İlköğretim okulu müdürlerinin denetim sürecinde ilköğretim müfettişlerinden beklentileri

(1)

E

T M B L MLER ENST TÜSÜ

E

T M B L MLER ANAB L M DALI

E T M YÖNET M , TEFT , PLANLAMASI VE EKONOM S B L M DALI

LKÖ RET M OKULU MÜDÜRLER N N DENET M

SÜREC NDE LKÖ RET M MÜFETT LER NDEN

BEKLENT LER

Songül YILDIRIM EROL

YÜKSEK L SANS TEZ

Dan$%man

Yrd. Doç. Dr. Ali ÜNAL

(2)

T. C.

SELÇUK ÜN VERS TES

E0itim Bilimleri Enstitüsü Müdürlü0ü

B L MSEL ET K SAYFASI

Ad Soyad Songül YILDIRIM EROL

Numaras 075216011009

Ana Bilim / Bilim Dal E itim Bilimleri Anabilim Dal / E itim Yönetimi,

Tefti i, Planlamas Ve Ekonomisi Bilim Dal

Program Tezli Yüksek Lisans Doktora

Ö

re

nc

in

Tezin Ad lkö retim Okulu Müdürlerinin Denetim Sürecinde

lkö retim Müfetti lerinden Beklentileri

Bu tezin proje safhas ndan sonuçlanmas na kadarki bütün süreçlerde bilimsel eti e ve akademik kurallara özenle riayet edildi ini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davran ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunuldu unu, ayr ca tez yaz m kurallar na uygun olarak haz rlanan bu çal mada ba kalar n n eserlerinden yararlan lmas durumunda bilimsel kurallara uygun olarak at f yap ld n bildiririm.

Songül YILDIRIM EROL

(3)

T. C.

YÜKSEK L SANS TEZ KABUL FORMU

Numaras 075216011009

Ana Bilim / Bilim Dal

E itim Bilimleri Anabilim Dal / E itim Yönetimi, Tefti i, Planlamas Ve Ekonomisi Bilim Dal

Program Tezli Yüksek Lisans

Tez

Dan man Yrd. Doç. Dr. Ali ÜNAL

Ö

re

nc

in

Yukar da ad geçen ö renci taraf ndan haz rlanan lkö retim Okulu Müdürlerinin Denetim Sürecinde lkö retim Müfetti lerinden Beklentileri ba l kl bu çal ma 02/07/2010 tarihinde yap lan savunma s nav sonucunda oybirli i/oyçoklu u ile ba ar l bulunarak, jürimiz taraf ndan yüksek lisans tezi olarak kabul edilmi tir.

Unvan , Ad Soyad Dan man ve Üyeler mza

Yrd. Doç. Dr. Ali ÜNAL Dan man mza

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin IZGAR Üye mza

(4)

ÖNSÖZ

Do rulu u kan tlanabilen bilginin de il, dogmatik bilgiler d nda, do rulu u yanl lanabilen bilginin bilimsel bilgi olarak kabul edildi i ve bilgideki de i imin yo un olarak ya and günümüz dünyas nda, ekonomik ve sosyal

çevrenin u rad de i im, kurumlar n/örgütlerin yap s nda ve yönetim

anlay lar nda önemli de i ikliklere yol açmaktad r.

Toplumun bu de i im sürecine uyumu ile sosyal, kültürel ve ekonomik gelecekleri aç s ndan oldukça önemli bir i levi olan ve e itim bilimciler taraf ndan da “kritik görev” olarak tan mlanan, okul müdürlü ü görevi bu süreçte önemli bir rol üstlenmektedir. Toplumun gelece e haz rlanabilmesi ve yar n n bireylerinin yeti tirilebilmesi için, rollerini yerine getirebilmek ve beklentileri kar layabilmek ad na, okul müdürleri bu de i im sürecine ayak uydurmak zorundad rlar.

O nedenle okul müdürlü ü, sürekli bir ö renmeyi, geli meyi ve yenile meyi gerektirmektedir. Bu durum bireysel çabalar, hizmet içi e itim ve i ba nda yeti tirme yoluyla sa lanabilir. Acaba bu geli me ve yenile me yeterince sa lanabiliyor mu? Okul müdürleri kendi mesleki geli imleri yönünde, ilkö retim okullar nda rehberlik, denetim ve i ba nda yeti tirme rolüyle görev yapan ilkö retim müfetti lerinden ne derece yararlanabilmekteler ve onlardan beklentileri nelerdir?

Bu çal mada, ilkö retim okulu müdürlerinin ba ar lar n art rmak, okullar n amaçlar n en etkili ve verimli bir ekilde gerçekle tirebilmelerine katk sa lamak için, ilkö retim okulu müdürlerinin rehberlik ve denetim sürecinde ilkö retim müfetti lerinden beklentilerinin ne oldu unun bulunmas amaçlanm t r. Rehberlik ve tefti in, kurumlarda var olan tespit, yanl ve noksanlar ortaya ç karmaktan öte, okul yönetimini ve verimlili ini geli tirmeye yönelik olmal d r görü ü ara t rmac y bu çal may yapmaya yöneltmi tir.

Bu ara t rman n planlanmas , yap lmas ve raporun yaz lmas sürecinde

bilgisi, deneyimi ve önerileri ile bana destek veren, eme ini ve yard mlar n

esirgemeyen dan man m Yrd.Doç.Dr. Ali ÜNAL’a, e im Ahmet Emin EROL ile kendisine yeterince zaman ay ramad m için bana anlay gösteren o lum Onur’a ve örneklem içerisinde bulunup, görü melere kat lan ilkö retim okulu müdürlerine yard mlar ndan dolay te ekkür ederim.

(5)

T.C.

ÖZET

Numaras 075216011009

Tez Dan man _{Yrd. Doç. Dr. Ali ÜNAL}

Ö

re

nc

in

LKÖ RET M OKULU MÜDÜRLER N N DENET M SÜREC NDE LKÖ RET M MÜFETT LER NDEN BEKLENT LER

Bu ara t rman n konusunu ilkö retim okulu müdürlerinin denetim sürecinde

ilkö retim müfetti lerinden beklentilerinin neler oldu unun bulunmas

olu turmaktad r.

Bu ara t rmadaki amaç, Milli E itim Bakanl bünyesinde görev yapan resmi ilkö retim okulu müdürlerinin, denetim sürecinde ilkö retim müfetti lerinden neler beklediklerini ortaya ç karmakt r. Yap lacak tespitlerle denetimin, kurumlarda var olan tespit etmek, yanl ve noksanlar ortaya ç karmaktan öte, okul yönetimini ve verimlili ini geli tirmeye yönelik olmas n sa lamak hedeflenmi tir. Ara t rmayla elde dilecek verilerle ilkö retim okullar nda yap lan denetimin niteli inin art r lmas na katk da bulunularak, okul yönetimini ve verimlili ini geli tirmeye yönelik düzenlemeler yap lmas sa lanabilecektir.

(6)

Ara t rma, mevcut durumun belirlenmesi ve analiz edilmesine yönelik

betimsel bir çal mad r. Ara t rmada, verilerin toplanmas , analizi ve

yorumlanmas nda nitel ara t rma yöntemi kullan lm t r.

Ara t rman n evreni, 2008-2009 e itim ö retim y l nda Konya Büyük ehir Belediyesi s n rlar içerisinde bulunan 190 resmi ilkö retim okulu müdüründen olu maktad r. Bu müdürler cinsiyetleri, toplam hizmet süreleri, müdürlük hizmet süreleri, müdürlük görevinde asaleten bulunup bulunmama durumlar , müdürlü e atanma biçimleri, müdür yard mc l yap p yapmad klar ve yüksek lisans/doktora ö renimi yap p yapmad klar ölçütlerine göre de erlendirilip, maksimum çe itlilik örnekleme tekni i yoluyla 30 ilkö retim okulu belirlenerek çal ma grubu olu turulmu tur.

Ara t rmada, okul müdürlerinin okullar ndaki denetim sürecinde ilkö retim müfetti lerinden beklentilerinin neler oldu u konusundaki görü lerinden yola ç k larak, bu görü leri en iyi temsil etti i dü ünülen 13 tema belirlenmi tir. Bu temalar, ileti im, rehberlik, süreklilik, demokratik tutum, amaca uygunluk, durumsall k, kendini geli tirme, etkililik, tutarl l k, bütünlük, ara t rma, ö reticilik ve ödüllendirmedir.

Ara t rma sonucunda ula lan bulgulara göre; okul müdürlerinin, belirlenen bütün temalarda müfetti lerden beklenti içinde olduklar , müfetti lerin yard m ve rehberliklerine her zaman gereksinim duyduklar , ancak bu beklenti ve gereksinimlerin müfetti ler taraf ndan yeterli düzeyde kar lanamad söylenebilir. Ayr ca etkililik temas yla ilgili olarak, di er temalardan farkl biçimde, müfetti lerin görüp tespit ettikleri ve çözüm önerisi de getirdikleri sorunlara dönük yaz ve raporlar n n icra makamlar nca gere i gibi dikkate al nmamas n n, rehberlik ve tefti çal malar n etkisiz k ld , as l beklentilerinin müfetti lerden de il de yöneticilik görevlerinde bulunanlardan oldu u söylenebilir.

(7)

T. C.

Numaras 075216011009

Tez Dan man _{Yrd. Doç. Dr. Ali ÜNAL}

Ö

re

nc

in

Tezin -ngilizce Ad Expectat ons of Pr mary School Principals From Pr mary School Supervisors In The Process of Supervision

SUMMARY

EXPECTATIONS OF PRIMARY SCHOOL PRINCIPALS FROM PRIMARY SCHOOL SUPERV SORS IN THE PROCESS OF SUPERVISION

This research includes finding the expectations of the primary school principals from the primary school supervisors during the process of the counselling and the supervision.

The goal of this research, finding the expectations of the formal primary school principals working in the Ministry of Education from the primary school supervisors during the process of the supervision. In this way, counseling and the supervision not only find the things in the institution and show the mistakes and the missing things but also develop goverment and the productivity of the school. With the data from this research, by increasing the quality of the supervision in primary school, the arrangements for the development of the school government and it’s prodcutivity can be done.

This research is a survey study to identify and analyzes the extant stiuation. In this research, qualitative research method was used for collecting, analyzing and interpreting the data.

