TC
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM YÖNETİMİ DENETİMİ PLANLAMASI VE EKONOMİSİ
BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS PROJESİ
İLKÖĞRETİM OKULU YÖNETİCİ VE
ÖĞRETMENLERİNİN REHBERLİK HİZMETLERİNDE
KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR
Mahir GÜNGÖR
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM YÖNETİMİ DENETİMİ PLANLAMASI VE EKONOMİSİ
BİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS PROJESİ
İLKÖĞRETİM OKULU YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİNİN
REHBERLİK HİZMETLERİNDE KARŞILAŞTIKLARI
SORUNLAR
Mahir GÜNGÖR
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU
Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı öğrencisi Mahir GÜNGÖR tarafından hazırlanan “İlköğretim Okulu Yönetici Ve Öğretmenlerinin Rehberlik Hizmetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar” başlıklı Yüksek Lisans Projesi tarafımdan okunmuş, kapsamı ve niteliği açısından Yüksek Lisans Projesi olarak kabul edilmiştir.
Yard. Doç. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU Danışman
Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulu’nun ..…/.. …/….. tarih ve ………….. sayılı kararıyla onaylanmıştır.
Prof. Dr. Şükran TOK Enstitü Müdürü
TEŞEKKÜR
Bu proje hazırlıklarına başladığım andan itibaren bana her zaman ve saatte vakit ayıran, yol gösteren ve desteğini hiçbir zaman esirgemeyen çok değerli danışmanım Yrd. Doç. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU’na sonsuz teşekkür ederim.
Bu projenin tasarımı, hazırlanması, yürütülmesi, araştırılmalarının yapılması ve bulgularının analizlerinde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini; bu çalışmanın doğrudan birincil ürünü olmayan bulguların, verilerin ve materyallerin bilimsel etiğe uygun olarak kaynak gösterildiğini ve alıntı yapılan çalışmalara atfedildiğini beyan ederim.
İmza :
ÖZET
İLKÖĞRETİM OKULU YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİNİN REHBERLİK HİZMETLERİNDE KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR
Mahir GÜNGÖR
Günümüzde insana verilen değerin artması ile birlikte eğitim de temelinde insan olan bir yaklaşıma gidilmektedir. Eğitim planlaması yapılırken öğrenci merkezli bir uygulama yapılmakta aktif olarak eğitim öğretime katılan bir birey ön planda tutulmaktadır. Bunun sonucunda sınıf ortamında öğrencilerin birbirleri ile etkileşimi çok daha fazla olmaktadır. Bu etkileşim sonucunda bireyler kendilerini daha fazla tanıtabilmekte sonuç olarak sınıf ortamında bireyi tanımaya yönelik çalışmalar ağırlık kazanmaktadır. Bu aşamada öğretmenler bireyin sorunları ve onu tanıma konusunda ne gibi problemlerle karşılaşmaktadır. Öğretmenlerin karşılaştığı bu sorunlar okul iklimini nasıl etkilemekte ve bu iklimi iyi hale getirmek için uğraşan yöneticiler nasıl sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu tür sorulara cevap arayan bu araştırmada Denizli ili Buldan İlçesi çalışma alanı olarak tespit edilmiştir.Çalışma yapılırken 118 kişilik bir çalışma grubuna ilgili anket uygulanmıştır. Uygulanan anket sonucunda alınan verilerden öğretmen ve yöneticilerden yarısından fazlası kendilerini rehberlik uygulamaları bakımından yeterli görmektedir.Fakat Öğretmen ve yöneticilerin rehberlik hizmetlerinin veriminin artması için bir uzman desteği istediği araştırmadan çıkan bir sonuçtur.
PRIMARY SCHOOL TEACHERS AND MANAGER GUIDANCE SERVICES PROBLEMS FACED İN
Mahir GÜNGÖR
Nowadays, with the increase of the value given to human, in education an approach based on people is followed. When educational is planned, a student-centered practice is performed and an individual actively participating in education and training is kept in the forefront. As a result, in the classroom, students' interact with each other becomes much more. As a result of this interaction, individuals introduce themselves more, consequently in the classroom, studies for individual recognition come into prominence. At this stage, what kind of problems do the teachers encounter about individual problems and getting to know him/her? How do these problems teachers encounter influence the school climate and what kind of problems do the directors struggling encounter to make this climate good? In this research which seeks answers to these kinds of questions, the town Buldan of the province Denizli has been identified as the study field. While being worked out, related survey was implemented to a workgroup consisting of 118 individuals. From the data received as a result of the survey applied, over half of the teachers and the directors find themselves sufficient with regard to guidance applications. But, the fact that the teachers and the directors want an expert support to increase the efficiency of guidance services is a result of the research.
İÇİNDEKİLER
Tez / Proje Onay Sayfası... iv
Teşekkür... v
Bilimsel Etik Sayfası... vi
Özet………... vii
Abstract... viii
İçindekiler... ix
Çizelgeler Dizini………... .xii
BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ 1.1. PROBLEM DURUMU... 1 1.2. PROBLEM CÜMLESİ... 2 1.3.ALT PROBLEMLER………... 2 1.4.ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ………. 3 1.5.ARŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI……… 3 1.6.TANIMLAR………. 3 İKİNCİ BÖLÜM KURAMSAL ÇERÇEVE ve İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 2.1. REHBERLİK... 5
2.1. 1. Rehberliğin İlkeleri... 6
2.2.REHBERLİĞİN AMACI... 8
2.3.REHBERLİK TÜRLERİ……….…… 8
2.3.1. Eğitsel Rehberlik ve Psikolojik Danışma...…8
2.3.2.Mesleki Rehberlik………. 9
2.3.3.Kişisel Rehberlik ve Psikolojik Danışma………... 10
2.4.2.Bireyi Tanıma……….11
2.4.3.Bireyi Tanımada Bilgi Toplama Alanları..……….12
2.5.OKUL REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA SERVİSİNİN HİZMET ALANLARI………. 15
2.6.PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ……….. 17
2.6.1.Psikolojik Danışma Hizmetlerindeki Amaç ve İlkeler…………..……. 17
2.6.2.Okullarda Psikolojik Danışma Uygulamaları………... 18
2.7.GRUP REHBERLİĞİ……….. 18
2.8.İZLEME HİZMETLERİ……….. 19
2.9.KONSÜLTASYON HİZMETLERİ………..……….. 20
2.10.ÇEVRE VE AİLE İLE İLİŞKİLER……….. 20
2.11.ARAŞTIRMA ve DEĞERLENDİRME HİZMETLERİ………... 21
2.12.ÖĞRETMENLERİN İLKÖĞRETİM REHBERLİK HİZMETLERİ İLE İLGİLİ GÖREVLERİ……….. 22 2.13. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR……….. 24 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YÖNTEM 3.1. ARAŞTIRMANIN MODELİ……….. 30 3.2. EVREN VE ÖRNEKLEM……….. 30
3.2.l. Araştırmaya Katılan Öğretmenlere İlişkin Bilgiler...30
3.3. VERİLERİN TOPLANMASI………33
3.4.VERİ TOPLAMA ARAÇLARININ UYGULANMASI………34
3.5. VERİLERİN İŞLENMESİ ÇÖZÜMLENMESİ VE YORUMLAMSI…………..34
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4.1. BİRİNCİ ALT PROBLEME İLİŞKİN BULGULAR VE YORUMLAR……… 35
4.2. İKİNCİ ALT PROBLEME İLİŞKİN BULGULAR VE YORUMLAR... 39
4.3.ARAŞTIRMA ANKETİNDEN ALINAN PUANLARIN YAŞ, KIDEM, VE MEZUN OLDUĞU OKUL DURUMLARINA GÖRE FARKLILAŞIP FARKLILAŞMADIĞINI BELİRLEMEK ÜZERE YAPILAN TEK YÖNLÜ VARYANS ANALİZİ(ANOVA) TESTİ SONUÇLARI………... 41 BEŞİNCİ BÖLÜM SONUÇ ve ÖNERİLER 5.1. SONUÇLAR……….. 43 5.2. ÖNERİLER... 44 KAYNAKLAR... 45 EKLER... 47 ÖZGEÇMİŞ………... 92
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 3.1.Cinsiyet Değişkeni İçin f ve % Değerleri………. 30
Çizelge 3.2.Yaş Değişkeni İçin f ve % Değerleri………...……… 31
Çizelge 3.3.Kıdem Yılı Değişkeni İçin f ve % Değerleri……… 31
Çizelge 3.4.Branş Değişkeni İçin f ve % Değerleri………. 32
Çizelge 3.5.Mezun Olduğu Okul Değişkeni İçin f ve % Değerleri……… 32
Çizelge 3.6.Medeni Durum Değişkeni İçin f ve % Değerleri………... 32
Çizelge 3.7.Görev Değişkeni İçin f ve % Değerleri……… 33
Çizelge 3.8. Ölçekten Elde Edilen Puanların Aritmetik Ortalama ve Normal Dağılım Testi Sonuçları………..………… 34
Çizelge 4.1. Anketin İkinci Kısmında Yer Alan Sorulara Verilen Cevapların Aritmetik Ortalamaları ……….……… 35
Çizelge 4.2.Araştırma Anketin Cinsiyet Değişkenine Göre Farlılık Gösterip Göstermediğini Tespit Eden Bağımsız Grup t testi Sonuçları……… 38
Çizelge 4.3.Araştırma Anketin Branş Değişkenine Göre Farlılık Gösterip Göstermediğini Tespit Eden Bağımsız Grup t testi Sonuçları………...……… 39
Çizelge 4.4.Araştırma Anketin Medeni Durum Değişkenine Göre Farlılık Gösterip Göstermediğini Tespit Eden Bağımsız Grup t testi Sonuçları……….. 39
Çizelge 4.5.Araştırma Anketin Görev Değişkenine Göre Farlılık Gösterip Göstermediğini Tespit Eden Bağımsız Grup t testi Sonuçları……… 40
Çizelge 4.6. Araştırma Anketinden Alınan Puanların Yaş Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Testi Sonucu……….. 41
Çizelge 4.7. Araştırma Anketinden Alınan Puanların Kıdem Yılı Değişkenine Göre Farklılaşıp
Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Testi Sonucu……….. 41
Çizelge 4.6. Araştırma Anketinden Alınan Puanların Mezun Olduğu Okul Değişkenine Göre
Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Testi Sonucu……… 42
GİRİŞ
Bu bölümde araştırmanın problem durumuna, amacına, önemine, sınırlılıklara ve tanımlara yer verilmiştir.
