Çocuk oyunları ile değerler eğitimi

(1)

(2)

(3)

ÇOCUK OYUNLARI İLE DEĞERLER EĞİTİMİ

EYÜP BOZKURT

DOKTORA TEZİ

İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

SINIF EĞİTİMİ BİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(4)

TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

YAZARIN

Adı: Eyüp Soyadı: BOZKURT Bölümü: İlköğretim İmza: Teslim Tarihi: 07.04.2017

TEZİN:

Türkçe Adı: Çocuk Oyunlar İle Değerler Eğitimi

(5)

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı ve Soyadı: Eyüp BOZKURT

(6)

JÜRİ ONAY SAYFASI

Eyüp BOZKURT tarafından hazırlanan “Çocuk Oyunlar İle Değerler Eğitimi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Eğitimi Bilim Dalı’nda Doktora tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman: Doç. Dr. Mehmet Akif SÖZER

(Sınıf Öğretmenliği, Gazi Üniversitesi) ………

Başkan: Doç. Dr. Hüseyin KÖKSAL

(Sınıf Öğretmenliği, Gazi Üniversitesi) ……….

Üye: Doç. Dr. Recep ÖZKAN

(Sınıf Öğretmenliği, Ömer Halisdemir Üniversitesi) ………

Üye: Doç. Dr. Mehmet Ali DOMBAYCI

(Felsefe Grubu Eğitimi, Gazi Üniversitesi) ………

Üye: Doç. Dr. Veli TOPTAŞ

(Sınıf Öğretmenliği, Kırıkkale Üniversitesi) ………

Tez Savunma Tarihi: 20/03/2017

Bu tezin İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Eğitimi Bilim Dalında Doktora tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü

(7)

Anneme, Babama, Kardeşlerime, Eşime

(8)

TEŞEKKÜR

Doktora çalışmam boyunca yardımlarını esirgemeyen ve bana destek olan danışman hocam Doç. Dr. Mehmet Akif SÖZER’ e

Bu çalışmanın tamamlanmasında görüşleriyle katkı sunan değerli hocalarım Doç. Dr. Hüseyin KÖKSAL’ a ve Doç. Dr. Mehmet Ali DOMBAYCI’ ya

Akademik hayatım süresince bana yol gösteren, destek olan ve çalışmalarımda katkısı bulunan değerli hocam Doç. Dr. Mehmet TURAN’ a

Beni büyüten, yetiştiren ve bu seviyelere gelmem de büyük fedakârlıklar gösteren anneme, babama, ablama ve kız kardeşime

Son olarak tezimin her safhasında yanımda olan, tezimin bitmesi için elinden gelen her şeyi yapan, bana destek olup özveride bulunan kıymetli eşime

Saygı ve teşekkürlerimi sunarım.

(9)

ÇOCUK OYUNLARI İLE DEĞERLER EĞİTİMİ (Doktora Tezi)

Eyüp BOZKURT Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü

Mart, 2017

ÖZ

Bu çalışma, oyun ve fiziki etkinlikler dersinde yer alan çocuk oyunlarını değerler ile yoğunlaştırarak değerler eğitimini gerçekleştirmek ve çocuk oyunlarının değerler eğitiminde etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada verilerin toplanması için kişisel bilgiler formu, ön test ve son testte kullanmak amacıyla vignetteler, oyunlar sırasında ve oyundan sonra kullanmak amacıyla da gözlem formları hazırlanmıştır. Ölçeklerden biri olan vignetteler, sorumluluk, işbirliği, özgüven ve başarıyı tebrik- saygı, değerlerini içerecek şekilde hazırlanmıştır. Bu vignettelerde mendil kapmaca, yakan top, yedi kiremit ve altın bilezik oyunları kullanılmıştır. Diğer bir ölçek olan gözlem formları ise öğrencilerin oyunlar sırasında ve oyunlardan sonra hangi değerleri uygulayıp uygulamadığını belirlemek amacıyla, sorumluluk, özgüven, işbirliği ve saygı- başarıyı tebrik değerleri esas alınarak hazırlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Elazığ ili İsmet Paşa İlkokulunda bulunan iki tane üçüncü sınıf şubesinde öğrenim gören öğrencilerden toplam 40 öğrenci oluşturmaktadır. Üçüncü sınıflardan bir tanesi deney grubu olarak, diğeri ise kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Araştırmanın nitel verilerinin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır. Gözlem formu ile elde edilen veriler, SPSS 22.0 paket programında analiz edilmek üzere bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Kişisel bilgilerin analizinde frekans ve yüzde kullanılmıştır. Grupların demografik veriler açısından eşitliğini ispatlamak amacıyla da Ki Kare (Kaykare) testi yapılmıştır. Gözlem formlarında elde edilen değerlere ilişkin verilerin deney ve kontrol grupları açısından karşılaştırılmasında görüşler arası anlamlı farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla Ki Kare (Kaykare) testi uygulanmıştır. Gözlem formlarında yer alan değerlerin toplam puanlarına ilişkin gruplar arasında anlamlı farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla, dağılımın normal olduğu durumlarda Bağımsız gruplar t testi uygulanmıştır. Verilerin normal dağılımda olup olmadığını belirlemek için uygunluk testi, homojenlik testi (Levene Statistic) yapılmıştır. Dağılımın normal olmadığı durumlarda ise Mann Whitney U testi yapılmıştır. Ayrıca değişkenler arası ortalamalar ve standart sapmalara dayalı cohen d hesaplanmış ve bu sonuçlar dikkate alınarak etki büyüklüğü de incelenmiş ve yorumlanmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, uygulanan program sonucunda çalışma grubunun ön test ve son testlerinde anlamlı bir farklılık olduğu gözlenmiştir. Kontrol

(10)

grubunda ise ön testte ve son testte anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Gözlem formlarının analizi sonucunda ise deney grubunun değerleri daha fazla uyguladıkları görülmektedir. Gözlem formlarında deney grubu öğrencileri kontrol grubu öğrencileri arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Bu çalışma sonucunda oyunlar değerler ile yoğunlaştırıldığında çocuklara değerlerin öğretilebileceği ve öğrendikleri değerlerin ise kalıcı olabileceği görülmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler : Çocuk Oyunları, Değerler Eğitimi, Çocuk Oyunları ve Değerler Eğitimi, Değerler

Sayfa Adedi : 254 (xxiv + 225)

(11)

VALUES EDUCATION WITH CHILDREN'S GAMES (M.S. Thesis)

Eyüp BOZKURT Gazi University

Institute of Educational Sciences March, 2017

ABSTRACT

This study was carried out to realize value education by intensifying children’s games, which are included in game and physical activity lessons, with values and to determine the effect of children’s games on values education. Forms of personal information for collection of data in the study, vignettes for use in pre-test and final test, observation forms for use during and after games are also prepared. Vignettes, which is one of the scales, are prepared to include responsibility, cooperation, self-confidence and congratulation-respect of success values. In these vignettes, handkerchiefs, dodgeball, seven tiles and gold bracelet games are used. The observation form, which is another scale, was prepared based on the values of responsibility, self-confidence, cooperation and congratulation-respect of success values in order to determine what values the students used during and after the games. The study group of consists of 40 students from two third grade students in Ismet Paşa Primary School in Elazığ province. One of the third grades was designated as the experimental group and the other as the control group. Descriptive analysis was used in the analysis of the qualitative data of the study. The data obtained with the observation form were transferred to the computer environment for analysis in SPSS 22.0 package program. Frequency and percentage are used in analyzing personal information. In order to prove the equality of groups in terms of demographic data, Square test was performed. The Chi-Square test was used to determine whether there was a significant difference between the views in the comparison of the data regarding the values obtained in the observation forms in terms of experiment and control groups. Independent groups t test was applied in cases where the distribution was normal in order to determine whether there was a significant difference between the groups regarding the total scores of the values in the observation forms. Conformity test, homogeneity test (Levene Statistic) was performed to determine whether the data were in normal distribution. For when the distribution was not normal, Mann Whitney U test was performed. In addition, a cohen d based on averages and standard deviations between variables was calculated and the effect size was also analyzed and interpreted considering these results. According to the findings of the study, it was observed that there was a significant difference in the pre-test and post-test of the study group as a result of the applied program. In the control group, no significant difference was observed between pre-test and post-test. As a result of the analysis of the observation forms, it is seen that the experiment group used the values more. In the observation forms,

(12)

there were significant differences between the students in the experimental group and the control group. As a result of this study, it is seen that when the games are intensified with values, the values can be taught to the children and the values they learn can be permanent. Based on the findings of the research, suggestions for researchers and practitioners were provided.