The universe of the research include 190 formal primary school goverment existing

in border of Konya Metropolitan Municipality in the 2008- 2009 education year. These principals were evaluated according to their sexes, to their total service life,

(8)

to their service period as a directory, whether being permanent in his/her position or not, to the form of the appointment to directory, to their having worked as the assistant manager and according to their having graduate education/doctorate and by selecting 30 primary school, a working group was made with the maximum variation sampling techniques.

In the research, from the opinions of the expectation of the principals from primary school supervisors in the process of the supervision, 13 tasks were designated which are the best reprensentative of the sights. These tasks are communication, guidance, continuity, democratic state, appropriatness to the goal, situationary, self-development, efficacy, coherence, completeness, research, instructiveness and awarding.

According to the findings from the research it can be said that; school supervisors are in expectation for all the tasks from the supervisiors, they always need inspectors’ help and guidance, but their expetations and requirements are not payed in adaquate level. On the other hand, different from the other tasks, about the efficacy task, the reports and the articles written by the supervisors about the designated problems and the solutions are not took into consediration by the members of the cabinets at all. Because of this reason guidance and the inspections are not efective at all. So that it can be said that the real expectation is not from the inspector but from the administrotars.

(9)

Ç NDEK LER

B L MSEL ET K SAYFASI ... II

TEZ KABUL FORMU ... III

ÖNSÖZ ... IV

ÖZET ... V SUMMARY ... VII

Ç NDEK LER ... IX TABLOLAR L STES ... XII

BÖLÜM I

1.G R ... 1

1.1. Çal man n Amac ... 5

1.2. Çal man n Önemi ... 5

1.3. S n rl l klar ... 6

1.4. Tan mlar... 6

BÖLÜM II 2. LG L YAYIN VE ARA TIRMALAR ...7

2.1. Müfetti lerin Görev ve Yetkileri...15

2.2. Müfetti Yeterlikleri...16

2.2.1. Yeterlik Türleri ...16

2.2.2. Yeterlik Alanlar ...16

2.2.3. Yeterlik Düzeyleri ...16

2.3. Müfetti Rolleri ...16

2.4. Rehberlik ve Tefti in lkeleri. ...17

2.5. Yap lan Ara t rmalar ...20

BÖLÜM III 3. YÖNTEM ...25

3.1. Ara t rman n Yöntemi ...25

(10)

3.1.3. Verilerin Toplanmas ...27

3.1.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanmas ...28

3.1.5. Geçerlilik ve Güvenirlilik ...28

BÖLÜM IV 4. BULGULAR ...30

4.1. leti im Temas na Ait Bulgular ...32

4.2. Rehberlik Temas na Ait Bulgular ...34

4.3. Süreklilik Temas na Ait Bulgular ...36

4.4. Demokratik Tutum Temas na Ait Bulgular ...38

4.4.1. Objektif Olma Alt Boyutundaki Bulgular ...39

4.4.2. Kat l mc l k Alt Boyutundaki Bulgular ...40

4.4.3. Aç kl k Alt Boyutundaki Bulgular ...41

4.5. Amaca Uygunluk Temas na Ait Bulgular ...42

4.6. Durumsall k Temas na Ait Bulgular ...44

4.7. Kendini Geli tirme Temas na Ait Bulgular ...46

4.8. Etkililik Temas na Ait Bulgular ...47

4.9. Tutarl l k Temas na Ait Bulgular ...48

4.10. Ödüllendirme Temas na Ait Bulgular ...49

4.11. Bütünlük Temas na Ait Bulgular ...50

4.12. Ara t rma Temas na Ait Bulgular ...50

4.13. Ö reticilik Temas na Ait Bulgular ...51

BÖLÜM V 5. TARTI MA VE YORUM ...53

5.1. Okul Müdürlerinin leti im Temas ndaki Beklentileri ...53

5.2. Okul Müdürlerinin Rehberlik Temas ndaki Beklentileri ...56

5.3. Okul Müdürlerinin Süreklilik Temas ndaki Beklentileri ...60

5.4. Okul Müdürlerinin Demokratik Tutum Temas ndaki Beklentileri ...62

5.4.1. Objektif Olma Alt Boyutundaki Beklentileri ...62

5.4.2. Kat l mc l k Alt Boyutundaki Beklentileri ...63

(11)

5.5. Okul Müdürlerinin Amaca Uygunluk Temas ndaki Beklentileri ...66

5.6. Okul Müdürlerinin Durumsall k Temas ndaki Beklentileri ...67

5.7. Okul Müdürlerinin Kendini Geli tirme Temas ndaki Beklentileri ...69

5.8. Okul Müdürlerinin Etkililik Temas ndaki Beklentileri ...71

5.9. Okul Müdürlerinin Tutarl l k Temas ndaki Beklentileri ...74

5.10. Okul Müdürlerinin Ödüllendirme Temas ndaki Beklentileri ...75

5.11. Okul Müdürlerinin Bütünlük Temas ndaki Beklentileri ...75

5.12. Okul Müdürlerinin Ara t rma Temas ndaki Beklentileri ...76

5.13.Okul Müdürlerinin Ö reticilik Temas ndaki Beklentileri ...77

BÖLÜM VI 6. SONUÇ VE ÖNER LER ...79

6.1. Sonuçlar ...79

6.2. Öneriler ...82

KAYNAKLAR ...84

Ek 1. Ara t rmac ya ait öz geçmi ...87

(12)

TABLOLAR L STES

Tablo 1.Verilerin Elde Edildi i Örneklem Grubuna Ait Ki isel Özellikler ……….………… 26

(13)

BÖLÜM I G R

Bu bölümde ara t rman n amac , önemi, s n rl l klar ve tan mlara yer verilmi tir.

Dünyan n küçüldü ü, ülkeler aras nda s n rlar n kalkt , herhangi bir yerde ya anan önemli bir olay n an nda dünyan n di er yerlerinde görüntülü ve sesli olarak izlenebildi i ve o olaydan kolayca etkilenilebilen günümüz dünyas nda, art k uluslar ve o uluslar n olu turduklar kültürlerin birbirinden ba ms z oldu unu dü ünemeyiz. Uluslar n ve kültürlerin birbiriyle etkile imi süreci giderek daha da artacakt r.

Gelece e haz rlan rken ülke olarak ekonomik büyüme ile sosyal geli meyi ba da t rabilmeliyiz. Bunu da e itim yoluyla gerçekle tirebiliriz. E itim yoluyla bir yandan ekonomik kalk nman n gerek duydu u nitelikli insan gücü yeti tirilirken, bir yandan da toplumun her yönüyle bilinçlenip, geli mesi ve sosyal ya ay geli tirilecektir.

Ülkemizin de içinde yer alma çabas nda oldu u Avrupa Birli i, ya am n di er alanlar nda ortaya koydu u ortak anlay geli tirme ve ortak hareket etme ilkesini, gelece in ekillenmesinde en temel unsur olan e itim-ö retim sistemine de yerle tirmeye çal maktad r.

Bu çerçevede son y llarda e itim alan nda ortak çal malar n oldu unu gözlemekteyiz. lkö retim ve ortaö retim kurumlar nda yürütülen de i ik proje ve çal malar kapsam nda, ülkeler aras nda kar l kl olarak okul ziyaretleri yap lmakta, ö renci de i imleri ya anmaktad r.

Sürecin uluslar birlikte davranmaya yöneltti i günümüz dünyas nda, bir yandan e itimin kültürel i levlerinin gerçekle tirilmesi sa lanmaya çal l rken bir yandan da günün ekonomik ko ullar n n gerektirdi i bireylerin yeti tirilmesine çal lmaktad r. te bu a amada tüm Avrupa Birli i ülkeleri gelecekteki birey tipini “aktif ve demokratik birey” olarak tan mlayarak, bu birey tipini yeti tirmeyi hedefleyen ortak ilkö retim ders programlar n bir bir kendi ülkelerinde ya ama geçirmekteler.

Bu gerçekler dikkate al narak 1990’l y llardan bu yana ülkemiz e itim sisteminde önemli bir yer tutan ilkö retim alt sisteminde önemli de i imler ve

(14)

geli meler ya anmaktad r. lkö retimin 8 y la ç kar lmas , ilkö retimdeki ö renme-ö retme anlay n n ça n ko ullar na uygun hale getirilmesi amac yla renme-ö retmenlerin hizmet içi e itimlerine dönük çal malara önem verilmesi, derslerin ö retimi ve ölçme de erlendirmeye ili kin kaynak kitaplar ile yay nlar n okullara gönderilmesi, ça n önemli bir bulu u olan bilgisayar n okullar m za girmesi ve bili im teknolojisinin derslerde kullan lmas sa lanm t r.

2005-2006 ö retim y l ndan itibaren kademeli olarak ilkö retim ders programlar yenilendi. Yenilenen ders programlar yla, içinde ya amakta oldu umuz bilgi yo un dünyada bilgiye ula ma yol, yöntem, araç ve tekniklerini bilen, kullanan ve ula t bilgileri iyi-kötü, do ru-yanl biçiminde kendince yeniden örgütleyen, yap land ran ve kendi bilgisini olu turarak ya am nda kullanabilen aktif ve demokratik bireylerin yeti tirilmesi hedeflenmi tir.

Bu çal malarla, ülke olarak üyesi olmaya çal t m z, uygar dünyan n öncüsü say lan, Avrupa Birli i üyesi ülkelerle birlikte ayn beceri ve yeterliliklerin çocuklar m za kazand r lmas ve bu sayede de e itim yoluyla aktif ve demokratik bireylerin yeti tirilmesi hedeflenmektedir.

Günümüz dünyas nda ya am n her alan nda ça n gereklilikleri

do rultusunda h zl ve sürekli bir de i im ya and n gözlemekteyiz. Bu de i im sürecine ayak uydurabilmek için e itim anlay nda da içerik, uygulama ve yönetim bak m ndan büyük de i imler ya anmaktad r. Bu çerçevede ülkeler, kendi e itim sistemlerini günümüzün gereklerini kar layabilecek biçimde yeniden gözden geçirirken okul liderli i/okul yöneticili i önemli, kritik bir görev olarak kar m za ç kmaktad r.

