1.3. İLETİŞİM TÜRLERİ
1.3.3. Yazılı İletişim
45
mesajların zor anlaşılmasına, farklı anlamlara gelmesine yol açabilir. İnsanın beden diliyle verdiği mesajlar başkalarıyla anlaşmasında en temel araçtır. İnsan, hem yakın çevresinde hem sosyal yaşamında hem de farklı ülke insanlarıyla ilişkilerinde öncellikle beden dilini kullanılır; beden diliyle anlaşmaya çalışır. Beden dili dünyanın her yerinde tüm insanlar tarafından kullanılır. Yani evrenseldir. Bazı durumlarda beden dilinde kullanılan işaretler, değişik kültür ve toplumlarda farklı anlamlar taşıyabilir. İletişim kurulan insanların kültüründeki ortak özellikler ne kadar fazlaysa birbirlerinin beden dilini anlamaları da o denli kolaylaşır. Sözsüz iletişimin özellikleri çok olmakla birlikte genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
• Sözsüz iletişim etkilidir: Kendi mesajımızı göndermek ve başkalarının mesajlarını almak için
sözsüz iletişimden daha çok yararlanırız. Çünkü söylemek istediklerimizi daha etkili bir biçimde ve dolaysız ifade edebiliriz. Bir bakış, bir gülümseme, bir dokunuş binlerce sözcüğün anlatamadığı duyguları anlatabilir.
• Sözsüz iletişim duyguları belirtir: Sözsüz iletişim, insanın duygularına ilişkin gerçekçi ipuçları
verir. İnsanlar konuşarak düşüncelerini, sözsüz iletişim ise duygularını anlatır. Kızgın, yorgun ve mutsuz biri ne kadar gizlemeye çalışırsa çalışsın beden dili bunu açığa çıkarır.
• Sözsüz iletişim belirsizdir: Sözlü iletişime göre ne anlatıldığı net değildir. Kimi mesajları
anlamlandırmak zor hatta imkânsızdır. Örneğin, birinin mutsuz olmasının nedenini beden diliyle anlamak kolay değildir. Çünkü bu mutsuzluk, yorgunluk, hastalık, kızgınlık, öfke gibi nedenlerden kaynaklanıyor olabilir.
• Sözsüz iletişim çift anlamlıdır: Kimi durumlarda sözlü ve sözsüz iletişim farklı anlamlar içeren
mesajlar verebilir. Herhangi bir nedenle size kırıldığını hissettiğiniz arkadaşınıza sorduğunuzda ‘Kırılmadım.’ demesi ama sizinle eskisi gibi samimi konuşmaması buna bir örnektir. Sözle kırılmadığını ifade eden arkadaşınız ses tonu, yüz ifadeleri ile kırıldığını gösterebilir. Böyle durumlarda iki mesajda farklı anlamlar iletir.
ETKİNLİK
Bedenin Duruşu Deneyi
• İki arkadaş bulun. İkiniz sadece sizi ilgilendiren bir konuyu konuşurken üçüncü kişinin geldiğini ve size katılmak istediğini düşünün. Bu kimseyi görmekten pek memnun değilsiniz, ama ona karşı kaba davranmak da istemiyorsunuz.
• Söz konusu kişiye sadece beden duruşunuzu kullanarak duygularınızı belli etmeye çalışın. Bu üçüncü kişiyle isterseniz konuşabilirsiniz, ne var ki onun gitmesini istediğinizi sözle değil, bedeninizle söyleyeceksiniz [1.8].
1.3.3. Yazılı İletişim
Tarihsel süreçte duvarlara ve taşlara çizilen resimler önce harflerin ve daha sonra alfabenin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır (Görsel 1.15). Yaklaşık beş bin yıl önce Sümerler tarafından yazının icat edilmesi yazılı ve görsel sembollerin aktarımını sağlamıştır. Zaman içerisinde bazı uluslar da kendilerine ait alfabeler geliştirmiştir.
