YEREL DÜZEYDE KATILIM
3.2 Yerel Yönetimlerde Demokrasi 1 Yerel Demokras
Yerel yönetimler demokrasinin uygulanması için pilot bölge olarak kabul edilebilir.Çünkü yerel yönetimler demokrasi için ideal bir deney ortamı, demokrasinin çıkış kaynağı, beşiği olarak ifade edilmektedir152
Yerel yönetim ile özgürlük, eşitlik, ortak yaşam gibi hemen hemen aynı değerleri taşıyan demokrasi, çağdaş düzeyde anlamlılığını arttırabilmesi için, yerel yönetime önem vermesi gerekmektedir. Gerçek bir demokrasi ancak yerel malzemelerle ve aşağıdan yukarıya doğru, tabanın demokratik yönetime bağlılığına ve katılımına dayalı bir biçimde oluşturulabilir ve devamlılığını sağlayabilir153.
Günümüz dünyasında temsili demokraside ortaya çıkan eksiklikler ve yetersizlikler, yeni bir demokrasi arayışı ortaya çıkarmıştır. Bu nedenlerden dolayı ortaya katılımcı demokrasi çıkmıştır. Katılımcı demokrasinin temelinde ise yerel katılım anlayışı yatmaktadır.
Günümüzde düşünsel anlamda sınırların birbirinden ayırt edilemeyecek hale gelmesinin - globalleşme süreci - bir sonucu olarak, sadece demokrasi değil aynı zamanda demokrasinin temel unsurları da ele alınıp incelenmekte ve tartışılır hale gelmektedir. Şüphesiz , demokrasinin beşiği olarak nitelendirdiğimiz yerel yönetimler de demokrasinin bir unsuru ve hatta temel unsurudur. Bu durumda küreselleşme süreci ile birlikte tartışılan konuların başında gelmesi de kaçınılmaz bir hal almıştır. Gerçektende, günümüzde demokrasi ile ilgili yapılan tartışmalardan, yerel yönetimlerde payını fazlasıyla almaktadır. Yerel yönetimlerle ilgili tartışmaların temelini ise, ilgili birimlerin nasıl daha iyi, daha etkin ve daha verimli bir şekilde yönetilebileceği oluşturmaktadır. Süreçle birlikte yerel yönetimlerle ilgili yeni, pratik amaca uygun
151
Selahattin Yıldırım, “a.g.e.” , s:33 -34 152
Ruşen Keleş, “Yerinden Yönetim ve Siyaset”, Ss: 49 – 50. 153 Selahattin Yıldırım, “a.g.e.” , s:89- 90
kısacası daha fonksiyonel yapı arayışları sürmektedir154. Araştırmacı ve tartışmacıların faaliyetleri sonucunda ortaya demokrasinin kalıcı olmasının temel şartının ne kadar yerel demokrasi biçimine büründüğüne bağlı olduğu sonucu çıkmaktadır155. Yerel yönetimlerin demokrasinin kalitesini ve katılımcı demokrasinin niteliğini arttırdığı açıkça ortadadır156.
Yerel yönetimleri demokrasinin beşiği olarak kabul edilmesinin bir çok etmeni bir arada barındırmasından dolayıdır. Bunlardan bir tanesi ölçek ve mantıksal yakınlıktır. Yani yerel yönetimleri karar alma ve yürütme organlarının seçim ilkesine dayandırılarak oluşturulması nedeniyle yerel yönetimleri demokrasinin bir gereksinimi olduğu ortadadır. Yerel yönetimlerin karar alma ve yürütme organlarının seçim ilkesine dayanması seçimler sonucunda seçilen temsilciler ile seçen bireyler arasındaki toplumsal ve mekansal yakınlık sonucu yerel yönetimlerin demokrasinin temel ilkelerinden olan denetim ve sorumluluk ilkelerini,n gelişmesi ve daha çok elverişli bir şekilde hayata geçirilmesi için en uygun örgütlenme biçiminin yerel yönetimler olduğu ortadadır157.
Diğer bir etmen ise, demokratik yapıdaki küçük ölçekteki yönetim ve yaşam birimlerinde bireyler kendi ihtiyaçlarını kendileri karşıladıkları için yani kendi işlerini kendileri yapıp takip etkileri için kendi kendilerini yönetme sorumluluğunu geliştirirler. Bunun sonucu olarak siyasi eğitimi orada alıp demokratik yönetimi orada yönetirler. Alına bu eğitim ülke geneline dağıldığı zaman daha bilinçli ve eğitimli bireylerin var olduğu bir demokratik yönetim sistemi ortaya çıkacaktır158.
Son gerekçe ise tarihsel açıda demokrasinin izlemiş olduğu gelişimdir. Bu görüşe göre, yerel yönetimler demokrasinin kökenidir. Çünkü bilindiği üzere batı
154
Sadun Emrealp, Selahattin Yıldırım, “Yerel Yönetimlerde Başarının Yolları”, Başbakanlık TOKİ Başkanlığı, IULA – EMME Ortak Yayını, İstanbul 1993, s.19.
