Yayalaştırılmış Sokakların Ekonomik Katkıları

Yayalaştırılmış sokakların sayısız çevresel ve sosyal yararlarının yanında birçokta ekonomik katkısı bulunmaktadır.

Sokak üzerinde ve çevresinde bulunan dükkanlarda perakende ticaret artmaktadır: * Alışveriş süresindeki kısıtlama kaldırılarak gündüz olduğu kadar gece de canlılığın devam etmesi sağlanmaktadır.

* Alışverişe özendirecek ve bu alandaki ticaretin çekiciliğini arttıracak geliştirici (yemek yeme, dinlenme ve rekreasyonel aktiviteler) işlevlere yer verilmektedir. * Yeni yatırımcıların teşvik edilmesi ve yöreye çekilmesi sağlanmaktadır. (Suher ve diğerleri, 1992)

* Araçlara kapalı bu sokaklar insanları araba sahipliğinden uzaklaştırmakta ve bu sayede topluma ekonomik katkılar sağlanmaktadır. Buna ek olarak araç başına düşen yıllık bakım masrafları da ortadan kalkmaktadır.

* Araç sahipliğine özendirilmeyen yaya; ulaşımını yaya olarak veya toplu taşıma araçlarını kullanarak sağlamakta ve bu şekilde otopark ücretlerinden de kurtulmaktadır.

(www.cartage.org.lb/en/themes/Arts/Civicarts/Areaplanning/pedestrianstreets/...) Tablo 5.1.‟de 20 farklı şehirde gerçekleştirilen yayalaştırmanın ticaret üzerindeki etkisi sıralanmıştır. Bu tabloya göre bazı bölgelerde önce satış azalması daha sonra artış bazı şehirlerde önce bir durgunluk ardından artış diğer tüm bölgelerde ise satışlarda genel bir artış yaşanmıştır. Çoğu bölgede dükkan sahiplerinin duruma itiraz ettiği ardından satışlardaki artış sonucunda uygulamadan memnun kaldıkları saptanmıştır.

Tablo 5.1.: 20 farklı şehirdeki yayalaştırmanın ticaret üzerine etkisi (Prokai, 1999) Şehir Yıl Büyüklük ^{Ticaret üzerine}

etki

Uygulamaya gösterilen tutum

Colonge 1972 1.1kmx10m %25-35lik artış

Dükkan sahipleri önce itiraz etti daha sonra kabul etti Dusseldorf 1967 440mx 7-9m %36-40lık artış Halk destekledi. Dükkan sahipleri itiraz etti.şiddetli tepki Essen 1971 2.3kmx9m Önce durgunluk daha sonra %15-35lik artış Dükkan sahipleri önce itiraz etti daha sonra kabul etti Gotenburg 1970 2.7kmx15m Önce %20lik azalma daha sonra%10luk artış Dükkan sahiplerinin %66‟sı memnun

Leeds 1972 1.2kmx10m %20lik artış

Halk ve Dükkan sahipleri kabul etti.

Minneapolis 1968 1kmx25m %14‟lük artış ^{Halk ve Dükkan}

sahipleri pozitif

Munich 1972 800mx 22m %40‟lık artış ^{Dükkan sahipleri}

pozitif

Newcastle 1971 265mx21m Satışlarda artış ^{Halk ve Dükkan}

sahipleri pozitif

Vienna 1971 1.5kmx15m %20‟lık artış

Dükkan sahiplerinin %60‟ı memnun

Şehir Ticaret üzerine etki

Atchison, Kansas %18lik artış

Copenhagen %25-40lık artış

Durham %20lik azalma perakendeciler

otobüslerin tekrar şehir merkezine kadar hizmet etmesini istedi.

Hamburg Dükkan sahiplerinin %70‟i satışlarda

artış yaşandığını belirtti.

Hereford %10-15 artış, satışların zaman zaman

%25-50‟ye ulaştığı tek bölge

Kalamazoo,Michigan %15lik artış

London, Carnaby street Dükkan sahiplerinin %81‟i yayalaştırmadan memnun kaldı.

