Okul öncesi eğitim programında yer alan etkinliklerin çocuğun gelişimine olan katkılarının istenen şekilde gerçekleşmesinde öğretmen hayati bir role sahiptir. Öğretmen, hem eğitim etkinliklerinin planlayıcısı, hem eğitim programının alanındaki uygulayıcısıdır (Senemoğlu, 2013).
Öğretmen özellikleri okul öncesi eğitimin niteliğini ve çocuğun gelişimini etkileyen en temel belirleyicilerden biridir (Meb, 2013). Çocukların bütün gelişim alanlarının desteklenmesi için nitelikli programlara ve öğretmenlere ihtiyaçları bulunmaktadır (Morrison, 2012).
Alan gezileri etkinliklerinin planlanması maliyet, zaman, planlama açısından zor gibi görünse de çocuk açısından kazanımlar boyutuna baktığımızda bireysel deneyim yaşayarak gerçek öğrenmeler gerçekleştirmesi sebebiyle kıymetlidir. Alan gezilerinin kullanımıyla ilgili öğretmen motivasyonları (Kisiel, 2005); sınıftaki müfredatla ilişki kurma, öğrencilerde genel deneyimler oluşturma, öğrencileri ömür boyu öğrenmeye teşvik etme, öğrencilerin ilgi ve motivasyonu artırma, rutin yapılan düzenlemeleri değiştirme, öğrencilere hoş vakit geçirtme, okulun beklentilerini karşılama, şeklinde sıralanabilir.
Öğretmenlerin, geleneksel alan gezilerinin dışında yapılandırmacı yaklaşıma uygun ve öğrenciyi daha aktif hale getirecek etkinlik tasarımlarına literatürde rastlanmaktadır. Okul öncesi öğretmenin tavrı alan gezilerinin amacına ulaşmasında çok önemli bir etkendir. Okul öncesi öğretmeni alan gezileri öncesi,alan gezileri sırasında ve alan gezileri sonrasında çocuklarla iletişim tarzı, jest ve mimikleri ile deneyim sağlamalarına davet edici olmalıdır. Çocuklar sadece değer gördükleri, sevildiklerinden emin oldukları ve kendilerini güvende hissettikleri destekleyici ortamı keşfederler ve sunulan öğrenme fırsatlarını değerlendirirler (Meb, 2013).
Okul öncesi öğretmeninin kişilik özellikleri de, öğrenme ve öğretme sürecine yönelik yöntem, teknik, araç ve gereç seçerken alan bilgileri ile birlikte göz önünde bulundurması gereken diğer bir faktördür. Okul öncesi öğretmenin alan bilgisi ve kendisine yönelik öz-yeterlik algısı, sınıfta uygulayacağı yöntemleri ve stratejileri belirlemede önemli bir değişken olduğundan, öz-yeterlilik inancı, etkinliğin amacına ulaşmasını büyük ölçüde etkileyen bir faktördür. Okul öncesi öğretmenin teknik bilgi ve becerilere sahipken kişilik olarak telaşlı yapıya sahip olması,aşırı koruyucu tavra sahip olması, grubun kontrolü ile ilgili kaygıya kapılması alan gezilerinin uygulanışı konusunda sorun yaratmaktadır (Demirel, 2012).
Eğitim programların sürekli değişim ve gelişim içinde bulunması program unsurlarını (kazanım ve gösterge, içerik, öğrenme-öğretme durumu, değerlendirme) değiştirdiği gibi eğitimde programın uygulayıcısı olan öğretmeni de etkilemektedir (Demirel, 2013). Bu nedenle öğretmenin sürekli kendisini alan bilgisi, öğretim becerileri ve yeni uygulamalar doğrultusunda geliştirmesi gerekmektedir.
Öğretmenin yeterli bilgi beceri ve donanıma sahip olmaması da eğitim etkinliklerinin amacına ulaşmasına engel olmaktadır (Açıkgöz, 2006). Çocukların bilimsel bilgi edinimlerinin temel yetersizliğinin sebebi öğretmenlerin farklı öğretim yöntemlerini uygulama becerilerini amaçlanan düzeyde geliştirememelerinin sonucu olduğu ifade edilmektedir (Bencze ve Hodson, 1999).
Alan gezilerinin az kullanılmasında, öğretmenlerin genel yöntem bilgisi eksikliklerinin yanında, alan gezilerinin uygulanmasına ilişkin zorlukların da önemli bir payı vardır (Alkan, 1979). Alan gezilerinin planlayıcısı olan öğretmen alan gezileri sürecinde kullanılacak görsel, işitsel, mekânsal, zaman donanım, yani hazır kullanılacak ya da hazırlanacak her türlü eğitsel araç gereçten sorumludur (Ergüner, 2000).