1.1.PROBLEM DURUMU
Bilim, teknoloji, iletişim, ekonomi vb. alanlarda yaşanan gelişme ve değişimler toplum yapısını etkiler. Bu değişme ve gelişmeler ile birlikte insanların çağı yakalaması eskiye nazaran daha zorlu bir süreç almış ve insana verilen değer daha da artmıştır. Bu gelişmeler ışığında geçmişten çok farklı bir insan modeli ortaya çıkmıştır. Çağdaş eğitim sistemlerinin hızla değişen ve gelişen bu ortam içersinde çok karmaşık ve çeşitli sorunlarla karşılaşması ve bunlara çözüm bulma zorunda kalması doğaldır. Ancak bu durum geleneksel anlayış ve kalıpların ötesinde yeni eğitim anlayışları, değerleri, sistem ve yöntemleri geliştirmeyi gerektirmektedir. Artık toplumlar şekillenirken sağlıklı bireylerden gidilmesi gerektiği sonucuna varılmış bunun gereği olarak da insanın hayatında yaşadığı önemli anlarda vermesi gerekli kararlar ve karşılaştığı sorunlar etkileşim içinde olduğu toplumlara da olumlu veya olumsuz olarak yansımıştır. Bu yansımanın olumlu bir şekilde sonuçlanması için kişilere profesyonel bir yardım yapılması gerektiği bütün bilim insanlarınca kabul görmüştür.
Bu yardım ise insanların eğitim sistemine girdiği anda verilmeye başlanmıştır. İnsanların karşılaştığı sorunları çözmede onlara yol göstermek, kendi ile ilgili durumlarda onlara yardımcı olmak için ortaya çıkan bu kavram rehberlik olarak bilim çevrelerince kabul edilmiştir. Rehberlik terimi, Farsça “yol gösteren kimse, kılavuz” anlamına gelen “rehber” sözcüklerinin sonuna -lik ekinin getirilmesiyle oluşturulmuştur. Söz konusu terim İngilizce’de “guidance” sözcüğü ile karşılanmaktadır (Özön, I959:604; Yeni Redhouse Lügati, 1962:468)
Çağımızda öğrenmeyi öğrenmiş, sahip olduğu bilgiyi kullanabilen, yeni durumlara uyum sağlayabilen; bedence ve ruhça sağlıklı kişilere ihtiyaç vardır. Çağdaş eğitimin amaçları (Yeşilyaprak, 2003: 2) tarafından şöyle özetlenmiştir.
1. Bireyin önce kendisi için bir meslek sahibi olmasına, topluma uyum sağlamasına, kendisini gerçekleştirmesine olanak sağlamak.
2. Toplum için ise bireye toplumun devamını sağlayacak, ekonomik yaşam için nitelikli, iş yaşamında esnek, gelişmeye açık, yaratıcı ve verimli olabilecek davranışlar kazandırmak.
Öğrencinin bir bütün olarak gelişmesi için geleneksel okul yapısında bulunan öğretim ve yönetim hizmetlerinin yanında, öğrencilerin her yönleriyle gelişmelerini sağlayacak, kişiliklerini destekleyen, eğitimi tamamlayan öğrenci kişilik hizmetlerine gerek duyulur. Öğrenci kişilik hizmetleri; sağlık, sosyal yardım, rehberlik, özel yetiştirme, sosyal ve kültürel hizmetleri kapsar. Rehberlik, eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesine yardımcı olan onu tamamlayan çalışmalardır.
1.2. PROBLEM CÜMLESİ
İlköğretim Okulu Yönetici Ve Öğretmenlerinin Rehberlik Hizmetlerinde Karşılaştıkları Sorunlar nelerdir?
1.3. ALT PROBLEMLER
Bu araştırma, ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin ve yöneticilerin görüşlerine dayanarak hazırlanmıştır. Bu görüşler doğrultusunda öğretmen ve yöneticilerin karşılaştıkları sorunları tespit etmek ve onlara bu konuda yardımcı olmak amaçlanmıştır. Bu temel amaç doğrultusunda şu alt sorulara yanıt aranmıştır:
1-İlköğretim okullarında yapılan rehberlik hizmetlerinde öğretmen ve yöneticilerin karşılaştığı sorunlar nelerdir?
2-İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin ve yöneticilerin karşılaştığı sorunlara ilişkin algıları
Cinsiyet Yaş
Mezun olduğu okul Kıdem
Medeni durum Görev
Branş
1.4. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ
Araştırmanın önemi aşağıda belirtilmektedir:
1-İlköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin rehberlik faaliyetlerini daha etkili bir şekilde yürütmesini sağlaması açısından
2-İlköğretim okullarındaki öğretmen ve yöneticilerin öğrencileri ile ilgili rehberlik sorunlarını daha hızlı ve etkili bir şekilde çözmesini sağlaması açısından
3-İnsanlara verilen önemin artması ile birlikte ortaya çıkan benzer sorunlara çözüm bulması açısından daha fazla çalışma yapılmasına öncülük etmesi açısından bu çalışma önem arz etmektedir.
1.5. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI
Araştırmanın sınırlılıkları aşağıda belirtildiği şekildedir.
1. Araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Denizli ili Buldan İlçesindeki devlet ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin ve yöneticilerin görüşleri ile sınırlıdır. Özel okullarda görev yapan öğretmenler kapsam dışı tutulmuştur.
2. Araştırma verileri veri toplama aracı ile elde edilen verilerle sınırlıdır.
1.6. TANIMLAR
Rehberlik ( Rehberlik ve Psikolojik Danışma) : Bireylere çağdaş dünyanın ihtiyacı olan, mutlu ve üretken insanlar olabilmeleri için gerekli niteliklere ulaşmaları amacıyla, uzman kişilerce yapılan yardımları içeren bir süreçtir.
Yönetici: Okullarında, bakanlıkça saptanan öğretim programlarının en etkili bicimde uygulanması için gerekli düzenlemeleri yapan, personel, araç ve gereci sağlayan okul müdürleri ve okul müdür yardımcıları.
Psikolojik Danışman: Asıl görevi öğrencilere yönelik rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri olan öğretmen.
Sınıf Danışmanı: Okullarda bir sınıfın rehberlik hizmetlerini yürüten ve rehberlik saatlerine giren öğretmen.
Rehberlik Hizmetleri Yönetmeliği: Rehberlik ve Araştırma Merkezleriyle okul rehberlik hizmetleri bürolarının kuruluş ve isleyişine ilişkin esasları düzenleyen yönetmelik.
Rehberlik Saati: Okul programlarında rehberlik etkinlikleri için haftada bir saat olarak ayrılan ders saati.
KURAMSAL BİLGİLER VE LİTERATÜR TARAMALARI
Bu bölümde rehberlik kavramına ilişkin literatüre ve yapılan araştırmalara yer verilmiştir.
2.1.REHBERLİK
Rehberliğin günümüze kadar birçok tanımı yapılmıştır. En sık rastlanılan anlam olarak rehberlik bireye yardım etme sürecidir. Geçmişten günümüze çok farklı şekillerde karşımıza çıkan rehberlik genel olarak insanların ruh sağlığını, çevresindeki insanlarla ilişkilerini, iş hayatındaki başarısını nasıl artırabileceğini incelemiştir.
20. yüzyılda gelişen teknoloji ile birlikte insanların hızlı bir hayat sürmesi sonucu bireye verilen değer artmıştır. Bunun sonucu olarak insanların beden sağılığı kadar ruh sağlığının da gelişimine önem vererek mutlu ve huzurlu bir toplum yaratmak için arayışlar başlamıştır. Bu arayışlar sonucu bilim insanları tarafından Rehberlik kavramı üzerinde daha çok durulmuştur. Bu anlamdaki “rehberlik” sözcüğü, öğrenci kişilik hizmetleri içerisine giren konulardan daha çok, “Öğrencinin kişilik gelişimi ve çevresine uyumu ile ilişkili olan hizmetleri” dile getirmektedir. (Kuzgun, 2002: 3).
Rehberlik bireyin olayla karşılaştığında kendine verilen değerin yüzyıllar içinde artması ile birlikte her birey önemlidir düşüncesi sonucunda zaman içinde gelişmiştir. Bu süreç sonunda her bireyi kendine göre değerlendirme fikri öne çıkmıştır. Aşağıda insana verilen değerle birlikte önemi artan rehberliğin bazı tanımları verilmiştir.
