Çocuk Oyunları İle Değerler Eğitimi

Değerler eğitiminin günden güne önem kazanması ile birlikte bunun öğretimi ile ilgili de çeşitli metotlar denenmiştir. En etkili metotlar arasında ise oyun yer almaktadır. Çünkü oyun çocuğun dünyasıdır. Oyundan kopuk bir yaşam çocuk için düşünülemez. Bu durumdan dolayı öğreticiler ders planlarını yaparken oyunlarla ve değerler ile donatılmış bir planlama yapmalıdırlar. “Sınıf ortamındaki eğitim ve öğretim faaliyetlerinin ders amaç ve öğrenci beklentilerini göz önünde bulundurarak planlama ve yürütülmesinden sorumludur” (Ekşi ve Katılmış, 2011, s. 123). Motivasyonun ve derse dikkatin az olduğu ilköğretim okullarında öğretmenler öğrencilerin derse olan ilgisini çekmek zorundadır. Bu amaçla öğretmenler farklı planlamalar yapmakta ve çeşitli araç gereçler kullanmaktadır. Öğrencinin derse ilgisini arttıracak en önemli araçlardan bir tanesi de oyundur. “Çocuklar oyun sırasında eğlenerek, gerçek yaşama dair birçok kavramı, detaylı bir biçimde öğrenebilme şansına sahip olacaktır” (Ogelman, 2016, s. 155). Oyun çocuğun eğlenirken öğrenmesini sağlar. Oyunla ve oyunlaştırılmış etkinlikler sayesinde çocukların daha çok keyif alması sağlanarak motivasyonları üst düzeye çıkarır ve öğrenmeyi olumlu yönde etkiler (Ogelman, 2016, s. 153).

Oyun sayesinde insanlar çevreleri ile iletişim ve etkileşim halinde olurlar. Bu iletişim sonucunda da çocuk oyun içerisinde farklı kültürlerden ve farklı ortamlardan gelen diğer çocuklara karşı hoşgörülü olmak, onlarla iyi ilişkiler kurmak zorundadır (Gül, 2012, s. 36). İlişkileri geliştirmede ve hoşgörülü olmada en önemli faktör ise değerler eğitiminin çocuklara özümsetilmesidir. Bu değerler ortadan kalktığında çocuk oyunu sadece eğlenme aracı olarak görür ve oyunların öğretim yönü gerçekleştirilemez. Çocuk oyunları yapısı

gereği öğretici roller de üstlenmektedir. Değerler eğitiminde de çocukların seviyesine inebilmek ve çocukların değerleri öğrenmesini sağlayabilmek için çocuk oyunları en önemli araçlardan bir tanesidir. Çocuk oyunları sayesinde çocuklar bazen bilinçli olarak bazen de oyunun yapısı gereği örtük olarak değerleri öğrenebilir. Bu öğrenme çocuklarda kalıcılığı ve uygulamayı da etkileyecektir. Çünkü çocuklar dayatma olmadan, kendi istekleri ile ve bulundukları ortamda öğrenme gerçekleştirmiş olacaklardır. Değerler de yapısı gereği çocukların doğal ortamında daha iyi öğretilmekte ve öğrenmede daha kalıcı etkiler sağlamaktadır.

2.3.3.1. Geleneksel Çocuk Oyunları İle Değerler Eğitimi

Geleneksel oyun; içinde bulunduğu toplumun değerlerini, kültürünü, gelenek ve göreneklerini yansıtan genellikle beden hareketlerine yönelik tasarlanmış etkinliklerdir. “Geleneksel oyun; bireylerarası iletişim temelli, fizikselliğe ve yaratıcılığa dayanan oyunlardır” (Yenğin, 2010, s. 106). Geleneksel oyunlarda amaç hem eğlendirmek hem de toplumun kültür ve değer aktarımını sağlamaktır. “Bilindiği gibi eğitimin amaçlarından biri de toplumun değer yargılarını bir sonraki nesle aktarmaktır” (Tahiroğlu, Yıldırım ve Çetin, 2010, s. 33). Değer aktarımında eğitimin önemi tartışılmazdır. Fakat bunu daha etkin kullanabilmek için değer aktarımını oyunlarla sağlamak daha akıllıca olacaktır. Çünkü çocuk oyun içinde birçok ortamın içinde aynı anda bulunma imkânı kazanır. Zaman zaman hayal dünyasında iken oyunun belirli bir anında gerçek yaşamla karşı karşıya kalabilmektedir. Bu yaşantı zenginlikleri de çocuğun daha kalıcı öğrenmesine fayda sağlamaktadır.

