YILDIRIM ORDULARI GRUBU KURMAY BA KANI OLARAK KÂZIM NANÇ

Kâz m Pa a, Sina-Filistin Cephesi’nde Y ld m Ordular Grubu Komutan Alman Generali Liman Von Sanders579’in Kurmay Ba kan olarak görev yapm r. Ba dat n Mart 1917’de ngilizlerin eline geçmesi üzerine buran n geri al nmas için

577

Birinci Dünya Sava ’nda Çanakkale Cephesi (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916),V’inci Cilt III’üncü Kitap, s. 465.

578

MSB Ar ivi, Kâz m nanç Pa a ahsî Dosyas , Askeri Safahat Belgesi.

579

Y ld m Ordular Grubuna daha önce atanan falkenhein’in ba ar z oldu u süreçte, Limân Pa a bat da 5’inci Ordu Komutan olarak bulunmakta ve o günlerde istifa edip Almanya’ya gitmeye haz rlanmaktayd . Enver Pa a kendisinden Y ld m Ordular Grubu Komutanl teklif etti inde, kendisi buna kar k olarak baz isteklerde bulunmu tur. 5’nci Ordu Kurmay Ba kan Kâz m Bey ile baz Osmanl Subaylar yan nda götürmek istemesi, sunmu oldu u bu istekler aras nda bulunmaktayd . Mehmet Fatih Tar m, Birinci Dünya Sava ’nda Y ld m Ordular Grubu, Yüksek Lisans Tezi, M. K. Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay, Temmuz 2004, s. 65.

Nisan ay nda kar taarruz dü ünülmeye ba lan lm , Türk ve Alman ordular n en büyük yetkilileri aras nda Ba dat’ almak amac yla Y ld m Ordular Grubunun kurulup görevlendirilmesi kararla lm r. Bu ordu Irak’ta bulunan 6’nc Ordu ve yeni te kil edilen 7’nci Ordu ile birlikte kurulmu tur.580

Albay Kâz m Bey, 12 Haziran 1917 (R-12 Haziran 1333) tarihinde Y ld m Ordular Grubu Erkân Harbiyesine ve 19. Kolordu Kumandanl Vekâleti’ne tayin edilmi tir.581 Ancak Albay Kâz m Bey, TBMM ahsî Dosyas ’nda bulunan Tercüme- i Hâl’inde “Çanakkale Harekât ’n n hitam ndan sonra 19. Kolordu Kumandanl na tayin edilmi se de bilahare Kolordu Kumandanl selahiyetiyle yine ordu Erkan- Harbiye Riyâseti’nde ipka”582 edildi ini ifade etmi tir.

12 Haziran 1917’de Y ld m Ordular Grubu Kurmay Ba kanl ’na getirilen Albay Kâz m Bey,583 TBMM ahsi Dosyas ’nda bulunan Tercüme-i Hâl’inde “Bundan sonra Y ld m Ordular Grubu Erkan- Harbiye Riyaseti’nde”584 bulundu unu ifade etmi tir. Bu süreçte kendisi eria Muharebeleri (Ocak 1918-Eylül 1918)’nde bulunmu tur.585 Yine bu süreçte yani 1918 senesi ba lar nda, Ocak ay nda Limân Pa a, Kâz m Bey ile kendisi aras nda var olan yak nl k hissi ile olsa gerek Alman Cephesini görmeye giderken onu kendisiyle beraber götürmü tür. Bu ziyaret üç hafta sürmü tür.586 Yine bu süreçte Nablus Meydan Muharebesi (19-21 Eylül)’ nde bulunan Kâz m Bey, Hâlep bölgesine kadar yap lan çekilme harekât (22 Eylül- 25 Ekim 1918)’nda yer alm r.587

Muharebelerin devam etti i süreçte, Nisan 1918’de Enver Pa a, Sanders’e Alman Birliklerinin geli ini geciktirdi ini, Osmanl birliklerinin daima öne at ld iddas ortaya atan Enver Pa a, Osmanl Genel Karargâh ’n n devaml surette bilgi

580

Akçakayal lu, a. g. e., s.75-77; Süleyman Kocaba , Pancermenizm’in “ ark’a Do ru” Politikas Tarihte Türkler ve Almanlar, Vatan Yay nlar , stanbul Eylül 1988, s.215; , a .g .t ., s.9.

581

MSB Ar ivi, Kâz m nanç Pa a ahsî Dosyas , Askeri Safahat Belgesi.; Seçilmi Çanakkale Deniz Sava na Ait Belgeler, Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Y l:62, S.132,s.395.

582

TBMM Ar ivi, Sicil No: 188, Azayi Kiram na Mahsus Muhtasar Tercüme-i Hâl Örne i.