Rehberlik bireye kendini anlaması, çevredeki olanakları tanıması ve doğru kararlar vererek özünün gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve profesyonel bir yardım sürecidir.( Kuzgun, 2002: 5).
Rehberlik, Bireyin en verimli bir şekilde gelişmesi ve tatminkar uyumlar sağlamasında gerekli olan seçmeleri (tercihleri), yorumları, planları yapması ve kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması ve ulaştığı bu seçme ve kararları uygulaması için kişiye yapılan sistemli ve profesyonel yardımdır. (Tan, 2000: 18).
Rehberlik, kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini kendine en uygun geliştirmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce verilen psikolojik yardımlardır (Kepçeoğlu, 1997: 13)
Rehberlik, bireyin yeterlilikleri ve yetenekleriyle en üst düzeyde gelişerek gereksinmelerini doyurmasında, benliğine uygun rol kavramları geliştirerek çevresindeki durumlarla ilişkisinde uyum sağlaması için gerekli problem çözme, karar verme bilgi ve becerisini kazanmasında; benlik kavramı ile bağdaşan doğal ve toplumsal ‘’gerçeği’’ içinde öğrenen olarak anlamlı ve mutlu bir yaşam sürmesinde bireye profesyonel kimselerce yapılan bilimsel ve sistematik yardım sürecidir (Özoğlu, 2007: 34).
Tanımların çoğunda ortak olarak kullanılan "yardım", "birey", "kendini anlama", "seçim yapma", "uyum sağlama", "kendini gerçekleştirme" gibi sözcüklerden hareket ederek rehberliğin anlamında temel olabilecek şu açıklamalar yapılabilir:
1. Rehberlik bir süreçtir
2. Rehberlik bireye yardım etme işidir 3. Rehberlik yardımı bireye dönüktür
4. Rehberlik bilimsel ve profesyonel bir yardımdır
5. Rehberliğin esası bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir
2.1.1.Rehberliğin İlkeleri
Meyvecioğlu (1984: 54) rehberlik hizmetleri gerçekleştirilirken dikkat edilmesi gereken bazı ilkeleri şu şekilde sıralamaktadır:
1. Rehberlikte insana ve onun kendine ilişkin konularda karar verme hakkına saygı esastır.
2. Rehberlik hizmetleri eğitimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasını oluşturur.
sisteminde gerçekleşebilir.
4. Rehberlik sadece normalden ayrılan ve özel eğitime gereksinme duyan bireyler için değil, tüm bireylere yöneliktir.
5. Rehberliğin amacı problem çözmek ya da sorun çıkmasını önlemek değil, normal bireylerin bir bütün olarak gelişmelerine yardımcı olmaktır.
6. Rehberlik bireyin kendini tanımasına, anlamasına ve kabul etmesine yardımcı olmaktır. Bireyi dışarıdan gözleyip değerlendirmek yerine, onun kendini inceleyip tanımasına yardım esastır.
7. Rehberlik hizmetlerinde süreklilik esastır.
8. Rehberlik hizmetleri bireye ve onun geleceğine yöneliktir.
9. Rehberlik bireyin zayıf yönlerinden çok güçlü yönleri üzerinde durur.
10. Rehberlik hizmetlerinde gönüllülük esastır. Hiç kimse rehberlik hizmetlerinden yararlanmaya zorlanamaz, hiç kimse de rehberlik görevi yapmaya zorlanamaz.
11. Rehberlik hizmetleri okulda öğrenci ile ilişkili tüm kişilerin işbirliği ile gerçekleşebilir. Bu işbirliği personelin temel ve yeterli bir rehberlik anlayışına sahip olması ile gerçekleşebilir.
12. Rehberlik teknikleri uygulamak bir uzmanlık işidir.
13. Her okul için gerekli olabilecek tek tip bir rehberlik programı yoktur. Her okul öğrencilerinin gereksinmelerini ve olanaklarını göz önüne alarak rehberlik programı hazırlar.
2.2.REHBERLİĞİN AMACI
Rehberlik çalışmaları ile erişilmek istenen sonuç olarak, rehberliğin amacı bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir. Günümüzde, kendini gerçekleştirme genel olarak psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki tüm hizmetlerin amacı olarak kabul edilmektedir. (Kepçeoğlu,1997: 13)
Yaşamayı bir iş olarak kabul edersek, her işte olduğu gibi bu işte de başarılı ve mutlu olmak için bazı niteliklere sahip olmak gerekecektir. Bireylerin tanımlarda önemli bir kısmına değinilen bu nitelikleri kazanmalarına yardım etme, rehberliğin amacıdır. (Erkan, 2000: 2)
Rehberlik yönetmeliğinde de rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin amacı şu şekilde belirtilmiştir: Türk Eğitim Sisteminin genel amaçları çerçevesinde eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri temelde; öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmelerine, eğitim sürecinden yetenek ve özelliklerine göre en üst düzeyde yararlanmalarına ve gizilgüçlerini en uygun şekilde kullanmalarına ve geliştirmelerine yöneliktir. Öğrencilere yönelik olarak düzenlenen her türlü rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri bu amaçlar doğrultusunda bütünleştirilerek verilir. (MEB Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği, 2001: 3).
Rehberlik birçok önemli bilim insanın da belirttiği gibi insanın kendini tanımasını problemlerini çözmesini yaşamdan en iyi şekilde yararlanmasını mutlu olmasını amaç edinen bir disiplindir. Kişi her türlü karara kendisi varır. Burada rehberlik yapanın görevi kişinin ilerlediği bu yolda ona değişik yönleri göstermektir. Birey bu yollara gidip gitmeme konusunda özgürdür, buna kendi hür iradesi ile karar verir.
2.3.REHBERLİK TÜRLERİ
Rehberlik, genel olarak, hizmetin kişiye ya da gruba verilişine, rehberliğin fonksiyonuna ve yapıldığı alana göre sınıflandırılabilir. Birey bir bütündür. Onun problemleri de bütünün içinden bir durumdur. Bu sebeple rehberlik ve psikolojik danışma oluşumu da bütündür. Sadece bilimsel inceleme kolaylığı açısından rehberlik, hizmetin yöneldiği problem alanına göre ‘’Eğitsel Rehberlik’’, ‘’Mesleki Rehberlik’’ ve ‘’Kişisel Rehberlik’’ olarak üçe ayrılmaktadır (Tan, 2000: 104).
2.3.1.Eğitsel Rehberlik ve Psikolojik Danışma
Eğitsel Rehberlik; öğrencilere okul seçme, okula ve okulun bulunduğu çevreye uyum sağlama, alan ve ders konularında sağlıklı tercihler yapma, verimli çalışma alışkanlıkları kazandırma, öğrenme güçlüklerinden kurtularak okulda başarılı olma, yeteneklerini geliştirme ve zamanı iyi kullanma gibi konularda yapılan yardımları içerir (Ilgar, 2002: 40).
yardım etkinliklerine Eğitsel Rehberlik ve Psikolojik Danışma denmektedir (Özoğlu, 2007: 94).
Tan (2000: 104)’a göre ise eğitsel rehberlik; bireyin kendi yetenek, ilgi, ihtiyaç, ’kişilik yapısı ve mevcut imkân ve şartlara uygun bir öğrenim dalı seçip bu öğrenim dalında başarı ile ilerlemesini sağlamak için yapılan psikolojik hizmetlerdir. Eğitsel rehberliğin temel amacı, öğrencinin okulda iyi bir öğrenim uyumu sağlamasına ve eğitsel gelişmesine yardım etmektir.
Kuzgun (2002: 89)’a göre eğitsel rehberlik, ‘’Bireyin yetenek ve ilgilerine uygun bir eğitim dalını seçmesinde ve bu yolda başarılı olmasında kendisine yapılan yardımlar’’dır.
2.3.2.Mesleki Rehberlik
Bireyin meslekleri tanımaları, seçmeleri seçtikleri mesleğe hazırlanmaları ve gelişmeleri konusunda yapılan yardımlara ‘mesleki rehberlik’ denir. Bireyin hayatı boyunca verdiği en önemli kararlardan birisi meslek seçme ve mesleğinde başarı sağlamaktır. En önemli ve en uzun vadeli olan bu karar, bireyin tercih ve seçimlerinin fazla olmasından dolayı yardıma ihtiyaç duyduğu bir karardır (Ilgar, 2002: 41).
Günümüzde sanayileşmiş ülkelerde olduğu kadar, gelişme yolundaki ülkelerde de, meslek ve iş dünyası o kadar çeşitlenmiş ve karmaşık hale gelmiştir ki artık aileler meslekler konusunda çocuklarına yardım etmekte güçlük çekmektedirler. Bu durum, mesleki rehberlik ve danışma hizmetlerine olan ihtiyacı arttırmıştır (Özgüven, 2000: 145)
Mesleki rehberlik hizmetleri şu üç aşamada gerçekleştirilir((Yeşilyaprak, 2003: 191):
I. Bireyi (öğrenciyi) tanıma II. Meslek alanlarını tanıma
III. Bireyin kişisel nitelikleri ile mesleklerin gerektirdiği özellikler arasında bağlantıyı kurarak kendine uygun bir mesleği seçmesine yardım etme.
