Araştırmada, okul öncesi öğretmenlerinin demografik özelliklerini belirleyebilmek için araştırmacı tarafından hazırlanan “Genel Bilgi Formu”, okul öncesi eğitimde alan gezilerinin uygulanmasına yönelik mevcut durumu saptamak amacıyla “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Anketi”, okul öncesi öğretmenlerinin alan gezileriyle ilgili tutum, davranış ve görüşlerini belirlemek amacıyla “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır.
3.3.1.Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı
Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı; okul öncesi öğretmenlerinin alan gezisi planlama, uygulama boyutunda yeterliliklerini ve alan gezileri ile alakalı mevcut sorunları ortaya koymak amacıyla hazırlanmış nitel ve nicel sorular içeren iki bölümden oluşan bir ölçektir. “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı”ndaki bu iki kısım birbirinden bağımsız olarak değerlendirilmektedir.
Ölçme aracının birinci bölümü, "Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Anketi"dir. Anket 10 sorudan oluşmaktadır, anket soruları çoktan seçmeli ve açık uçlu olarak hazırlanmıştır. Ölçme aracının ikinci bölümü “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”dir. Ölçek 5 li likert tipi 40 maddeden oluşmaktadır. Okul öncesi öğretmenlerinden sorulara tamamen katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum seçeneklerinden birini seçmesi istenmektedir.
Ölçme aracının geliştirilmesi aşamasında okul öncesi eğitimde alan gezileri ile ilgili yapılmış 60'ın üstünde yerli ve yabancı araştırma incelenmiş, yaklaşık 50 yerli yabancı kaynak taranmış, branşı okul öncesi ve çocuk gelişimi olan 22 öğretmenin ve 6 anaokulu müdürünün görüşleri listelenmiştir. Toplanan veriler ve literatür ışığında sorular ve maddeler hazırlanmıştır. “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”nin maddeleri oluşturulurken aşağıdaki alt bölümler dikkate alınmıştır:
1.Çocukların Gelişimsel Kazanımları Boyutu
2.Öğretmen Yeterlilik Boyutu
2.1. Alan gezisi öncesi planlama 2.2. Alan gezisi sırasında yapılanlar
2.3. Alan gezisi sonrası yapılan etkinlikler
3.Alan Gezilerinde Yaşanan Sorunlar
“Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı”nın geçerliliği ve güvenirliğini sağlamak amaçlı; oluşturulan anket soruları ve ölçek maddeleri 25 okul öncesi öğretmenine okutularak anlaşılırlık konusunda test edilmiş, madde ifadelerinde yanlış anlaşılmalara neden olabilecek ifadeler değiştirilmiştir.
“Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı” oluşturulmadan önce yerli ve yabancı araştırmalarda alan gezileriyle ilgili kullanılan ölçme araçları incelenmiş okul öncesi öğretmenlerinin alan gezileri ile ilgili yeterliliklerini ve tutumlarını ölçecek ve alan gezileri ile ilgili mevcut sorunları ortaya koyacak ölçme aracına rastlanmamıştır. Bu nedenle “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı”nın geliştirilmesine ihtiyaç duyulmuştur.“Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Aracı”nda yer alan soru ve maddelerin tamamının cevaplayıcısı, okul öncesi öğretmenleri olarak belirlenmiştir.
3.3.2. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi
Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitimde alan gezilerini değerlendirme aracının maddelerini oluşturmak için yerli ve yabancı alanyazından yararlanılmıştır. Madde havuzu oluşturulurken özellikle Milli Eğitim Bakanlığının 2013 yılında uygulamaya başladığı Okul Öncesi Eğitim Programında yer alan gösterge ve kazanımlar ile okul öncesi eğitimde deneyimli öğretmen görüşleri belirleyici olmuştur.