Okul yöneticileri, klasik yöneticilik anlay çerçevesinde okulu yönetme rolünü de il, okulda gerçekle tirilecek e itim, ö renme-ö retme etkinliklerinin liderli ini yapacak, nitelikli, verimli, ça n gereklerine uygun bir e itim sürecinin planlanabilmesi ve toplumun beklentilerini kar layabilecek e itim ortamlar n n yarat lmas nda ya amsal önemde bir rolü gerçekle tireceklerdir. te bu çerçevede okul yöneticilerinin, kendi ki isel geli imlerinin süreklili ini sa laman n yan nda, günün gerekliliklerini anlayabilen, yar na bu günden bakabilen ve yar n planlayabilen bir öngörüye sahip olmak, ö rencilerin güdülenmi lik düzeylerini

(15)

yükseltmek, ö retmenlerin mesleki yeterliklerini geli tirmelerine katk sa lamak ve okul iklimini ve çevresini etkilemek gibi temel ve önemli sorumluluklar vard r.

Bu denli önemli, sorumlu ve kritik bir görevin sahibi olan okul yöneticilerinin sürekli bir mesleki geli im içerisinde olmalar gerekir. Bunun sa lanmas nda etkili ve de görevli olan bir di er e itim çal an da ilkö retim müfetti leridir. lkö retim müfetti leri, lkö retim Müfetti leri Ba kanl klar Rehberlik ve Tefti Yönergesi (2001) do rultusunda okul yöneticilerine mesleki yard m ve rehberlik yapma çabas ndad rlar. Ancak ilkö retim müfetti leri bu çabay gerçekle tirirlerken Yönergede belirtilen esaslar dikkate alarak “fiziki durum, e itim ö retim durumu, büro i leri, ö renci i leri, personel i leri, hesap, ayniyat ve döner sermaye i leri, demirba e ya i leri” boyutlar ndan rehberlik ve denetim çal malar n yürütmektedirler.

Acaba, ilkö retim müfetti lerinin yukar da belirtilen ba l klar alt nda yapt klar rehberlik ve denetim çal malar sürecinden okul yöneticileri ne düzeyde yararlanmaktad rlar? Ya da okul yöneticileri, ilkö retim müfetti lerinin rehberlik ve denetim çal malar sürecinden neler beklemektedirler? Gerçekten rehberli e gereksinim duyduklar konu alanlar nda rehberlik hizmetini alabiliyorlar m ? Etkili ve verimli bir rehberlik süreci ya anmakta m d r? Yoksa bilinenin tekrar m yap lmaktad r?

Genel olarak e itim sistemlerinde tefti in amac , ö retme-ö renme sürecini geli tirmektir. Bu nedenle sistemli ve etkili bir ekilde yerine getirildi inde, tefti ten yönetici, ö retmen ve yard mc personelin mesleki geli imlerini sa lamas da beklenecektir. Böylelikle tefti in okulun geli imine büyük katk lar olacakt r. Tefti i gerçekle tiren müfetti ler ve bu süreçten do rudan etkilenen yönetici ve ö retmenlerin birbirlerinden olan beklentilerini bilmeleri ve rollerini buna göre yerine getirmeleri gerekmektedir

Yap lan bu tan m ve aç klamalar nda okulun kurum tefti inde, önceden

belirlenen ve yap lmas gereken i lerin yap l p yap lmamas ndan sorumlu tutulmas gereken ki inin okul müdürü oldu u sonucuna ula lmaktad r. Okul müdürü, okulda

yap lmas gereken i ve i lemler konusunda kendisini denetleyecek olan

(16)

yard m hangi alanlarda, hangi boyutta, hangi zaman aral klar nda ve ne düzeyde olmal sorular n n yan tlar n ortaya koymak gerekir.

Bu çerçevede okul müdürüne yap lacak mesleki yard m ve rehberlik çal malar ndan etkili ve yararl sonuçlar al nabilmesi için yukar daki sorular n yan tlar n n müfetti lerce iyi bilinmesine gereksinim olacakt r. E itim sisteminin i leyi inde yer alan, kar l kl ili ki içinde olan ve birbirini tamamlayan iki farkl birimden okul yönetimi birimi acaba denetim biriminden neler beklemektedir.

lkö retimde tefti konusunda bugüne kadar birçok ara t rma yap lm t r. Ancak, ilkö retimde okul müdürlerinin kendilerini denetleyen müfetti lerden beklentilerinin neler oldu unu ortaya koyacak yeterli ara t rma yap lmam t r. Bu durum ara t rman n problemini olu turmaktad r.

Alanda yap lan gözlemler, görü meler ve literatür taramalar bu konunun bir ara t rma konusu oldu unu ortaya koymaktad r. Alanda yap lan ara t rmalar n incelenmesinde ara t rmalar n tamam na yak n n n nicel ara t rma yöntemleriyle yap lm oldu u, veri toplama arac olarak da ara t rmac lar taraf ndan geli tirilen likert tipi ölçeklerin kullan ld görülmektedir. Bu ölçeklerde okul yöneticilerine,

ilkö retim okulu denetimi sürecinde kar la abilecekleri müfetti ve yönetici

davran lar na ili kin sorular yöneltilerek bu sorulara verilen yan tlar do rultusunda de erlendirme yap lmakta ve var olan durumlar n tespit edilmeye çal ld görülmektedir. Bu çal mada ise, okul yöneticilerine, denetim sürecinde ilkö retim müfetti lerinden beklentilerinin neler oldu u sorusu yönelerek, aç k uçlu soru yolu ile yöneticilerin ilkö retim müfetti lerinden beklentileri nitel yöntemlerle ortaya konulmaya çal lm t r.

(17)

1.1. Çal$%man$n Amac$

Ara t rman n amac , ilkö retim okulu müdürlerinin denetim sürecinde ilkö retim müfetti lerinden beklentilerinin neler oldu unu belirlemektir.

1.2. Çal$%man$n Önemi

Okul müdürlerinin, okulda gerçekle tirilecek ö renme-ö retme etkinliklerinin liderli ini yapmak, nitelikli, verimli, ça n gereklerine uygun bir e itim sürecinin planlanmas ve toplumun beklentilerini kar layabilecek e itim ortamlar n n yarat lmas nda ya amsal önemde bir rolü vard r. te bu çerçevede okul müdürlerinin, günün gerekliliklerini anlayabilen, yar na bu günden bakabilen ve yar n planlayabilen bir öngörüye sahip olmalar , ö rencilerin güdülenmi lik düzeylerini yükseltmek, ö retmenlerin mesleki yeterliklerini geli tirmelerine katk sa lamak, okul iklimini ve çevresini etkilemek gibi temel ve önemli sorumluluklar vard r.

Bu denli önemli ve sorumlu bir görevin sahibi olan okul yöneticilerinin, ki isel olarak sürekli bir mesleki geli im içerisinde olmalar gerekir. Bunun yan nda

müdürlerin mesleki geli imlerinin sa lanmas için rehberlik ve i ba nda

yeti tirmekle görevli olan ilkö retim müfetti leri de okul yöneticilerine mesleki yard m ve rehberlik yapma çabas ndad rlar.

Okul müdürlerinin penceresinden bakarak konuyu de erlendirdi imizde, okul müdürleri ilkö retim müfetti lerinin okullar ndaki rehberlik ve denetim çal malar ndan ne düzeyde yararlanmaktalar? Gerçekten rehberli e gereksinim duyduklar konu alanlar nda rehberlik hizmetini alabiliyorlar m ? Etkili ve verimli bir rehberlik süreci ya anmakta m d r? Yoksa bilinenin tekrar m yap lmaktad r? Bir di er söyleyi le, okul müdürlerinin bu süreçten beklentileri nelerdir?

Bu çal mada bu sorulara yan tlar bularak, ilkö retim okulu müdürlerinin denetim sürecinde ilkö retim müfetti lerinden beklentilerinin ne oldu unu anlamak ve bunun sonucunda ilkö retim okullar n n sistemdeki yeniliklerden haberdar olmas , kurumun çal malar n güçle tiren veya zay flatan nedenlerin belirlenmesi, sorunlar giderici önlemlerin yerinde ve zaman nda al nmas , kurumun amaçlar n gerçekle tirmede insan ve madde kaynaklar ile bu kaynaklar n yerinde ve etkili bir biçimde kullan lmas n n sa lanmas hedeflenmi tir.

(18)

Öte yandan okuldaki yönetim ve ö renme-ö retme süreçlerinin etkili duruma getirilmesi için objektif verilere, yasa, tüzük, yönetmelik, genelge emir ve

kararlara dayal olarak gözlenmesi, kontrol edilmesi ve ölçütlere göre

de erlendirilerek geli tirilmesi, elde edilecek verilerle ilkö retim okullar nda yap lan denetimin niteli inin art r lmas na katk da bulunulmas amaçlanm t r. Bu katk , ilgili mevzuatta yeni düzenlemeler yap lmas n da olumlu yönde etkileyebilir.

Ayr ca, ilkö retim okulu yöneticilerinin ilkö retim müfetti lerinden beklentileri nitel yöntemlerle ortaya konulmaya çal lm t r. Ara t rma, bu yönüyle özgün bir çal ma olup, bu bak mdan ilkö retim okulu yöneticilerinin ilkö retim müfetti lerinden beklentilerinin neler oldu una dair alanda yeni bilgilerin ortaya ç kmas na katk sa layacakt r.

1.3. S$n$rl$l$klar

Ara t rma a a daki s n rl l klara dayal olarak yürütülecektir.

Bu ara t rma, 2008–2009 e itim ö retim y l nda Konya li Büyük ehir

Belediyesi s n rlar içerisinde görev yapan resmi ilkö retim okulu müdürlerinin görü leri ile s n rl d r.

1.4. Tan$mlar

Bu ara t rma aç s ndan önemli olan baz temel kavramlar n tan mlanmas yararl olacakt r.

lkö0retim Müfetti%i: l milli e itim müdürlü üne ba l olarak, ilkö retim okullar nda denetim yapmakla görevli ki idir.

Denetim: Amaç-sonuç uygunlu unu kar la t rmaya dönük olarak, var olan durumu saptama, saptanan durumun ölçütlerle de erlendirilmesi, de erlendirme sonucunda ortaya ç kacak seçeneklere dayanarak verilen kararlar n uygulanmas yoluyla gerçekle tirilen düzeltme ve geli tirme etkinlikleridir (Ba ar,2000).