Eğitim sürecinde öğrencilerin ‘kişisel-sosyal’ gelişim ihtiyaçlarını karşılamak ve böylece onların kişisel gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak amacıyla yürütülecek rehberlik hizmetlerine ‘kişisel rehberlik’ denir (Yeşilyaprak, 2003: 68).
Kişisel rehberlik hizmetleri, gelişimsel rehberlik yaklaşımı ve hümanist eğitim anlayışı açısından ele alınmış, öğretmenin olumlu ve etkin bir sınıf ortamı oluşturmadaki rolleri ve sorumlulukları vurgulanmıştır (Yeşilyaprak, 2003: 68)
Problemler kişisel problemler arasında sayılabilir. Okulda kişisel problemlerle ilgili rehberliğin temel amacı, bireyin kendini psiko-sosyal bir varlık olarak anlaması ve kabul etmesine, fiziksel ve sosyal çevresini gerçek boyutlarıyla idrak ederek kendi yetenek ve imkanlarını en iyi şekilde kullanabilmesine yardım etmektir (Tan, 2000: 139).
2.4.ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE BİREYİ TANIMA
Bireyin bedensel, ruhsal ve benlik gelişimi yanında; ailesinin toplumsal ve ekonomik durumu, ona etki eden çevresel faktörler, okul başarısı ve okul dışındaki etkinlikleri ile gelecek için planlanın neler olduğunun iyi bilinmesi ona verilebilecek yardımların planlanıp gerçekleştirilebilmesi için oldukça önemlidir (Bakırcıoğlu, 2000: 140).
2.4.1.Öğrenci Kişilik Hizmetleri
Örgün eğitimde bütün öğretim kademeleri için öğretim ve yönetim etkinliklerinin dışında kalan ve öğrencinin gelişmesine yardımcı olan türlü hizmetler vardır. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri ise bunların ancak bir bölümünü oluşturmaktadır (Kepçeoğlu,1997: 29).
Eğitim sistemlerine bakıldığı zaman öğrenci kişilik hizmetlerinin, eğitimin ayrılmaz bir parçası olmakla beraber, yönetim ve öğretim faaliyetlerinden de ayrı, kendine has bir hizmetler grubunu oluşturduğu görülmektedir. Aynı şekilde rehberlik hizmetleri de öğrenci kişilik hizmetleri içinde onun seçme, karar verme, uyum sağlama ve problemlerinin çözümüne kişisel olarak yardım eden bir hizmetler grubudur (Tan, 2000: 7).
Eğitim kurumlarında öğrenciyi tanıma, anlama ve onun gelişmesine, büyümesine yardım çabaları, psikometrik ölçme araçlarının uygulanması, mediko-sosyal yardım sağlanması, eğitsel, kişisel duygusal ve meslekî rehberlik hizmetleri öğrenci kişilik hizmetleri terimi ile ifade edilmektedir. Anlama, tanıma ve yardım sağlama, iyileştirme gibi karakteristik özellikleri ortaya koyan öğrenci kişilik hizmetleri, belirli bir sayıda öğrencinin ve ana-babanın ihtiyaçlarını ve sorunlarının çözümünü amaçlamıştır. Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik hizmetleri eş anlamlı olarak kullanılmamalıdır. Öğrenci Kişilik Hizmetleri Rehberliğin yanı sıra okullarda eğitim ve öğretime yardımcı olan, örneğin eğitsel klüp faaliyetleri, okul-aile birlikleri gibi, Rehberlik ve Psikolojik Danışma etkinliklerinin içermediği hususları da kapsamaktadır. (Özoğlu, 2007: 2).
Eğitimde öğrenci kişilik hizmetleri, kapsadığı hizmetler bakımından çeşitli alanlarda uzmanlığa sahip kişi, kurum ve grupları içine alan ve işbirliğini gerektiren bir hizmet alanı durumundadır. Bütün bu hizmetlerin yerine getirilmesi, okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik uzmanları ile birlikte, doktor, psikolog, özel eğitim ve sosyal hizmet uzmanları, okul yöneticileri, sınıf öğretmenleri, ders öğretmenleri, eğitsel kol öğretmenleri, iş yeri temsilcisi ve yöneticileri, öğrencinin ailesi ve okul aile birlikleri ve dolayısıyla eğitim sürecine etki edebilecek tüm hizmet ve destek gruplarının işbirliği ile sağlanmaktadır (Özgüven, 1999: 5)
2.4.2.Bireyi Tanıma
Her kişilik çok sayıda özellikten oluşan özgün, karmaşık ve devingen bir bütündür. Kişiliğin nesnel ve öznel yanları vardır. Birey, çocukluk ve ergenlikte daha hızlı bir gelişim göstermektedir. Bunlar, bireyi tanımanın ve ona yardım etmenin ne kadar zor ve karmaşık olduğunu göstermektedir. Yardım sürecinin bu kadar zor ve karmaşık olmasından dolayı, onun kendini ve çevresel olanaklarını tanımasını; kendini gerçekleştirmede çevresinden en iyi bir şekilde yararlanabilmesini sağlamak eğitim sisteminin ön önemli görevlerindendir. Bu nedenle bireyin ihtiyaçlarının bir bölümü rehberlik ve psikolojik danışma ile karşılanırken bir bölümü de yukarıda ifade edilen diğer öğrenci kişilik hizmetleriyle karşılanmaktadır (Bakırcıoğlu, 2000: 140).
Bireyleri tanımanın tek amacı ve gereği onların kendilerin, tanımalarına yardımcı olmaktır. Okullarda tanıma hizmetleri tüm öğrenicileri kapsamalıdır. Öğrencileri tanıma hizmetleri mutlaka takım halinde birlikte çalışmayı gerektir. Öğrencileri tanıma hizmetleri süreklidir (Kepçeoğlu, 1997: 104).
Tanıma hizmetleri ile bireyler hakkında toplanan bilgiler objektif, geçerli ve güvenilir olmalıdır. Bireyi tanıma hizmetlerinde kullanılan psikolojik ölçme araçlarından elde edilen sonuçları çok dikkatli kullanmak gerekir (Kepçeoğlu, 1997: 105).
Okullarda öğrenciler hakkında toplanan, özel ve gizli olmayan genel bilgilerden öğrencilerin yanı sıra öğretmenlerin, yöneticilerin ve hatta velilerin de yararlanması sağlanmalıdır. Bireyleri tanıma hizmetleri sürdürülürken mesleki etik kurallara mutlaka uyulmalıdır (Kepçeoğlu, 1997: 106).
Tanıma hizmetlerinde bireylerin bütün yönleri ile tanınması bir ilke olarak benimsenmelidir (Kepçeoğlu,1997: 107).
2.4.3.Bireyi Tanımada Bilgi Toplama Alanları
Bireyi tanımada kullanılan bilgi toplama alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir(Can, 2002: 57-59):
1. Kişisel Bilgiler 2. Aile ve ev durumu
3. Sağlık ve fiziksel durumu 4. Yetenekler
5. İlgiler
6. Kişilik özellikleri 7. Akademik durum 8. Çevre.
Öğrencilere ait toplanan bu bilgiler sistemli ve düzenli şekilde bir dosyaya kaydedilir. Bu bilgilerin çoğu gizlilik düzeyi yüksek olan bilgilerdir. Bu bilgiler ancak öğrencilerin bilgisi ve izni ile öğrencilerin yararına olmak koşuluyla üçüncü kişilere verilebilir.
Okul psikolojik danışmanı, sınıf rehber öğretmeni ve okul yönetimi bu bilgilerin gizliliğini sağlamakla yükümlüdürler (Can, 2002: 59). Öğrencileri tanımada kullanılan çeşitli teknikler vardır. Bunların bir kısmı dışarıdan bilgi toplamaya dayalı olan test, gözlem, dereceleme ölçekleri, olay kaydı gibi tekniklerdir. Bir kısmı da öğrencinin kendisini ve çevresini nasıl algılayıp yorumladığını anlamamıza yardımcı olan görüşme, otobiyografi, sosyometri, kimdir bu tekniği gibi tekniklerdir. Bu tekniklerin bir kısmı öğrenciyi tanımak için öğretmenler tarafından kullanılabilir. Öğretmenler, kullanımı uzmanlık gerektirmeyen, kısa süreli bir eğitimle kullanımı öğrenilebilen tanıma tekniklerinden yararlanabilirler. Öğretmenler tanıma tekniklerini kullanırken psikolojik danışman ile işbirliği içinde olmalı ve onun yardımına başvurmalıdır (Can, 2002: 60).
Bu birimin hizmetlerine, bilgi toplama ve yayma hizmetleri de denir. Bu birim, gereksinim duydukları konularda öğrencileri aydınlatmak için, önce bilgi toplamakta sonra da bunları öğrencilere ulaştırmaktadır (Bakırcıoğlu, 2000: 242).