Okul öncesi eğitimde alan gezilerinin uygulanmasına yönelik mevcut durumu saptamak için 20 anket sorusu, okul öncesi öğretmenlerinin alan gezilerine yönelik
tutum, davranış ve görüşlerini ortaya koymak için 70 maddeden oluşan beşli likert tipi ölçek madde havuzu oluşturulmuştur. Hazırlanan taslak form; kapsam geçerliği, dil, anlam ve ifade anlaşılabilirliği açısından değerlendirilmesi için uzman görüşüne sunulmuştur. Selçuk Üniversitesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Karatay Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesinde görevli çocuk gelişimi eğitimi, okul öncesi eğitim, okul öncesi eğitim programı ve ölçme-değerlendirme alanlarında uzman 13 öğretim üyesinin görüşleri alınmıştır. Uzman görüşlerinin değerlendirilmesi sonucunda “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”nin madde sayısı 56 maddeye indirilmiştir.
Okul öncesi öğretmenlerinin alan gezisi planlama ve uygulama konusunda tutumlarını, davranışlarını ve görüşlerini belirlemek amacıyla hazırlanan 56 maddelik 5’li likert tipi “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”nin geçerlik güvenirlik analizi yapılarak madde sayısı 40’a indirilmiştir. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda 40 madde dört alt boyut altında toplanmıştır. Dolayısıyla “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”nden dört alt boyut puanı bir de genel toplam puanı olmak üzere beş farklı puan elde edilmektedir. Açımlayıcı faktör analizi sonucu ortaya çıkan boyutlar; Alan gezilerinin kazanımları, Alan gezisini etkili kılma çabası /öğretmenin olumlu tutumu, Alan gezisini planlama ve uygulama, Alan gezisi sonrası çalışmalar şeklinde isimlendirilmiştir.
“Alan Gezilerinin Kazanımları” alt boyutu sekiz maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyutun faktör yükleri .66 ile .80 arasında değişmektedir. Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ise .896 dır. “Alan Gezisini Etkili Kılma Çabası/Öğretmenin Olumlu Tutumu” alt boyutu onbir maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyutun faktör yükleri .53 ile .86 arasında değişmektedir. Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ise .897 dir. “Alan Gezisini Planlama ve Uygulama” alt boyutu oniki maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyutun faktör yükleri .39 ile .73 arasında değişmektedir. Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ise .848 dir. “Alan Gezisi Sonrası Çalışmalar” alt boyutu dokuz maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyutun faktör yükleri .47 ile .68 arasında değişmektedir. Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ise .784 dür. Okul Öncesi
Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği’nin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı ise .899 dur. Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeğine ait dört alt boyut ve genel toplama ilişkin değerler tablo 8’de gösterilmiştir:
Tablo 8: Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeğine İlişkin Değerlerin
Dağılımı
Alt Boyutlar n min max 𝑥̅ ss
Alan gezilerinin kazanımları
505
24 40 37.01 3.26
Alan gezisini etkili kılma çabası /Öğretmenin olumlu tutumu
24 64 46.23 7.35
Alan gezisini planlama ve uygulama 23 58 47.57 5.94
Alan gezisi sonrası çalışmalar 17 35 27.71 5.04
Genel toplam 107 192 158.83 17.37
Tablo 8 incelendiğinde, “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”ne ait puanlamalar yer almaktadır. Buna göre, alan gezilerinin kazanımları alt boyutundan alınabilecek minimum puan 24, maksimum puan 40; alan gezisini etkili kılma çabası/öğretmenin olumlu tutumu alt boyutundan alınabilecek minimum puan 24, maksimum puan 64; alan gezisini planlama ve uygulama alt boyutundan alınabilecek minimum puan 23, maksimum puan 58; alan gezisi sonrası çalışmalar alt boyutundan alınabilecek minimum puan 17, maksimum puan 35; “Okul Öncesi Eğitimde Alan Gezilerini Değerlendirme Ölçeği”nden alınabilecek toplam puan ise minimum 107, maksimum 192’dir.
Uzmanların görüşleri doğrultusunda düzenlenen ölçek (taslak) anlaşılabilirlik ve kolay yanıtlanabilirlik açısından farklı illerde görev yapan 25 okul öncesi
öğretmenine uygulanmıştır. Öğretmenlerden ölçme aracı maddelerinin
anlaşılabilirliği ve kolay yanıtlanabilirliğine ilişkin görüşlerini söz konusu taslak ölçek üzerine yazmaları istenmiştir. Öğretmenlerin önerileri doğrultusunda son halini alan araç uygulamaya hazır duruma getirilmiştir.