Rehberlik: Okul çal anlar n n çevreye, yeni atananlar n göreve uyumu, kendilerini yeti tirmeleri, ö rencileri tan ma, araç-gereç kullanma, ders i leme, de erlendirme ve okul çevre ili kileri gibi konularda yap lacak her türlü yol gösterme ve yard mc olma hizmetleri sürecidir.

Mesleki Yard$m: Yöneticilere görev alan ile ilgili i lerde bilgi sunma, karar sürecine seçenek geli tirme, problemleri saptamaya yönelik inceleme ara t rma yaparak yöneticiyi haberdar etme sürecidir.

(19)

BÖLÜM II

LG L YAYIN VE ARA TIRMALAR

E itim yönetimi, toplumun e itim gereksinmesini kar lamak üzere kurulan e itim örgütünün önceden belirlenen amaçlar n gerçekle tirmek için etkili i letmek, geli tirmek ve yenile tirmek sürecidir (Ba aran,1996, s.12). Yine Ba aran’a göre e itim sisteminin birbirine kar t r lmamas gereken üç tür amaçlar dizisi vard r. Bunlar, e itsel, örgütsel ve yönetsel amaçlard r.

E itsel amaçlar, e itim sisteminden geçerek yeti tirilen bir ki inin hangi

davran lar kazanm olmas gerekti ini gösterir.

Örgütsel amaçlar, bir sistem olarak e itim örgütünün (okulun) var olmas

ve ya amas n sürdürmesi için gerçekle tirmesi gereken amaçlard r.

Yönetsel amaçlar, e itim örgütünün (okulun) etkili olmas n sa lamaya

yöneliktir. Bir okul planlanan örgütsel amaçlar n gerçekle tirebildi i oranda etkilidir. Yönetim, okulun üretece i e itimi nicelikçe art rd ve nitelikçe yükseltti i oranda etkilili ini yükseltir. Bunun için bir e itim yönetmeni, hem e itimi yaymak hem de e itimin niteli ini yükseltmek zorundad r (Ba aran,1996, s.13)

Günümüzde okullar n teknolojik alt yap s de i ip geli mekte, ayr ca okulun, bulundu u sosyal çevredeki misyonu da de i mektedir. De i imin kaç n lmaz oldu u, her alanda yo un bir de i imin ya and günümüzde okul müdürleri kendilerini ne kadar yenileyebilmekteler? Müdürler, okul yönetimini okuldaki rutin i lerin takibi ve disiplini sa lamak olarak m , yoksa günün ko ullar nda bireylerin ve toplumun gereksinimlerini dikkate alarak kurumun madde ve insan kaynaklar n beklentileri gerçekle tirecek düzeyde örgütlemek olarak m görmekteler? Yani okuldaki e itimin nicelik ve niteli ini art r c etkinlikleri gerçekle tirebiliyorlar m ?

Öte yandan kurumun mevcut durumunu de erlendirerek, okulun günümüzün gerektirdi i amaçlar gerçekle tirme düzeyini belirlemek ve bu amaçlar do rultusunda gelece e dönük olarak yap lmas gereken çal malar için rehberlik yapacak olan ilkö retim müfetti lerinden istenilen yard m al nabilmekte midir?

lkö retim müfetti leri de üstlendikleri misyonu yerine getirirken, okulun tüm boyutlar ile daha verimli olmas n , gerek çal anlar n mesleki beklentilerinin,

(20)

gerekse de toplumun okuldan beklentilerinin kar lanmas nda kuruma istenilen düzeyde yard m sunabilmekte midirler?

Ça da e itim tefti i anlay nda ilkö retim müfetti lerinin rolleri ve görevleri yarg çl k, s rda l k, dan manl k, ö ütçülük, güdüleyicilik, e iticilik, uzmanl k, yöneticilik, arabuluculuk gibi ba l klar alt nda ele al nm t r (Unruh,1970, Marks ve di erleri, 1971, Plunkett, 1980, aktaran Ba ar 2000). Ba ar (2000), müfetti lerin rollerini liderlik, yöneticilik, rehberlik ve yard m, e iticilik, ara t rma ve soru turma olarak s ralamaktad r.

Günümüz tefti anlay nda, mesleki yard m ve rehberlik, yönetici ve ö retmenleri geli tirmek ve dolay s yla e itim sürecinin daha etkili ve verimli hale gelmesini sa lamak, e itim-ö retim etkinliklerinin verimini art rmak amac yla müfetti ler ve uzmanlar taraf ndan yönetici ve ö retmenlere sa lanan mesleki yard m ve rehberlik hizmetlerinin tümünü içermektedir.

lkö retim müfetti leri, okul müdürlerinin i ba nda mevcut bilgilerini tazelemelerinde, kendilerini geli tirip yenilemelerinde gerekli rehberlik ve yard m yaparak e itimsel hedeflerin daha etkili bir ekilde gerçekle mesine katk da bulunurlar.

Yönetici ve ö retmenlerin kendilerini yeti tirmelerinde ve i ba nda e itilmelerinde onlar n en büyük destekçileri ilkö retim müfetti leri olacakt r. Çünkü mevzuat bunu öngörüyor. Öte yandan e itim-ö retim problemleri, ö renci-ö retmen ili kileri çok yönlü karma k bir olayd r. Bunlara çözüm yollar n n bulunmas nda, yönetici ve ö retmenlerin mesleki formasyonlar yetersiz kalabilir. Gerek kendilerini yeti tirme, yenileme ve geli tirme problemleri, gerekse e itim-ö retimle ilgili di er problemlerinin çözümünde gereksinim duyacaklar uzmanl k ve rehberlik hizmeti, ilkö retim müfetti lerinin yard m ile giderilebilir.

Toplumsal gelece imiz için ya amsal de er ta yan e itimimizin geli mesinde önemli rol oynayan rehberlik ve tefti çal malar n rastlant ya b rakmak

oldukça sak ncal olacakt r. Bu nedenle, günümüz e itiminin durumunu iyi

de erlendirerek, gelecekteki e itimimizin plânlanmas n bu günden yapmam z gerekir. Yani yar n bu günden planlamam z ve yar na haz r olmam z gerekir. Bu

(21)

planlaman n yap labilmesi için de denetim yolu ile elde edilecek veriler büyük önem ta yacakt r.

Gelece e dönük uzun vadeli bir yat r m olan e itim etkinliklerinin ulusal düzeyde belirlenmi olan amaç, ilke ve programlar do rultusunda yürütülüp, yürütülmedi inin de erlendirilmesi ve kontrolü, e itim kurumlar nda görev yapan yönetici, ö retmen ve di er personelin çal malar n de erlendirmek, yönlendirmek, geli tirici ve düzeltici önlemler almak için sürekli ve düzenli bir denetime gereksinim vard r.

Toplumsal bir olay olarak tan mlanan yönetim eylemi insanl k tarihi kadar eski bir bilimdir. Bu nedenle yeryüzünde yönetimin toplumsal ya ant yla birlikte ortaya ç kt aç k bir gerçektir. Tarih boyunca insanlar hem yönetmi , hem de yönetilmi lerdir (Bursal o lu, 2003)

Yönetilen örgütler, süreklilikleri, belirli amaçlara sahip olmalar ve eylemlerinin örgütlenen i olmalar aç s ndan geçici insan topluluklar ndan ayr l rlar. Örgütlenmemi bir grup yaln zca bir insan y n d r. Her grup ya amak için örgütlenmek zorundad r. Yönetim faaliyetleri de bir örgüt içerisinde yap l r. Örgüt, yönetimin etkili ve verimli olarak i levde bulunmas n sa layacak biçimde düzenlenmi bir yap d r. Bir bak ma yönetimin anatomisidir (Kaya, 1991)

Kaynaklar n s n rl , oysa insan toplumlar n n gereksinimlerinin s n rs z oldu u günümüz dünyas nda kalk nman n ve geli menin temel gerekliliklerden biri de iyi yeti tirilmi , nitelikli insan gücüne sahip olabilmektir. Her devlet kendi ekonomik, kültürel ve toplumsal kalk nmas ve geli mesi için, kendine özgü ko ullar içinde ulusal bir e itim politikas belirler ve bu politikaya uygun olarak geli tirilen e itim programlar arac l yla gelecek ku aklar n yeti tirmeyi amaçlar. Böylelikle kendini gelece e haz rlamaya çal r.

Her kurumun amac na ula abilmesi için sahip oldu u ve yararlanabilece i kaynaklar en iyi ekilde kullanmas gerekir. Örgütün amaçlar na ula ma derecesi, bir

bak ma kaynaklar kullanabilme becerisine ba l d r. Bu nedenle, kurum

çal malar n n sürekli olarak gözetim ve denetim alt nda tutulmas , kaynaklar n kullan lma durumlar n n belirlenmesi zorunludur. Bundan da önemlisi, ürün ve verimlili in yak ndan izlenmesi ve sürekli olarak art n sa layacak önlemlerin

(22)

al nmas gereklili idir. Bu aç dan bak ld nda, denetim, kurumlar için hayati bir önem ta r (Taymaz, 1982).

Denetim, örgütsel eylemlerin daha önceden belirlenip kabul edilen amaçlar do rultusunda, saptanan ilke ve kurallara uygun olup olmad n n anla lmas süreci olarak dü ünülebilir. Denetimin temel amac , örgütün amaçlar n n gerçekle tirilme derecesini saptamak, daha iyi sonuç alabilmek için gerekli önlemleri almak ve süreci geli tirmek olmal d r. Bu amaçla, örgütsel i leyi bir bütün olarak, planl ve programl bir biçimde sürekli olarak izlenir, eksik yönler saptan r, düzeltilir; hatalar n yinelenmesi engellenmeye ve daha sa l kl bir i leyi gerçekle tirilmeye çal l r. levsel bir yap ve sa l kl bir i leyi e sahip olan denetim sisteminin, ölçütlerden sapma e ilimlerini, daha sapmalar olmadan, kay plara yol açmadan saptamas ve düzeltmeler yapmas beklenir. Bu güçte olan bir denetim sistemine sa l kl bir sistem denebilir.