155 Burhan Aykaç, “ Türkiye’de Kamu Yönetiminin Küçültülmesi, Yerel Yönetimler ve Yerel
Demokrasin Amaçları”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, s.3
156
Birol Ertan, “Demokrasi ve Yerel Yönetimler”, Yerel Yönetimler Kongresi Dünden Bugüne Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma, Bildiriler Kitabı, Çanakkale, 3-4 Aralık, 2004, S:319
157 Oya Çitçi, “ Temsil, Katılma Ve Yerel Demokrasi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:5, Sayı:6, Kasım, 1996, S:5
158
Birgül Ayman Güler, “ Küreselleşme Döneminde Yerel Yönetimler” , Sivil Toplum İçin Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, Demokrasi Kitaplığı, Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi Yayınları, İstanbul, 1998, S:135
demokrasisinin temelleri ikinci yüzyıla kadar uzaman bir yerel yönetim geleneğinden gelmektedir159.
Demokratik bir yerel yönetim ancak demokratik bir ortam içerisinde varlığını sürdürebilir. Demokratik bir ortamın varlığı ise çoğulculuk, demokratiklik ve toplumsal katmanların karar alma süreçlerine katılımı ile mümkün olabilir160. Bu açıdan bakıldığı zaman yerel yönetimlerde genelde halk katılımı ile ifade edilmektedir. Halkın günlük kararlarını alan ve uygulamayı gerçekleştirecek olan karar organlarının halkın oylarıyla iş başına gelerek halkın taleplerini daha kolay yerine getirdikleri için yönetime halkın katılımı daha fazla olacaktır161. Yerel yönetimlerde katılımlardan beklenen faydalar, bireylerin toplum ile bütünleşmesi, sosyal sorumluluk üstlenmesi, daha fazla yaşam kalitesi, değişik düşüncelerin gelişme ortamı bulması, sosyal ilişkilerde yardımlaşmanın ön plana çıkması şeklinde sıralanabilir162.
Yerel yönetim uygulamasının başarılı olması için halkın yönetime geniş ölçüde katılımının sağlanmasına bağlıdır. Kararlara katılma halk ile yönetim arasında kopukluluğu kaldırarak entegrasyonu ve kollektif kararların kabulünü kolaylaştırarak halkın yönetimle uzlaşmasını sağlayacaktır. Bu durum demokrasi açısından gücün meşru bir güç olmasını sağlayacaktır. Bundan dolayıdır ki yerel yönetim meşru gücün en iyi şekilde uygulanabileceği ve sorumlu tutulabileceği bir alan olduğu söylenebilir163.
Ancak burada önemli olan nokta sadece siyasi katılımı geniş ölçüde gerçekleştirmek değildir. Halk katılımı çoğulculuk ilkesi, önderlerin dayanışmaya önem vermesi ve seçmene karşı hesap verme sorumluluğu taşıması gibi demokrasi değerleri yerel yönetimler için de geçerli bir durumdur164.
Yerel yönetimlerin gelişim sürecine bakıldığı zaman merkezi yönetim ile olan ilişkileri sürekli olarak değiştiği ve geliştiği ortadadır. Yerel yönetimleri güçlendirmek için katılım ve demokrasi ilkelerini benimseyip daha sonrada bu yönetim birimlerini siyasetin dışında bırakmak olanaksızdır. Bundan dolayı bazı düşünürler yurttaşın yerel
159 Birgül Ayman Güler, “a.g.e.”, S:2 160
Ruşen Keleş, “ Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma: Avrupa ve Türkiye”, Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma Uluslar Arası Konferansı, TBD Yayını, Ankara, 1994, S:25
161 Birkan Uysal Sezer “Yerel Yönetimler ve Halkla İlişkiler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt:5, Sayı:6, Kasım, 1996, S:61
162
M. Akif Çukurçayır, “a.g.e.”, S:109 163
Dilys Hill, “ Democratic Theory And Local Doverment”, Allen- Unwin, London, 1998, S:21 164 Oya Çitçi, “a.g.e.”, S:5-6
bir topluluğun üyesi olma bilinç ve sorumluluğunu ancak yerel yönetim birimlerinde edinebileceklerini savunmaktadırlar. Bu düşünceler açısından bakıldığı zaman özeksel yönetimler ile yerel yönetimler arasında dengeli bir siyasal erk dağılımını etkileyen bazı etmenler vardır. bunlar:
- Ülkenin tarihsel süreci ve gelenekleri - Toplumsal yapının özellikleri
- Ülke ekonomisinin özellikleri - Özeksel yönetimin yapısı.
Bu etmenlere bakıldığı zaman en önemli konu özerksel yönetimin yapısınıdır. Çünkü özerksel yönetimin karakterinin güçlü yada zayıf olması yerel yönetiminde karakterini belirleyecektir. Eğer güçlü ve oturmuş bir özerksel yönetim mevcut ise bu durum yerel yönetimlere de yansıyacaktır ve yerel yönetimlerin daha iyi işlemesine olanak sağlayacaktır165.
Sonuç olarak yerel yönetimlerin demokrasinin yerleşmesine katkılarının büyük olduğu kaçınılmaz bir durumdur. Bunun yanı sıra katılmanın demokratikleşmeyi içerdiği herhangi bir katılma biçimi de o toplum yada yönetim birimi ile ilişkili demokratikleşme derecesini ortaya koyduğunu söylemek mümkündür. Ancak demokrasi ve yerel yönetimler arasındaki ilişkinin ödeştirilemeyeceğini de unutmamak gerekir. Çünkü demokrasi yerel yönetimlerin ortaya konmasında yol gösteren temel bir değerdir ve en önemli faktörlerden birisidir. Ancak onu yerel yönetimlerle bir tutmamak gerekmektedir166.