Norwich 32 dükkandan 28‟inin satışlarında artış

görüldü

Ponoma, California %16‟lık artış

Rouen %10-15‟lik artış

Turizmin bölgedeki ekonomik canlanmaya katkıları:

* Sokakların yaya ölçeğine indirgenerek kalitesinin arttırılması ve güvenli yaya çevrelerinin oluşturulması bölgenin turistik potansiyelini arttırmaktadır. Bu tip mekanlar kenti gezerek tanımak isteyen turistler için tercih sebebidir. Bu sayede bölgeye yabancı kullanıcıların, daima canlılığını koruyan bu sokaklar sayesinde hem kenti hem de kentliyi o bölgenin günlük yaşantısını ve kültürünü tanımaları için uygun mekanlar sağlanarak turistik çekim gücüne sahip mekanlara kavuşulmaktadır. (www.edinburgh.gov.uk/CETM/Benefits/Economy/copenhagen)

* Bölgenin turistik açıdan çekici hale gelmesi ekonomik getiri sunmaktadır. Konut Değerlerine katkısı:

* Bir sokağın yayalaştırması sonucu iyileşen çevre şartlarının etkisiyle o sokak ve çevresindeki konutların kıymeti artmaktadır.

* Bir sokağın yayalaştırılması ile o sokakta ve yakın çevresindeki emlak fiyatlarında artış yaşanmaktadır.

* Yaya yoğunluğunun artması sokak mekanını bir cazibe merkezi haline getirdiğinden emlak fiyatlarında artış yaşanmaktadır.

* Sokak üzerinde ticari işlevi bulunmayan boş yerler mümkün olduğunca azalmaktadır.

İstanbul‟daki Yayalaştırılmış sokakların çevrelerine yaptığı ekonomik katkılar: * Beyoğlu, Talimhane Yaya Bölgesi : Yayalaştırılmış sokak ağı modeli uygulanan bölgede satış ve kiralama değerleri son iki yılda 2-3 kat artış göstermiştir. Yaya kullanımının henüz istenilen seviyede olmadığı bölgede yoğunluğu arttırmak için bir takım girişimlerde bulunmaya hazırlanılmaktadır. Bu amaçla bu yaz dükkan önlerinde cadde ve sokaklar üzerinde sokak kafelerinin açılması planlanmaktadır. Bölgenin yayalaştırılması ile sokak mekanındaki rehabilitasyon çevre kalitesini arttırmış bunun doğal bir sonucu olarak da emlak fiyatları yükselmiştir. Emlak fiyatlarında yaşanan 2-3 katlık artış sonrası bölgede metrekare satış fiyatları; zemin katlarda 3000 ile 4000, birinci katlarda 1500 ile 2000, üst katlarda ise 800 ile 1000 dolar aralığına çıkmış durumdadır. 100 metrekare dükkanın kiralama değeri ise 5000 YTL, üst katlarda yer alan dairelerin kiralama değerleri ise 700 YTL ile 1000 YTL aralığına ulaşmıştır.

* Beyoğlu, Fransız Sokağı ve çevresi: Fransız Sokağı‟nın yayalaştırılarak binaların restore edilmesi sonucunda gayrimenkul fiyatlarında ciddi artışlar yaşanmıştır. Bölgenin tarihi doku, kültür, eğlence ve ticaret aksına yakınlığı emlak değerlerinin artmasında diğer bir etkendir. Bölgede gayrimenkul fiyatlarının uygulamadan sonra 2-3 kat arttığı gözlenmiştir. (Milliyet Gazetesi, Vitrin eki, 12 mart 2005, sayfa 4-5) * Beyoğlu, İstiklal Caddesi ve çevresi: Trafiğe kapandıktan sonra bir kültür sanat, eğlence ve alışveriş merkezi haline gelen cadde bugün Türkiye‟nin en çok ziyaret edilen yerlerinden biri konumuna erişmiş bulunmaktadır. Yayalaştırmadan sonra yaya akınına uğrayan caddede kiralık dükkan bulmak imkansız olduğu gibi ara sokaklarda da aynı durum yaşanmaktadır. Mekan sıkıntısından dolayı girişimler teras katlara yönelmiş bulunmaktadırlar. 1990 yılındaki yayalaştırmadan sonra emlak fiyatların da 2 katlık bir artış yaşanmıştır. Artı 15 senedir yayalara ait olan cadde popülerliğini arttırdıkça doğru orantılı olarak emlak fiyatları da yükselmeye devam etmektedir. Şuan ki durum itibariyle İstiklal Caddesi‟nin Taksim Meydanından Galatasaray‟a kadar olan bölümünde 100 metrekarelik dükkanlar 10 bin dolar, Galatasaray‟dan Tünel‟e kadar uzanan kısımda ise 4 bin ile 6 bin dolar arasında değişmektedir. (Milliyet Gazetesi, Vitrin eki, 22 Ocak 2005, sayfa 6-7)