Key Words : Children’s Games, Values Education, Children's Games and Values Education, Values

Page Number : 254 (xxiv + 225)

(13)

İÇİNDEKİLER

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii

JÜRİ ONAY SAYFASI ... iii

TEŞEKKÜR ... v

ÖZ ... vii

ABSTRACT ... ix

İÇİNDEKİLER ... xi

TABLO LİSTESİ ... xxi

BÖLÜM I ... 1 1. GİRİŞ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 2 1.2. Araştırmanın Amacı ... 5 1.3. Araştırmanın Önemi ... 7 1.4. Problem Cümlesi ... 9 1.5. Alt Problemler ... 9 1.6. Araştırmanın Sınırlılıkları ... 9 1.7. Araştırmanın Varsayımları ... 9 1.8. Tanımlar ... 10

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 11

2.1. Çocuk ve Oyun ... 11

2.1.1. Çocuk ... 11

2.1.2. Çocuğun Gelişimi ... 12

2.1.2.1. Çocuğun Fiziksel Gelişimi ... 13

2.1.2.2. Çocuğun Bilişsel Gelişimi ... 14

(14)

2.1.3. Oyun ... 18

2.1.4. Oyunun Temel Özellikleri ... 19

2.1.5. Oyun Kuramları ... 20

2.1.5.1. Klasik Kuramlar ... 20

2.1.5.1.1. Fazla Enerji Kuramı ... 20

2.1.5.1.2. Yeniden Yaratma/ Rahatlama Kuramı ... 20

2.1.5.1.3. Alıştırma Kuramı ... 21

2.1.5.1.4. Tekrarlama Kuramı ... 21

2.1.5.2. Modern Kuramlar ... 21

2.1.5.2.1. Psikonalitik Kuram ... 22

2.1.5.2.2. Bilişsel Gelişim Kuramları ... 22

2.1.5.2.3. Uyarılma Kuramı ... 23

2.1.6. Oyuncak ve Oyun ... 23

2.1.6.1. Oyuncak ... 23

2.1.6.2. Geleneksel Oyunlar ... 25

2.1.6.3. Sanal Oyunlar ... 25

2.1.6.4. Sınıf İçi Eğitsel Oyunlar ... 25

2.1.6.5. Açık Alan Oyunları ... 26

2.1.7. Oyunun Çocuğun Gelişimine Etkisi ... 26

2.1.7.1. Oyunun Çocuğun Bedensel Gelişimine Etkisi ... 28

2.1.7.2. Oyunun Çocuğun Psiko- Motor Gelişimine Etkisi ... 28

2.1.7.3. Oyunun Çocuğun Dil Gelişimine Etkisi ... 29

2.1.7.4. Oyunun Çocuğun Duygusal Gelişimine Etkisi ... 29

2.1.7.5. Oyunun Çocuğun Zihinsel Gelişimine Etkisi ... 30

2.1.7.6. Oyunun Çocuğun Sosyal Gelişimine Etkisi ... 30

2.1.8. Oyunda Bireysel ve Sosyal Farklılıklar... 31

2.2. Değerler Eğitimi ... 32

2.2.1. Değer Tanımı ... 32

2.2.2. Değer Kavramının Özellikleri ve İşlevleri ... 33

2.2.3. Değerler Eğitiminin Amacı ve Önemi ... 36

2.2.4. Değerlerin Sınıflandırılması ... 38

2.2.5. Değerler Eğitimi Yaklaşımları ... 45

(15)

2.2.5.2. Ahlaki Gelişim ... 47

2.2.5.3. Değer Analizi ... 48

2.2.5.4. Değer Açıklama ... 49

2.2.5.5. Eylem Öğrenme ... 50

2.2.6. Değerler Eğitiminin Aşamaları ... 52

2.2.6.1. Rasyonelliği Geliştirme ... 52

2.2.6.2. Empatiyi Geliştirme... 53

2.2.6.3. Öz Saygı ve Yetkilendirmeyi Geliştirmek ... 53

2.2.6.4. İşbirliğin İlerlemesini Sağlamak ... 53

2.2.6.5. Problemleri Tanımlama ... 54

2.2.7. Değer Temelli Öğretim Ortamları Nasıl Hazırlanır? ... 54

2.2.8. Değerler Öğretiminde Materyaller Nasıl Hazırlanır? ... 56

2.2.9. Değerler Eğitimi ve Program ... 57

2.2.10. Değerler Eğitimi ve Örtük Program ... 58

2.3. Değerler Eğitimi ve Oyun ... 59

2.3.1. Değerler Eğitimi ve Oyun ... 59

2.3.2. Değerler Eğitiminde Oyunun Yeri ve Önemi ... 61

2.3.3. Çocuk Oyunları İle Değerler Eğitimi ... 62

2.3.3.1. Geleneksel Çocuk Oyunları İle Değerler Eğitimi ... 63

2.3.3.2. Sınıf İçi Eğitsel Oyunlar İle Değerler Eğitimi ... 64

2.3.3.3. Açık Alan Oyunları İle Değerler Eğitimi ... 64

2.3.3.4. Sanal Oyunlar İle Değerler Eğitimi ... 65

2.4. İlgili Araştırmalar ... 66

2.4.1. Yurtiçi Araştırmalar ... 66

2.4.2. Yurtdışı Araştırmalar ... 69

BÖLÜM III ... 73

YÖNTEM... 73

3.1. Araştırmanın Yöntemi ve Modeli ... 73

3.2. Çalışma Grubu ... 75

3.3. Verilerin Toplanması ... 77

3.3.1. Vignette Tekniği İle Hazırlanmış Değerler Ölçeği ... 77

3.3.2. Gözlem Formu ... 79

(16)

3.5. Uygulama Süreci ... 82 BÖLÜM IV ... 85 BULGULAR VE YORUMLAR ... 85

4.1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Demografik Verilerine İlişkin

Bulgular ve Yorumlar ... 85 4.1.1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Cinsiyet Değişkenine

İlişkin Demografik Veriler ... 85 4.1.2. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Başarı Durumu

Değişkenine İlişkin Demografik Veriler... 86 4.1.3. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Baba Eğitim Durumuna

İlişkin Demografik Verileri ... 87 4.1.4. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Anne Eğitim Durumuna

İlişkin Demografik Verileri ... 88 4.2. Araştırmaya Katılan Kontrol ve Deney Grubu Öğrencilerinin

Vignette Bulguları ... 89 4.2.1. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Mendil

Kapmaca Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

Yorumları... 89 4.2.1.1. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Mendil Kapmaca

Oyunu 1. Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test

Bulguları ... 89 4.2.1.2. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Mendil Kapmaca

Bulguları ... 96 4.2.2. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yedi

Kiremit Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

(17)

4.2.2.1. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yedi Kiremit Oyunu

1. Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 98 4.2.2.2. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yedi Kiremit Oyunu

5. Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 105 4.2.3. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yakan

Top Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

Yorumları... 106 4.2.3.1. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yakan Top Oyunu 1.

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 106 4.2.3.2. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yakan Top Oyunu 2.

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 114 4.2.4. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Altın

Bilezik Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

Yorumları... 116 4.2.4.1. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Altın Bilezik Oyunu

1. Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 116 4.2.4.2. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Altın Bilezik Oyunu

(18)

4.2.4.4. Kontrol Grubu Öğrencilerinin Altın Bilezik Oyunu

5. Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 122 4.2.5. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Mendil

Kapmaca Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

Yorumları... 125 4.2.5.1. Deney Grubu Öğrencilerinin Mendil Kapmaca

Bulguları ... 125 4.2.5.2. Deney Grubu Öğrencilerinin Mendil Kapmaca

Bulguları ... 130 4.2.6. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Yedi

Kiremit Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

Yorumları... 132 4.2.6.1. Deney Grubu Öğrencilerinin Yedi Kiremit Oyunu 1.

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 132 4.2.6.2. Deney Grubu Öğrencilerinin Yedi Kiremit Oyunu 2.

(19)

4.2.7. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Yakan Top Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

Yorumları... 141 4.2.7.1. Deney Grubu Öğrencilerinin Yakan Top Oyunu 1.

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 141 4.2.7.2. Deney Grubu Öğrencilerinin Yakan Top Oyunu 2.

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 148 4.2.8. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Altın

Bilezik Oyununa İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ve

Yorumları... 150 4.2.8.1. Deney Grubu Öğrencilerinin Altın Bilezik Oyunu 1.

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 150 4.2.8.2. Deney Grubu Öğrencilerinin Altın Bilezik Oyunu 2.