Öğrencilerin kendilerini geliştirebilecekleri uygun kararlar vermelerini sağlamak için bulundukları eğitim programının içeriği, alanlar, zorunlu ve seçimlik dersler, ders dışı eğitsel etkinlikler hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak gerekir. Ayrıca bir eğitim kurumundan mezun olmak üzere olan son sınıftaki öğrencilere gidebilecekleri okullar ve kendilerini geliştirebilecekleri olanaklar tanıtmakta yarar vardır. Üst eğitim kurumları hakkında bilgi edinmenin çeşitli yolları vardır. Bunların bir kısmı aşağıda belirtilmiştir: (Can, 2002: 60-61)
1. Eğitim kurumlarını ziyaret etme, 2. Okul inceleme çalışmaları,
3. Eğitim kurumlarını tanıtıcı broşürleri-kitapları inceleme,
4. Bilgi sahibi edinilmek istenen okuldan bir öğretmenin tanıtım yapmak üzere sınıfa davet edilmesi,
5. Okullara-sınavlara başvuru kılavuzlarının incelenmesi,
6. Kurumlarla ilgili basın yayında yer alan bilgilerin arşivlenmesi , 7. İlgili kurumların internetteki tanıtıcı sitelere ulaşarak bilgiler alınabilir. Öğrencilerin ihtiyaç duydukları diğer bilgi alanı meslekler hakkındaki bilgilerdir. Öğrencilerin kendi ilgi, yetenek ve kişiliklerine uygun bir mesleği yardım
etmek okullardaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin amaçlarından biridir. Öğrencilerin kendilerine uygun bir meslek seçmelerine için sahip oldukları özellikleri bilmenin yanında yönelmeyi düşündükleri meslekler hakkında ayrıntılı olarak bilgi sahibi olması mümkün değildir. Öğrencilere bir mesleği incelerken hangi bilgileri nasıl edinecekleri konusunda bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesi yeterlidir. Öğrencilerin meslekler hakkında bilgi edinmelerinin bazı yolları şunlardır(Can, 2002: 61):
1. Öğrencilerin ilgilendikleri mesleğin icra edildiği iş yerlerine ziyaretlerin yapılması,
2. İş yerinde yarı zamanlı çalışma,
3. Meslek elemanı yetiştiren kurumları ziyaret etme, 4. Öğrencilerden meslek inceleme grupları oluşturma,
5. Yüksek öğretim programlarını ve meslekleri tanıtan kitaplara başvurma, 6. İş ve işçi bulma kurumunun meslekleri tanıtıcı kaynaklarını inceleme,
7. Meslek elemanları yetiştiren kurumları tanıtan yazılı ve görsel kaynaklara başvurma,
8. Öğrencilerin bilgi edinmek istedikleri mesleği icra eden bir meslek elemanını sınıfa davet etme,
9. Meslek odalarının veya derneklerin ilgili mesleği tanıtan yazılı ve görsel materyallerinin incelenmesi.
Öğrenciler kişisel ve sosyal gelişim açısından oldukça kritik kabul edilen bir gelişim aşamasındadırlar. Öğrencileri yaşadıkları değişim ve gelişmeler hakkında bilgilendirmek gelişimlerini destekleyici olacaktır. Ayrıca sosyal gelişim ve uyumlarını kolaylaştıracak; aile arkadaş ve diğer çevreleriyle ilişkilerini zenginleştirecek kişiler arası ilişkilere yönelik bilgiler verebiliriz. Bu bilgiler yeterliliği ölçüsünde sınıf rehber öğretmeleri ve psikolojik danışmanlar tarafından verilebilir. Ayrıca verilecek bilgi oranıyla ilgili bir uzman okula davet edilerek öğrencilerin bilgilenmeleri sağlanabilir. Bunun yanında öğrencilere konuyla ilgili eğitsel kitapları okumalarını ve filmleri izlemelerini önermek öğrencilerin bilgi edinmelerini sağlayan bir diğer yoldur(Can,2002: 61-62).
Okuldaki rehberlik hizmetlerinin sunulmasında okul psikolojik danışmanı (rehber öğretmen), okul müdürü ve müdür yardımcıları, sınıf rehber öğretmenleri ve
görevler Okul Rehberlik ve Psikolojik danışma Hizmetleri Yönetmeliği’nde açıklanmıştır.
Öğretmenler yeterlilikleri ölçüsünde ve okuldaki psikolojik danışmanın liderliği ile işbirliği içerisinde rehberlik hizmetlerini sınıflarındaki öğrencilere sunabilirler.
2.5.OKUL REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA SERVİSİNİN HİZMET ALANLARI
Yapılan sınıflamalar, ilgili yayınlar ve 17.04.2001 tarihli Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği çerçevesinde bir okuldaki rehberlik örgütünde yer alan hizmetler aşağıdaki gibi sınıflanabilir.
1. Program-plan hazırlama hizmetleri 2. Yeni duruma-ortama alıştırma hizmetleri 3. Öğrenciyi tanıma hizmetleri
4. Bilgi verme hizmetleri
5. Psikolojik danışma hizmetleri 6. Grup rehberliği hizmetleri,
7. Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri
8. Sevk (yardım almaya yönlendirme) hizmetleri 9. İzleme hizmetleri
10. Konsültasyon (müşavirlik) hizmetleri 11. Çevre ve aile ile ilişkiler
12.Araştırma ve değerlendirme hizmetleri şeklinde sınıflandırılabilir. 2.6. PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ
Psikolojik danışma bireylerin kendilerini tanımalarını, güçlü ve zayıf yönlerini fark ederek yaşadıkları problemleri etkili biçimde çözmek amacıyla, yüz yüze bir ilişki süreci içinde sunulan ve duyuşsal yönü ön planda olan profesyonel bir yardım hizmetidir. Nihai amacı da bireyin karar verme ve problem çözme becerisini geliştirerek kişisel gelişimini sağlamaktır. Psikolojik danışmanın kendine özgü çeşitli kuram, teknik
ve ilkeleri vardır. Psikolojik danışma hizmeti, ancak bu alanda yetişmiş ve yeterliliği olan uzman kişiler tarafından sunulur. Dolayısıyla psikolojik danışma hizmetini vermek diğer rehberlik hizmetlerine göre uzun süreli bir eğitim gerektirir. Bu hizmetin okulda sunulan tüm rehberlik hizmetleri için de önemli bir yeri vardır. Çünkü diğer hizmetlerin etkililiği, psikolojik danışmadaki anlayış ve ilkelerle yakından ilişkilidir. Psikolojik danışmadaki anlayış ve ilkelerin diğer tüm rehberlik hizmetlerine yansıması beklenir.
Psikolojik danışma süreci içinde yardım alan kişiye “danışan”,yardım veren uzmana da “danışman” denilmektedir. Bu hizmet bir danışan ile bir danışman arasında kurulan ilişki ise buna “Bireysel Psikolojik Danışma” denilmektedir. Eğer bu ilişki bir danışman ve birden çok (genellikle 8-12)danışan arasında kurulmuşsa buna “Grupla Psikolojik Danışma” denilmektedir. Psikolojik Danışma ilişkisi birden çok görüşmeyi gerektiren bir süreçtir. Öğrencilerin ihtiyaçlarına göre bu sayı değişmekle birlikte genellikle görüşme sayısı 8-10 arasındadır. Duruma ve tercih edilen psikolojik yaklaşıma göre daha kısa süren psikolojik danışma sürecide olabilir. Ancak bazı durumlarda bir iki görüşme ile de öğrenci sorunu çözülebilmektedir. Genellikle öğrencinin sorunu bilgi eksikliğinden kaynaklanıyorsa, bu eksiklik giderildiğinde problemi çözebilmektedir. Böyle bir süreci Psikolojik Danışma olarak tanımlamak yerine bunu “görüşme” olarak tanımlamak daha uygundur. Görüşme aynı zamanda öğrenci hakkında bilgi toplama tekniğidir. Bilgi toplama amacıyla görüşme yapılıyorsa öğrenci ile kurulan ilişki psikolojik danışma değildir. Özellikle öğretmenlerin kişisel sorunları ile ilgili öğrencilere sundukları yardımları görüşme olarak adlandırmak gerekir. Öğretmenlerin öğrencilere yaptıkları görüşmelerin sayısı daha fazla olsa da bu ilişki psikolojik danışma ilişkisi değildir. Çünkü psikolojik danışma yapmak uzmanlık gerektiren bir iştir ve öğretmenler bu işi yapmak için yetişmemişlerdir.
Psikolojik Danışma hizmetleri tüm rehberlik hizmetlerinin temelini ve özünü oluşturur. Psikolojik danışmadan yoksun rehberlik hizmetleri tam sayılamaz. Bu öneminden dolayı, geleneksel olarak “rehberlik “diye adlandırılan hizmet alanı günümüzde temelini ve özünü oluşturan psikolojik danışmadan hız alan bir anlayışla “psikolojik danışma ve rehberlik” alanı olarak gelişmektedir.
Psikolojik danışma hizmetleri diğer rehberlik hizmetleri arasında daha teknik, daha duyarlı olan ve ancak uzman personel tarafından profesyonel düzeyde sunulabilecek hizmetlerden oluşur Bu bakımdan psikolojik danışma hizmetlerinin, öteki hizmetlerden ayrı olan yönleri ile çok iyi anlaşılması gerekir (Altıntaş, 2002: 62).
Bir yardım süreci olarak psikolojik danışmanın amacında, psikolojik danışmayı yapan danışman kişinin eğitim düzeyi ve sahip bulunduğu değer sistemi, görev anlayışı vb. özellikler önemli etkiler yapar. Öte yandan yardımı alan, yani danışan kişinin ihtiyaçları ve özellikleri de amaçları belirlemede yine önemli bir etkiye sahiptir. (Altıntaş, 2002: 77)
Psikolojik danışma hizmetlerinin dayandığı temel ilkeler şunlardır(Altıntaş, 2002: 77-78)
1. Psikolojik danışma hizmetleri demokratik bir ortamda ancak insancıl bir anlayışla sunulabilir.
2. Psikolojik danışma hizmetleri tüm bireylere açık olarak, bireylerin ihtiyaç duyduğu ve bu yardımdan bir yarar sağlayacağına inandığı her konuda verilebilir.
