuyla edineceği etkinlikleri içermelidir. Özellikle okul öncesi programının hedef noktası; çocuklara zor akademik kavramları öğretmek yerine onların merakla, sevinçle, heyecan içinde keşfederek, temel kavramların oluşmasına yardım etmektir (Cho, Juhu ve Dong, 2003).
Okul öncesi eğitim öğretmenleri, eğitim etkinliklerinin planlamasında çocukların doğaya ilgilerinden ve meraklarından yola çıkarak eğitim etkinliklerini planlamalıdır. Görerek, dokunarak, hareket halinde daha kalıcı öğrenen küçük çocukların dikkatlerini daha uzun süreler verebilecekleri farklı uyaranların kullanıldığı yöntemler daha sıklıkla tercih edilmelidir. Oysa ki modernleşen dünyada çocuklar, gün geçtikçe açık alanlardan daha uzaklaşarak kültüre, doğaya, çevreye, ekolojiye dair düşünceleri doğrudan ortamlarından öğrenmek yerine, medyadan öğrenmeye başlamıştır. Okullarda ise çocuklar, sanayi ürünü materyallerle ve steril sınıf ortamlarına sıkışıp kalmış durumdadır. Okul ortamının dışındaki açık alanlar çocukların daha yaratıcı keşifler yapmalarına katkı sağlamaktadır. Çocuklar açık
alanlarda yaşayan hayvanlar gibi duyusal çeşitliliği keşfederken; su, bitki, toprak, taş gibi farklı materyallerin farklı biçimsel özelliklerini ilk elden öğrenirler (Handler ve Epstein, 2014).
Eğitim etkinliklerinin günlük yaşantılarla ilişkilendirilmesi soyut konuların anlamlandırılması açısından oldukça önemlidir (Şimşek, 2011). Çocuklar, içinde bulundukları çevreye, günlük yaşantılarında karşılaştıkları kavramlara karşı bir merak duyarlar ve bu meraklarını gidermek için zihinsel şema oluşturarak teoriler geliştirirler. Bu teorileri denemek için de çeşitli yetenek ve beceriler geliştirirler, tüm bu süreçler sonuç olarak çocukların bilimsel bilgi süreçlerinin temeli oluşurur (Davies ve Howe, 2003). Bu anlamda, görme, koklama, duyma, tatma, dokunma ve dinleme ile ilgili zengin duyusal deneyimleri onların daha fazla merak etmelerine ve gözlem yapmalarına yardımcı olabilir (Aktaş Arnas, 2003).
Okul öncesi öğretmeninin eğitim etkinliklerini çeşitlendirerek planlama becerileri, eğitim sürecindeki yöntemlerin kullanım durumunu etkiler. Çocukların aktif olarak katıldığı, uyguladığı etkinliklerin geliştirilmesinin yanı sıra bu etkinlikler esnasında da farklı etkinlik içeriklerinin planlanması kullanılması eğitsel faaliyetlerin kalıcı olmasını sağlar (Şimşek, 2011). Eğitim etkinliklerinin çocuk merkezli olması, eğitimin daha etkili olması açısından önemlidir. Soyut, anlaşılması zor olan kavramların kazandırılmasında öğretmen merkezli yöntemlerin kullanımı yerine, çocuk merkezli yöntem ve tekniklerin seçimi, çocukların öğrenmesini destekler (Demirel, 1998). Okul öncesi eğitimde öğretmenlerin çocuk merkezli eğitim etkinliği olarak tercih edebilecekleri yöntemlerden biri de alan gezileridir.
Alan gezileri, çocukların fiziksel sınıfın duvarlarının dışında öğretmen rehberliğinde yaptıkları ziyaretler olarak tanımlanır. Alan gezileri, geleneksel eğitim anlayışından farklı olarak çocuklara gezi süresince aktiviteler yoluyla, ilk elden kişisel deneyimler kazandırılması açısından önem arz eden bir eğitim etkinliğidir (Flexer ve Borun, 1984). Süreçler arası ilişki kazanımını sağlayan alan gezileri çocukların insanları, bitkileri, hayvanları, nesneleri, olgu ve olayları gözlemleme fırsatı sağlayan ziyaretlerdir (Chard, 1998).
Alan gezileri çocuklara enerji verip canlandırır. Özellikle doğal alanlara yapılan alan gezileri çocukları günlük yaşam streslerinin etkilerinden koruduğu gibi davranış bozukluğu, depresyon ve kaygı sıklığını azaltır. Doğal alanlarda daha çok zaman geçiren çocuklar daha az hastalanırlar ve kendilik değerleri daha yüksektir (Wells ve Evans, 2003). Alan gezileri yoluyla çocukların kazandıkları deneyimin kalitesi de farklı olur: çocuklar daha zengin bilgiye sahip, hayalperest ve yaratıcıdır. Alan gezileri çocuklar arasında sosyal etkileşimi tetikler böylece oyun, dil, iş birliği becerileri gelişir (Bixler, Floyd ve Hammut, 2002). Natural ortamlara planlanan alan gezilerine katılan çocukların koordinasyon, denge ve çevikliği içeren zindelikeri ileri seviyededir. Muntazam aralıklarla alan gezilerine dahil olan çocuklar daha iyi konsantrasyon sergiler (Fjortoft ve Sageie, 2000). Alan gezileri bilimi, tarihi ve kültürü kavrama gücünü geliştirir ve çocukların öğrenirken şevkle çalışmalarını sağlar (Thomas, 2007). Özelikle kendisiyle ilgilenen bir yetişkinle alan gezileri yoluyla tabiat, kültür, tarih, bilim deneyimleri paylaşma fırsatı bulan çocuklar, dünyaya karşı bir merak ve saygı geliştirirken hayal gücü, gözlem yapma ve ilişkilendirme yeteneği gelişecektir (Gordon, 2014). Araştırmalara göre doğal ortamlara düzenlenen alan gezileri çocuklarda zorbalık davranışını azaltır (Malone ve Tranter, 2003). Çocuklar için bunca olumlu katkısına rağmen, riskin en az olduğu, zaman ve maliyet açısından daha kolay olan diğer eğitim yöntemleri öğretmenler tarafından daha çok tercih edilmektedir (Öz, 2015).
Ülkemiz eğitim programı içinde genellikle postahane, fırın gibi yakın çevre gezileri ile müzeler, hayvanat bahçesi ziyaretleri ve piknikler uygulanan alan gezileri çeşitleri arasında yer almaktadır. Ancak bu tür ziyaret ve geziler şimdiye kadar bir öğrenme fırsatı olarak algılanmamış, daha çok çocukların, arkadaşları ile birlikte zaman geçirecekleri, paylaşımda bulunacakları, yeni yerler görecekleri, eğlenme amaçlı fırsatlar olarak görülmüştür. Oysa ki, yeni eğitim yaklaşımlarıyla birlikte, bu tür alanların öğrenmeler için zengin fırsatlar sunan mekanlar oldukları dolayısıyla, okullarda uygulanan programla ilişkilendirilerek değerlendirilmesi gerektiği düşüncesi ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, çocukların tamamen serbest kaldığı, öğrenilen kavram ve konularla ilişkili bir amacın bulunmadığı, öğrenme hedeflerinin olmadığı geziler yerine, belli kazanım ve göstergeler doğrultusunda, belirlenmiş
öğrenme hedeflerine göre düzenlenen ve hedeflerin gerçekleşme durumunun değerlendirildiği geziler yapılması beklenir ve istenir hale gelmiştir. Bu anlamda, alan gezileri, plansız programsız, kendiliğinden gerçekleşen öğrenmelerin yer aldığı alanlar olarak değil, belli amaçlar doğrultusunda, düzenlenen gezi ve etkinlikler olarak değerlendirilmiştir (Şimşek, 2011).
Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerine yönelik tutum, davranış ve görüşleri belirlenerek; okul öncesi öğretmenlerinin alan gezileri planlayıp, uygulamalarına katkıda bulunacaktır.
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmada okul öncesi eğitimde alan gezilerinin planlanması ve uygulanmasına yönelik mevcut durumu saptamak ve okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerine yönelik tutum davranış ve görüşlerinin cinsiyet, yaş, çalışma yılı, mezun oldukları fakülte, eğitim durumu, kurum türü değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşabilmek için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır.
1. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezileri etkinliklerine, planlarında bir eğitim yılı içinde yer verme sıklığı nedir?
2. Okul öncesi öğretmenleri alan gezisi öncesi gezinin bütün aşamalarını kapsayan bir gezi planı hazırlamaktamıdır?
3. Okul öncesi öğretmenlerine göre alan gezileri, çocukların gelişim alanlarından hangisini daha çok desteklemektedir?
4. Okul öncesi öğretmenleri alan gezilerine gidilecek yeri belirlerken dikkate aldıkları durumlar nelerdir?
5. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezisi düzenlenecek mekan olarak önceliği nedir?
6. Okul öncesi öğretmenlerinin planlamayı düşündükleri alan gezilerinin zamansal planlamasında öncelikleri nelerdir?
7. Okul öncesi öğretmenleri alan gezileri esnasında oluşabilecek tehlikeli ve riskli durumlara karşı ne tür tedbirler almaktadır?
8. Okul öncesi öğretmenleri alan gezisi sonrası çocukların alan gezisi hakkındaki deneyimlerini, gözlemlerini ve düşüncelerini paylaşmaları için bir etkinlik planlamakta mıdır?
a. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezisi sonrası çocukların alan gezisi hakkındaki deneyimlerini, gözlemlerini ve duygularını paylaşmaları için uyguladıkları etkinlikler nelerdir?
9. Okul öncesi öğretmenlerine göre alan gezileri etkinliklerini gerçekleştirmelerinin önündeki engeller nelerdir?
10. Okul öncesi öğretmenlerine göre öğretmenlerin alan gezisi düzenleyebilme yetersizlikleri ne ile alakalıdır ?
11. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerinin uygulanmasına yönelik tutum, davranış ve görüşleri öğretmenlerin cinsiyetlerine göre farklılaşmakta mıdır?
12. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerinin uygulanmasına yönelik tutum, davranış ve görüşleri öğretmenlerin çalıştıkları kurum türüne göre farklılaşmakta mıdır?
13. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerinin uygulanmasına yönelik tutum, davranış ve görüşleri öğretmenlerin çalışma yıllarına göre farklılaşmakta mıdır?
14. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerinin uygulanmasına yönelik tutum, davranış ve görüşleri öğretmenlerin yaşlarına göre farklılaşmakta mıdır?
15. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerinin uygulanmasına yönelik tutum, davranış ve görüşleri öğretmenlerin mezun oldukları fakülte türüne göre farklılaşmakta mıdır?
16. Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerinin uygulanmasına yönelik tutum, davranış ve görüşleri öğretmenlerin eğitim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?
1.3. Önem
Ülkemizde hızlı kentleşmeye bağlı olarak çalışan anne sayısının artması, çocuk eğitiminin öneminin ebeveynlerce anlaşılması okul öncesi eğitim kurumlarına talebin artmasına sebep olmuştur. Okul öncesi eğitime talebin artışı bununla beraber çağın çocuklarının ihtiyaçlarının farklılaşmasıyla birlikte eğitim etkinlikleri de yeniden gözden geçirilmeye başlanmıştır. Merak ve yaşantı yoluyla öğrenme döneminin aktif olduğu okul öncesi dönem çocuklarının eğitiminde sadece sınıf içi etkinliklerin çocukların gelişimsel ihtiyaçlarına yeterli olmayacağı düşüncesiyle sınıf dışı eğitim ortamları da eğitimi destekleyici ve bizzat eğitim ortamı olarak planlamaya dahil edilmeye başlanmıştır. Okul öncesi eğitime talebin artması ve yaşanılan zamana uyum sağlanması açısından Milli Eğitim Bakanlığı 2013 yılında okul öncesi eğitim programında değişikliğe gitmiştir. Çocukların tüm gelişim alanlarına odaklı olan okul öncesi eğitim programı, eğitim etkinlikleri yönüyle tüm bu gelişimleri koordineli destekleyici nitelik taşır. 2013 yılında yayınlanan okul öncesi eğitim program kitabında eğitim etkinlikleri on başlık altında toplamıştır ve bu etkinliklerden biri de alan gezileridir.
Alan gezileri yaşamın ilk yıllarına denk gelen okul öncesi dönemde çocukların topluca aynı zamanda bizzat yaşayarak deneyim sağlayacakları en önemli eğitim etkinliklerinden biridir. Alan gezileri çocukların etkinlik sürecinde inceleme ve gözlem yoluyla kişisel deneyimler edinmelerine ve yaşadıkları çevreyle etkileşim kurarak içinde bulundukları toplumu yakından tanımalarına olanak sağlar. Alan gezileri çocukları geleneksel sınıf ortamından uzaklaştırarak öğrenme anlayışını yeni bir model içerisine alır. Alan gezilerinde gözlemlenen doğal çevre imkanları çocukların kavramları somutlaştırması açısından önemlidir, alan gezileri çocuklarda kavramların kazanılmasını aktif olarak destekler. Alan gezileri çocuğun etrafındaki dünya kavramını geliştirirken ebeveynlerinde okul etkinliklerine dahil olmasını sağlayan sosyal kazanımları olan önemli bir yöntemdir. Çocukların gezi esnasında birbiriyle olan etkileşimi sosyalleşmeleri için eşsiz bir ortam sağlar. Çocukların dünya görüşünü geliştirebilmek için alan gezilerini çeşitlendirebilmek ve bulunulan
çevreyi iyi tanımak gerekir. Alan gezilerinin içeriği, gezi yapılan alanların çeşitliliği, çocukların farklı konularda kalıcı deneyimler edinmesini sağlar. Dolayısıyla okul öncesi öğretmenine düşen görev iyi bir gözlemci olması ve mevcut imkanları kullanarak bu çeşitliliği çocuklara sunabilmesidir.
Alan gezilerinin kazandırdıkları çocukların gelişimlerini desteklediği gibi öğretmenlerinde mesleki ve kişisel gelişimlerini destekler geliştirir, öğretmenlerin uyguladıkları alan gezisi sayısı arttıkça edinilen tecrübeye bağlı olarak geziden beklenen kazanımlar maksimum seviyede olacaktır. Alan gezilerinin planlamadaki sıklığının artırılması erken çocukluk eğitiminin gerçek amacına ulaşmasını sağlayacaktır. Bu sebepten alan gezilerinin araştırılmasının ve okul öncesi eğitimdeki kullanımının yaygınlaştırılması için araştırma yapılmasının eğitim sistemi açısından önemli olduğu düşünülmektedir.