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 156 4.3. Araştırmaya Katılan Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin

Gözlem Formlarına İlişkin Sonuçlar ... 158 4.3.1. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Gözlem

Formlarında Yer Alan Değerlere İlişkin Sonuçlar ... 159 4.3.1.1. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin

Mendil Kapmaca Oyununda Ki Değerlere İlişkin

(20)

4.3.1.2. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin

Yakan Top Oyununda Ki Değerlere İlişkin Sonuçlar ... 160 4.3.1.3. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin

Altın Bilezik Oyununda Ki Değerlere İlişkin

Sonuçlar ... 161 4.3.1.4. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin

Yedi Kiremit Oyununda Ki Değerlere İlişkin

Sonuçlar ... 162 4.3.2. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Gözlem

Formlarında Yer Alan Değerlere İlişkin Sonuçlar ... 163 4.3.2.1. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin

Mendil Kapmaca Oyununda Ki Değerlere İlişkin

Sonuçlar ... 163 4.3.2.2. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin

Yakan Top Oyununda Ki Değerlere İlişkin Sonuçlar ... 164 4.3.2.3. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin

Altın Bilezik Oyununda ki Değerlere İlişkin

Sonuçlar ... 165 4.3.2.4. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin

Yedi Kiremit Oyununda Ki Değerlere İlişkin

Sonuçlar ... 166 4.3.3. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Oyunlar Sırasında

Kullanılan Gözlem Formlarına İlişkin Ki Kare Testi

Sonuçları ... 167 4.3.3.1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Mendil Kapmaca

Oyunu Gözlem Formuna İlişkin Ki Kare Testi

Sonuçları ... 167 4.3.3.2. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Yakan Top

Sonuçları ... 168 4.3.3.3. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Altın Bilezik

(21)

4.3.3.4. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Yedi Kiremit Oyunu Gözlem Formuna İlişkin Ki Kare Testi

Sonuçları ... 171

4.3.3.5. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Gözlem Formlarının Oyunlara Göre Toplam Puanlarına İlişkin T Testi Sonuçları ... 172

4.3.3.6. Oyunların Toplam Puanlarının Dağılımında Parametrik Olmayan Oyunlara İlişkin Sonuçlar ... 173

4.3.3.7. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Gözlem Formlarının Değerlere Göre Toplam Puanlarına İlişkin T Testi Sonuçları ... 174

4.3.3.8. Değerlerin Toplam Puanlarının Dağılımında Parametrik Olmayan Değerlere İlişkin Sonuçlar ... 176

4.3.4. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Son Gözlem Formlarının Değerlere Göre Ki Kare Testi Sonuçları ... 176

4.3.4.1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Son Gözlem Formunda Yer Alan Değerlerin Toplam Puanına İlişkin T Testi Sonuçları ... 178

4.3.4.2. Tüm Değerler Toplam Puanlarının Dağılımında Parametrik Olmayan Verilere İlişkin Sonuçlar... 179

BÖLÜM V... 181

TARTIŞMA, SONUÇ ve ÖNERİLER ... 181

5.1. Tartışma ve Sonuçlar ... 181

5.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Vignettelerine İlişkin Tartışma ve Sonuçlar ... 181

5.1.1.1. Mendil Kapmaca Oyunu, Sorumluluk Değerine İlişkin Tartışma ve Sonuçlar... 181

5.1.1.2. Yedi Kiremit Oyunu İşbirliği Değerine İlişkin Tartışma ve Sonuçlar ... 182

5.1.1.3. Yakan Top Oyunu Özgüven Değerine İlişkin Tartışma ve Sonuçlar ... 184

5.1.1.4. Altın Bilezik Oyunu Saygı- başarıyı tebrik Değerine İlişkin Tartışma ve Sonuçlar... 185

(22)

5.1.2. Gözlem Formlarına İlişkin Tartışma ve Sonuçlar ... 185 5.1.2.1. Oyunlar Sırasında Uygulanan Gözlem Formlarına

İlişkin Tartışma ve Sonuçlar... 186 5.1.2.2. Oyunlardan Sonra Uygulanan Gözlem Formuna

İlişkin Tartışma ve Sonuçlar... 189 5.2. Öneriler ... 191 KAYNAKÇA ... 193 EKLER... 209

(23)

TABLO LİSTESİ

Tablo 1. Spranger’in Değerler Sınıflaması ... 38 Tablo 2. Rokeach’ ın Değerler Sınıflandırılması ... 41 Tablo 3. Değerler Eğitimi Yaklaşımları ... 51 Tablo 3. Ön test- Son test Kontrol Gruplu Desen ... 74 Tablo 4. Araştırmada Kullanılan Deneysel Desen ... 74 Tablo 6. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Cinsiyet Değişkenine İlişkin Bulgular ... 85 Tablo 7. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Başarı Durumu Değişkenine İlişkin

Demografik Veriler ... 86 Tablo 8. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Baba Eğitim Durumuna İlişkin

Demografik Veriler ... 87 Tablo 9. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Anne Eğitim Durumuna İlişkin

Demografik Veriler ... 88 Tablo 10. Sizce Hangi Takımın Oyunu Kazanma İhtimali Daha Yüksektir? Neden?

Sorusuna İlişkin Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 93 Tablo 11. Sizce Hangi Takımın Sıralaması Doğrudur? Neden? Sorusuna İlişkin

Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 92 Tablo 12. Siz Takım Kaptanı Olsaydınız Nasıl Sıralama Yapardınız? Sorusuna

İlişkin Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 95 Tablo 14. Sizce Hangi Takımın Planı Daha Doğrudur? Neden? Sorusuna İlişkin

Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 98 Tablo 16. Sizce Ayşe Haklı Çıkmış mıdır? Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son

Test Bulguları ... 102 Tablo 17. Siz Olsaydınız Oyun Planını Nasıl Belirlerdiniz? Sorusuna İlişkin Ön

Test ve Son Test Bulguları ... 104 Tablo 18. Takım Oyunlarında Kazanmak İçin Neler Yapılmalıdır? Sorusuna İlişkin

Ön Test ve Son Test Bulguları ... 105 Tablo 19. Sizce Emre Kendine Güvenmeyen Sinem’ i Neden Seçmek İstemiştir?

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 107 Tablo 20. Sizce Sinem’ in Oyuna Girmesi Doğru mu? Neden? Sorusuna İlişkin Ön

(24)

Tablo 21. Kendinize Güvenir Misiniz? Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son

Test Bulguları ... 110 Tablo 22. Kendine güvenmeyen Sinem’ in oyuna girmesi doğru mu? Neden?

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 112 Tablo 23. Sizce Sinem Saydırmayı Kazanabilmiş midir? Neden? ? Sorusuna İlişkin

Ön Test ve Son Test Bulguları ... 114 Tablo 24. Sizce Öğretmen Mete’ yi Oyundan Çıkarmalı mıydı? Neden? Sorusuna

İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 116 Tablo 25. Siz Mete’ nin Yerinde Olsaydınız Ne Yapardınız? Sorusuna İlişkin Ön

Test ve Son Test Bulguları ... 118 Tablo 27. Siz Ece’ nin Yerinde Olsaydınız Rakip Takımı Tebrik Eder miydiniz?

Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 121 Tablo 28. Siz Ece’ nin Takımında Olsaydınız Rakip Takımı Tebrik Eder miydiniz?

Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 123 Tablo 29. Sizce Hangi Takımın Oyunu Kazanma İhtimali Daha Yüksektir? Neden?

Sorusuna İlişkin Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 125 Tablo 30. Sizce Hangi Takımın Sıralaması Doğrudur? Neden? Sorusuna İlişkin

Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 127 Tablo 31. Siz Takım Kaptanı Olsaydınız Nasıl Sıralama Yapardınız? Sorusuna

İlişkin Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 129 Tablo 32. Siz Takım Kaptanı Olup Takımınızın Sorumluluğunu Almak İster

miydiniz? Neden? Sorusuna İlişkin Elde Edilen Ön Test ve Son Test

Bulguları ... 131 Tablo 33. Sizce Hangi Takımın Planı Daha Doğrudur? Neden? Sorusuna İlişkin

Elde Edilen Ön Test ve Son Test Bulguları ... 133 Tablo 34. Sizce Oyunu Hangi Takım Kazanmıştır? Neden? Sorusuna İlişkin Ön

Test ve Son Test Bulguları ... 135 Tablo 35. Sizce Ayşe Haklı Çıkmış mıdır? Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son

Test Bulguları ... 137 Tablo 36. Siz Olsaydınız Oyun Planını Nasıl Belirlerdiniz? Sorusuna İlişkin Ön

Test ve Son Test Bulguları ... 138 Tablo 37. Takım Oyunlarında Kazanmak İçin Neler Yapılmalıdır? Sorusuna İlişkin

(25)

Tablo 38. Sizce Emre Kendine Güvenmeyen Sinem’ i Neden Seçmek İstemiştir?

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 141 Tablo 39. Sizce Sinem’ in Oyuna Girmesi Doğru mu? Neden? Sorusuna İlişkin Ön

Test ve Son Test Bulguları ... 142 Tablo 40. Kendinize Güvenir Misiniz? Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son

Test Bulguları ... 144 Tablo 41. Kendine güvenmeyen Sinem’ in oyuna girmesi doğru mu? Neden?

Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 146 Tablo 42. Sizce Sinem Saydırmayı Kazanabilmiş midir? Neden? Sorusuna İlişkin

Ön Test ve Son Test Bulguları ... 148 Tablo 43. Sizce Öğretmen Mete’ yi Oyundan Çıkarmalı mıydı? Neden? Sorusuna

İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 150 Tablo 44. Siz Mete’ nin Yerinde Olsaydınız Ne Yapardınız? Sorusuna İlişkin Ön

Test ve Son Test Bulguları ... 152 Tablo 45. Siz Ayşe’ nin Yerinde Olsaydınız Ne Yapardınız? Sorusuna İlişkin Ön

Test ve Son Test Bulguları ... 153 Tablo 46. Siz Ece’ nin Yerinde Olsaydınız Rakip Takımı Tebrik Eder miydiniz?

Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 155 Tablo 47. Siz Ece’ nin Takımında Olsaydınız Rakip Takımı Tebrik Eder miydiniz?

Neden? Sorusuna İlişkin Ön Test ve Son Test Bulguları ... 157 Tablo 48. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Mendil Kapmaca

Oyununda ki Değerlere İlişkin Sonuçları ... 159 Tablo 50. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Altın Bilezik

Oyununda ki Değerlere İlişkin Sonuçları ... 161 Tablo 51. Araştırmaya Katılan Deney Grubu Öğrencilerinin Yedi Kiremit

Oyununda ki Değerlere İlişkin Sonuçları ... 162 Tablo 52. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Mendil Kapmaca

Oyununda ki Değerlere İlişkin Sonuçları ... 163 Tablo 53. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yakan Top

Oyununda ki Değerlere İlişkin Sonuçları ... 164 Tablo 54. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Altın Bilezik

(26)

Tablo 55. Araştırmaya Katılan Kontrol Grubu Öğrencilerinin Yedi Kiremit

Oyununda ki Değerlere İlişkin Sonuçları ... 166 Tablo 56. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Mendil Kapmaca Oyunu Gözlem

Formuna İlişkin Ki Kare Testi Sonuçları ... 167 Tablo 57. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Yakan Top Oyunu Gözlem Formuna

İlişkin Ki Kare Testi Sonuçları ... 168 Tablo 58. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Altın Bilezik Oyunu Gözlem Formuna

İlişkin Ki Kare Testi Sonuçları ... 170 Tablo 59. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Yedi Kiremit Oyunu Gözlem Formuna

İlişkin Ki Kare Testi Sonuçları ... 171 Tablo 60. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Gözlem Formlarının Oyunlara Göre

Toplam Puanlarına İlişkin T Testi Sonuçları ... 172 Tablo 61. Oyunların toplam puanına ilişkin parametrik olmayan oyunlara ilişkin

sonuçlar ... 173 Tablo 62. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Gözlem Formlarının Değerlere Göre

Toplam Puanlarına İlişkin T Testi Sonuçları ... 175 Tablo 63. Değerlerin toplam puanlarında parametrik olmayan değerlere ilişkin

sonuçlar ... 176 Tablo 64. Araştırmaya katılan öğrencilerin son gözlem formlarının değerlere göre

Ki Kare testi sonuçları ... 177 Tablo 65. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Son Gözlem Formunda Yer Alan

Değerlerin Toplam Puanına İlişkin Sonuçlar ... 178 Tablo 66. Tüm Değerler Toplam Puanlarına İlişkin Parametrik Olmayan Verilerin

(27)

BÖLÜM I

Bu bölümde araştırmanın temel problemi, alt problemleri, amacı, önemi, sınırlılıkları ve tanımlara yer verilmiştir.

1. GİRİŞ

21.yy dünyasında, bilginin paylaşımı hızlı ve sürekli bir şekilde artmaktadır. Bu durum, insanların sosyal yaşamında birçok değişim ve gelişime sebep olmaktadır. Paylaşımların artması ile birlikte kültürler arası etkileşim de hızlanmaktadır. Kültürler arasında ki hızlı etkileşim kimi zaman olumlu yönde olurken kimi zamanda olumsuz sonuçlara sebep olabilmektedir. Popüler kültürün etkisinde kalan toplumlar zamanla kendi kimliklerinden uzaklaşmakta ve kültürlerini yozlaştırmaktadırlar. Böylece milli değerler yavaş yavaş evrensel değerlere doğru hareketlilik göstermektedir. Milli değerlerin evrilmesi ya da zamanla kaybedilmesi toplumların gerilemesine sebep olabilmektedir. Sonuç olarak, toplumu ayakta tutan değerlerin aşındırılmasının önüne geçilmesinde değerler ve değerlerin öğretimi her geçen gün daha önemli hale gelmektedir. Değerler eğitimi önemsenmediği takdirde toplumların dilleri dahi bu durumdan payını alacaktır. Dil gibi toplumun temel yapı taşı olan unsurlar kaybedilmeye başlandığında ise artık toplumların ilerlemesi de mümkün olmayacaktır. Tüm bu nedenlerden dolayı gerek ulusal gerek evrensel değerler kaybedilmemelidir. Değerlerin toplumlarla iç içe geçmesi için ise tüm eğitim kurumlarında ve en önemli eğitim öğretim kurumlarından biri olan ailede değerlerin devamlılığı sağlanmalıdır.

Değerlerin devamlılığı ve aktarımı bu kadar önemli iken değerler eğitiminin de önemi gün geçtikçe artmaktadır. Özellikle çocukluk döneminde bu eğitimin verilmesi nesillerin sağlıklı yetişmesine katkı sağlayacaktır. Değerler eğitiminin ilk basamağını elbette aile oluşturmaktadır. Aile de başlayan bu eğitim toplumla kaynaşmaya

(28)

başladıkları okul döneminde de eğitimciler tarafından devam ettirilmektedir. Eğitimciler gerek ders içerikleri ile gerek derslerden ayrı etkinlikler ile çocuklara değerler eğitimini vermeye çalışmaktadır. Fiziksel ve duyusal anlamda gelişme çağında bulunan çocuklar için en etkili eğitim öğretim aracı oyun olarak kabul edilebilir. Çünkü oyun çocuğun bütün yaşantısıdır. “Oyun çocuğun zekâ, beden ve kişilik gelişimini sağlayan bir faaliyettir” (Ormanlıoğlu, 2013, s. 18). Bundan dolayı değerlerin öğretiminde pek tabi oyun kullanılabilir. Oyun ile verilecek her kazanım çocukta daha kalıcı öğrenmelere yol açacaktır. “Yardımlaşma, işbirliği, toplumsal roller, sorumluluk alma, saygı duyma vb. birçok beceri oyun içerisinde öğrenilebilmektedir” (Ogelman, 2016, s. 153).

1.1. Problem Durumu

Oyun her yaş kesiminden insana hitap eden ve eğlenceli zaman geçirme aracı olarak bilinen bir etkinliktir. Boratav (1994, s. 232) yapmış olduğu çalışma da oyunu “Çocukların ve daha az ölçüde büyüklerin, günlük geçim didinmelerinden ayırabildikleri boş zamanlarında her hangi bir üretim çabasını ya da başka çeşitten bir hizmeti zorunlu kılmadan, sadece eğlenme yolu ile dinlenmelerini sağlayan eylemlerdir” şeklinde tanımlamıştır Oyunda dinlenmenin amacı çocuğun hem fiziksel hem de ruhsal olarak rahatlamasını sağlamaktır. Çocukta gün boyu biriken ve atılmayan enerji çocuğu rahatsız eder. Çocuktaki bu huzursuzluk hareket ve davranışlarına yansımaya başlar. Bu enerjiyi dışa atmanın en iyi ve en güzel yolu ise oyundur. Oyun, bireylerde fazla enerjiyi atmak, eğlenmek ve sorunlardan uzaklaşarak kendine vakit ayırma aracıdır. “Oyun, çocukların olduğu kadar yetişkinlerin de yaşamlarında önemli bir zaman dilimini kapsar. Gerçek anlamda oyun, katılımcıların istekle, sıkılmadan, bireysel ya da grup olarak zevkle paylaştıkları, duygusal doyum sağlayan etkinliklerden oluşur” (Açıkalın, Summak ve Summak; 2003, s. 139). Oyunlar her ne kadar çocuklarla bağdaştırılmış olsa da oyunun bütün canlılar için bir ihtiyaç kaynağıdır. “Bilindiği gibi oyunlar yalnız insanlara özgü olmayıp hayvanlarında oynadığı bilinmektedir. Aslında oyun faaliyeti biyolojik karakterli olsa bile hemen herkes tarafından yaratılabilecek bir eğlence kaynağı ve boş zamanları değerlendirme unsuru olarak ele alınır” (Başaran, 1992, s. 13). Oyun güzel zaman geçirme aracı olarak görüldüğü için isteğe bağlı gerçekleşen ve zevk alınan bir eylemdir. Bireye

(29)

zorla oynatılacak oyun bir zevk ve eğlenme aracı olmaktan çıkarak yapılması gereken bir göreve dönüşmüş olur. Bu durumda da oyunun işlevleri gerçekleşmez.