3. Hizmetler ister tek tek bireylere ister gruplara verilsin, psikolojik danışma hizmetlerinde bir danışman ile danışanlar arasında yüz yüze gelerek karşılıklı bir psikolojik ilişkinin kurulması zorunludur.
4. Psikolojik danışma hizmetlerinde danışman ile tek tek ya da grup halinde danışanlar arasında kurulan psikolojik ilişki karşılıklı saygı, güven, samimiyet, içtenlik ve gönüllülük esasına dayanmalıdır.
5. Psikolojik danışma hizmetlerinde psikolojik yardım alan danışanlar ne kadar 6. Problemli olurlarsa olsunlar bir hasta gibi değil, normal birer insan olarak kabul
edilirler ve bundan dolayı psikolojik danışma hizmetleri her konuda tüm bireylere açık olarak sunulmaktadır.
7. Psikolojik danışma hizmetlerinde bireyleri eleştirme, yargılama ve değerlendirmenin kesinlikle yeri olmadığı gibi, kendisi hakkında karar alma ve kendisine yön verme hak ve sorumluluğu danışanların kendilerine bırakılmalıdır. 8. Psikolojik danışma hizmetleri verilirken birey ya da bireylerle kurulan ilişki gizli, özel ve profesyonel bir ilişkidir; bu ilişkinin gerektirdiği belirli ortam, mesleki ve etik (ahlaki) kurallar vardır. Uygun olmayan ortamlarda mesleki hazırlılığı yetersiz kişilerin diğer ilişkilerden çok farklı olan böyle bir psikolojik ilişki içine girmeleri asla doğru değildir.
9. Psikolojik danışma hizmetleri sürekli olmalı; hem bireysel psikolojik danışma hizmetleri ve hem de psikolojik danışma hizmetleri halinde dengeli ve örgütlenmiş bir şekilde sunulmalıdır.
2.6.2.Okullarda Psikolojik Danışma Uygulamaları
Okullardaki psikolojik danışma uygulamaları için önemli olabilecek bazı bilgiler şu şekilde özetlenebilir( Altıntaş, 2002: 79-80-81):
1. Sınırlı ya da geniş tutulsun psikolojik danışma hizmetlerine okul psikolojik danışma ve rehberlik programlarında mutlaka yer verilmeli; bu amaçla düzenlenecek hizmetler düzenlenmelidir.
2. Psikolojik danışma hizmetlerinin diğer rehberlik hizmetlerinden farklı olan bazı genel nitelikleri uzmanlar tarafından her fırsatta yönetici, öğretmen, öğrenci ve hatta velilere açıklanmalı; öğrencilerin bu hizmetlerden yararlanmaları teşvik edilmelidir.
3. Psikolojik danışma hizmetleri hem bireysel, hem de grupla psikolojik danışma çalışmaları olarak dengeli bir biçimde ve birlikte sunulmalıdır.
4. Psikolojik rehberlik hizmetleri için okulda uygun bir yer ayrılması konusunda başta okul müdürleri olmak üzere herkes çaba göstermelidir.
5. Okullarda psikolojik danışma hizmetlerinden yararlanmak isteyen öğrencilerin gerektiğinde, çevrede bulunan ve psikolojik yardım veren diğer kurumların hizmetlerinden de yararlanmaları teşvik edilmelidir.
2.7.GRUP REHBERLİĞİ HİZMETLERİ
Grup rehberliği hizmetleri 10-15 kişilik gruplarla ya da sınıftaki tüm öğrencilerle yürütülen hizmetlerdir. Özgüven grup rehberliğini “bireyin gelişmesine, kendisini ve olanakları tanımasına, gerçekçi ve uygun planlar ve seçimler yaparak kendisini yönlendirmesine ilişkin grup etkinlikleri ve süreçleri olarak tanımlamaktadır. Bu tür çalışmalarda daha çok öğrencilerin kendileriyle ilgili veya olgusal konularda (karar verme, meslekleri tanıma, sosyal ilişkiler, etkili ders çalışma gibi) bilgilenmelerini sağlayarak gelişimlerine yardımcı olmak hedeflenir. Daha çok öğrencilerin katılımı sağlanarak, onların yaşantılarını, duygularını ve düşüncelerini ifade etmesine dayalı etkileşimli bir ortam içinde grup rehberliği çalışmaları yürütülür. Ne kadar büyük
arttırmaktadır. Grup rehberliği çalışmaları herhangi bir konuda bir oturumluk, iki-dört oturumluk veya daha uzun süreli örneğin bir yarıyıl boyunca sürecek şekilde planlanıp uygulanabilir (Altıntaş, 2002: 63).
Grup yaklaşımının yararları şunlardır(Bakırcıoğlu, 2000: 134): 1. Kendini yönlendirici öğrenme olanakları sağlar,
2. Ekonomik ve etkili bir rehberlik hizmeti verir, 3. Bireysel psikolojik danışmayı kolaylaştırır.
Grup Yaklaşımı İle Gerçekleştirilen Hizmetlerden Bazıları
1. Grup Rehberliği; sınıf rehber öğretmenliği ve eğitici kol rehber öğretmenliği görev alanına giren grup yaklaşımını kapsamaktadır.
2. Psikolojik Danışma; grup içinde daha derin bir iletişim ve etkileşimle gerçekleştirilen yardım yaklaşımını kapsamaktadır.
3. Grupta Ruhsal Sağaltım; grupta psikolojik danışmadan da derin boyutlu yaklaşımları kapsamaktadır.
Grup rehberlik hizmetlerinde göz önünde tutulacak noktalar şunlardır(Bakırcıoğlu, 2000: 134):
1. Danışman ya da sınıf rehber öğretmeni; eğitsel, mesleksel ya da kişisel-toplumsal sorunu, öğrencilere ulaştırılması gereken bilgiyi sınıfa getirmeli, 2. Her türlü öğrencinin görüşüne saygı gösterilmeli,
3. Gruba bilgi verirken soyut ve kuru bir anlatımdan kaçınılmalıdır,
4. Grup tartışmalarına, her üyenin katılması ve katkıda bulunması sağlanmalıdır, 5. Danışman ya da sınıf rehber öğretmeni tartışmalarda, kendi düşünce duygu ve
değer yargılarını gruba aşılamaktan kaçınılmalıdır.Öğrenciler sormadıkça, tartışma konusuna ilişkin görüşlerini açıklamamalıdır.
2.8.İZLEME HİZMETLERİ
Bir öğrencinin yaşadığı kişisel sorunu çözmek için psikolojik danışma ilişkisi tamamlandıktan sonra yaşantısındaki değişiklik ve sorunların bilinmesi de izleme olarak değerlendirilmektedir. Öğrenci bu süreçte bir karar almıştır ve bu kararın sonucunda yeni davranışları kazanmada ne kadar başarılı olduğu izlenmelidir (Altıntaş, 2002: 65).
2.9.KONSÜLTASYON (MÜŞAVİRLİK) HİZMETLERİ
Doğrudan öğrencilere dönük olmayan; öğrencilere sunulan Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik çalışmalarının etkinliğini artırmaya dönük olan çalışmalardır. Bu hizmetlerin amacı; okuldaki yönetici ve öğretmenlerin daha uygun ve ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmasını ve çalışmalarda bu anlayışına sahip olmasını, çalışmalarda bu anlayışın esas alınmasını ve okuldaki tüm olanakların bu anlayışa uygun biçimde kullanılmasını sağlamaktır. Böyle bir çalışma velilerle de yapılabilir. Ailede bir anlayış geliştirmek amacıyla ve aile olanaklarının öğrencinin gelişimine destek olacak biçimde düzenlenmesi için konsültasyon çalışmaları yürütülebilir. Yönetici öğretmen ve velilerle konsültasyon çalışmaları Yürütülürken bireysel ve grup konsültasyonları yapılabilir. Konsültasyon çalışmalarını planlama ve yürütme sorumluluğu psikolojik danışmanındır. Etkililiği ise psikolojik danışmanın yeterliliği ile yakından ilgilidir. Etkililiği belirleyen diğer önemli bir faktör ise yönetici öğretmen ve velilerin çalışmalara katılımlarındaki istekliliktir(Altıntaş, 2002: 67).
2.10.ÇEVRE VE AİLE İLE İLİŞKİLER
Bir eğitim ortamında çevre ve aile ile kurulan iyi ilişkiler okulun çehresini değiştirecek aynı zamanda öğrenci-öğretmen-aile-okul idaresi arasındaki iletişimi güçlendirecektir. Bir psikolojik danışmanın bununla ilgili yapabileceği birçok çalışma vardır.
Psikolojik danışmanın çevre ve aile ile ilişkiler alanındaki görevleri şunlardır(Altıntaş, 2002: 68):
1. Çevrede psikolojik danışma hizmeti veren başka uzman ve kuruluşlar hakkında öğrencilere ve velilere bilgi verme ve gerektiğinde bunlardan psikolojik yardım almaları için onları teşvik etme.