Bu çalışmayı önemli kılan unsur etkili ve etkin bir okul öncesi eğitimde bu kadar önemli olan alan gezilerine literatürde vurgu yapılmamış olmasıdır. Okul öncesi eğitimde, alan gezilerinin yeri ve öneminin kuramsal olarak yeterince ortaya koyulmamasının yanı sıra literatürde alan gezilerinin uygulama durumları ile ilgili yeterli çalışmanın da olmadığı görülmüştür. Bu çalışma hem kuramsal hem de uygulamadaki eksikliğin giderilmesi yönünde ilgili literatüre önemli bir katkı sağlayacaktır. Alan gezilerinin kuramsal olarak ele alınması, uygulama durumlarının araştırılması ve uygulamadaki eksikliklerin tespit edilmesi; okul öncesi eğitim etkinliklerinin amacına ulaşmasında, okul öncesi öğretmenlerini bilgilendirme ve yol göstermede, uygulamadaki problemlerin çözümünde de katkılar sağlayacaktır.
1.4. Sınırlılıklar
Araştırmanın sınırlılıkları şu şekildedir:
2016 - 2017 Eğitim Öğretim yılında, yalnızca 81 ilin temsilcisi okul öncesi öğretmenleri ile Nevşehir, ve Trabzon illerinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda çalışan araştırmaya katılmakta gönüllü okul öncesi öğretmenleriyle sınırlıdır.
Araştırma, çalışmada kullanılan “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı”nın ölçtüğü düşünülen nitelikler ve elde edilen bulgularla ile sınırlıdır.
1.5. Tanımlar
Okul Öncesi Eğitim: Okul öncesi eğitim, çocuğun doğumundan başlayıp
ilköğretime başlayana kadar ki dönem içinde çocukların tüm gelişim alanlarını destekleyen, gelişim özelliklerine ve bireysel farklılıklara uygun olan planlı bir eğitim sürecidir (Turaşlı, 2014).
Okul Öncesi Öğretmeni: Okul öncesi kurumlarında görev yapan, okul öncesi
eğitim sınıfının (anasınıfının) öğretim ve eğitim sorumlusu olan, kadrolu veya kadro dışında farklı pozisyonlarda çalışan, üniversitelerin eğitim fakültelerinin okul öncesi öğretmenliği bölümünden mezun olmuş öğretmenlerdir (Aral vd., 2000).
Gezi: Foulquie (1994)’ye göre gezi; hem çocukların bilgisini genişletip
tamamlamak hem de çocukların; birbirleriyle ve öğretmenleri ile ilişkilerini genişletip iyileştirmek amacıyla, bir sınıfın öğretmenlerin liderliği altında yaptığı yolculuk demektir.
Gözlem: Gözlem, daha önceden planlanma yapılmış belirli kazanım
durumlarını eğitimsel amaçları gerçekleştirmek üzere herhangi bir olgu, nesne, bölge veya varlığı incelemek demektir (Aykaç, 2006).
Gezi - Gözlem ve İnceleme Yöntemi: Okul ya da sınıf dışına yapılan gezilerin
planlı ve amaçlı olması esas alınarak; inceleme ve gözlem yapmaya fırsat sağlayacak bir alanda, eğitim içerikli bir nesne veya varlığı bulunduğu yerde ve doğal şartları içinde inceleme yöntemidir (Serin, 2003).
Alan Gezisi: Yalnızca fen öğretimiyle sınırlandırılmaması gereken alan
gezileri çocukların problem çözme, bulundukları çevreyi tanıma, araştırma, olayı yerinde gözlemleyerek doğrudan ve anlamlı öğrenme gereksinimlerini karşılama
amacını taşır. Ayrıca alan gezileri çocukların eğitim programına alınan kazanımlara ulaşmalarına ve kavramları öğrenmelerine ortam hazırlar (Meb, 2013).
İKİNCİ BÖLÜM
ARAŞTIRMANIN KURAMSAL VE KAVRAMSAL TEMELİ
2.1. Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezileri
Modernleşen dünyada hemen her yer binalarla çevrelenmiş, çocukların duyu organlarını kullanarak öğrenmeleri ayrıcalıklı bir hale gelmiştir. Çocukların gelişimsel ihtiyaçlarının karşılanması, araştırma yapma, bilimsel metotları kullanma ve eleştirel düşünme gibi birçok davranışı kazanmaları yönünden sınıf etkinliklerinin yanı sıra sınıf dışı alanlara düzenlenen gezilerin değeri günümüzde çok daha iyi anlaşılmaktadır (Bozdoğan, 2012).
Okul öncesi eğitim çağındaki çocuklar için en iyi eğitim ortamı biçimsel olmayan ve en doğal öğrenme şekilleri ise kendi kendilerine araştırma ve keşfetmedir (Chawla, 2007). Eğitim yaşamın içinde her yerde ve her zaman gerçekleşen bir olaydır (Erdoğan, 1995). Öğrenme ise önceki bilgilerin ve deneyimlerin zaman içerisinde yeni deneyimlere uygulandığı zihnin yeninden yapılanması sürecidir (Falk ve Dierking, 1997). Gardner'a göre (1991) çocuklar gerçek bir dünyada yaşamak ve karşılaşacakları problemleri çözmek için eğitilmelidirler. Okullarda uygulanan müfredat çocukların ihtiyaçlarıyla ilgileri göz önünde bulundurularak test edilmiş deneyimlerden oluşturulmalıdır (Akt. Wurdinger, 2005). Bu perspektiften bakıldığında eğitim, sadece okulların sınırlarıyla bir süreç olmayıp okul dışı alanlar da devam eden bir etkinlik olarak görülebilir (Erdoğan, 1995). Alan gezisi, sınıf duvarlarını genişleterek çocuklara sınıf deneyimleri dışında hayatı doğrudan öğrenmeleri için zengin bir ortam sunmaktadır (Riley, 1989; Strarnes, Hood, Selby, Moore ve Pattison, 1995).
Sınıfta planlanan eğitim etkinlikleri, günlük yaşam deneyimlerinden uzak, kavramların çoğunlukla sembolik nesnelerle kazandırıldığı, gerçek obje veya olaylarla ilişkisinin az olduğu formal öğrenme olarak nitelendirilen etkinlikleri içermektedir. Bu tür etkinlikler çocukların sosyalleşmesine yeterince fırsat sağlamaması yönünden eleştirilmektedir. Sınıf dışı eğitim alanları ise çocukların
merak içgüdüsüyle, eğitsel motivasyonu ve tutumu geliştirdiği, öğrenme isteğini arttırdığı belirtilmektedir (Ramey ve Gassert, 1997).