Oyun insanlar için bir eğlence kaynağı olarak görülse de aynı zamanda bir eğitim aracıdır. Eğitim aracı olarak kullanabilen oyunlar eğitsel oyun olarak adlandırılır. Bu tür oyunlar çocukları eğlenmesini sağlarken aynı zamanda öğrenmesini de sağlamaktadır. Oyun sırasında beyin kendini öğrenmeye açık hale getirerek amaçlı bir şekilde öğrenmeyi gerçekleştirir. Eğitsel oyunlar bilgisayar ortamında oynanan oyunlar olduğu gibi sokakta çocukların oynadığı oyunlar da olabilir. Yapılan araştırmalara göre oyun oynama süresince insanın zihin faaliyetleri çok üst seviyelere çıkmakta ve zihin sadece oyunla ilgilendiği için öğrenme en üst seviyeye gelmektedir. “Bir öğrenme etkinliği ne kadar çok duyu organına hitap ederse öğrenme olayı da o kadar iyi ve kalıcı izli olmakta, unutma da o kadar geç olmaktadır” (Seferoğlu, 2010, s. 64). Öğretmenler eğitim öğretim ortamını hazırlarken öğrencilerin ilgisini, dikkatini çekecek ve birçok duyu organına hitap edebilecek etkinlikler düzenlemelidir. Bu etkinliklerden bir tanesi de oyundur. Oyun çocuklar için eğlenceli ve vazgeçilmez bir etkinliktir. Çocuklar oyun oynarken gözlendiğinde yorulmak bilmeden saatlerce oynayıp eğlenebilmektedir. Bu amaçla hazırlanmış eğitsel oyunlar da çocukların eğlenirken öğrenmesine katkı sunmaktadır. Çünkü oyun sırasında çocuklar yeni sözcükler öğrenebilmekte ve dil yoluyla birbirlerine bilgi aktarabilmektedirler (Mangır ve Aktaş, 1993, s. 14).

Oyun bütün yönleriyle çocukların gelişmesini ve değişmesini sağlayan bir olgudur. Fiziki güç isteyen oyunlarda çocuklar bedenen gelişirken birliktelik gerektiren oyunlarda ise çocukların sosyal yönleri gelişmektedir. Çocukların hem ruh hem de beden sağlığı için oyun vazgeçilmezdir. Kişilerin ruh sağlıkları beden sağlıkları ile yakından ilişkilidir. Bireyin sağlığının bir bütün olarak ilerlemesi için her iki sağlık alanı da önemsenmeli ve bunun için gereken tedbirler neyse alınmalıdır. Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur atasözü de göz önüne alınırsa beden eğitimi, fiziksel aktivite gibi alanlara devletlerin yatırım yapması gerekmektedir. Özellikle ilkokul çağı çocukları kendilerini en iyi oyunlarla ifade edebilmekte ve kendine yaşam alanı oluşturmaktadır. Bu oyunlar sayesinde çocuklar sorumluluk alabilirler. Çocuk oyunları ile çocuklar, arkadaşları ile birlikte hareket edebilir, takım içi sorumluluk alır ve bireysel ve sosyal sorumluluğunu yerine getirebilirler. “Öğretimsel oyunlar, öğrenme ortamında kullanıcının sürekli aktif olmasını sağlar. Ayrıca oyunlar öğrencilerin yaratıcılıklarını, ilke ve stratejileri sorgulama ve yeni ilkeler araştırma

(30)

Oyun çocuğun kendisini ifade edebildiği ve rahatlayabildiği bir alan olduğu için dersler sırasında fiziki aktivitelere ve oyunlara yer verilmelidir. Öğrencilerin veya gençlerin fiziksel aktivitelere, programlara katılması sağlanarak toplum içerisine çekilmesi sağlanmalı ve sosyalleşmesine katkı sunulmalıdır. Ayrıca fiziksel aktiviteye dayalı olarak eğitimlerini almamış gençleri, bu programa ilkelere ve süreçler ile entegre etmek gerekir (Hellison ve Wright, 2003, s. 370). Çünkü gençler ve çocuklar fiziksel aktivite içerisine girdikçe kendilerini ifade edebileceklerdir.

Çocuğa güçlükle öğretilen pek çok kural, oyun sırasında daha kolay öğretilebilir. Çocuklar karar verme, sıralama, düzenleme, öğrenme, işbirliği, paylaşma, yardımlaşma, başkalarının hakkına saygı gösterme gibi pek çok kural ve değeri oyun sırasında farkına varmadan öğrenir ve benimser. Son zamanlarda psikanalizler, çocukları oyun sırasında izleyerek onlardaki olumsuz davranışların nedenlerine ilişkin bilgiler edinmektedir. Çünkü oyun, çocuğun kendini anlatabildiği en doğal alandır. Gizledikleri gerçek duygularını oyun yoluyla ortaya koyarlar. Öfkeleri, kızgınlıkları, düşmanlık ve kıskançlıkları oyunlarına yansır. Oyun, çocuğun isteklerini, amaçlarını anlatan, onu isteklerine kavuşturan ve hatta hayata hazırlayan en etkili araçlardan biridir (Çoban ve Nacar, 2006, s. 19).

Çocuk oyunlarının birçoğu sadece vakit geçirmek ya da eğlenmek amaçlı değildir. Her oyunun temelinde kazanılması gereken çeşitli kazanımlar bulunmaktadır. Ayrıca her oyunun amacında ise çocukta kalıcı izli davranışlar oluşturmak esastır. Oyun ile öğretilen kavramların daha kolay öğretildiği ve kavrandığı görülmektedir. “Oyun çocuğun kendisini, diğerlerini ve çevresindeki eşyaları daha iyi tanımasına yardımcı olur” (Ormanlıoğlu, 2013, s. 14).

Değerler soyut kavramlardır. Soyut olan bu kavramlar çocuklara somut hale getirilerek verildiği zaman çocuklar değerleri daha iyi öğrenip içselleştirebilirler. Değerleri somutlaştırmanın birçok yolu bulunmaktadır. Bu yollardan bir tanesi de oyundur. Somut işlemler dönemindeki çocukların en çok vakit geçirdiği oyunlar değerlerle ilişkilendirilip öğrenciye sunulduğu zaman çocuklar oynarken değerleri de öğrenebilirler. Çocuklar oyun sırasında sorumluluk almakta, gerekli riskleri göze alarak oyunu önemseyip çok ciddiye alarak oynamaktadırlar. Oyunlar, çocukların birçok yönde kendisini geliştirmesini sağlar. Çocuklar oyunları sayesinde kuramsal bilgi ile uygulama arasında önemli bir bağ kurulmasında ve soyut yaşantıların somuta indirgenmesinde etkili olur (Durualp ve Aral, 2011, s. 69). Oyunlar sayesinde öğrencilere değerler çok daha kolay kazandırılabilir.

(31)

Çünkü oyunlar yapısı gereği sorumluluk almayı, liderlik yapmayı gerektirmektedir. Wright ve Craig (2011, s. 205)’ e göre kişisel ve sosyal yönden sorumluluk davranışı, beden eğitimi ve diğer fiziksel aktivite ortamlarında ortaya çıkacak olan başarılı öğrenme ve gelişim için önemlidir. Çocukların hayatını geliştirmekle ilgili kişisel değerlerinizi yakından incelemek önemli bir başlangıçtır (Martinek, Hellison ve Walsh, 2004, s. 401). Değerleri kazanmış, üzerine düşen görevi yerine getirebilen nesiller yetiştirebilmek için çocuklara imkânlar sunulmalı ve bu oyunlara katılmaları sağlamalıdır. Birçok ülkede gençlik gelişim programları uygulanarak gençlere bu imkân verilmektedir. Gençlik gelişim programları, gençlerin kendini yönlendirmelerine ve hayat becerisi geliştirmelerine olanak sağlayan ortamları oluşturmak için öğrenci-yetişkin ilişkilerini artırmaya çalışır (Walsh, Ozaeta, ve Wright, 2010, s. 16). Eğitimcilerde, çocuklara fiziksel aktiviteler ve oyunlar ile bu fırsatları sunabilir böylece sorumluluk sahibi bireyler olmaları sağlanabilir.