583

Ulu , Çanakkale Destan n 50. Y , s.165; Süslü, Balc lu, a. g. e., s. 80; Türk stiklâl Harbine Kat lan…, s. 125; Türk Parlamento Tarihi, C.2, s. 311; Tar m, a. g. t., s. 66; TBMM Albümü, C.1, s.560.

584

TBMM Ar ivi, Sicil No: 188, Azayi Kiram na Mahsus Muhtasar Tercüme-i Hâl Örne i.

585

Süslü, Balc lu, a. g. e., s. 80; Baykara, a. g. m., s.17.

586

Görgülü, a. g. e., s. 150.

alabilmesi için Ordular Grubu Karargâh ’nda bir irtibat subay n bulunmas ve bu subay n her eyden haberdar edilmesini istemi tir. Bu duruma Limân Pa a’n n yan ra Mirliva Kâz m Bey de büyük bir tepki göstermi , bu durumu kendilerine güvensizlik meselesi sayarak istifalar sunmu larsa da, bu istifalar Enver Pa a taraf ndan kabul edilmemi tir.588

Bu süreçte Enver Pa a, ayr ca Y ld m Ordular Kurmay Ba kan Mirliva Kâz m Bey’e, bir telefon çekmi son yenilgilerden ötürü Limân Pa a’n n durumdan ümitsiz olup olmad , kendisinin p rmad , birlikler üzerinde egemenli ini koruyup korumad sormu tur. Enver Pa a bu sorular Alman Genel Kurmay Ba kanl ’n n Limân Pa a’y de tirmek niyetinde olmalar na ili kin sormaktayd . Kâz m Bey’in sorulara verdi i kar k son derece ilgi çekici olmas gerekçesiyle özet olarak öyledir.

“Son çekilmeler Limân Pa a’y sarsmam r. Fakat çok üzgündür. Durumdan ümitsiz olmamak için elinden gelebilir her cehdi ve kuvveti sarfediyor ve etmektedir. Egemenli ini, özellikle komutanlar aras ndaki sayg mevkiini kaybetmemi tir.

Sa k durumu iyidir. Limân Pa a’n n de tirilmesini lütfen kabul etmeyiniz.

Vaktiyle devaml bir ricat ( geri çekilme ) hâlinde bulunan bir ordunun emir ve

komutas verdi iniz bu zat, kuvvetinin herhâlde on kat üstünde bulunan dü man

alt buçuk ay önünde tutmu ve sözü geçen ordu ile dü man n büyük küçük yirmi

kadar sald püskürtmü tür. Memleketimizde yüksek ahs za ba , Türkle

çal maya al ve memleketimizden Türk ç kar na zararl olan Alman menfaatini

çekmi büyük rütbeli Alman subay olarak bir tek Limân Pa a’y tan yabildim.” 589

Demi tir. Kâz m Bey’in bu anlat ndan yola ç karak kendisinin Limân Pa a’ya sonsuz ölçüde bir ba k sergiledi i, kendisine büyük bir destek sa lad ve Limân Pa a’n n onun için di er Almanlardan bir hayli farkl k arz etti i dü üncelerine ula abilmemiz mümkündür.

Söz konusu muharebeler devam ederken, 30 Ekim 1918’de Mondros Ate kes Antla mas n imzaland günde Y ld m Ordular Grubu Komutanl ’na Liman

588

Tar m, a. g. t., s. 78.

Pa a’n n yerine, M.Kemal atanm r. 26 A ustos 1918’de stanbul’dan hareket eden M.Kemal Pa a, 28 A ustosta Nablus’daki 7’nci ordu karargâh na gelerek komutay ele alm r. Ancak 7 Kas m 1918’de Y ld m Ordular Grubunun la üzerine M.Kemal Milli Savunma Bakanl emrine atanarak stanbul’a gidecek ve bu olanaktan ahsen yararlanarak Türk Milletini kurtarma çabalar na giri ecektir.590

Bu süreçte Kâz m Bey 1 Mart 1918 (R-1 Mart 1334) tarihinde Mirliva (Tümgeneral) l a yükseltilmi tir.591

TBMM ahsî Dosyas ’nda bulunan Tercüme-i Hâl’inde “Mütareke esnas nda iki defa Erkân- Harbîyye-i Umumîye kinci Reisli i’nde”592 bulundu unu ifade eden Kâz m Bey, Mondros Ate kes Antla mas ’n n imzalanmas yla, stanbul’a geli inin ertesi günü 5 Kas m 1918 (R-5 Te rin-i Sanî 1334) tarihinde Umumi Karargâh Riyaseti Sanili ine (Genelkurmay kinci Ba kan ) tayin edilmi tir.593