2. Çevrede psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti veren başka kuruluşların çalışmalarını tanıma, bunlarla işbirliği sağlama .
3. Çevrede psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti veren başka kuruluşlara öğrenci gönderme işini yürütme.
4. Çevrede başka okulların psikolojik danışma ve rehberlik çalışmalarını tanıma, bu okullardaki uzmanlarla işbirliği yapma.
çocukların yetenek, ilgi, başarı ve gelişim durumları hakkında velilere açıklamalarda bulunma.
6. Okul aile birliği toplantılarına katılma.
7. Çevredeki yayım organları, radyo ve televizyon programları için okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini tanıtıcı bilgiler hazırlama
2.11. ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME HİZMETLERİ
Okulda sunulan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkiliğine yönelik yürütülen çalışmaların bir kısmı araştırma ve değerlendirme alanında yapılan çalışmalardır. Özellikle uygulanan bir programın sonuçları hakkında bilgiler edinmek, öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin özellik, ihtiyaç ve beklentileri hakkında ayrıntılı sahip olmanın yanında yaşanan bir sorunun çözümü için yol gösterici bilgiler edinmek için araştırma ve değerlendirme çalışmaları yapmak gerekir. Bu çalışmalardan elde edilen bilgiler ve kanıtlar doğrultusunda bir okulda uygulanan rehberlik ve psikolojik danışma programı geliştirilerek yenilemelidir. Okul için hazırlanan rehberlik ve psikolojik danışma programı mutlaka araştırma ve değerlendirme etkinliklerini içermelidir. Aksi takdirde sunulan hizmetin etkililiği ve yeni ihtiyaçlarla ilgili doğru ve bilimsel bilgilerin elde edilmesi olanaklı değildir. Böyle bir çalışmada sınırlı birkaç gözlemden, kişisel görüşten öteye giden bilgiler elde edilmez.(Altıntaş, 2002: 69)
Araştırma ve değerlendirme çalışmaları bir plan çerçevesinde yapılmalıdır. Neyin araştırılacağı, amaçların ne olduğu, kimlerden nasıl veriler toplanacağı, bu verilerin nasıl değerlendirileceği ve araştırmanın nasıl raporlaştırılacağı önceden planlanmalıdır. Bu hizmetler yürütülürken bilimsel etik’e uygun çalışılmalı, araştırma ve değerlendirme çalışmalarındaki sonuçlardan ilgili tüm personel haberdar edilmeli, hizmetlerde sürekliliği sağlamak için sonuçlara yönelik raporlar arşivleşmelidir. Böyle çalışmaları etkili biçimde yürütebilmek araştırma yöntem ve tekniklerde yeterince yetişmiş olmayı gerektirir. Özellikle bu hizmetlerden sorumlu olan psikolojik danışmanın araştırma yöntem ve teknikleri kullanma konusundaki becerisi yeterli düzeyde olmalıdır. Okulda araştırma ve değerlendirme hizmetleri diğer hizmetlerde olduğu gibi ekip çalışmasını gerektirmektedir. yani bu çalışmalara öğretmenlerin aktif bir şekilde katılmaları beklenir. Ancak yapılan bu çalışmada öğretmenlerin araştırma
yeterliliklerini önemli görmekle beraber bu yeterliliklere yeterince sahip olmadıkları bulunmuştur.(Kepçeoğlu,1997: 116)
Psikolojik danışma ve rehberlikte alıştırma-oryantasyon hizmetleri öğrencilere okulu ve okulda bulunan olanakları tanıtmak amacı ile düzenlenen çalışmaları kapsar. Öğrencilere okulu ve okulda bulunan olanakları hatta yakın çevreyi tanıtmak, okul yöneticileri başta olmak üzere okuldaki tüm personeli ilgilendiren bir sorumluluktur. Bu açıdan, alıştırma-oryantasyon hizmetleri günümüzde, çoğu zaman psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri içinde inceleme konusu yapılmaz. Ancak ülkemizde durum biraz farklıdır. Okullarımızda gerek okul yönetimi gerekse psikolojik danışma ve rehberlik örgütü tarafından bu tür tanıtma hizmetleri önemle ele alınmamaktadır. Böyle bir uygulama henüz gelenek durumuna getirilmemiştir. Öğrencilerin gelişimine yaptığı katkının öneminden dolayı, işbirliği içinde sürdürülse bile, okullarda alıştırma-oryantasyon hizmetlerini şimdilik psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri içinde ele almak; böylece bu hizmetlerin tüm okullarda benimsenerek yaygınlaşmasına çaba göstermek daha uygun bir yol olacaktır (Kepçeoğlu,1997: 118-119).
Her okul düzeyi için geçerli olmak üzere, okulu ve yakın çevreyi, okulda ve yakın çevrede bulunan olanakları iyi tanıyan ve bunları kullanan öğrencilerin daha üstün bir gelişme gösterdikleri anlaşılmıştır. Yapılan araştırmalar, okulda ve yakın çevrede kendilerine açık bulunan her çeşit fırsat ve olanaklardan yararlanan öğrencilerin daha başarılı olduklarını doğrulamaktadır. Bu bakımdan her okulda oryantasyon-alıştırma hizmetlerine önem vermek gerekir (Kepçeoğlu,1997: 119).
2.12.ÖĞRETMENLERİN İLKÖĞRETİM REHBERLİK HİZMETLERİ İLE İLGİLİ GÖREVLERİ
Ülkemizde öğretmenler rehberlik konusunda yeterince eğitim almamış olmalarına rağmen, mevcut öğretmenlik meslek bilgileri ile ve sağduyularını kullanarak, rehberlik hizmetlerine önemli katkılar yapabilirler. Bunlardan bazıları şunlardır:
1. Öğrencileri okula alıştırma 2. Öğrenciyi tanıma
210- 211-213-214).
Öğretmenlerin bunun dışındaki okul rehberlik hizmetleriyle ilgili diğer görevleri aşağıda verilmiştir.
1. Okul rehberlik programının planlanması, geliştirilmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili etkinliklere katılmak.
2. Okul rehberlik kuruluna katılmak.
3. Sınıfında rehberlik hizmetlerinde kullanabilecek materyali sağlamak.
4. Öğrencilerin rehberlik ihtiyaçlarını ve bunların ne ölçüde karşılandığını belirlemek.
5. Çeşitli problemleri olan öğrencileri belirleyerek bunları rehberlik servisine sevk etmek.
6. Öğrencileri rehberlik hizmetlerinden yararlanmaları yönünde teşvik etmek. 7. Rehberlik hizmetleri ile ilgili hizmet içi eğitim etkinliklerine aktif olarak katılmak.
8. Her bir öğrencinin bilişsel, duyuşsal, sosyal ve fiziksel güçleri ile desteğe özel ilgiye ya da dikkate ihtiyaç duyduğu alanları ve ilgili ulaşabildiği tüm bilgileri toplamak ve bunları kullanmak.
9. Gerek öğrencilere gerekse velilere yönelik olarak, okul rehberlik programında yer alan önleyici, geliştirici ve bilgi verici grup rehberliği etkinlikleri konusunda beceri ve deneyim kazanmak ve rehber öğretmenle işbirliği içinde bu etkinlikleri yürütmek.
Bunlara ek olarak öğretmenler okulda rehber öğretmen tarafından yürütülen tüm etkinliklerde onu desteklemeli, rehber öğretmenin yardımına ihtiyaç duyduğunda da, ondan bu yardımı isteme konusunda tereddüt göstermemelidir. Böyle bir işbirliği gerek öğretmenlerin gerekse rehberlik uzmanlarının okuldaki varlık sebepleri olan, öğrencilerin tüm yönleriyle gelişmeleri için çok büyük katkı sağlayacaktır (Erkan, 2003: 12-13).
ONUR (1997) "Giresun İli Merkez Liselerindeki Yönetici, Öğretmen ve Öğrencilerin Rehberlik Anlayışları" konulu araştırmasında, Giresun ili merkez liselerindeki yönetici, öğretmen ve öğrencilerin rehberlik anlayışların ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma bulgularına göre, liselerde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin yeterli derecede ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmadıkları ortaya konulmuştur. Ayrıca liselerde görevli yönetici ve öğretmenlerin rehberlik anlayışlarında ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmadan ve personel arasında işbirliğine dayalı bir ekip çalışması yapılmadan rehberlik çalışmalarında başarı sağlanamayacağı kanısına varılmıştır.Bu araştırmada şu önerilerde bulunulmuştur:
1. Rehberlik çalışması yönetici, öğretmen ve rehber öğretmen arasında işbirliğine dayalı bir ekip çalışması gerektirir. Bu ekip çalışmasında rehber öğretmen mesleki yeterlilik, liderlik ve yön göstermek için esas kişidir. Bu yüzden rehber öğretmen yetiştiren okullardaki mevcut müfredat programı tekrar gözden geçirilerek eğitim seviyesini daha yükseltici ve uygulamaya dönük bir eğitim verilmesi için yeni önlemler alınmalıdır.
2. Yönetici ve öğretmenlerin kendileri arasında rehberlik anlayışı farklılıkların hizmet içi rehberlik kursları ile azaltılabilir.
3. Çalışmada, mezun olduğu okulda rehberlik dersi okumuş olan yönetici ve öğretmenlerle okumamış olanlar arasında, okuyanların lehine çok büyük bir rehberlik anlayışı farkı görülmüştür. Bu durum dikkate alınarak öğretmenlik formasyonu veren dersler arasında rehberlik dersi mutlaka yer almalıdır.