Yazı, duygularımızı, düşüncelerimizi, isteklerimizi başkalarına iletmek ya da hep kalmasını sağlamak için
kullanılan işaretler sistemidir. Yazılı iletişim herhangi bir konuda söylemek istediklerimizin belli kurallara göre yazıya dökülerek biçimlendirildiği ve sunulduğu iletişim türüdür.
46
ÖĞRENME BİRİMİ: İLETİŞİM BİLGİSİ
Yazının icadı ile bilgi toplanabilir, iletilebilir, saklanabilir hale gelmiştir. Yazının bulunuşundan sonra matbaanın icadı ile birlikte bilginin yayılması sağlanmıştır. Bilim, düşünce ve edebi eserlerin yazılıp, basılarak çoğaltılması sonucu toplumlar sosyal, kültürel ve bilimsel olarak gelişme gösterdiler. İnsanlar deneyimle öğrendikleri bilgilerden daha fazlasını okuyarak öğrenmeye başladılar. Yazı, insanlar arasındaki ilişkilerde hem bağlayıcı hem de güvenlik sağlayıcıdır. Sözlü iletişimde verilen ifadeler unutulabilir, ancak yazılı ifadeler kalıcıdır. Yazının icadıyla duygu ve düşünceler unutulmaktan, silinip kaybolmaktan kurtulmuştur. Bu nedenle yazılı kayıtların önemi büyüktür. Bir kere kaydedilen bir şey, kaydedildiği şey ortadan kalkmadıkça tam anlamıyla unutulmamaktadır. Yazılı iletişim, kanıt niteliği taşıması nedeniyle diğer iletişim türlerine göre bazı durumlarda daha çok tercih edilmiştir. Ayrıca duygu ve düşüncelerin yazıya dökülmesi, mesajın karşı tarafa iletilmeden denetlenmesini sağlamaktadır.
Yazılı iletişimin dezavantajı ise, sözlü iletişime göre biraz daha zaman alması, mesajı alan herkesin aynı yorumu yapmaması ve alıcıdan alınması beklenen anlık geribildirim mekanizmasının yeterli olmamasıdır. Ayrıca herkesin eline geçme olasılığı nedeniyle gizlilik sorununun bulunması ve ek açıklama gerektiğinde çok zaman alması gibi de olumsuz yönleri vardır. Yazılı iletişimden yararlanırken şunlara dikkat edilmelidir:
• Yazılacak metin türünün özellikleri bilinmeli, özelliğine uygun yazılmalıdır.
• Duygu ve düşüncelerin daha iyi iletilebilmesi için değişik anlatım biçimleri kullanılabilir. • Dilin özelliğine göre cümleler kurulmalı, kelimeler özenle seçilmelidir.
• Konular bir plan hazırlanarak yazılmalıdır.
• Metinde anlatılanlar kalıcı olacağı için dikkatli yazılmalıdır.
Görsel 1.15: Mağara yazıları
Görsel 1.16: Bilgisayarla iletişim
ETKİNLİK
Oyna-Öğren
Bir nesneyi, ünlü birini, bir kitap ya da sinemayı ismini vermeden yazılı anlatın. Sınıfta arkadaşlarınızla paylaşın. Arkadaşlarınız kimi, neyi, hangi kitap ve filmi anlatmaya çalıştığınızı bilmeye çalışsınlar.
• Sanatsal ifadeler kullanılsa bile metin dilinin anlaşılır olmalıdır.
Bilgisayardaki teknolojik gelişmeler sayesinde basılı dijital reklamlar, e-kitap, dijital gazete ve dergi, internet siteleri, resmi siteler gibi görsel internet ortamları oluşmuştur (Görsel 1.16). Aynı şekilde makale, biyografi, eleştiri yazıları ve köşe yazıları yazılı iletişim olarak internet ortamında yayınlanmaya başlanmıştır. Bu da günümüzde yazılı iletişimin geldiği son noktalardan biridir.
İletişim Bilgisi
ÖĞRENME BİRİMİ: İLETİŞİM BİLGİSİ
47
UYGULAMA FAALİYETİ 1.3.1.
İletişim türleri ile ilgili bir broşür hazırlayınız.