Denetim sistemi, her karma k örgütte vard r. Bu örgütsel ve yönetimsel bir zorunluluktur. Denetimin, örgüt aç s ndan zorunlu olmas , örgütün kendi varl n sürdürmeye kararl olu unun do al bir sonucudur. Bilindi i gibi, her formal örgüt belli bir amac ya da amaçlar bütününü gerçekle tirmek için kurulur; bu amac gerçekle tirdi i sürece de varl n koruyabilir. Bu nedenledir ki, örgüt var olu nedeni olan amac n gerçekle tirme derecesini sürekli olarak bilmek ve izlemek durumundad r. Bu da, örgütün girdilerinin, sürecin ve ç kt lar n planl ve programl olarak, sürekli bir biçimde kontrol edilmesi ve de erlendirilmesi ile olanakl d r. Bu örgütsel olgu, sürekli bir izleme, inceleme ve de erlendirme ve geli tirme etkinli ini kapsayan denetimin, önem ve zorunlulu unu göstermektedir (Ayd n, 1993).

Tarihsel geli imine bak ld nda denetim ve yönetim her zaman çok

yak ndan ili kili olmu lard r. Ça da geli meler nda bak ld nda denetimin

i levleri de bir parça de i ikli e u ram t r. Farkl yazarlar denetim kavram n farkl aç lardan ele alarak tan mlam lard r. Haris ve Bessent, yönetsel bir bak aç s ile

denetimi; “okulun temel ö retimsel amaçlar n gerçekle tirmesini do rudan

etkilemek için, okulun i leyi ini sa lamak ve de i tirmek amac yla okul çal anlar n n insanlar ve di er nesnelerle ili kili olarak yapt her eyin denetimi” olarak tan mlam lard r. Denetimi bir program geli tirme etkinli i olarak gören

(23)

Cogan ise bu kavram ; “ö retim program n n yaz lmas ve gözden geçirilmesi, ö retim materyalinin haz rlanmas , ö retim sürecinin geli tirilmesi, ö retim sonuçlar n n ailelere aç klanmas ve genel olarak e itim program n n bütününün de erlendirilmesi” olarak tan mlam t r. Marks, Stoops, ve King ise denetimi, ö retim süreci aç s ndan ele alarak “ö retim program ve ö retimin geli tirilmesini

sa lamay amaçlayan uygulama ve eylemlerin de erlendirilmesi” biçiminde

tan mlam lard r. Kimbal Wiles’e göre ise denetim bir insan ili kileri sürecidir. Alfonso, Firth ve Neville denetimin yönetsel boyutunu vurgulayarak “denetim bütün karma k örgütlerde vard r. Çünkü bütün örgütler kendilerini korumak, geli tirmek ve de i tirmek zorundad rlar. Örgüt ile denetim aras ndaki ili ki do rudan ve aç kt r. Örgütsel kaynaklar, örgütsel etkilili in sa lan lmas için kullan lmak zorundad r. Okul bir üretim sistemidir ve e iticilerin ö retimsel denetimi, örgüt ve üretim aras ndaki ba lar n kurulmas için kaç n lmazd r” demektedirler. Mosher ve Purpel, e itim denetimini bir liderlik i levi olarak ele almakta ve bu ba lamda “denetimin görevi, ö retmenlere nas l ö retmeleri gerekti ini ö retmek; e itimin program, ö retim ve di er alanlar n n yeniden formüle edilmesinde mesleki liderlik sa lamakt r” görü ünü ortaya koymaktad rlar (Wiles ve Bondi, 1996. aktaran: Ayd n, 2005).

Denetimin geli iminin, yönetim bilimindeki geli melere paralel oldu u söylenebilir. Klasik yönetim anlay nda denetimin yak ndan ve kontrole dayal oldu u, neo-klasik yakla mlarda grup normlar na dayand ve insan n psikolojik yönünün ön plana ç kt görülmektedir (Gökçe, 1994). 1900’lerden önce denetim, yönetimin bir kolu olarak uygulan rken, 1900’lerde, denetim hizmetleri uzman

e itimciler taraf ndan yürütülmektedir. 1930-1940’l y llarda denetim

uygulamalar nda “insan ili kileri”nin öne ç kar ld ve 1940’lardan sonraki denetim anlay nda, e itimde hedef belirleme ve bu hedefleri gerçekle tirme, uygun davran geli tirme gibi etkinliklere ilgililerin kat lmas na önem verildi i bilinmektedir. Örgütün en önemli unsuru olan insan n de erinin anla lmas süreç içerisine denetim eklinin de i mesini sa lam t r. Klasik denetimin yerini modern veya ça da denetim olarak adland r lan denetim ekli alm t r. Bu durum denetim ilkeleri aras na iyi insan ili kilerinin de girmesine neden olmu tur.

(24)

Yöntemleri aç s ndan e itim denetimi klasik, modern ve klinik denetim olmak üzere üç türlüdür. Klasik denetim, klasik yönetim kuramlar etkisinde kontrol ve raporlamaya dayal , durum saptamayla s n rl denetim türüdür. Modern denetim türü, insan ili kilerine yönelik yönetim kuramlar n n etkilerini ta maktad r. Klasik denetimden farkl olarak denetimin basamaklar olan tan lama, de erlendirme ve düzeltme-geli tirmeyi kapsar. Grup çal mas na, mesleksel yard ma, olumlu insan ili kilerine yer verir. Örgüt ve çevrenin amaç ve gereksinimlerinin dengeli olarak kar lanmas na özen gösterir. Klinik denetim ise, denetim eyleminin etkilili ini art rmak amac yla, özellikle ö retimde planl , i birlikçi, gözlem, inceleme ve davran de i tirmeye yönelik etkinlikler bütünüdür (Ba ar, 2000).

E itim i i uzun soluklu bir süreçtir. Uzun soluklu olmas , bu alandaki planlaman n da yine orta veya uzun vadeli olmas n gerektirir. Uzun vadeli olan bu çal ma sürecinde, e itimin ulusal düzeyde belirlenmi olan amaç, ilke ve programlar do rultusunda yürütülüp, yürütülmedi inin de erlendirilmesi ve kontrolü, e itim kurumlar nda görev yapan yönetici, ö retmen ve di er personelin çal malar n de erlendirmek, yönlendirmek, geli tirici ve düzeltici önlemler almak için sürekli ve düzenli bir denetime gereksinim vard r. Zira denetim, kamu yarar ad na davran kontrol etme sürecidir (Taymaz, 1982).

Ö retim süreç ve tekniklerindeki geli meler, sosyal ve ekonomik gereksinmelerin de i mesi, e itimde yenilikleri zorunlu k lmaktad r. Bütün bu gereksinmelerin kar lanabilmesi için tüm yönetici, ö retmen, di er personel ve müfetti lerin birlikte çal mas , i birli i yapmalar ve birbirlerine yard m etmeleri zorunludur. Bu bak mdan e itimde sürekli bir geli me ve ilerlemeyi sa lamak için tefti hizmetinin gereklili i ve önemi artmaktad r (Taymaz, 1982).

3797 Say l Millî E itim Bakanl n n Te kilat ve Görevleri Hakk nda Kanun’un (1992) 2. maddesine göre de Milli E itim Bakanl ’na, “Bakanl a ba l

her kademedeki ö retim kurumlar n n ö retmen ve ö rencilerine ait bütün e itim ve ö retim hizmetlerini planlamak, programlamak, yürütmek, takip ve denetim alt nda bulundurmak” görevi verilerek, e itim ö retimin sürekli olarak denetlenmesi esas

getirilmi tir. Milli E itim Bakanl bu denetim görevini ortaö retim kurumlar nda Bakanl k Müfetti leri, ilkö retim kurumlar nda ise lkö retim Müfetti leri arac l yla yürütmektedir.

(25)

1739 say l Milli E itim Temel Kanunu’nun (1973) 17. maddesinde

“Resmi, özel ve gönüllü her kurulu$un e itimle ilgili faaliyetleri, Millî E itimin amaçlar na uygunlu u bak m ndan Millî E itim Bakanl n n denetimine tabidir

denilerek, Milli E itim faaliyetlerinin, belirlenmi milli politikalara ve e itim programlar na uygun yürütülüp yürütülmedi i hususlar nda sürekli bir denetim alt nda tutulmas esas getirilmi tir.

1739 say l Milli E itim Temel Kanunu’nda de i iklik yap lmas na dair 04/06/2010 tarih ve 5984 say l Kanunla ilkö retim müfetti li i ad e itim müfetti li i olarak de i tirilmi olup, görev alan il ve ilçe millî e itim müdürlükleri ve orta ö retim kurumlar n n rehberlik ve denetimi ile bu kurumlarda görev yapan ö retmenlerin bran lara ili kin inceleme ve soru turmalar hariç olmak üzere, her derece ve türdeki örgün ve yayg n e itim kurumlar n n rehberlik, i ba nda yeti tirme, tefti , denetim, de erlendirme, inceleme, ara t rma ve soru turma hizmetleri olarak belirlenmi tir.

MEB lkö retim Müfetti leri Ba kanl klar Yönetmeli i’nin (1999) 42. maddesinde; rehberlik, ara$t rma ve i$ ba$ nda yeti$tirme, tefti$ ve de erlendirme,

inceleme ve soru$turma hizmetlerine yönelik olarak ilkö retim müfetti i ve

ilkö retim müfetti yard mc lar n n görev alanlar olarak belirtilmi tir.

MEB lkö retim Müfetti leri Ba kanl klar Rehberlik ve Tefti

Yönergesiyle de (2001) MEB lkö retim Müfetti leri Ba kanl klar Yönetmeli inin "görev alanlar " ba l kl 42 inci maddesinde belirtilen kurumlar n rehberlik, tefti , tefti gruplar n n görev ve sorumluluklar ile çal ma usul ve esaslar düzenlenmi tir.

Bu çerçevede kurumlar n rehberlik ve tefti çal malar sürecinde, okul yöneticilerinin yasa, yönetmelik, yönerge, genelge, program, emir ve e itim bilimlerinin verilerine dayanarak; kurumlar n amaçlar n gerçekle tirmek üzere verimlili ini art rmak, ara t rmalar yapmak, okul geli im program n ve projelerini haz rlamak, uygulamak, kurumun vizyon ve misyonun geli tirilmesini, izlenmesini ve de erlendirilmesini sa lama çal malar denetlenmektedir.

Denetim, örgütsel eylemlerin kabul edilen amaçlar do rultusunda, saptanan ilke ve kurallara uygun olup olmad n n anla lmas süreci olarak dü ünülebilir. Denetimin temel amac , örgütün amaçlar n n gerçekle tirilme derecesini saptamak,

(26)

daha iyi sonuç alabilmek için gerekli önlemleri almak ve süreci geli tirmektir (Ayd n, 1993)

Kurum tefti inde bu hususlar rehberlik ve tefti sürecinin kapsam n olu turur. Peki, bu kapsamdaki yükümlülükler kim taraf ndan yerine getirilmelidir? Yan t elbette ki okul yönetimi olacakt r.