1.2. Araştırmanın Amacı

Çocukların dış dünya ile etkileşim içine girdikleri ve dış dünyayı algılamaya başladıkları yer olan okullar, çocukların toplumsallaşmasını sağlamaktadır. İnsanlarla sosyal olarak etkileşime girebilme kabiliyeti, dirençli çocukları karakterize eden çok güçlü bir özellik olarak görünmektedir (Martinek ve Hellison, 1997, s. 36). İnsanlarla iletişim kurabilme ve toplumda yer edinebilme kabiliyetini geliştirme de en önemli etkenlerden bir tanesi değerlerdir. “Değerler, toplumu oluşturan bireylere, nelerin önemli olduğunu, nelerin tercih edilmesi gerektiğini ve kısaca nasıl yaşanılması gerektiğini belirtir” (Akbaş, 2008, s. 10). Değer kavramı insandan insana değişmektedir. Çünkü: “Duygular, değer yargıları, anlayış tarzı kişiliğin parçasıdır” (Erdal, 2009, s. 3). Değer kültür ile iç içe geçmiş ve kültürden ayrı düşünülemeyecek bir olgudur. “Değerler toplum içerisinde insanların vermiş olduğu önem ile zaman içerisinde önemini kazanır veya bu önemini yitirir. Toplumdaki bireylerin o değerleri korumasına veya göz ardı etmesine paralel olarak değerler ya zamanla kaybolurlar ya da bir sonraki nesle aktarılarak yıllarca devam ettirilirler” (Akbaba, 2003, s. 8). Ailede başlayan değerler eğitimini çocuğun okula başlaması ile birlikte okullar devralmakta ve yürütmektedir. Okullarda değerler eğitiminin yürütülmesinde ise en önemli görevi öğretmenler üstlenmektedir. “Değerler eğitiminde öğretmenler için ilk basamak, bireylerin değerlerini yaşamalarına yardımcı olmak, kendi tutumlarını, davranışlarını ve duygularını açık ve doğru biçimde gelişmesine rehberlik etmektir” (Tıllman, 2014, s. XV).

(32)

Öğretmenler okul içerisinde veya sınıf içerisinde yaptıkları davranışlar ile rol model olarak, öğrencilere doğru yanlış, iyi kötü gibi kavramları öğreterek, öğrencilerin toplumla barışık yaşamasını ve sosyalleşmesini sağlayan değerleri öğreterek öğrencileri topluma ve yaşama hazırlamaktadır.

Okulların ve öğretmenlerin değerler eğitimindeki rolünden ve öneminden dolayı 2004 yılında yapılan değişikler ile “değerler” eğitim programında yer almış ve öğretmenlerin değerler öğretiminde görev alması sağlanmıştır. İlkokul 4. Sınıf sosyal bilgiler dersi programında da 22 tane değere yer verilmiş ve bu değerler kazanımlarla ilişkilendirilerek değerler eğitiminin yapılması için imkan sağlanmıştır. Daha çok hayat bilgisi ve sosyal bilgiler programı içerisinde yer alan bu değerler çocuğu hayata hazırlamakta ve toplumsal değerlere sahip bireylerin yetişmesi amaçlanmaktadır. Eğitim programlarında yer alan değerlerin öğretimi sadece programda yer aldığı ders boyutuyla ele alınmamalıdır. Çünkü değerler eğitimi bütün dersler içerisinde yapılabilecek, teneffüste bahçede gezerken veya oynarken dahi yapılabilecek bir özelliğe sahiptir. Değerler, çocukların doğal ortamında daha etkili ve kalıcı bir şekilde öğrenilmektedir. İlkokul çocukları bulundukları dönem itibari ile değerleri öğrenirken somut örnekler ve olaylar ile öğrenmeli ve aktif öğrenme içerisinde bulunmalıdır.

Somut işlemler döneminde olan ilkokul çocukları derslerde kısa sürede sıkılmakta ve dersi dinlememe, kendini ifade etmeme gibi davranışlar sergilemeye başlamaktadır. Bunun önüne geçmek, çocukların çocukluklarını yaşamalarını sağlamak, kendilerini ifade edebilmelerini, sosyalleşebilmelerini sağlamak amacı ile 2012-2013 eğitim yılı itibari ile ilkokullarda oyun ve fiziki etkinlikler dersi konulmuştur. Oyun ve fiziki etkinlikler dersinde çocuklar geleneksel oyunlarımızı oynayarak hem geçmişle gelecek arasında köprü vazifesi görecek hem de oyunlarla okula daha çok bağlanıp derslere olan ilgisi de artmış olacaktır. “Beden eğitimi etkinliklerini, sporu ve oyunu sağlıklı yaşama, olumlu insan ilişkilerinin gelişmesine katkı sağlayan, beceri ve yetenekleri geliştirmeye yönelik uğraş olarak gören, oynayan, oynadıkça öğrenen, öğrendikçe eğitilen, eğitildikçe toplumsallaşan bireylerin yetişmesinde itici güç olarak değerlendirebiliriz” (Demirci, Demirci ve Demirci, 2013, s. 5).

Öğrenciler oyun ve fiziki etkinlikler dersinde oyunlar sırasında sorumluluk alırlar ve belirli görevler üstlenirler. İçeriğinde oyun barındırması sebebiyle öğrenciler oyun ve fiziki etkinlikler dersini daha çok sevmekte o derste daha aktif olmaktadır. Öğrencilerin daha çok

(33)

zevk aldığı ve aktif katıldığı bu dersi iyi yönlendirmek, eğitimle oyunu iç içe vermek bu dersi fırsata çevirmek gerekir. Okullarda öğrencilerle yapılacak olan sosyal ve kültürel faaliyetlerde öğrencilere önce güven sonra görev ve sorumluluk vermek gerekir(Aydın, 2011, s. 69). Oyun ve fiziki etkinlikler dersi aynı zamanda değerlerin öğretimi içinde bir fırsattır. Bu fırsatı değerlendirmek amacı ile geleneksel oyunlarımız değerler ile ilişkilendirilebilir ve bu dersten faydalanılabilir. Yapılan araştırmalara göre öğrencilerin aktif olarak katıldığı çalışma ve projelerde kendilerini daha mutlu hissettikleri görülmüştür. Hizmet projelerinde çoğunlukla yer alan öğretmenler gençlerin motive olduklarını görmekten memnuniyet duyarlar (Cutforth, 2000, s.39). Öğrenciler öğrenmeye, sorumluluk almaya ne kadar motive olurlarsa o derece kendilerini iyi hisseder ve toplumla barışık halde yaşarlar.

Bu çalışmada oyun ve fiziki etkinlikler dersinde yer alan çocuk oyunlarına değerler yerleştirilerek çocuk oyunları ile değerler eğitimini gerçekleştirmek amaçlanmıştır. Ayrıca çocuk oyunlarının değerler eğitiminde etkisini belirlemek için de oyunlar öğretim aracı olarak kullanılmıştır.

1.3. Araştırmanın Önemi

Eğitim öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü okulların temel amaçlarından biride öğrencileri sorumlu, topluma yararlı ve toplum ile barışık olarak yaşayabilecek şekilde yetiştirebilmektir. Okullar değişen ve gelişen toplumlara ayak uydurmak ve kendini yenilemek zorundadır. “Eğitimin amacına, öğrenmenin doğasına, bilimsel bilginin değerine, okulların yapı ve işleyişine ilişkin bu değişimlerin eğitimciler tarafından anlamlandırılarak eğitimin çağdaş bir yorumunun yapılması gerekmektedir” (Özden, 2010, s.13). Okullar bu değişimi çağdaş ve bilimsel yeniliklere göre sağlamakta, toplum ihtiyaçlarına göre kendini yenilemektedir. “Eğitimin amacı, öğrencilerin, sadece ders kazanımlarıyla entelektüel yeterliliğini değil, duyuşsal kazanımlarla karakter gelişimini ve ahlaki yeterliliğini de besleyebilmek; bilgiyi yüksek kimlik ve kişilik gelişiminin gerektirdiği düşünce süzgeçlerinden de geçirerek, doğru ve yerinde kullanabilen bir profilin yetişmesine rehber olmaktır” (Kuş, 2009, s. 1). Okullar bu değişimleri sağlarken toplumun milli ve manevi değerlerini de öğrencilere kazandırmak zorundadır. Gelişim ve değişimin öncüsü olan okullar nesiller arasında kültürel çatışmanın olmaması ve toplumun değerlerinin aktarılmasını sağlayan bir kurumdur. Özellikle son zamanlarda aile ve

(34)

toplumlarda meydana gelen çözülmeler değerler eğitimi konusunu daha fazla gündeme getirmiş ve değerler eğitiminin önemi her geçen gün artmaktadır.