4 puan 3 puan 2 puan 1 puan
İçerik
Sunulan bilgiler doğru ve konu ile ilgili tüm kapsamı içermektedir.
Sunulan bilgiler doğru ancak kapsam yeterli derecede yansıtılmamıştır. Sunulan bilgilerde kısmen yanlışlıklar vardır. Sunulan bilgilerde önemli ölçüde yanlışlıklar vardır. Materyal Sunum dört farklı materyal ile desteklenmiştir.
Sunum üç farklı materyal ile desteklenmiştir.
Sunum iki farklı materyal ile desteklenmiştir. Sunum sadece yazılı materyalden oluşmaktadır. Görsel Tasarım Kâğıdın iki yüzü de etkili ve dengeli bir şekilde kullanılmış
Yazılar etkili kullanılmış ancak görseller dengeli kullanılmamış.
Yazılar etkili
kullanılmamış ancak görseller dengeli kullanılmış.
Hem yazılar hem de görseller etkili ve dengeli kullanılmamış.
Broşürü hazırlarken aşağıdaki uyarıları dikkate alınız:
• Broşürde üç türe ait doğru ve yanlış kullanımlarla ilgili anlatım ve örnekler yer almalıdır. • Broşürde yazı, resim, tablo, grafik, şekil, fotoğraf vb. en az dört farklı materyal kullanılmalıdır. • Broşür için bir A4 kâğıdının iki yüzü de kullanılmalıdır.
UYGULAMA FAALİYETİ 1.3.2.
Sizin seçtiğiniz örnekler üzerinden iletişim türlerinin özellikleri ve kullanılış biçimleri ile ilgili slayt hazırlayınız.
Slayt hazırlarken aşağıdaki uyarıları dikkate alınız:
• Slaytta yazı, resim, tablo, grafik, şekil, fotoğraf vb. en az dört farklı materyal kullanılmalıdır. • Slayttın değerlendirmesinde aşağıdaki puanlama anahtarı kullanılacaktır.
48
ÖĞRENME BİRİMİ: İLETİŞİM BİLGİSİ
4 puan 3 puan 2 puan 1 puan
İçerik
Sunulan bilgiler doğru ve konu ile ilgili tüm kapsamı içermektedir.
Sunulan bilgiler doğru ancak kapsam yeterli derecede yansıtılmamıştır. Sunulan bilgilerde kısmen yanlışlıklar vardır. Sunulan bilgilerde önemli ölçüde yanlışlıklar vardır. Materyal Sunum dört farklı materyal ile desteklenmiştir.
Sunum üç farklı materyal ile desteklenmiştir.
Sunum iki farklı materyal ile desteklenmiştir. Sunum sadece yazılı materyalden oluşmaktadır. Görsel Tasarım Kâğıdın iki yüzü de etkili ve dengeli bir şekilde kullanılmış
Yazılar etkili kullanılmış ancak görseller dengeli kullanılmamış.
Yazılar etkili
kullanılmamış ancak görseller dengeli kullanılmış.
Hem yazılar hem de görseller etkili ve dengeli kullanılmamış.
ÖLÇME DEĞERLENDİRME 1.3
A) Aşağıda verilen cümlelerin başındaki boşluğa cümle doğru ise (D) yanlış ise (Y) yazınız. 1. ( ) Sözlü iletişim, yüz yüze olabileceği gibi radyo, televizyon ve telefonla da olabilir.
2. ( ) İnsanlar kişisel alanlarına müdahale edilmesinden rahatsızlık duymazlar.
3. ( ) Dil ile iletişimde, kişilerin ne söyledikleri; dil ötesi iletişim de ise nasıl söyledikleri önemlidir.
B) Aşağıda verilen cümlelerde yer alan boşlukları uygun kavramlarla doldurunuz.
1. ağız, kaş, göz, dudak yani yüz ifadelerini oluşturan mimikler ile baş, el, kol, ayak,
bacak ve bedenin kullanımı olan jestlerle yapılır.
2. sözcükler kullanılmadan beden duruşu, yüz ifadeleri, ses tonu, göz hareketleri,
aradaki mesafe, kişisel görünüm ve dokunma/ temas gibi davranışlarla kurulan iletişimdir.