Baransel yönetimi, örgüt amaçlar n n etkili ve verimli olarak

gerçekle tirilmesi amac yla, planlama, örgütleme, yürütme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlar na ili kin kavram, ilke, kuram, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli bir biçimde beceriyle uygulanmas yla ilgili faaliyetlerin tümü olarak tan mlamaktad r (Baransel, 1979).

Taymaz, okulun e itim sisteminin bir alt sistemi durumunda oldu unu, okullardan sorumlular n da okul yöneticileri oldu unu belirtip, yöneticinin ba nda bulundu u okulu yasal çerçeve içinde yönetmekle görevli oldu unu ve bu görevde esas olan n ise amac gerçekle tirme yönünde var olandan daha fazlas n sa lamakt r demektedir (Taymaz, 1982).

Bir okulda, amaçlar n yerine getirilebilmesi için i görenleri örgütleyen, emirler veren, çal malar yönlendirip, koordine eden ve denetleyen ki ilere okul yöneticisi denir. Her okul yöneticisinin amac , Milli E itim Bakanl n n e itim politikas ve amaçlar do rultusunda e itim kurumlar n ya atmak ve onu etkili bir biçimde i ler durumda tutmakt r (Gürsel, 2006).

Yap lan bu aç klamalardan sonra ilkö retim okullar nda yürütülen e itim ö retim i lerinin belirlenmi amaç ve ilkelere göre yürütülüp, yürütülmedi i, etkili ve verimli sonuçlar al nabilmesi için neler yap lmas gerekti i gibi bir tak m sorulara yan t bulmak amac yla yürütülen, rehberlik ve tefti çal malar n n amac , ilkeleri, bu

çal malar yürütecek olan ilkö retim müfetti lerinin görevleri, rolleri ve

yeterliklerinin neler oldu u üzerinde durmak gerekir.

Yönergesinde Kurum Tefti i, “kurumlar n sistemindeki yeniliklerin ilgili kurumlara

iletilmesi, kurumun çal $malar n güçle$tiren veya zay flatan nedenlerin belirlenmesi, gerekli önlemlerin yerinde ve zaman nda al nmas , kurumun amaçlar n gerçekle$tirmede insan ve madde kaynaklar ile bunlardan yararlan lma durumunun gözlenerek yerinde ve etkili bir biçimde kullan lmas n n sa lanmas , e itim-ö retim

(27)

ve yönetim etkinliklerinin geli$tirilmesi, ö retme-ö renme ve yönetim sürecinin etkili duruma getirilmesi için objektif verilere, yasa, tüzük, yönetmelik, genelge, emir ve

kararlara dayal olarak gözlenmesi, kontrol edilmesi ve ölçütlere göre

de erlendirilerek geli$tirilmesi” olarak tan mlanm t r.

Ayn Yönergede kurumlar n rehberlik ve tefti ine ili kin amaçlar Türk Millî E itiminin genel amaç ve temel ilkelerine uygun olarak,

1) Kurum amaçlar n n gerçekle tirilmesinde yönetici, ö retmen ve di er personelin çal malar n yönlendirmek,

2) Kurumlar n program ve düzenleyici kurallara uygun çal p çal mad klar n denetlemek, de erlendirmek, düzeltici ve geli tirici önlemler almak. 3) Kurum personelinin görevi ba nda yeti melerini sa lamak, çal malar n objektif olarak ölçmek ve de erlendirmek.

4) Kurum personeli aras nda birlik ve dayan maya, hizmetin yürütülmesinde, planlama, e güdüm ve uygulamaya katk da bulunmak.

5) E itim ö retimle ilgili sorunlar belirlemek ve çözümüne yard mc olmak.

6) nsan gücü, tesis, araç-gereç ve zaman n ekonomik ve verimli kullan lmas n sa lamak,

7) Kurumun çevreyle bütünle mesine, yönetici, ö retmen ve veliler aras nda uyumlu ili kiler kurulmas na katk da bulunmak.

8) Güdülemeyi ve morali art rmak; i doyumu sa lamak, üretim ve verimlili i en üst düzeye ç karmak, biçiminde belirtilmi tir.

2.1. Müfetti%lerin Görev ve Yetkileri

MEB lkö retim Müfetti leri Ba kanl klar Yönetmeli inde, müfetti lerin görev ve yetkileri u ba l klar alt nda belirlenmi tir:

a) Rehberlik ve i ba nda yeti tirme b) Tefti ve De erlendirme

c) inceleme d) Soru turma e) Ara t rma

(28)

2.2. Müfetti% Yeterlikleri

Yeterlik, bireylerin görevleriyle ilgili rollerini, amaçlara uygun olarak yerine getirebilmeleri için sahip olmalar gereken bilgi, beceri ve tutumlard r. Ba ar’a (2000) göre e itim denetçilerinin yeterlikleri tür, alan ve düzey aç s ndan boyutland r labilir.

2.2.1. Yeterlik Türleri

1- Teknik Yeterlikler: Göreve ili kin etkinlik alanlar ndaki teknik bilgi ve becerileri ifade eder.

2- nsanc$l Yeterlikler: Yönetsel aç dan, insanc l davran n ayn tür davran la kar l k görece i ve çal an n performans n art raca anlay na dayan r.

3. Karar Yeterlikleri: Sorun çözme yeterli iyle birlikte, sorunun fark na varma, bilgi toplama, s n flama, çözümleme, seçenekleri de erlendirme, seçme, uygulama, izleyip düzeltme olarak ifade edilebilir.

2.2.2. Yeterlik Alanlar$

Ba ar (2000), e itim denetçilerinin yeterlik alanlar n dört maddede toplam t r. Bunlar:

1- Ders denetimi. 2- Kurum denetimi. 3- Ara t rma.

4- Soru turma, olarak tan mlanm t r. 2.2.3. Yeterlik Düzeyleri

E itim denetçilerinin yeterlik düzeyleri, bilgi düzeyindeki yeterlikleri kapsayan bilme, bilgilerin eylem olarak gösterilme düzeyini veren uygulama, çözümleme ve bire tirmeyi de içeren de0erlendirme olarak verilebilir.

2.3. Müfetti% Rolleri

Ba ar (2000), müfetti rollerini u ba l klar alt nda tan mlam t r: 1- Liderlik 2- Yöneticilik 3- Rehberlik ve Yard m 4- Ö reticilik 5- Ara t rma 6- Soru turma

(29)

2.4. Rehberlik ve Tefti%in lkeleri

lke, dü ünce ve eylemlerde gözetilmesi gereken özellik anlam ndad r.

Davran lar n ilkelere uygun olmas gerekir. lkeler, davran lar amaçlara

yönlendirmek için konur, böylece ilkelere uygun davran ld nda, amaçlanan sonuçlara ula labilir. Okullar n denetiminde de okulun amaçlar na ula abilmesi için, denetimin, denetim ilkelerine uygun yap lmas gerekir (Ba ar, 2000).

Yönergesinde kurumlar n rehberlik ve tefti inde göz önünde bulundurulacak ilkeler öyle s ralanm t r:

a) Kontrol, düzeltme ve geli tirme amaçl yap l r. b) Demokratik bir süreçtir.

c) Yetkiden çok etkiyi, özendirmeyi, ödülü, i birli ini ve kat lmay içerir. d) E itim, ö retim ve yönetim etkinliklerinin bütünü ile ilgilidir.

e) Sorunlar payla ma, belirleme ve çözümlemede birlikte karar verme, plânlama, uygulama, de erlendirmeyi ve gerekirse bir geli im plân yapmay gerektirir.

f) Sorumluluklar n payla lmas na ve insanî ili kilerin geli mesine katk da bulunur.

g) Yönetici, ö retmen ve di er personelin meslekteki yeterlili ini geli tirmesine yard m eder.

h) Bütünlük ve devaml l gerektirir.

) Bireysel farkl l klar ve çevre ko ullar n dikkate al r.

i) Millî e itim hizmetlerinin de erlendirilmesi ve geli tirilmesine hizmet eder.

j) E itim ö retim yöntem ve tekniklerinin geli tirilmesini sa layacak inceleme ve ara t rmalara önem verir.

k) Ö retme ve ö renme sürecinin geli tirilmesini esas al r. l) Bilimsel ve objektif esaslara dayan r.

m) Tefti etkinliklerini de erlendirir ve tefti sistemlerinin geli mesini sa lar.

n) Aç kl k ve güvenilirli i gerektirir, müfetti ö retmenin gereksinim duydu u konular birlikte belirler, tefti sonras görü lerini ö retmenle payla r.

(30)

o) Ekonomiklik ve verimlili i gerektirir.

ö) Sistemi amaçlar na uygun olarak ya atmay , madde ve insan kaynaklar n n en verimli bir biçimde kullan lmas n esas al r.

Taymaz (1993) tefti te esas olan ilkeleri öyle s ralam t r: 1- Tefti planlanm bir etkinliktir.

2- Tefti geli tirilmi bir liderlik kavram na dayan r.

3- Tefti kurumunun amaç ve fonksiyonlar ile ilgisi yönünden anlam ve önem kazan r.

4- Tefti in etkinli i, olu turulan ve devam ettirilen etkile im ile do rudan ilgilidir.

5- Tefti , müfetti lerin d nda ilgili personel taraf ndan benimsendi i oranda ba ar l olur.

Tefti in ilkeleri, farkl bak aç lar yla ba ka ekillerde gruplanabilece i gibi, Ba ar (2000) taraf ndan da sekiz grupta s ralanm t r.

1. Amaçl$l$k: Denetsel etkinlikler, düzeltme ve geli tirme amaçlar yla yap lmal d r.

2. Planl$l$k: Her denetsel eylem, ula lmak istenen sonuçlar belirlenerek önceden planlanmal d r.

3. Süreklilik: Denetimde süreklilik olmazsa, eksik ve yanl lar yeni denetime kadar sürer, geli me de gecikir.

4. Nesnellik: Nesnellik somut gerçekçiliktir. Amaç yan lg lar n olu mamas d r. Denetim ölçütleri nesnel, standartlar gerçekçi olmal , bilgi ve yarg lar say salla t r lmal d r.