4. Okuldaki öğrenci sayısına göre rehber öğretmen sayısı çok yetersiz kalmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığının mevcut rehber öğretmen kontenjanım artırması rehberlik çalışmaları için faydalı olur.
5. Rehberlik çalışmaları için gerekli olan fiziki imkanların, araç ve gereçlerin rehberlik anlayışının gelişmesindeki yeri önemlidir. Bunun için rehberlik uygulaması yapılan okullarda fiziki imkanlarla araç ve gereçlerin sağlanması gerekir.
6. Okulda rehberlik fikrinin yaygınlaşması rehberlik anlayışının gelişmesini olumlu yönde etkilemektedir. Bu durum dikkate alınarak, okullarda düzenlenen toplantılarda rehberlik etkinliklerine yer verilmelidir.
değerlendirilmeli ve bu süre içerisinde başka ders etkinliklerine yer verilmemelidir. DENİZ (1993) "Liselerde Görev Yapan Yönetici, Sınıf Öğretmeni ve Ders Öğretmenlerinin Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetlerine İlişkin Beklentilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi" başlıklı araştırmayı yapmıştır. Araştırmada; öğretmenlerin cinsiyeti, okulda rehberlik servisinin bulunup bulunmayışı, hizmet öncesinde veya hizmet içinde rehberlik dersi alıp almadıkları, mezun oldukları fakülte, branş ve hizmet süresi gibi değişkenler üzerinde durulmuştur. Araştırmada şu sonuçlara varılmıştır;
1. Yönetici, sınıf öğretmeni ve ders öğretmenlerinin Psikolojik Danışma ve Rehberlik hizmetlerine ilişkin çok fazla sayıda ve yaygın beklentilerinin olduğu ortaya çıkmıştır.
2. Yönetici, sınıf öğretmeni ve ders öğretmenlerinin Psikolojik Danışma ve Rehberlik hizmetlerine ve okul danışmanlarının görevlerine ilişkin bazı önemli yanlış beklentilere sahiptir.
ERÖZKAN (1997) "İlköğretimOkullarında görevli yöneticiler ile öğretmenlerin Psikolojik Danışma ve Rehberlik hizmetlerine ilişkin değerlendirmelerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi" adlı araştırmasının bulgularına göre;
1. İlköğretim okullarında görevli yönetici ve öğretmenlerin psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin değerlendirmelerinin yüksek düzeyde ve birbirine paralel olduğu,
2. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin öneminin ve gereğinin anlaşılmış olduğu,
3. Psikolojik Danışma ve Rehberlik hizmetlerinden beklentilerin cinsiyet, görev ve mesleki kıdem açısından bir farkının olmadığı ortaya çıkmıştır. YÖNDEM (1999), "Liselerdeki Yönetici ve Öğretmenlerin Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetlerine İlişkin Beklentileri" nin bazı değişkenler açısından farklılık gösterip göstermediğini incelemiştir. Araştırmanın sonucunda, yönetici ve öğretmenlerin bu hizmetlere ve okul danışmanlarının görevlerine ilişkin
olumlu ve olumsuz bir takım beklentilerinin olduğu ve bu beklentilerin bazı değişkenlere göre farklılık gösterdiği bulunmuştur. Elde edilen bulgular doğrultusunda yorumlar yapılmış ve öneriler sunulmuştur.
Araştırma sonucu genel olarak değerlendirildiği zaman okullarda Psikolojik Danışma ve Rehberlik hizmetlerinin işbirliği halinde sunulmasının yönetici ve öğretmenler tarafından benimsenmiş olması önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir. Ancak hala okul danışmanlarının görevlerine ilişkin bir takım önemli yanlış beklentilerin olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir. Bu durumda yönetici ve öğretmenlerin okul danışmanının görevlerini tam olarak bilmedikleri söylenebilir. Bu yanlış algılamalar ve yanlış beklentiler alanın yeni olmasından, yönetici ve öğretmenlerin bu konuda yeterince bilgilendirilmemesinden kaynaklanabilir. Rehberlik servisinin bulunduğu ya da başarılı rehberlik uygulamasının yapıldığı okullardaki yönetici ve öğretmenlerin algı ve beklentilerinin daha yeterli olduğuna ilişkin bu ve benzeri araştırma bulguları hizmetlerin doğru olarak tanıtılmadığı gerçeğini ortaya çıkarmaktadır. Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanının tanıtılmasında ve yönetici-öğretmen, okul danışmanı görevlerinin açıkça belirlenmesinde öncelikle okul danışmanlarına daha sonra ise yüksek öğretim kurumlarında bu programı yürüten elemanlara önemli görevler düşmektedir.
YEŞİLYAPRAK (1999)'ın "Sınıf Öğretmenlerinin Rehberlik Açısından Rol ve İşlevleri" adlı çalışmasının sonuçlarına göre;
a) Temel eğitimin 8 yıla çıkarılması ve bu sürecin yöneltme eksenine oturtulmasıyla, bu eğitim kademesinde rehberlik hizmetlerinin gereği daha çok hissedilir ve önemsenir duruma gelmiştir.
b) Ülkemizde, ilköğretim düzeyindeki öğrencilerin rehberlik ihtiyacı uzmanlarca daha çok 1990'lı yıllarda dile getirilmeye başlanmıştır. Bu konuda velilerin, öğretmenlerin ve öğrencilerin beklentileri ile bu dönemde rehberlik hizmetlerine duyulan ihtiyaç ampirik çalışmalarla da ortaya konulmuştur.
c) XV. Milli Eğitim Şûrası çalışmalarında da özellikle yönlendirme ekseninde temel eğitimde rehberlik çalışmalarının önemi vurgulanmaktadır. Eğer öğretmen,temel eğitim çağındaki gelişim özellikleri konusunda yeterli bilgi donanımına sahip iyi bir gözlemci ve sınıfındaki öğrencilerle yakından ilgiliyse onlardaki bazı değişim ve belirtileri daha erken saptayıp gerekli önlemleri alabilir. Çocuğun sorununun
yardımı almaşım sağlar. Durumu izler, uzmanla iletişim kurar ve yapabileceği yardım ve desteği sağlamaya çalışır. Bu konuda aile ile işbirliği yapmak da öğretmenin görevidir.
Ayşe BALBARDAKÇI(2011) “İlköğretim Okullarında Çalışan Sınıf Öğretmeni, Sınıf Rehber Öğretmeni Ve Psikolojik Danışmanların Kapsamlı/Gelişimsel Rehberlik Programına İlişkin Görüşleri” adlı çalışmasında; sınıf öğretmeni, sınıf rehber öğretmeni ve psikolojik danışmanların kapsamlı/gelişimsel rehberlik programına ilişkin görüşleri karşılaştırmıştır. Üç grupta da anlamlı bazı farklılıklara rastlanmıştır. İlköğretim rehberlik programının öğrencilerin kişisel/sosyal ve eğitsel ihtiyaçlarını karşılaması konusunda yeterli olması açısından sınıf öğretmeni ve sınıf rehber öğretmenleri arasında sınıf öğretmenleri lehine fark anlamlı bulmuştur. Benzer şekilde ilköğretim rehberlik programında sorumlu olunan etkinliklerin uygulanmasında kendini yeterli görmesi ve ilköğretim rehberlik programının yürütülebilmesi için okulda en az bir psikolojik danışman bulunması konusunda psikolojik danışmanlar lehine anlamlı bir fark görülmüştür. Sınıf öğretmeni, sınıf rehber öğretmeni ve psikolojik danışmanlar ile yapılan görüşmelerde sınıf öğretmenleri, sınıf rehber öğretmenleri ve psikolojik danışmanlar etkinliklerin daha çok öğrencilere daha çok kişisel/sosyal alanda yararı olduğunu belirtmişlerdir.
Psikolojik danışmanların çoğu öğretmenlere rehberlik etkinlikleri konusunda bilgi verdiklerini, öğretmenlerle görüşme yaptıklarını, sınıftaki sorunları çözme konusunda öğretmenlerle işbirliği yaptıklarını belirtmişlerdir. Bu bulgular sınıf öğretmeni ve sınıf rehber öğretmenlerinden elde edilen görüşme bulguları ile paralellik göstermektedir.
Sınıf öğretmenleri etkinlikleri uygulamadan önce yaptıkları hazırlıklarla ilgili olarak birbirinden farklı cevaplar vermişken, sınıf rehber öğretmenleri birbirine benzer cevaplar vermiştir. Sınıf öğretmenlerinin büyük bir çoğunluğu etkinliklerin sorunları başlamadan çözmede etkili olduğunu belirtmişlerdir. Bu bulgu sınıf rehber öğretmenlerinin bulgularıyla paralellik göstermektedir.
Sınıf öğretmeni ve sınıf rehber öğretmenleri kapsamlı/gelişimsel rehberlik programının daha verimli işlenebilmesi için etkinliklere yönelik ve psikolojik danışmana yönelik çözüm önerileri sunmuşlardır. Sınıf öğretmenleri aynı zamanda velilere yönelik de çözüm önerileri vermişlerdir. Verilen öneriler her iki grupta da paralellik göstermektedir. Psikolojik danışmanlar ise daha çok öğretmenlerle işbirliği