* Bakırköy, İstasyon Caddesi: Bakırköy‟ün ana ulaşım arterlerinden biri sayılabilecek olan ve tren garından başlayıp Ataköy sahiline kadar uzanan yayalaştırılmış İstasyon caddesi Bakırköy ve civarındaki semtlerden birçok insanı kendisine çekmektedir. Tren garından İstanbul caddesine kadar olan kısım özellikle hafta sonları yoğun bir yaya trafiğine sahne olmaktadır. İstanbul‟daki diğer sokaklar gibi yayalaştırıldıktan sonra bahtı açılan ve emlak artışları yaşanan caddede şuan 2005 yılı itibariyle kiralık dükkanların metrekaresinin 55-60 dolar arasında değişmektedir. Satılık dükkanların metrekare fiyatları ise 5000 ile 6000 dolar arasındadır. Cadde altında oluşturulan yer altı çarşısında ise fiyatlar daha düşük olmakla birlikte dükkanın yerine ve konumuna göre kiralık rayiçleri 10-25 dolar satılık fiyatları ise 600 ile 500 dolar arasında değişmektedir. (Milliyet Gazetesi, Vitrin eki, 22 Ocak 2005, sayfa 6-7)

* Kadıköy, Bahariye Caddesi: Anadolu yakasının İstiklal‟i olarak adlandırılan cadde de yayalaştırmadan sonra emlak fiyatları ve satışlarda artışlar yaşanmıştır. Kadıköy‟den başlayıp Moda‟ya kadar uzanan tramvay hattının geçmesiyle yaya trafiği son bir yılda daha da artan caddenin, özellikle Altıyol‟dan Kadıköy

Adliyesi‟ne kadar olan kısmında daha da popülerlik kazanmıştır. 1992 yılındaki yayalaştırma ve 2003 yılındaki yenileme artı tramvay hattının hizmete girmesi emlak fiyatlarında artışlara sebep olmuştur. Şuan bahariye caddesinde kiralık dükkanların metrekaresi 45- 47 dolar arasında değişirken, satılık dükkanların metrekaresi 4500 dolardan başlayıp 7500 dolara kadar çıkabilmektedir. (Milliyet Gazetesi, Vitrin eki, 22 Ocak 2005, sayfa 6-7)

* Kadıköy, Halitağa caddesi: Bir buçuk yıldır trafiğe kapalı olan cadde de henüz bir yaya profili oluşmamasına rağmen ciddi bir emlak hareketliliği yaşanmaktadır. Daha önce park etmiş otomobillerin, seyyar satıcıların istilası altında bulunan cadde yayalaştırma sırasında yenilenen dış görüntüsüyle kentin yeni cazibe noktaları arasına katılmış bulunmaktadır. Yaya trafiği ile birlikte emlak fiyatlarının da her geçen gün arttığı cadde yayalardan önce dükkan sahipleri arasındaki sosyal bağın güçlendiği, kurdukları „Halitağa Caddesini Güzelleştirme ve Yaşatma Derneği‟ ile çok açık bir şekilde görülebilmektedir. Caddede yayalaştırma sonrasında emlak fiyatlarında 2-3 katlık bir artış yaşanmıştır. (Milliyet Gazetesi, Vitrin eki, 22 Ocak 2005, sayfa 6-7)

5.5. Yayalaştırılmış Sokakların Kentsel Yeşil Alana Katkıları