5. Bütünlük: Denetlenen durumun tamam ele al nmal , bir veya birkaç rastlant sal parçadan elde edilen bilgi ile bütün hakk nda yarg da bulunulmamal d r.

6. Durumsall$k: Durumsall k, ko ullar n etkiledi i her eyin gözetilmesi demektir. Farkl ko ullarda çal an insanlardan ayn sonuçlar beklenmemelidir.

7. Aç$kl$k: Denetimdeki her etkinlik ve sonuçlar denetlenene, denetlenen de denetleyene aç k olmal d r. Aç kl k olmazsa durum oldu u gibi belirlenemez, düzeltilip geli tirilemez.

(31)

8. Demokratiklik: Demokratik denetim, denetim i ine denetleneni de katmak, onu da denetçi yapmakt r. Bu, denetime direnci azalt r, ki iyi bilinçlendirir, özdenetime götürür.

Reiman ve Thies-Sprinthall (1998) taraf ndan e itim müfetti leri için u etik ilkeler dizisi geli tirilmi tir (Akt; Ayd n, 2006):

1- Denetlenenlere ve meslekta lar na de erli ve sayg n bireyler olarak davranmak.

2- Denetlenenlerle ili kilerinde gizlilik ilkesine uygu davranmak ve meslekta lar ile bilgileri payla rken gizlilik s n rlar na dikkat etmek.

3- Denetlenenlerle ikili özel ili kilerden kaç nmak.

4- Meslekta lar n denetimin amac ve sonuçlar konusunda bilgilendirerek onaylar n almak.

5- S n f gözlemlerinden önce meslekta lar ile görü mek ve gözlem sürecinin amac n ve plan n gözden geçirmek.

6- Meslekta lar n n etik d say labilecek davran ve tutumlar na kar ç kmak.

7- Mesleki yeterlili ini sürekli geli tirmek.

Yukar da s ralanan etik ilkelere göre müfetti ler, vizyon sahibi, insan ili kilerinde uzman, gerek mesleki alan gerekse mevzuat hakk nda bilgili, çevresindekilere örnek olabilecek etkin ve lider ki iler olarak önemli bir görevin üstlenicisidirler. Bu önemli görevi yürüten ki ilerin, göreve ili kin bir tak m ilkelere uygun davranmalar beklenir. Bu çerçevede müfetti lerin davran lar yla tefti in amaçlar n gerçekle tirme düzeyi de ili kili olacakt r.

Tefti in temel amac , örgütün amaçlar n n gerçekle tirilme derecesini saptamak, daha iyi sonuç alabilmek için gerekli önlemleri almak ve süreci geli tirmek (Ayd n, 1993) oldu una göre, ilkö retim müfetti lerince okulda gerçekle tirilen tefti ve de erlendirme sürecinde elde edilecek verilerin, sonraki süreçte iyile tirme ve geli tirme amaçl olarak okul müdürünün kullan m na sunulmas gerekecektir.

Okuldaki amaçlar n yerine getirilmesi için i görenleri örgütleyen, emirler veren, çal malar yönlendirip, koordine eden ve denetleyen ki i olan okul müdürünün (Gürsel, 2006) denetimden elde edilen verileri, sonraki süreçte okuldaki

(32)

i leyi in iyile tirilmesi ve geli tirilmesi için kullanmas gerekir. Bu nedenle denetim sürecinde okulda elde edilen verilerin okul müdürünün beklentilerini kar layacak nitelikte olmas önemlidir. Bu durumda müfetti ler, okul müdürünün denetime ili kin beklentilerini bilmeli ve bunlar dikkate almal lar.

2.5. Yap$lan Ara%t$rmalar

Yirmibirinci yüzy l n ortalar nda ba layan, fakat özellikle son çeyre inde yo unla an ve hala devam eden paradigmatik de i meler, e itim sistemini de i meye zorlamakta ve zorlamaya da devam edecek gözükmektedir. E itimin amac na, ö renmenin do as na, bilimsel bilginin de erine, okullar n yap ve i leyi ine ili kin bu de i imlerin e itimciler taraf ndan anlamland r larak e itimin ça da bir yorumunun yap lmas gerekmektedir (Özden, 1995)

Bilim ve teknolojideki h zl de i me ve yenile menin sonucunda toplumsal yap n n, inançlar , de erleri ve anlay lar nda de i meler olu maktad r. Bu kaç n lmaz de i imin ya and ortamda e itimin amac ve okullar n i leyi inin yeniden tan mlanmas bir zorunluluk haline gelmektedir. te bu ortamda okul müdürleri, rehberli e ve mesleki yard ma daha çok gereksinim duyacaklard r. Onlar n gereksinimi olan rehberlik ve mesleki yard m sa layacak olanlar, bu kurumlarda denetim, rehberlik ve i ba nda yeti tirme göreviyle görevli olan ilkö retim denetçileri olacakt r. Literatürde de denetçi rolleri içerisinde rehberlik, genellikle “rehberlik ve mesleki yard m” olarak mesleki yard m kavram ile birlikte tan mlanm t r (Karagözo lu, 1977; Bursal o lu, 1979; Ba ar, 1993; aktaran Ünal, 1998).

E itim denetiminde denetlenen ile denetleyen aras nda ö retme-ö renme

sürecinin geli tirilmesi için birlikte çal an meslekta ili kisinin kurulmas

öngörülmektedir (Acheson ve Gall, 1992; Burke ve Fessler, 1983; Goldhammer ve di erleri, 1980; Cogan, 1973; aktaran A ao lu,1996).

Yasal düzenlemeler ve MEB lkö retim Müfetti leri Ba kanl klar

Rehberlik ve Tefti Yönergesinde (2001) belirtilen, kurumlar n rehberlik ve

tefti inde dikkate al nacak genel ve özel amaçlar, rehberlik ve tefti in ilkeleri, kurum tefti i, kurumlar n rehberlik ve tefti inde dikkat edilecek hususlar ve kurum tefti inde incelenecek durumlar dikkate al nd nda, ilkö retim okullar ndaki denetim ve rehberlik etkinliklerinin görevlileri olan ilkö retim müfetti lerinin ilkö retim

(33)

okullar ndaki denetim ve mesleki rehberlik çal malar aç s ndan ilkö retim okulu müdürlerinin beklentilerini kar lama düzeyleri daha önce de ara t rma konusu olmu tur. Bu konuda daha önceden yap lan ara t rmalar ve bulgular a a da verilmi tir.

Çankaya (1996) taraf ndan yap lan, lkö retimde Okul Yöneticilerinin

Müfetti lerden Yararlanma Dereceleri adl ara t rmada, ilkö retim okulu

yöneticilerinin görevleri ile ilgili olarak ilkö retim müfetti lerinden yararlanma derecelerini ortaya koymak amaçlanm t r. Ara t rma sonucunda, müfetti ve yönetici görü lerine göre, müfetti lerin personel, ö renci, ö retim, e itim ve i letme hizmetlerinde "k smen" derecesinde rehberlik ve mesleki yard mda bulunduklar , yönetici görü lerine göre ise ilk dört hizmet alan nda "çok az" i letme hizmetlerinde ise "k smen" rehberlik ve mesleki yard mda bulunduklar sonucuna ula lm t r. Müfetti ve yöneticiler en fazla yard m n i letme hizmetlerinde yap ld , en az yard m n ise e itim hizmetlerinde yap ld konusunda görü birli i içindedirler.

Ecevit (1996) taraf ndan yap lan lkö retim Müfetti lerinin, lkö retim Okullar nda Mesleki Rehberlik ve ba nda Yeti tirme Etkinlikleri ve Gerçekle tirme

Düzeyi adl ara t rmada, ilkö retim müfetti i, ilkö retim okulu yöneticileri,

ilkö retim okulu s n f ve bran ö retmenleri, ilkö retim müfetti lerinin mesleki rehberlik ve i ba nda yeti tirme etkinliklerini yapmalar gerekti i ve bu etkinliklerin her y l yap lmas gerekti ini, ancak bu etkinliklerin gerçekle tirilme düzeyinin "çok az" oldu unu ifade etmi lerdir.

Karabörk (1998) taraf ndan yap lan, lkö retim Okulu Yöneticilerinin Denetimi adl ara t rmada, yöneticilerin, personel yönetimini de erlendirme ve personeli ile aralar nda iyi ili kilerin kurulmas na katk sa lama, okullar ile ilgili sorunlar n ortaya konmas ve uygulanabilir çözümler önerilmesi ve yönetici sorunlar n n çözümünde oynad klar liderlik rolleri aç s ndan müfetti leri yetersiz gördükleri, denetim s ras ndaki ihtiyaç ve istekleriyle müfetti lerin yeterince ilgilenmedikleri ve müfetti lerin e itim-ö retim, yönetim ve denetim konular nda yeterince ara t rma yapmad klar görü ünde olduklar ortaya ç km t r.

Turan (1999) taraf ndan yap lan, Türk milli e itim sistemi içerisinde tefti alt sisteminin, kurum denetimindeki etkililik düzeyini tespit etmeyi amaçlayan ara t rmada, ilkö retim okullar nda yap lan kurum tefti inin etkililik düzeyi,

(34)

ilkö retim müfetti lerinin ve ilkö retim okulu müdürlerinin alg lamalar na göre de erlendirilmi tir. Ara t rma sonucunda, ilkö retim okulu müdürlerinin kurum denetiminde incelenecek durumlarla ilgili olarak, ilkö retim müfetti lerinin, az düzeyde etkili olduklar na inand klar bulgusuna ula lm t r.

Erdinç (2006) taraf ndan yap lan, lkö retim Okullar nda Okul

Yöneticilerinin Müfetti lerden Yararlanma Dereceleri adl ara t rma sonucunda; müfetti lerin personel, ö renci, ö retim, i letme hizmetlerinde "oldukça", e itim hizmetlerinde ise "k smen" mesleki yard m ve rehberlik yapt klar görü ünde olduklar , yöneticilerin ise bütün boyutlarda "k smen" rehberlik ve mesleki yard mdan yararland klar görü ünde olduklar belirlenmi tir. Ara t rma sonuçlar na göre bütün boyutlarda rehberlik ve mesleki yard m düzeyinin genellikle dü ük gerçekle ti i, müfetti ve yönetici görü lerinde anlaml farkl l klar oldu u bulgusuna ula lm .