3. iletişim, kanıt niteliği taşıması nedeniyle diğer iletişim türlerine göre bazı durumlarda
daha çok tercih edilmiştir.
4. mesajları kontrol etmek, mesajları kontrol etmekten daha
İletişim Bilgisi
ÖĞRENME BİRİMİ: İLETİŞİM BİLGİSİ
49
C) Aşağıda verilen soruların doğru yanıtını işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi sözlü iletişimin
avantajlarından biridir?
A) Söylenen kelimenin yazıyla ifade edilen bir
kelimeye oranla, yanlış anlaşılma ihtimâlinin daha yüksek olması.
B) Sorulara anında cevap verilerek eş zamanlı
geribildirimde bulunulması.
C) Yavaş ve karmaşık olması.
D) Mesajların zamanla kısmen veya tamamen
unutulması veya değişikliğe uğraması.
E) Uzun konuşma ve görüşmelerle işleri
engellemesi.
2. Aşağıdakilerden hangisi yüz yüze yapılan sözlü iletişim örneklerinden biridir?
A) Telefonla görüşme B) Rapor
C) Sözleşme D) Selamlaşma
E) Gülümseme
3. Aşağıdakilerden hangisi sözlü İletişimin dezavantajlarından biridir?
A) Verilen cevaplar kontrol edilebilir. B) Kalıcı mesajların aktarılmasında etkilidir. C) Anlaşılmayan konulara açıklık getirilebilir. D) Mesajlar zamanla kısmen veya tamamen
unutulabilir veya değişikliğe uğrayabilir.
E) İfadeler, duygu, düşünce ve hayallerle
zenginleştirilebilir.
4. Aşağıdakilerden hangisi sözsüz iletişimin genel özelliklerin biri değildir?
A) Sözsüz iletişim etkilidir. B) Sözsüz iletişim çift anlamlıdır. C) Sözsüz iletişim belirsizdir. D) Sözsüz iletişim duyguları belirtir. E) Sözsüz iletişim kalıcıdır.
5. Aşağıdakilerden hangisi yazılı iletişim örneklerinden biridir? A) Kaş çatma B) Resmi toplantılar C) Afiş D) Telefonla görüşme E) Telekonferans
6. Aşağıdakilerden hangisi yazılı iletişimde dikkat etmemiz gereken özelliklerden biri değildir?
A) Değişik anlatım biçimleri hiç kullanılmamalıdır. B) Yazılacak metin türünün özellikleri bilinmeli,
özelliğine uygun yazılmalıdır.
C) Dilin özelliğine göre cümleler kurulmalı,
kelimeler özenle seçilmelidir.
D) Metinde anlatılanlar kalıcı olacağı için
dikkatli yazılmalıdır.
ÖĞRENME BİRİMİ
ETKİN İLETİŞİM
Dinleme
Duyma Anlama
Empati Algı
İletişim Engeli
Bu öğrenme biriminde,
Dinleme, duyma ve anlama kavramlarını ve etkili dinleme kurallarını, empati
kavramını, algı kavramını, algıda seçiciliği ve soysal algılamayı, iletişimde
soru yanıt tiplerini,iletişim engellerini, öğreneceksiniz.
KONULAR
1.Dinleme Kavramı
2. Empati Kavramı
3. Algı Kavramı
4. İletişimde Soru Yanıt
5. İletişim Engelleri
52
ÖĞRENME BİRİMİ: İLETİŞİM BİLGİSİ
ÖĞRENME BİRİMİ: ETKİN İLETİŞİM
1. Günlük yaşamınızda kimleri nasıl dinliyorsunuz? Birkaç gün süre ile dinleme davranışınıza dikkat
ederek kendinizi gözlemleyiniz. Bir günlük tutarak gözlemlerinizi kaydedebilirsiniz.
2. Derdinizi anlatmak, kendinizi başkalarına dinletmek ve anlaşılmak için neden uğraştığınızı
tartışınız.
3. Kulağınıza gelen, duyduğunuz her sesi dinlemiş ve anlamış olur musunuz? Araştırınız.