Değerler eğitiminin öneminin artması ile birlikte programlarda yapılan değişiklikler ile Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler derslerinin programlarında değerlere yer verilmiştir. Bunlar kazanımlarla ilişkili hale getirilerek değerlerin öğretimi ve eğitimi sağlanmaya çalışılmıştır. Fakat değerler eğitimi sadece bir ders ile ya da sadece sınıf içerisinde yürütülecek bir eğitim değildir. Değerler eğitimi bütün dersler ile işbirliği ile içerisinde, eş zamanlı yürütüldüğü zaman daha etkili olacaktır. Okullarda öğrencilerin öğrendiği bilgi ve beceriler öğrencileri sadece akademik hayata değil kişinin yaşamsal problemlerine çözüm olmaya, hayatını kolaylaştırmaya ve eylemleri yaşanabilir bir çevreye katkı sağlamaya başladığı zaman öğrenme sürecinde sorumluluk alma isteği artar (Girgin, 2012, s.163). Öğrenciler sorumluluk aldıkça kendini geliştirecek ve daha başarılı, kendisi ve toplumuyla barışık insanlar olacaklardır. Çocuklarda sorumluluk almalarını sağlayabilecek en önemli derslerden biriside Oyun ve Fiziki Etkinlikler dersidir. Bu ders amacına uygun işlendiği zaman öğrenciler kendilerini daha iyi ifade edeceklerdir. Çünkü çocuğun hayatında oyuna düzenli olarak yer verilirse, yapılması gerekenin yarısının yapılmış olduğu söylenebilir (Aydın, 2013, s. 361). Çocuklar bulunduğu dönem gereği oyun ve etkinlikleri daha çok sevmektedir. Çocuklar oyunu önemsemekte ve oynarken ki tutumları aynen büyüklerin önemli bir iş yaparken gösterdikleri tutumlarına benzemektedir. (Aydın, 2013, s. 363). Çocukların oyunu bu kadar önemli bir iş olarak görmesinden dolayı uygulayıcılar da bu oyunları çocukların eğitimine, değerler eğitimine uyarlanırsa amaç gerçekleşmiş olur. Oyun ve fiziki etkinlikler dersinde: “kendini tanıma, başa çıkma, bireysel sorumluluk, kendine güven ve zaman yönetimi iletişim becerileri, işbirliği, adil oyun, sosyal sorumluluk, liderlik, doğaya duyarlık ve farklılıklara saygı” gibi becerilere yer verilmiştir. Öğrencilerin oyun ve fiziki etkinlikler dersinde bu becerileri elde edebileceği belirlenmiştir. Bu çalışma ile çocukların günlük hayatında çok fazla oynadığı, öğretmenlerin oyun ve fiziki etkinlikler dersinde oynattığı çocuk oyunları ile değerlerin öğretimi gerçekleştirilecek, öğretmenler oyunlarla değerleri öğretecek hale gelecektir. Öğrencilere oyunlar anlatılırken değerleri içerecek şekilde anlatılmıştır. Bu sayede öğrenciler oyun oynarken, eğlenirken değerleri de öğrenmesi sağlanmıştır. Yapılmış olan bu çalışma ile değerler eğitimi ile ilgili yapılacak olan program geliştirme çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

(35)

1.4. Problem Cümlesi

İlkokul 3. Sınıf Oyun ve Fiziki Etkinlikler Dersinde çocuk oyunlarının mevcut hali ve değerler ile yoğunlaştırılmış haliyle, öğrencilerin değerleri kazanma düzeyleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

1.5. Alt Problemler

Problem cümlesine ilişkin alt problemler aşağıda sunulmuştur.

a. İlkokul 3. Sınıf Oyun ve Fiziki Etkinlikler Dersinde çocuk oyunlarının mevcut haliyle, değerler kazandırılmakta mıdır?

b. İlkokul 3. Sınıf Oyun ve Fiziki Etkinlikler Dersinde çocuk oyunlarının değerler ile yoğunlaştırılmış haliyle, değerler kazandırılabilir mi?

1.6. Araştırmanın Sınırlılıkları

Bu araştırma:

1) 2015-2016 eğitim öğretim yılı Oyun ve Fiziki Etkinlikler dersi ile 2) Belirlenmiş olan ilkokulda bulunan iki tane üçüncü sınıf şubesi ile

3) Oyun ve Fiziki Etkinlikler Dersi Öğretim Programında yer alan “İşbirliği, Özgüven, Sorumluluk, Saygı- başarıyı tebrik” beceri-değerleri ile

4) Araştırma Oyun ve Fiziki Etkinlikler dersinde oynatılabilecek “Mendil Kapmaca, Yedi Kiremit, Yakan Top, Altın Bilezik” oyunları ile sınırlı tutulmuştur.

1.7. Araştırmanın Varsayımları

Bu araştırma, aşağıdaki varsayımlara dayandırılarak gerçekleştirilmiştir:

1) Belirlenmiş olan deney grubu ve kontrol grubu öğrencilerinin eğitim ortamları açısından denk ortamlarda olduğu varsayılmaktadır.

2) Katılımcıların veri toplama araçlarına ve yöneltilecek sorulara samimi bir şekilde cevap verecekleri varsayılmaktadır.

(36)

4) Araştırmacı ve öğretmenin gözlem formlarını yansız doldurdukları varsayılmaktadır.

1.8. Tanımlar

Araştırmada kullanılan tanımlar ve bazı kavramların, araştırmada kullanılış şekli aşağıda verilmiştir.

Değerler: Bireyin yaşamını etkileyen, toplum içinde uyumlu bir şekilde yaşamasını sağlayan, davranışları yönlendiren ve toplum tarafından korunan standartları belirlenmiş ortak düşüncelerdir.

Değerler Eğitimi: İnsanların farklılıklara saygılı olmasını, hoşgörü, vefa, sevgi, saygı gibi davranış ve duyguları kazanmasını sağlayan eğitimdir.

Oyun: Oyun çocukların yaşamında vazgeçemediği, eğlendiği, eğlenirken öğrendiği,

(37)

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

2.1. Çocuk ve Oyun

Çocuk ve oyun ayrılmaz bir bütündür. Çocuk oyun olmadan kendini mutlu hissedemez. “Çocukların, gelişimsel yönden sağlıklı olabilmesi için beslenme, uyku vb. gereksinimleri kadar oyuna da ihtiyaç duyulmaktadır” (Erbay ve Saltalı, 2012, s. 250). Oyun, çocuğun kendini ifade etme biçimidir. Her ne koşulda, hangi malzemeyle olursa olsun çocuklar oyun oynamalıdır. Oyun, çocuğun hayal dünyasını geliştirerek daha mutlu, daha aktif bir birey olmasını sağlar.

Oyun bütün çocuklar için önemli ve değerlidir. Ancak okul öncesi dönem ve ilkokul çağı çocukları için oyunun yeri çok daha farklıdır. Bu yaş aralığında ki çocuklar için oyun hem eğlenme hem öğrenme aracıdır. “Oyunun fonksiyonları gereği her yaş grubunda ve her oyun türünde belli bir öneme sahip olmasına rağmen, özellikle gelişim çağındaki çocuklar da daha çok önemlidir” (Gül, 2012, s. 29). Bundan dolayı gelişim çağı çocuklarında eğitim, olabildiğince oyun ile iç içe olmalıdır.

Oyun, kimi zaman yetişkinler tarafından sıkıcı gereksiz olarak görülebilmektedir. Âmâ çocuktaki yeri oldukça anlamlı ve önemlidir. Gerek geleneksel oyunlar olsun gerek çağdaş eğitim anlayışına uygun olarak hazırlanmış oyunlar, belirli bir amaç taşırlar. Tüm oyunlarda güdülen en nihai amaç ise çocuğun eğlenmesi ve kendini mutlu hissetmesidir.

2.1.1. Çocuk

Çocukluk hepimizin bir dönem yaşadığı ama yaşarken belki de farkında olmadığı, salt doğum ile yetişkinlik arasındaki dönem olmanın ötesinde bir anlama sahiptir (Yavuzer, 1982, s. 8). Çocukluk insan yaşamının temelini oluşturan bir dönemdir. Bu dönemde öğrenilen, tecrübe edilen ve yaşanılan her şeyin kalıcılığı da etkisi de diğer dönemlere göre daha fazladır. Yaşamın ilk yıllarında temeli atılan gelişim, çocuğun ileriki yaşlardaki

(38)

Buna bağlı olarak çocuğun oyun ihtiyacını karşılayabilmek oldukça önemlidir. Yaşına göre uygun oyunları tercih etmek ve özgürce oyun oynamasını sağlayabilmek, ilerdeki hayatında kendine güvenen, topluma faydalı bir birey olmalarında yardımcı olmaktadır.