Can (2004) taraf ndan yap lan, lkö retim Denetçilerinin nsan li kilerine Uygun Davranma Düzeyi konulu ara t rma bulgular na göre, ilkö retim okulu yönetici ve ö retmenleri, ilkö retim müfetti lerini insan ili kileri yönünden az düzeyde ba ar l görmektedirler.

Dündar (2005) taraf ndan yap lan, lkö retim Okullar nda Yap lan Tefti in Okul Ba ar s ve Geli imi Üzerine Etkisi konulu ara t rmada, Türk e itim sisteminde ilkö retim müfetti lerinin önemli rolü oldu u bulgusu ortaya ç km t r. Ö retmenlerin ve okul müdürlerinin ise % 80’inden fazlas n n ilkö retim alan n n geli mesine ilkö retim müfetti lerinin etkili hizmetleri oldu unu belirterek, ilkö retim müfetti lerinin kendilerini daha s k tefti e gelmelerini istemeleri, müfetti lerin yard m ve rehberli inden yararland klar n n göstergesi olarak ifade edilmektedir.

Olgun (2005) taraf ndan yap lan, lkö retim Okulu Müdür Ve Müdür Yard mc lar n n lkö retim Müfetti lerinin Yapm Oldu u Denetim Etkinliklerine

li kin Görü ler konulu ara t rma sonucunda, ilkö retim okullar nda görev yapan müdür ve müdür yard mc lar n n, fiziki durum ve yönetim i lerine dayal denetimin yeterli düzeyde yap ld , ancak e itim-ö retim sürecinin karma k yap içermesine ve denetlenecek etkinliklerin somut bir ekilde an nda gözlenememesine ba l olarak denetiminin orta düzeyde yap labildi i görü ünde olduklar bulgusuna ula lm t r.

(35)

Balc (2007) taraf ndan yap lan, lkö retim Müfetti leri Ve lkö retim Okulu Müdürlerinin; lkö retim Müfetti lerinin Rehberlik Rollerini Gerçekle tirme Düzeylerine li kin Alg lar adl ara t rmada; e itim, ö retim, hizmet içi e itim ve

okul yönetimi alanlar nda ilkö retim müfetti lerinin rehberlik rollerini

gerçekle tirdikleri yönünde olumlu görü lerine kar l k, ilkö retim okulu müdürlerinin ise olumsuz görü sahibi olduklar bulgusuna ula lm t r.

Arslanta (2007) taraf ndan yap lan, lkö retim Müfetti lerinin Mesleki Yard m Ve Rehberlik Rollerinin Ö retmen Alg lar na Göre De erlendirilmesi konulu doktora ara t rmas n n bulgular n n genel olarak de erlendirilmesi sonucunda, ilkö retimde görev yapan s n f ve bran ö retmenlerinin alg lar na göre, ilkö retim müfetti lerinin yapm olduklar mesleki yard m ve rehberlik düzeyi “Az” olarak saptanm t r. lkö retim müfetti leri, ara t rmada belirtilen hiçbir alanda ö retmen alg lar na göre, “Az” derecenin üzerinde alg lanmam lard r. Bu sonuç, ilkö retim müfetti lerinin ö retmenlere yönelik olarak yapt klar mesleki yard m ve rehberli i beklenen düzeyde gerçekle tiremedikleri bulgusunu ortaya ç karm t r.

Erginer ve Ate (2009) taraf ndan yap lan, Okul Yöneticilerinin, lkö retim Müfetti lerinin Yeterlilikleri Hakk ndaki Görü leri adl ara t rmada, okul müdürleri, ilkö retim müfetti lerinin çal malar n n kontrol a rl kl olmaktan ziyade dan ma amaçl olmas n istemekteler, müfetti lerin mesleki yeterliklerinin yan nda insanc l yeterliklerinin de geli tirilmesi gerekti i ihtiyac n n oldu u görü ünü belirtmekteler. Müfetti lerin, kontrol ve hata-eksik aramaktan uzak olmalar n , rehberlik ve dan may ön planda tutmalar n , empati göstermelerini, anlay la yakla malar n , kendileriyle etkili bir ileti im kurmalar n , i birli i yapmalar n istedikleri bulgusuna ula lm t r. Ara t rmada görü belirten 143 okul yöneticisinin en çok birle tikleri görü ler unlard r:

“Dan $may ön planda tutmal lar.” “Yap c ele$tiriler yapmal lar.”

“Bir okulu denetlemeden önce, ö renci özelliklerini, okulun çevresel ko$ullar n ara$t rmal ve bunlar göz önünde bulundurmal lar.”

“,nsanlara yakla$ mlar nda tarafs z olmal lar.” “Eksik ve hata aramamal lar.”

(36)

“Adil olmal lar.” “Empati kurmal lar.” “,stikrarl olmal lar.”

Töremen ve Hozatl (2006) taraf ndan yap lan, lkö retim Okul

Yöneticilerinin, lkö retim Denetçilerinin Kurum Denetiminde Gösterdikleri Liderlik

Davran lar na li kin Görü lerini belirlemeye yönelik ara t rmada; Okul

yöneticilerinin, ilkö retim denetçilerini teknik ve sosyal yeterlik anlam nda insani ili kiler aç s ndan yeterli ve güdüleyici bulmad klar , hak ve de er yarg lar na sayg l görmedikleri, hata ve eksiklikleri yakalamaya yönelik davran lar gösterdikleri, ko ullar dikkate almaks z n ve delil esasl olmaks z n kendi fikirlerinde srarc olduklar , okul yöneticilerini karar sürecine katmad klar , nesnel olmad klar ve

demokratik ortam olu turmad klar biçiminde de erlendirdikleri sonucuna

(37)

BÖLÜM III 3. YÖNTEM

Bu bölümde ara t rma modeli, ara t rman n evreni ve çal ma grubu, veri

toplama arac , verilerin analiz ve yorumlanmas nda kullan lan yöntemler aç klanm t r.

3.1. Ara%t$rman$n Yöntemi

Ara t rma, mevcut durumun belirlenmesi ve analiz edilmesine yönelik

betimsel bir çal mad r. Ara t rmada, verilerin toplanmas , analizi ve

yorumlanmas nda nitel ara t rma yöntemi, teknik olarak görü me tekni i, araç olarak da yar yap land r lm görü me formu kullan lm t r. Nitel ara t rma, tekniklerinin do al ortama duyarl l k sa lamas , ara t rmac n n kat l mc rolü olmas , bütüncül bir yakla ma sahip olmas , alg lar n ortaya konmas n sa lamas , ara t rma deseninde esnekli i olmas ve tümevar mc bir analize sahip olmas önemli özellikleridir (Y ld r m ve Yim ek, 2005). Özellikle nitel teknik anlamlar , tecrübeleri ve

tan mlamalar vurgular. Geni datalar, tamamen insanlar n tan mlad ve

gözlemledi i sözlerden ibaret olacakt r (Coolican, 1992).

Ara t rman n evreni, 2008-2009 e itim ö retim y l nda Konya Büyük ehir Belediyesi s n rlar içerisinde bulunan 190 resmi ilkö retim okulu müdüründen olu maktad r. Ara t rmada amaçl örnekleme tekniklerinden maksimum çe itlilik örneklemesi kullan lm t r. Yarg sal örnekleme de denilen amaçl örneklemede, ara t rmac kimlerin seçilece i konusunda kendi yarg s n kullan r ve ara t rmas na uygun olanlar örnekleme al r (Balc , 2001). Amaçl örnekleme tekni i, tam anlam yla nitel ara t rma süreci içinde ortaya ç km t r. Amaçl örnekleme zengin bilgiye sahip oldu u dü ünülen durumlar n derinlemesine çal lmas na olanak vermektedir (Y ld r m ve Yim ek, 2000). Bu örneklemede seçim için önemli oldu u dü ünülen ölçütler belirlenmekte ve bu ölçütlere göre seçilen örneklemin, ara t rma evrenini bütün nitelikleri ile temsil edebildi i dü ünülmektedir (Tav anc l ve Aslan, 2001). Maksimum çe itlilik örnekleme ise, evrende incelenen problemle ilgili olarak kendi içinde benzeyen farkl durumlar n belirlenerek çal man n bu durumlar üzerinde yap lmas anlam na gelir. Bu örneklemede ara t rmac an lan

(38)

sorunlar n türleri ve yo unlu unda de i me olabilece ine inand farkl durumlar örneklemine alabilir (Büyüköztürk ve di erleri, 2008).

Bu do rultuda 2008-2009 ö retim y l nda Konya Büyük ehir Belediye s n rlar içerisinde Karatay lçesinde 51, Meram ilçesinde 73 ve Selçuklu lçesinde 66 ilkö retim okulu oldu u tespit edildi. Bu okullarda görev yapan müdürlerin cinsiyetleri, toplam hizmet süreleri, müdürlük hizmet süreleri, müdürlük görevinde asaleten bulunup bulunmama durumlar , müdürlü e atanma biçimleri, müdür

yard mc l yap p yapmad klar ve yüksek lisans/doktora ö renimi yap p

yapmad klar ölçütlerine göre 30 ilkö retim okulu belirlenerek çal ma grubu olu turulmu tur. Tüm müdürlerden sadece iki tanesinin kad n oldu u görüldü ünden, cinsiyet ölçütü dikkate al narak her iki kad n müdür do rudan çal ma grubuna dahil edilmi lerdir. Çal ma grubunda yer alan okul müdürlerine ili kin bilgiler Tablo 1’de verilmi tir:

Tablo 1. Verilerin Elde Edildi0i Örneklem Grubuna Ait Ki%isel Özellikler

Müdürler f %

Kad n 2 6.6

Cinsiyet

Erkek 28 93.4

11-20 y l 12 40

Toplam Hizmet Y$l$

21 Y l ve üstü 18 60 1-5 Y l 8 26.7 6-10 Y l 13 43.3 Müdürlük Hizmet Y$l$ 11 Y l ve Üstü 9 30 Asil 22 73.3 Müdürlük Görevi Vekil 8 26.7 S navl 15 50 S navs z 7 23.3 Atanma Biçimi Vekaleten 8 26.7 Var 18 60 Müdür Yard$mc$l$0$ Yok 12 40 Var 7 23.3 Yüksek Lisans/Doktora Yok 23 76.7 Karatay 7 23.3 Meram 10 33.3

Görev Yapt$0$ lçe