Formal eğitim etkinlikleri, çoğunlukla belli zamanda belli hedefleri çocuğa kazandırmak için belli bir plan program dahilinde örgütlü ve kontrollü yürütülen çalışmaları içerir. Çocuğa kazandırılmak istenen amaçlar ve eğitim sonunda beklenenler bellidir. İnformal eğitim etkinlikleri ise hayatın akışı içinde süregelen eğitim ve öğretim biçimidir. Sınıf dışı kazanılan tecrübeler bütünü olarak nitelendirilen informal eğitim çevreleri fen teknoloji merkezleri, botanik bahçeleri, doğal tarih müzeleri, hayvanat bahçeleri, çevre eğitim merkezleri, aqua parkları, müzeleri, kütüphaneleri ve pek çok toplumsal alanı kapsamaktadır (NSTA Board of Directors, 1999, Hannu, 1993; Howe ve Disinger, 1988). Son yıllarda, müzeler, hayvanat ve botanik bahçeleri, akvaryumlar gibi ortamların bir eğitim ortamı olarak değerlendirilmeye başlanmasıyla birlikte, bu ortamlar ile öğretim programlarındaki konuların ilişkilendirilmesi ve desteklenmesi daha çok gündem olmaya başlamıştır.
Araştırmalara göre okul ortamı dışında sunulan alan gezileri etkinliklerinin zengin öğretim kaynakları olmasının yanı sıra öğrenmeyi daha verimli ve kalıcı hale getirmektedir. (Ramey ve Gassert, 1997) Bunun yanısıra okul dışı alanlarda yapılan alan gezilerinin okuldaki eğitimi etkinliklerini pekiştirdiği de ortaya koyulmuştur (Gerber, Cavallo ve Marek, 2001; Hannu, 1993). Çocukların bütün duyularına hitap eden bir ortamda öğrenmeleri ve hatırlamaları daha fazla olmaktadır. Alan gezileri ve gözlem uygulamalarında, olay ve varlıkların özelliklerinin gerçek ortamlarında incelenmesi ve doğrudan bilgi edinilmesi mümkün olur. Böylece çocukların gözlem ve deney yetenekleri gelişir, farklı ortamlarda gerçekleşen olaylara ve durumlara karşı daha duyarlı olurlar (Metin ve Şahin, 2014).
Alan gezileri her çocukta var olan araştırmaya eğilimin ve merakın değerlendirilmesi olarak ortaya çıkmıştır. Alan gezisinin amacı bir olayı, varlığıya da bir bölgeyi bir amaç ve plan çerçevesinde görmek ve yaşamaktır. Çocukların güzel vakit geçirerek öğrenmeleri, öğrenmedeki hedeflere ulaşmaktaki en başarılı yöntemdir. Çok okuyan mı bilir, yoksa çok gezen mi? Mutlaka ikisi de önemlidir, bunlardan her ikisinin de öğrenme sürecinde birbirini tamamladığı ve zenginleştirdiği
dikkate alınarak gezi programları yapılmalıdır. Bu tür bir yaklaşım doğal olarak ezberden çok, yaşayarak öğrenmeyi hedefleyen eğitim programlarımızla da uyum sağlamış oluyor (Megep, 2006).
Alan gezileri, doğadaki olayları inceleme imkanı sağlaması sebebiyle öğretmenler tarafından tercih edilen etkinliklerdir (Kıldan ve Pektaş, 2009). Balım ve Mutlu (2005), alan gezileri belli bir amaç için daha önceden yapılan bir plan dahilinde bir olay veya olgunun doğal ortamında incelenmesiyle gerçekleştirilen etkinlikler olarak tanımlamaktadır. Kültürel, yöresel, mesleki ve doğal mekanlar çocukların ilgisini çekerken aynı zamanda çocuklar için en iyi öğrenme ortamı sunar (Meb, 2013).
Sınıfta yapılan etkinliklerin hayatla bağlantısının kurulması ve çocukların olayları karşılaştırmalı olarak kavraması açısından alan gezileri önemli bir öğretim metodudur (Ocak, 2007). Atatürk’ün liderlik gücü ve başarılarını anlayabilmek için Anıtkabir’i, Atatürk köşkünü, Bandırma vapuru müzesini ziyaret etmek, Osmanlı devletinin ihtişamını ve yaşanan olayları anlamlandırabilmek için, tarihi ve kültürel öğeleri yerinde görmek çocuklar için daha anlamlı olacaktır. Müzelerde varolan o inanılmaz eserleri incelemeden geçmiş yaşantıları anlamlandırabilmek çocuklar açısından güç olacaktır. Tüm bu kültürel öğelerin, sınıf ortamından farklı alanlarda yaşanması çocukların duygusal gelişimlerine de olumlu katkılar sağlayacağı açıktır. İçinde yaşadıkları evreni tanımaları kolaylaşacak, kulaktan dolma edindikleri bilgileri daha iyi kavrayabilmeleri sağlanmış olacaktır (Megep, 2006).
2.2. Alan Gezilerinde Çocukların Kazanım Durumlarını Etkileyen Faktörler
Öğretmenlerin tercih ettikleri alanlar çeşitli etkinlik türlerine olanak tanıyan, çocuk için tehlike taşımayan rahatça hareket edebileceği estetik olarak çocukların ilgilerini çekecek hoş ortamlar olmasına dikkat edilmelidir. Küçük çocuklar özgürce deneyimlerde bulunduğu alanlarda becerilerini rahatça sergiler ve kendini geliştirir. Alan gezilerinin çocuklara kazandırdıkları çocuktan çocuğa farklılık gösterebilmektedir. Alan gezilerinde çocukların kazanım durumlarını etkileyen
faktörler, on iki başlık altında toplanabilir (Falk ve Dierking, 2000; Falk ve Storksdieck, 2005; Kisiel, 2003). Bunlar;
Kişisel Bağlam
1. Motivasyon ve alan gezisinden beklenenler: Çocukların sınıf dışı alanlardaki gezilerde kazanımları çocuktan çocuğa farklılık gösterir. Çocuk grupları gezi alanında bireysel ilgi ve isteklerini çeken durumlara odaklanırlar, çocukların neyi görmeyi bekledikleri onların deneyimlerini etkileyecektir.
2. Önbilgiler: Çocukların edinmiş oldukları önbilgileri, alan gezisi sürecinde önemli bir yere sahiptir. Çocuklar bu bilgileri doğrultusunda, gezi alanında yer alan sergilerle ilgilenecek, etkinliklerde yer alacaktır.
3. Önceki deneyimler: Çocukların yaşamış oldukları deneyimler, alan gezisi boyunca yönlendirici olacaktır.
4. Önceki ilgiler: Çocuklar, ilgileri doğrultusunda alan gezisi boyunca katılım sağlayacaklardır.
5. Seçim ve kontrol: Çocuklara alan gezisi esnasında ilgi duydukları konularda kişisel seçim ve kontrol ortamı sağlandığında öğrenmeleri artacaktır. Merak ve ilgi duydukları nesne olgu ve olaylara özgürce odaklanma imkanı sunulması çocukta yaratıcılığın gelişmesini destekleyecektir.
Sosyo-Kültürel Bağlam
1. Grup içi sosyal etkileşim: Alan gezileri, sosyal etkileşimin önemli ve gerekli olduğu ortamlardır. Gezi grubundaki çocuklar karşılıklı etkileşimle birbirlerinin öğrenme sürecine destek verirler.
2. Gezi grupları arası etkileşim: Gezi grupları arasında planlanan ortak aktiviteler de öğrenmeyi destekleyici etkiye sahiptir. Ziyaret edilen alanın sorumluları, rehberler ve diğer ziyaretçiler yeni deneyimler için fırsatlar sunabilir.