“Değerler sistemi insan deneyimlerini yansıtır ve insan deneyimleri üzerinde doğrudan bir etkide bulunurlar” (Yazar, 2012, s. 62). Bu özellikten dolayı değerlerin geleneksel oyunlar ile verilmesi de oldukça etkili olacaktır. Çünkü çocuklar geleneksel oyunlardan bihaber büyümektedir. Çoğu sokak oyunu neredeyse unutulmaya yüz tutmuştur. Türklerin geleneksel oyunları sadece gelenek, görenek ve kültürü içermez. Oyunlar içerisinde dayanışma, yardımlaşma, saygı, başarıyı tebrik edebilme olgusu gibi birçok değeri barındırır. Hal böyleyken geleneksel oyunlar ile değerler eğitiminin bir araya getirilmesi çocuklar için oldukça eğlenceli bir sentez haline gelecektir. Çocuklar böylece hem uzak olduğu, daha önce hiç duymadığı, görmediği oyunları oynamış olacak hem de oyun içerisinde birçok değer kavramını öğrenme imkânı bulacaktır.

2.3.3.2. Sınıf İçi Eğitsel Oyunlar İle Değerler Eğitimi

Sınıf içi eğitsel oyunlar ile dersi yürütmek en az drama, rol oynama teknikleri kadar etkili olan bir yöntemdir. Çocuklar için öğrenilmesi en zor konularda bile sınıf içinde oynanan kazanımlara yönelik oyunlar, inanılmaz ilgi çeker. Çocukların derse karşı güdülenmesini ve motivasyonlarını en üst seviyede tutar. “Sınıfta oyun oynama, ders materyallerini en iyi ve en hoş bir yaşantı sunacak şekilde organize edilmesini sağlar” (Pehlivan, 1997, s. 24). Sınıf içi eğitsel oyunları değerler ile bütünleştirmek de değerlerin öğretimini oldukça etkin kılar. Örneğin “adalet” kavramı ile ilgili oynanabilecek herhangi bir oyun çocuğun soyut olan bu kavramı çok da rahat bir şekilde kavramasını sağlayacaktır. Sınıf içi oyunların her ne kadar kısıtlılığı fazla olsa da sınıf içerisinde olduğu için çocukta oyundan çok ders izlenimi vermektedir. Bundan dolayı çocuğun sınıf içinde ki eğitsel oyunlara dikkati ve ilgisi fazladır.

“Bireyler sahip oldukları değerleri girdikleri etkileşim süreciyle değiştirebilirler” (Yılmaz, 2009, s. 111). Bu aşamada büyük görev öğretmenlerindir. Öğretmen çocukta olumsuz değer yargılarını etkileşim, oyun ve daha birçok yolla olumlu yönde değiştirebilirler. Yine aynı şekilde olumlu bir değer yargısına sahip bir birey karşılıklı etkileşimler, yaşantılar sonucu olumsuz yönde de değiştirebilir. Bu sebeplerden dolayı sınıf içerisinde ki oyunları öğretmen iyi organize etmeli ve doğru bir şekilde yönlendirilmesini sağlamalıdır. Sınıf içi eğitsel oyunlar çocukların eğlenirken öğrenmesini sağlayacak en önemli oyun alanıdır. Öğrenciler eğitsel oyunlar sayesinde gizil bir şekilde öğrenme gerçekleştirirler. Öğretmenler sınıf içi eğitsel oyunları planlarken değerleri de oyunlar ile verirse çocuklara oyun ile değerler eğitimi ortamı sağlamış olacaktır.