2.1.2. Çocuğun Gelişimi

Gelişim, bir bütün olarak organizmanın fiziksel olarak büyürken hem olgunlaşması hem de öğrenme ile bunları sentezleyip ilerlemesidir. Dünyaya yeni gelen her birey zamanla gelişip olgunlaşır. Gelişimin en yoğun ve en hızlı olduğu dönemlerden ilki doğum öncesi, sonra bebeklik ve ardından da çocukluk dönemidir. Her dönem kendine özgü kazanımlar içerir. Her dönem içerisinde kazanılması gereken davranışlar ve belirli görevler yer alır. Havighurst gelişim görevlerini yedi aşamada (bebeklik dönemi, ilk çocukluk dönemi, son çocukluk dönemi, ergenlik dönemi, genç yetişkinlik dönemi, orta yetişkinlik dönemi, yaşlılık dönemi) incelemiş ve her dönemin kazanımlarını o dönem içerisinde kazanmak gerektiğini savunmuştur. “Gelişimde belli davranışların kazanılması gereken dönemler vardır, ilgili davranış ilgili dönemde kazanılmadığı zaman, daha sonraki dönemlerde kazanılamaz veya kazanılması çok zor olur” (Bacanlı, 2015, s. 51). Bundan dolayı her dönemde kazanılacak olan davranışlar gerek eğitimciler gerekse aileler tarafından önemsenmelidir. Özellikle ilk çocukluk ve son çocukluk olarak adlandırılan okul öncesi ve ilkokul döneminde çocukların eğitimleri daha fazla önemsenmeli, bu dönemler içerisinde çocuk her açıdan donatılmaya çalışılmalıdır.

Havighurst’a göre ilk çocukluk (2-6 yaş) ve son çocukluk (6-12) dönemlerinin kritik kazanımları şunlardır: İlk çocukluk döneminde; dil gelişimi, öz bakım becerileri, cinsiyet rollerine bürünme ve erken ahlak gelişimi gerçekleşir. Son çocukluk döneminde ise çocuk artık okul çağında olduğu için kişisel bağımsızlık, okuma-yazma becerileri, değer yargıları ve ahlaki gelişim oluşur. Bu önemli görevleri çocukların zamanında kazanması oldukça önem arz etmektedir. Çocukluk döneminde bedensel, zihinsel ve duygusal açıdan çok çeşitli gelişim safhaları görülmektedir. Burada bu safhalar biraz daha geniş bir şekilde ele alınacaktır.

(39)

2.1.2.1. Çocuğun Fiziksel Gelişimi

Fiziksel gelişim; bireyin bedensel olarak büyümesi, gelişmesi ve olgunlaşması eylemidir. Fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönem anne karnında geçen doğum öncesi dönemdir. Bu dönem içerisinde bebek, bir kan hücresinden dokuz ay sonra bir organizmaya dönüşür. Bu hızlı dönemi daha sonra bebeklik ve çocukluk dönemi izler. Gelişim bir bütündür. Her gelişim türü bir diğeriyle ilintilidir. “Fiziksel gelişim, beden ve fiziksel görünüşteki değişme kadar psikomotor becerilerdeki gelişimi de kapsamaktadır” (Senemoğlu, 2009, s. 18). Fiziksel gelişim de oluşan sıkıntılar zihinsel ve duyusal gelişimi de etkilemektedir. Zihinsel gelişim fiziksel gelişimle genellikle paraleldir. Bundan dolayı fiziksel gelişim her zaman önemsenmeli, kritik dönemler yakın takibe alınmalıdır. Kasları henüz tam gelişmemiş ve olgunlaşmamış bir çocuğun yazı yazması beklenemez. El-göz koordinasyonunu gerçekleştirememiş bir çocuğun bisiklet sürmesi ya da topla oynaması oldukça zordur. Çocuğun yürüme davranışını zamanında ve uygun bir biçimde yerine getirebilmesi, kas, iskelet ve sinir sistemlerinin yaşına uygun bir biçimde büyüyüp gelişmesine bağlıdır (Yazgan, Bilgin ve Atıcı, 2007, s. 77). Fiziksel gelişim ile birlikte psiko-motor beceriler de gelişir. Çocuk böylece yürüme, koşma, oyun oynama, ellerini ve ayaklarını rahatça kullanabilme gibi yetiler kazanır.

Bir bütün olarak incelediğimiz gelişim de her gelişim türü gibi fiziksel gelişim de çok önemli ve önceliklidir. Fiziksel gelişimini sorunsuz bir şekilde tamamlayan bireyler diğer gelişim alanlarında daha aktif hale gelebilmektedir. Psikomotor becerilerin gelişmesi ile duyusal alanda gelişir. Hem fiziksel hem de duyusal alanda gelişen çocuk çevreye karşı duyarlı hale gelir. “Oyun, çocuğun özellikle psikomotor gelişimini olumlu yönde etkilemekte, kendini rahatça ifade etmesini, çevreyle etkileşime girmesini ve etraftaki olaylardan haberdar olmasını sağlamaktadır” (Ulutaş, 2011, s. 237). Dış dünyaya duyarlı hale gelen çocuk kendini daha rahat ifade eder ve sosyal yaşantısında daha aktifleşir. Bu durumda çocuk, bazı değerleri psikomotor becerilerini geliştirerek elde etme fırsatı bulur. Sorumluluk, özgüven gibi değerler fiziksel gelişimi hızlı ve önde olan çocuklarda daha fazla gelişebilir.

Fiziksel gelişimde en önemli etkenlerden biri de oyundur. Oyunla birlikte çocuk fiziksel olarak aktiftir. Bu aktiflik ile çocuğun kemik ve kas yapıları zamanla güçlenir. “Oyun aktivitelerinde motor tepkilerin denenmesi süratli, akıcı ve doğru motor becerilerin

(40)

kazanılmasına yol açmaktadır” (Çelik ve Şahin, 2013, s.470). Doğru motor becerileri çocuğu her yönden geliştirerek sosyal hayata hazır hale getirir.

2.1.2.2. Çocuğun Bilişsel Gelişimi

Biliş; bilgilerin alınıp yorumlanıp depo edilerek işlenmeye hazır halde bekletildiği alandır. Bilişsel gelişim de doğumdan ölüme kadar çevreyi algılama, yorumlama ve yapılandırma sürecidir. “Bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve öğrenmesini sağlayan, aktif zihinsel faaliyetlerdeki gelişime bilişsel gelişim adı verilmektedir” (Senemoğlu, 2009, s. 32). Bilişsel gelişim kimi zaman kalıtsal kimi zaman da çevresel faktörlere bağlı olarak incelenmiştir.

Piaget’e göre bilişsel gelişim süreci hem kalıtsal hem de çevresel etkenlere bağlıdır. Piaget’in bilişsel gelişim ilkeleri şunlardır: Olgunlaşma, yaşantı, uyum, örgütleme ve dengelemedir. Bireyin bilgiyi işleme sürecinde ilk aşama bireyin olgunlaşmasıdır. Yani bilgiyi işlemesi için bedeninin ve zihninin yeteri olgunluğa ulaşması gerekir. Daha sonraki aşamalarda yaşantı geçirmek, geçirdiği yaşantılar ile eski yaşantılar arasında ilişkiler kurma, bilgileri ayırarak örgütleme ve yeni bilgileri özümseyerek sentezleme en nihayetinde de bilgileri depolama, saklama işlemi gerçekleşir.

Piaget bilişsel gelişimi dört dönem içerisinde incelemiştir. Bu dönemler; duyusal motor dönemi (0-2 yaş), işlem öncesi dönem (2-6 yaş) ,somut işlemler dönemi(6-11 yaş), soyut işlemler dönemidir (11-18 yaş). Aşamaların başarılı şekilde atlatılması zihinsel gelişimin tamamlanması için oldukça önemlidir. Bir çocuk somut işlem dönemini geçirmeden soyut işlemler dönemine uyum sağlayamaz. Bundan dolayı her dönemin gerekli görevleri dönem içerisinde yerine getirilmelidir.

Yukarıda da ifade edildiği gibi, zihni yapı gelişirken birtakım gelişim aşamalarından geçmektedir. Bu farklı aşamaların kendilerine ait farklı yapıları mevcuttur. Kişi her yaşta çevreye uyma yapılarını devamlı düzenlemek zorundadır. Bu durumu başardığı zaman, psikolojik yapıları bir yaştan diğerine devamlı değişiyor demektir (Günce, 2016, s. 30). Çocuklarda zihinsel gelişimden söz ederken oyunun da bu gelişimin önemli parçalarından biri olduğu unutulmamalıdır. Çünkü oyun, çocuğu hem fiziksel hem de zihinsel olarak geliştirir.“Oyun beyinin büyümesini ve gelişimini arttırır, yeni sinirsel bağlantılar kurar ve