Fiziksel Bağlam
1. Rehberlik: Alan gezisi esnasında gezilen alan hakkında rehberlik yapılması hem geziyi daha anlamlı kılacak hem de yapılan gözlemlerin daha anlamlı olmasını sağlayacaktır.
2. Oryantasyon: Çocuklara gezi alanıyla ilgili ön bilgilerin verilmesi (broşür video vb. kullanılarak) gezilen alana aşina olunmasını sağlayacaktır ve alan gezisinin daha planlı gitmesini sağlayacak ve öğrenmeyi arttıracaktır.
3. Alanın mimari yapısı: Gezilen alanın görsel olarak sahip olduğu nitelikler çocukların gezi alanına ilgisini artırır ve çocukları etkiler.
4. Tasarım, sergilerin keşfi ve program: Gezi alanında sunumların nasıl yapıldığı da önemli bir etkendir. Sunumların çocukların anlayacağı yalınlıkta çok detaylandırılmadan aktarılması gerekir.
5. Gezilen alanın dışındaki deneyimler ve destekleyici olaylar: Alan gezisi sonrasında yapılan etkinlikler, ziyareti daha anlamlı hale getirebilir. Sınıf dışı alanlarda yapılacak etkinliklerin, bu faktörleri de göz önüne alınarak düzenlenmesi, hem istenen verimin alınmasını sağlayacak hem de ziyaretin ve etkinliklerin kalitesini arttıracaktır.
2.3. Alan Gezilerinin Planlanma Aşaması
Alan gezileri, amaçsızca etrafta dolaşmak olarak algılanmamalıdır. Planlama, sınıf dışı alanlara yapılacak gezilerde en önemli husus olarak görülebilir. Alan gezileri planı, alan gezileri yoluyla bilgi ve beceri kazandırmaya, aynı zamanda bir çeşit uygulama ve eğitim etkinliklerine hazırlık özelliği taşıyan gezi programının planlanmasıdır (Bozdoğan, 2012). Gezi düzenlenirken bazı çocuklar sınıfta kalmayı tercih edebilmektedirler. Böyle durumlarda sınıfın bu çocuklara göre düzenlenmesi gerekmektedir. Bütün bir grubun tüm gezilere katılması gerekmez. Bu yüzden küçük gruplarla da geziler düzenlenebilmektedir (Seefeldt ve Barbour, 1990).
Alan gezisi planlamak ve uygulamak için en zor dönem, yaş grubunun biraz daha küçük olduğu temel eğitim dönemidir. Okul Öncesi öğretmenlerinin ve temel eğitimin ilk kademesinde yer alan öğretmenlerin alan gezilerini uygularken zorluk yaşayacakları beklenen bir gerçektir. Bu nedenle alan gezisi planlayan okul öncesi öğretmenlerinin ve temel eğitimin ilk kademesindeki öğretmenlerin bir kat daha dikkatli ve özenli olmaları gerekmektedir (Demir, 2007).
Yapılan araştırmalara göre sınıf dışı mekânlara düzenlenen planlı alan gezilerinin çocukların bilgi, tutum ve davranışlarını olumlu yönde desteklediği görülmüştür (Ballantyne ve Packer, 2009).
Alan gezilerin planlaması yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:
Gezilecek alan önceden görülmeli, gezinin günü ve zaman aralığı belirlenmelidir ve gerekirse çevrede güvenlik tedbirleri alınmalıdır.
Alan gezisi için ilgili yönetimlerden ve çocukların ebeveynlerinden imzalı izin onayı alınmalıdır.
Alan gezisi öncesi grupüyeleriyle bilgilendirme sohbeti yapılmalı; çocuklara gidilecek alanın önemi, alan gezisinin amacı, alan gezisi etkinliklerinin biçimi ve sıralanışı, gibi hususlarla ilgili ön bilgi verilmelidir. Bu sohbet ayrıntılı bir etkinlik planı ile tamamlanmalıdır.
Alan gezisine iştirak edecek refakatçilerle ve yardımcı personelle birlikte alan gezisi için gerekli malzemeler, gezinin zamansal planlaması, hareket saati, dönüş saati, günü, ziyaretin detayları, disiplin kuralları, güvenlik tedbirleri, dönüş saati vb. konular hakkında ön bilgilendirme toplantısı yapılmalıdır. Bilgilendirme sonucunda ortaya çıkan fikirler doğrultusunda alan gezisi planı oluşturulmalıdır.
Alan gezisi sırasında kullanılacak ulaşım araçlarının planlaması yapılmalıdır.
Alan gezisi sırasında çocukların ihtiyaç duyabilecekleri yedek çamaşırlar ve yanlarında bulundurmaları gerekecek elzem malzemeler velilere bildirilmelidir.
Alan gezilerine katılacak çocukların fobi, alerji, hastalık, vb. bilgiler kaydedilip, oluşabilecek olumsuz durumlara karşı gerekli tedbirler alınmalıdır.
Zaman planlaması alan gezisi planının en önemli öğelerinden biridir. Yapılacak olan işlerin her aşaması belli bir zaman çizelgesi halinde yapılmalı gereken durumlarda esneklik yapılacak şekilde gezi akışı belirlenmelidir.
Alan gezisi esnasında uygulanacak aktiviteler (sanat etkinlikleri, eğlendirme aktiviteleri, oyunlar ) belirlenerek gerekli hazırlıklar yapılmalıdır.
Alan gezileri planlı ve programlı ancak okul duvarları arasında olmayan, eğlencenin ve kişisel ilgilerin de yer aldığı bir öğrenme ortamlarıdır. Kazanılması beklenen amaçlara ulaşabilmek için öğretmenlerin bu tür etkinliklerde dikkat etmesi gereken noktalar vardır. Bunları alan gezi öncesi hazırlık aşaması, alan gezi esnasında yapılacak olan çalışmalar ve alan gezi sonrası yapılacak olan çalışmalar şeklinde ayrılmaktadır (Baker, 2002; Ata, 2002; Jarvis ve Pell, 2002).
2.4. Alan Gezileri Öncesi Hazırlık Aşaması
2.4.1. Eğitimsel Hazırlık
Alan gezisi eğitimsel planlamada çeşitli durumlara dikkat edilmelidir; çocuklarla birlikte bir alan gezisi yapılması için eğitim açısından gerekli olmalı, gezi uygulaması çocukların gelişimlerine uygun aynı zamanda gelişim alanlarını destekler nitelikte eğitimsel hedefler ve kazanım durumlarıyla ilintili özellikte olmalıdır. Gezi alanının okula yakın olması, kalabalık ve gürültülü bir ortam olmaması, birçok duyuya hitap eden ve katılım yoluyla öğrenmeyi sağlayan deneyimler sunması gerekir. Alan gezisi esnasında çocuğun doğal çevresini tanımasına fırsat verilmelidir ( Zembat, 2010; Sönmez, 2009; Karamustafaoğlu ve Yaman, 2006). Alan gezisi okulda işlenen konular ya da kavramlarla ilişkili olacak şekilde olmalı, çocukların bilgi birikimleri ve deneyimlerine dayanan hedefler belirlenmelidir (Hildebrand, 1986).