2.3.3.3. Açık Alan Oyunları İle Değerler Eğitimi

Açık alan oyunları çocukların fazlasıyla ilgisini çeker. Çünkü çocuk sokaktan ve dış dünyadan kopuk büyüyemez. Eskiden beri çocukların en fazla tercih ettikleri oyun alanları arasında açık oyun alanları gelmiştir. Açık alanlar, çocuğun özgürlüğünü en iyi şekilde kullanabildiği yerlerdir. Bundan dolayı da çocukların en fazla sevdiği dersler arasında genel olarak oyun ve fiziki etkinlikler dersi yer almaktadır. Çocukların böylesine sevdiği ve eğlendiği bir derste yapılacak olan etkinlik ve oyunlar ise çocuk için her zaman ilgi çekici olacaktır.

“Beden Eğitimi dersi öğrenim standartlarına uygun olarak Beden Eğitimi dersi içeriğinde yer alan etkinlikler aracılığıyla öğrenciler, kendi hak ve sorumlulukları ile başkalarının hak ve sorumlulukları arasında bir denge kurma çabası ve istekliliği göstermekte böylece karakter gelişimini de desteklemektedirler” (Yalız, 2011, s. 17). Çocuklar her oyunda gerek bireysel gerek grup olarak kazanmaya odaklanırlar. Bireysel oyunlarda ki başarı çocuğa özgüven değerini kazandırırken grup oyunlarında ki başarı işbirliği, dayanışma gibi değerleri kazandırmada etkin rol oynar. Açık alan oyunları öğrencilerin daha çok paylaşımda ve etkileşimde bulundukları oyunlardır. İyi organize edilmiş açık alan oyunları ile öğrenciler birçok değeri öğrenebilir. Öğretmenlerin değerleri öğretebilmesi için oyunları değerler ile uyumlu hale getirmesi ve oyunları yönetmesi gerekmektedir. Oyun sırasında değerlere uygun olarak yapılmış davranışları ödüllendirerek veya yapılmış olan yanış davranışı düzelterek çocuklara geribildirim verir ve bu şekilde değerler eğitimini gerçekleştirmiş olur.

2.3.3.4. Sanal Oyunlar İle Değerler Eğitimi

Sanal oyunlar günümüzde teknolojinin ayrılmaz bir parçasıdır. Hatta birçok kişi sanal dünyayı yalnızca oyun amaçlı kullanmaktadır. Sanal oyunların kapsamı oldukça geniştir. Faydaları kadar zararlarından da söz etmek mümkündür. Bağımlılık yapması, gerçek dünyadan koparması ve kişileri asosyal hale getirmesi gibi olumsuz etkileri gözlenmektedir. Ancak zararlı yönleri dışarda tutulacak olunursa bilgisayar ve internet çok etkili bir eğitim aracı olabilmektedir. 1980- 1990’lardan sonra bilgisayar oyunlarının kazandığı başarılar sonucunda eğitimciler, bilgisayar oyunlarını eğitimde kullanabilecekleri bir araç olarak görmeye başlamışlardır (Mayer, Schustack ve Blanton, 1999). Çünkü bilgisayar ve sanal oyunlar birçok duyuya birden hitap ederek çoklu zeka kuramına destek olmakta ve çocuğa çok yönlü bir eğitim öğretim olanağı sunmaktadır. Sanal oyunlar kazanımlarla ilintili olduğunda öğreticiler için de vazgeçilemez materyaller arasında yer almaya başlamıştır. Çünkü bu tarz oyunlar çocukların ilgi odağıdır. Teknolojiyle iç içe büyüyen çocuklar için sanal eğitici oyunlar oldukça eğlenceli olabilmektedir. Teknolojinin hayatımızın her alanında fazlasıyla yer edindiği günümüz dünyasında çocuklar da oyun tercihlerini artık sanal oyunlardan yana kullanmaktadır. Sanal oyunlar çocukların karşılıklı iletişiminin az olduğu oyun türleridir. Bu sebepten dolayı sanal oyunlar hazırlanırken çocukların iletişim içerisinde olacağı ve kendi

değerlerini yansıtacağı oyun türleri seçilmelidir. Ayrıca çocukların oyunları oynadığı sırada kontrollerini sağlayacak ve doğru şekilde oyunları kullanmalarına yönetecek şekilde sistemler kurulmalıdır.