Kızıltaş’a 2016 göre Alan Gezilerinde Öğretmenin Yapması Gerekenler:
Alan gezileri ile ilgili etkinlik planları belirlenen kazanım ve göstergeler doğrultusunda, çocukların bireysel farklılıkları, gelişimsel özellikleri ve alan gezisi yapılacak yerlerin özellikleri göz önünde bulundurularak
hazırlanmalıdır. Ayrıca etkinlik planları hazırlanırken, çocukların kendilerini rahat ifade edebilmelerine, güven duymalarına, gözlem yapabilmelerine, birbirleriyle ve başkalarıyla iletişim kurabilmelerine dikkat edilmelidir.
Öğretmen alan gezileri öncesi zümre öğretmenlerinin ve okul müdürünün görüşlerini almalıdır.
Öğretmen yapılacak alan gezileri hakkında ailelere bilgi vermelidir. Yapılacak alan gezileri ile ilgili farklı meslek grubundaki anne babalardan da destek almalıdır. Örneğin: Resim öğretmeni bir babanın çalıştığı atölyeye gezi yapabilir.
Öğretmen etkinlik planları uygulanmadan birkaç gün önce aileleri, yapılacak alan gezisinin hedefi, içeriği, maliyeti, tarihi ve saati hakkında bilgilendirmelidirler. Alan gezisine katılmak isteyen aileler belirlenerek etkinliğe katılımları sağlanmalıdır.
Her hafta yapılacak alan gezisi etkinlikleri ile ilgili ailelerden ve okul müdüründen gerekli izinleri almalıdır. Öğretmen alan gezisi etkinlikleri için çocukların yolculuk yapacağı taşıtın şoförü önceden alan gezisi etkinliğinin yapılacağı yer ve saat konusunda bilgilendirmelidir.
Öğretmen alan gezisinde çocuklara rehberlik ve refakat amaçlı yetişkinlerin olmasına dikkat etmelidir. Yaş grubunun küçüklüğüne göre yetişkin sayısı artırılmalıdır. Örneğin beş yaş grubundaki bir sınıfa dört çocuğa bir yetişkin rehberlik edecek şekilde bir düzenleme yapılmalıdır.
Öğretmen her bir alan gezisi öncesi çocuklara okulun ismi ve telefon numarasının yazılı olduğu yaka kartları ya da kolluk vermelidir.
Öğretmen ailelerden çocukların alan gezisi esnasında fotoğraflarının çekilmesi ve sonrasında ailelerle paylaşılması, okulda sergilenmesi için izinler olmalıdır.
Alan gezisi yapılacak yerler öğretmen tarafından önceden ziyaret edilmeli, çocukların güvenliği için gerekli tedbirler alınmalıdır. Öğretmen gezi yerinde çalışan personele kaç çocuğun ve yetişkinin geleceği, gezinin amacını söylemeli, bir başka gezi grubuyla karşılaşılıp herhangi bir karmaşa olmaması
için personeli hangi konularda nasıl yardım edebilecekleri konusunda bilgilendirmelidir.
Öğretmen yıl boyunca aynı yere gezinin amacına bağlı olarak birkaç kez gezi düzenleyebilir. Örneğin: Bir bina inşaatının başlangıç aşamasında, ortasında ve bittiği zaman gezi yapılabilir.
Öğretmen çocukları her alan gezisi etkinliğinde nereye gidecekleri ve neler yapacakları hakkında bilgilendirmelidir. Öğretmen çocukları alan gezisinde görecekleri ve yapacakları etkinliklere hazırlamak için gezinin yapılacağı yerle ilgili resimler, öyküler, oyuncaklar, kuklalar ve resimli öykü kartları gibi araç gereçler kullanmalıdır. Etkinlikler sırasında çocuğun aktif olduğu yöntem ve teknikler kullanılmaya özen göstermelidir.
Öğretmen alan gezisi bittikten sonra çocuklarla gezinin
değerlendirilmesini içeren grup sohbeti yapmalıdır ve çocukların yaşadıkları deneyimler ile ilgili resimler çizmelerine fırsat vermelidir. Ayrıca gezi alanında çekilen fotoğraflar ile ilgili hikâyeler oluşturmalarını destekleyecek öğrenme süreci oluşturmalı, ayrıca çocuklara alan gezisinde yaptıkları bazı etkinlikleri bir sonraki gün okulda sergilemeleri için ortam sağlamalıdır. Örneğin: Alan gezisinde ebru çalışması yapılmışsa, çocuklar yaptıkları çalışmaları okulda sergileyerek, neler yaptıklarını okuldaki diğer çocuklara anlatmaları sağlanabilir (Kızıltaş, 2016).
Öğretmenin kendine olan inancı, çeşitli durumlarla baş etme stratejileri, belli bir etkinliği başarmak konusunda gayreti ve yeterliliği alan gezilerinin amacına ulaşmasında en önemli etkenlerdir (Senemoğlu, 2013).
2.12. Okul Öncesi Eğitimde Uygulanabilecek Örnek Bir Alan Gezisi