Öğretmen gezi öncesi sınıfta çocukların gezi kaygılarını azaltmak, ilgisini çekmek ve doğru öğrenmeyi gerçekleştirmek için, ziyaret edilecek alandan bahsetmeli, ziyaretin niçin yapıldığını, ziyaret esnasında neler yapılacağını anlatmalı, bunların dersteki hangi konularla ilişkili olduğu belirtmelidir. Gezilecek yerin öğretmen tarafından daha önceden görülmesi gerekir. Öğretmen alan gezisi öncesi çocukları haberdar etmek için broşür, poster gibi dokümanlar sınıfa getirilmelidir. Ayrıca, gidilen yerde nasıl davranılacağı hakkında bilgi vermelidir. Çünkü alan gezilerinde herkes yalnızca ilgisini çeken şeyi algılar. Ama ön bilgi verilerek çocukların ziyaret esnasında istedikleri bütün objeler ve canlılar ile ilgilenmesini sağlanabilir. Çocuk böylece obje ile kendisi arasında bir aktarıcı olmadan da bağ kurabilir ve keşfedebilir, aktif olarak olaya katılabilir. Verilecek önbilgilerin sağlıklı bir gezi için oldukça önemli olduğu bir çok araştırmada belirtilmektedir (Anderson vd., 2000; Krombat ve Harms, 2008; Rennie ve Johnston, 2004). Ayrıca çocukların eğlenmelerinde ve hoşça vakit geçirmelerinde oyun ve oyuncaklar etkili araçlardır. Gezi aktivitelerinin içinde oyunlar ve eğlence içerikli etkinliklerin yer alması onların etkinliklere severek ve isteyerek katılımlarını sağlayacaktır (Megep, 2006).
2.4.2. İhtiyaçlar İçin Tedbirsel Hazırlık
Alan gezilerinde gezi sırasında problem yaşamamak için tedbir almak önemlidir, bu sebeple ihtiyaçları önceden belirlemek ve ihtiyaçlara yönelik hazırlık yapmak gerekir. Bu ihtiyaçlardan bazıları aşağıdaki belirtilmiştir;
Su, yemek ve tuvalet ihtiyaçlarının giderilmesi için uygun yerler belirlenmelidir (Metin ve Şahin, 2014).
Sağlık sorunlarına karşı ilk yardım çantası hazırlanmalı, temizlik için gerekebileceği düşünülerek sıvı sabun ve ıslak mendil alınmalıdır (Metin ve Şahin, 2014).
Uyulması gereken kurallar çocuklara öğretilmeli, her çocuğun tanıtıcı bilgileri olan etiketleri boyunlarına asılmalı, çocuklar birbiriyle eşleştirilerek birbirinden sorumlu olmaları sağlanmalıdır (Higgitt vd., 1999).
Alan gezisi sırasında çıkabilecek sorunlar önceden kestirilerek güvenlik önlemleri alınmalıdır. (Metin ve Şahin, 2014).
Gidip gelinecek yol güzergâhının tehlike içermemesi gerekmektedir. Alan gezisinin yapılacağı gün hava durumu nasıl olacak, hava ne zaman kararıyor önceden bilinmelidir. Acil durum rotaları, korunma alanları ve acil durum ekiplerinin ve velilerin telefon numaraları belirlenmelidir. Dönüş yolu, çalışma sırasında yapılacak etkinlikler ve dönülemediği zaman yapılması gerekenler açık bir şekilde yazılmalı ve sorumluluk sahibi bir kişiye teslim edilmelidir(Higgitt vd., 1999).
2.4.3. Gerekli Evraklar ve Yasal Düzenlemeler
Alan gezileri Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi kurumlar tarafından planlanacaksa Milli Eğitim Bakanlığı’nın gezilerle ilgili mevzuatında belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır. Alan gezisi düzenlemeden önce gezi yapılacak yer, tarih, süre, gezinin ücreti ve gezinin amacı belirtilerek çocukların ailelerinden bir hafta önceden yazılı izin alınmalı ve bazı velilerin geziye katkıda bulunmaları istenmelidir (Kızıltaş, 2017). Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı sosyal etkinlikler yönetmeliğinin eklerinde bulunan formların ilgili bilgileri düzenlenerek hazırlanması gerekmektedir. Bu formların içeriği şu şekildedir:
Alan gezisi planlanacak ortamların isimleri
Alan gezisine gidilecek tarih, gidiş ve dönüş saatleri
Alan gezisine katılacak çocuk, öğretmen ve idareci sayıları
Alan gezisinde nerelerde hangi amaçla durulacağı
Alan gezisi için izin alınacak makamların belirlenmesi
Alan gezileri sonrasında gözlemlenen ve incelenen durumlarla ilgili değerlendirme formu hazırlanmalıdır.
Milli Eğitim Bakanlığı 08.06.2017 tarih ve 30090 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmeliğin 10. maddesi okul gezilerini şu şekilde düzenlemektedir:
Geziler 10. madde – (1) Öğrencilerin bilgi, görgü ve yeteneklerini geliştirmek, toplumsal kurallara uyumlarını ve bir arada yaşama kültürü edinmelerini sağlamak,
sosyal iletişim becerilerini geliştirmek, tarihi ve kültürel gezilerle öğrencilerde medeniyet tasavvuru oluşturmak amacıyla yurt içi ve yurt dışı geziler düzenlenebilir.
(2) Gezilerde aşağıdaki hususlara uyulur:
a) Sınıf veya şube rehber öğretmenleri, ders öğretmenleri veya danışman öğretmenlerce yapılması kararlaştırılan geziye ilişkin Veli İzin Belgesi (bkz.Ek-3) gezi öncesi görevli ve sorumlu öğretmenler tarafından alınır ve gezi dosyasına konur.
b) Eğitim kurumu gezilerinde; 1 kafile başkanı ve 40 öğrenciye kadar en az 1, 9en fazla 2 öğretmen görevlendirilir. Sorumlu öğretmen sayısı, özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için 10 öğrenciye kadar en az 2, okul öncesi eğitim kurumlarında her grup için en az 1 öğretmen olacak şekilde belirlenir. Ancak öğretim programının gerektirdiği veya öğretim programına dayalı protokol ya da proje kapsamında yapılan sosyal etkinliklere katılacak ilgili öğretmen sayısı ihtiyaca göre artırılabilir. İmkânlar ölçüsünde sosyal etkinlikler kurulunca uygun bulunan velilerin de geziye katılımı sağlanır. İl dışı ve yurt dışı gezilerinde, okul öncesi çocukların velisi ile birlikte götürülmesi zorunludur. Eğitim kurumu yönetimince şehit ve gazi çocuğu olan öğrenciler ile ekonomik durumları yetersiz görülen öğrencilerin gezi giderleri, okul-aile birliği, gönüllü kişi, kurum veya kuruluşlarca karşılanabilir.
c) Öğretim programları kapsamında yapılacak gezilerin ders saatleri içinde yapılmasına, diğer gezilerin ise dersleri aksatmayacak şekilde hafta sonu veya resmî tatil günlerinde düzenlenmesine özen gösterilir.
ç) Gezilerin belirlenen süreleri aşması durumunda, eğitim kurumu yönetiminin bilgisi dâhilinde gerekli önlemler alınarak gezilerden dolayı yapılamayan dersler takip eden derslerde yoğunlaştırılmış olarak tamamlanır.
d) İl içi ve il dışı gezilerde öğrencilerin kaza sigorta işlemleri, geziye gidilecek araçların seçilmesi ve diğer konularda, Okul Gezileri Çerçeve Sözleşmesinde (bkz.Ek-4) belirtilen hükümlere uyulur.
e) Eğitim kurumu yönetimi; gezinin sağlıklı ve güvenli bir şekilde yapılmasına ilişkin her türlü tedbiri alır, gezi dosyasında yer alan tüm belgeleri inceler ve uygunluğunu değerlendirir.
(3) Geziler, sigorta ve yolcu güvenliği sağlanmış kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşım araçları ile düzenlenir. Gerektiğinde sigorta ve yolcu güvenliği sağlanmış kamu araçlarından da yararlanılabilir. Kamu araçları için Okul Gezileri Çerçeve Sözleşmesinin (bkz.Ek-4) 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen belgeler aranmaz.
2.5. Alan Gezileri Esnasında Yapılacak Olan Çalışmalar
Megep, 2006’ya göre alan gezisi gezi esnasında dikkat edilmesi gereken noktaları şu şekilde sıralanabilir:
Toplanma, Yola Çıkma: Toplanma noktası olarak yer ve saatte toplanılır, bu yer herkesin bildiği ve ulaşabileceği bir yer olmalıdır.
Araca Yerleşim: Geziye katılacak olan çocukların ve refakatçilerin eksiksiz hazır oldukları görüldüğünde çocuklar araçlara yerleştirilip, gelenler gezi katılım listelerine işaretlenir. Yerleşme esnasında her çocuğun bir koltuğu olmalıdır ve emniyet kemerinin takılması sağlanmalıdır. Yine araçtan inme sırasında da belli bir sıra içerisinde olmalıdır, çocukların koordineli hareket etmeleri sağlanmalıdır.
Hareket: Hareket saatine gelindiğinde katılacak çocuk olduğu halde gelmeyen varsa, diğer katılımcıların izinleri dahilinde makul bir süre beklenebilir, ancak bu süre alan gezisi planının aksamasına sebep olmamalıdır.
Zaman Kullanımı: Katılımcıların alan gezisi süresince hareket saatlerine titizlikle uymaları gerektiği vurgulanmalıdır. Çocuk gezilerinde planlanan zamanın uzaması çocukların yorulmalarına sebep olacağı göz önüne alınmalıdır.
Liste ve Evraklar: Alan gezileri izin belgeleri, katılacak çocuk ve refakatçi isim listeleri, iletişim bilgileri dosyası, zaman kullanım çizelgesi gibi belgelerin kontrolü yapılarak, ulaşım araçlarının bilgileri ve düzenlemeleri yapılmalıdır.
Şimşek (2011)’e göre alan gezileri esnasında yapılacak çalışmalar aşağıda belirtildiği şekilde olmadır. Bunlar:
Rehberlik ihtiyacı dikkate alınarak gerekli rehber ihtiyacı karşılanmalıdır. Rehberler alan gezisi esnasında çocuklara sergiler ve etkinlikler hakkında bilgi vermelidir.
Çocukların deneme, dokunma ve aktif katılımları sağlanarak pratik beceriler kazanmalarına yardımcı olunmalı; etkinliklerin veya sergilerin yapısı, özellikleri, çalışma prensibi, günlük yaşamdaki kullanım alanları çocuklara kazandırılmalıdır. Sınırlı sayıda açık uçlu soru sorarak çocukların gözlem yapmaları ve sonuç çıkarmaları istenmelidir. Bu çerçevede çocukların isteklerinin azalması göz önüne alınarak çeşitli etkinlikler (bilmece, çocuk şarkıları, oyunlar) düzenlenebilir.
Öğretmenler ve görevliler alan gezisi esnasında çocuklara olumlu bir şekilde yaklaşmalıdır, kontrol amaçlı çocukları sık sık uyarmaktan kaçınmalıdırlar. Alan gezilerinin bir kısmını çocukların ilgileri çerçevesinde gezmelerinin sağlanması için serbest dolaşmaya ayrılmalıdır. Sergilerle ve etkinliklerle baş başa bırakılan çocukların yaratıcılık ve etkileşim süreçleri gözlemlenmelidir.
Öğretmenler alan gezisi süresince çocuklara aşırı derecede sorumluluk yüklememeye dikkat etmelidir. Çünkü bu durum çocukların sergilere ve etkinliklere karşı tutumlarını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle öğretmenler alan gezisi sırasında çocukların eğlenmesine ve sosyal etkileşimde bulunmalarına özen göstermelidir.
2.6. Alan Gezileri Sonrası Yapılacak Olan Çalışmalar
Alan gezisi öncesi ve alan gezisi sırasında yapılanlar kadar sonrasında yapılan etkinliklerde önemlidir. Özellikle yapılan alan gezisinin değerlendirilmesi, öğrenilenlerin tekrar edilip açıklanması alan gezisinden dönüt alınması çocukların gözlemleri yoluyla öğrenmesine imkan verir.
Çocuklara alan gezisi sonrası gezi ile ilgili yaşadıkları anlattırılabilir. Gün içinde yaşanılanlar üzerine durulup çocukların görüşleri alınmalıdır. Yine gezi sırasında çekilen fotoğraflar ve videolar sınıfta izlenmelidir. Aynı zamanda gezi
sonrası çocuklar, resimler yapabilirler. Gezi esnasında edinilebilen afiş, broşür kitapçık ya da gidilen yerle ilgili taşınabilir nesneler sınıfta sergilenebilir (Açar, 2010). Şimşek (2011)’ e göre alan gezisi sonrası yapılabilecek çalışmalar şunlar olabilir;
1. Alan gezisi sonrasında sınıfta çocukların ziyaretleri esnasında gözlemledikleri şeyler, teknik terimler, özel isimlerle, öğrenilen yeni bilgiler ve bunların günlük yaşamdaki yeri ile ilgili grup sohbeti yapılabilir.
2. Alan gezisi esnasında gözlenenler, yaşananlar, edinilen deneyimler, yeni öğrenilen bilgiler, dikkat çeken unsurlar ile ilgili çocukların kendi deneyimlerini paylaşmaları sağlanabilir. Bu şekilde bir paylaşım ortamının yaratılması, bazı çocukların gözünden kaçmış olan durumları, arkadaşlarının deneyimleri ile fark etmesini sağlayabilir.
3. Alan gezisindeki sergiler ve etkinlikler ile ilgili betimleme ve yorumlama ile ilgili hikâye oluşturmaları istenebilir, resimler çizdirilebilir.
4. Alan gezisi sırasında çekilen fotoğraflar veya edinilen nesneler okul panolarında sergilenebilir, çeşitli filmler ve slaytlar izletilebilir ve projeler yaptırılabilir.
Alan gezisi sonrasında hemen değerlendirme yapılmalıdır. Çocuklara gördükleri anlattırılıp, resim yaptırmaları istenebilir. Böylece çocukların yapılan alan gezisi hakkındaki duygu ve düşünceleri öğrenilmiş olunur.
Gibbs vd. (1998)’e göre, gezilerin bitiminden sonra katılımcıların çalışmaya yönelik deneyimlerini, gezi sırasında ortaya çıkan hedeflerle ilgili verilerin oluşturulması ve tartışılmasını kapsayan son bir bilgilendirme toplantısı yapılmalıdır. Gezi lideri olan öğretmen tarafından, çocukların yaş derecesine bağlı olarak öğrenme hedefleri ile gezideki toplam deneyimlerin açık bir şekilde bir araya getirilmesi gerekmektedir. Genellikle bu çok önemli aşama dikkate alınmamaktadır.
2.7. Alan Gezilerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Alan gezileriyle ilgili yanlış kanı bu etkinliklerin sadece gezmek ya da güzel zaman geçirmek şeklinde bir algılamanın olmasıdır. Bu anlayışın öğretmen tarafından da aynı şekilde kanıksanması, gezinin amacına ulaşmasında önemli bir engel teşkil etmektedir. Alan gezileri zengin öğrenme fırsatları sunsa da, her zaman amaçlanan öğrenme gerçekleşmeyebilir ve bazen öğrenmenin önünde olası bazı engeller çıkabilir (Griffin, 2004). Doğru planlanmayan bir alan gezisi, çocuklarda kavram yanılgılarının oluşmasına neden olabilir (McComas, 2006). Alan gezilerinde amaçlanan güzel vakit geçirme, kavram ve düşüncelerin kazandırılması her zaman planlandığı gibi olmayabilir (Braund ve Reiss, 2006). Bu yüzden sınıf dışı alanlarda yapılan gezilerin istenen başarıya ulaşabilmesi için, öğretmenlere önemli görevler düşmektedir.
Griffin ve Symington'ın (1997) çalışmalarında, öğretmenlerin bu tür ortamları nasıl kullanacakları hakkında yeterli tecrübe ve bilgi düzeyine sahip olmadıkları; sınıf dışı alanlardaki materyaller ve etkinlikler ile okul müfredatındaki konuları ilişkilendirme de çok fazla çaba sarf etmedikleri ortaya çıkmıştır. Araştırmanın sonuçlarından yola çıkarak öğretmenlerin, sınıf dışı alanlarda doğal öğrenme davranışlarını ortaya çıkaracak eğitim yönlü planlar yapmaları ve sınıf ortamlarında yapılandırmacı öğrenme teorilerine yer vermeleri ile okul gezilerinin daha etkili olabileceğini dile getirilmiş ve aşağıdaki önerilerde bulunulmuştur (Griffin ve Symington, 1997).
1. Alan gezileri, sınıfta öğrenilen konular ile bir arada değerlendirilerek bütünleştirilmeli ve okul müfredatındaki konuları tamamlayıcı bir rol üstlenmesi sağlanmalıdır.
2. Çocukların sorularına kendilerince cevaplar bulabileceği yaklaşımlar kullanılmalıdır.
3. Çocukların daha fazla soru sormaları için teşvik edilmelidir. Bu çocukların alan gezisi yaptıkları ortamlardaki konulara karşı ilgilerini arttırmakta ve daha fazla sonuçlara ulaşmalarına yardımcı olmaktadır.
4. İstenilen davranışların doğal olarak ortaya çıkması amacına yönelik olarak, uygun öğretim yöntemleri kullanılmalı ve alan gezilerinde uygulanmak üzere müze eğitim programları geliştirilmelidir.
5. Alan gezileri esnasında sosyal etkileşimi sağlayabilen eğitim etkinlikleri geliştirilmelidir.
6. Çocukların ihtiyaçları göz önüne alınarak farklı öğretim ortamlarına uyumları sağlanmalıdır.
2.8. Alan Gezileri Yapılabilecek Mekanlar
Alan gezileri düzenlenirken çocuklarahem öğrenme ortamı sağlayacak hem de çocukların eğlenip çocuklara güzel anılar kalacak ortamlar olmasına özen gösterilir. Alan gezileri düzenlenebilecek yerler okulun bölümleri, yakın çevredeki yerler ve araçla gidilen uzak çevrelerde gezi alan olabilir. Küçük çocuklara yönelik alan gezilerinin basit ve okula yakın olmasına dikkat edilmelidir (Saul, 1993). Alan gezilerinde pratiklik ve güvenlik açısından ilk olarak yakında olan çevreler tercih edilse de önemli olan planlama sürecindeki kazanımları gerçekleştirilebilecek alanlar olmasıdır. Program doğrultusunda öğretmenlerin eğitim ortamlarını okul içi ve okul dışı alanlar olarak belli bir bütünlük içerisinde düzenlemeleri beklenmektedir (Meb, 2013).
2.8.1 Okul İçi Alanlar:
Okul binasının farklı bölümleri içinde yapılan gezintiler çocuklarda şaşkınlık uyandırmasa da, okul binasının genel yapısını daha iyi tanımalarına katkı sağlamaktadır. Gezi düzenlenirken bazı çocuklar sınıfta kalmayı tercih edebilmektedirler. Böyle durumlarda sınıfın bu çocuklara göre düzenlenmesi gerekmektedir. Çocuk grubunun tüm gezilere katılması gerekmez. Bu yüzden küçük gruplarla da geziler düzenlenebilmektedir. Örneğin, okul binası içerisinde çocuklar; yönetici, müdür, rehberlik servisi, hemşire ve diğer meslek elemanlarının odalarını, bekçi odasını ve ısının borular vasıtasıyla sınıflara ve odalara nasıl dağıldığını
öğrenmek için kazan dairesini ve mutfakta kullanılan araçları görmek ve yemeklerin hazırlanmasına dair aşçıyla konuşmak için mutfağı gezebilmektedirler. Bu deneyimler çocukların mekânla ilişkili becerilerini geliştirmek için kullanılmaktadır. Çocuklar sayma becerilerini okuldaki kapı, merdiven, tuvalet, pencere veya okul çalışanlarını sayarak veya bu kişilerin meşgul olduğu farklı işleri kaydederken güçlendirmektedirler (Seefeldt ve Barbour, 1990).
2.8.2. Okul Dışı Alanlar:
Megep’e (2006) göre genel olarak çocuk gezileri yapılabilecek yerler;
Doğa gezileri,
Tarihi ve Bilimsel geziler,
Eğlence amaçlı geziler başlıkları altında gruplandırılmaktadır.
2.8.2.1. Doğa Gezileri
Yeni ve yakın çağlarda doğa bilimlerinin kurucusu İngiliz bilim adamı Bacon, doğa bilimlerinin kitaplardan değil, bizzat doğanın incelenmesiyle öğrenilmesi gerektiğini savunmuştur. Fransız eğitimcisi Rable “Gargantua” adlı eserinde çocuğun doğayı incelemesi için kırlara gitmesi gerektiğini söylemiştir. Comenius “Orbis Pictures” adlı eserinde çocuğun yaşamına karışan nesneyi bizzat kendisinin incelemesi gerektiğini savunmuş ve öğretimde “önce gözlem, sonra düşünme ve daha sonra konuşma” fikrini ortaya atmıştır. Bu fikirlerin okullara girmesi ise ancak 19. yüzyılın ortalarından sonra olmuş, çocuklara fen ve tabiat bilgisi dersleri verilmeye başlanmıştır. Tabiat bilgisi derslerini okullara girişin sağlayanların başında Saksonya prenslerinden August Lüben gelir. Lüben tabiat bilgisi öğretiminde;
1- Önce yakın çevreyle ilgili konuları gözleme, inceleme ve gezme
2- Konuların insanla ilişkili olanlarını belirtme
3- Kolayca kavranılan doğa konularından daha zor olanlarına doğru gitme
