Manski Ana Yaya Sokağı - Kouvola – Finlandiya

Önemli şehirlerin yanında Avrupa‟daki birçok küçük şehirde de kamu mekanları tasarımında dikkatli bir yol izlenmeye başlanmıştır. Finlandiya‟nın güney doğusunda bulunan ve kırsal bir şehir olan Kouvola‟daki ana cadde de, rekreasyonel amaçla düzenlenen yayalaştırılmış sokaklara iyi bir örnek sayılabilir (Şekil 3.47.). Sokak mekanı Finlandiya‟nın doğasını ve gökyüzünü yansıtan oldukça sade ve estetik bir karaktere sahip olacak şekilde düzenlenmeye çalışılmıştır.

Şekil 3.47.: a- Kouvola şehir planı siyah renkli gösterilen kısım Manski isimli yayalaştırılmış sokak b- Manski sokak planı

Kouvola 32.000 sakini ile güneydoğu Finlandiya‟nın küçük bir şehridir. Şehir kurallara uygun bir biçimde grid bir sistem ile şekillenmiş ve bir çok binanın inşasına 2. dünya savaşı sonrasında başlanmıştır. Yeni bir şehir olduğundan araçların şehir merkezini rahat bir şekilde kullanabileceği modern bir tasarıma sahiptir.

Şekil 3.48.: Manski yayalaştırılmış sokağından bir görünüm (Gehl & Gemzoe, 2001) Kauppalankatu‟nun 26metre genişlikteki ana caddesi, 1995 yılında Manski olarak adlandırılmış ve yayalaştırılarak araç trafiğine kapatılmıştır. Son olarak 1998 yılında cadde yenilenerek 2. kez kullanıma açılmıştır. Yaya alanı sonraki yıllarda yayılarak genişlemeye devam etmiştir (Şekil 3.48.).

Şekil 3.49.: Manski yaya caddesi : a – Kyrni nehrini gösteren harita taşı b-c sokak mekanı boyunca devam eden ve harita taşı ile yağmur taşlarını birbirine bağlayan küçük su kanalı d- yağmur taşları (Gehl & Gemzoe, 2001)

b

c

Kouvola kenti, su kıyısında yer almadığından dolayı „su‟ yaya sokağının ana teması olarak seçilmiştir. Sokak su temasını konu alan, harita taşı, delta ve yağmur taşları şeklinde adlandırılmış üç farklı heykelimsi elemana sahip olmuş ve bu üç öğe sanatsal bir su kanalı (150m uzunluk ve 25cm genişliğinde) ile birbirine bağlanmıştır. Finlandiya‟ya özgü granitten hazırlanmış „Harita taşı‟ yöredeki Kymi nehrinin kaynağını simgelemektedir (Şekil 3.49.).

Şekil 3.50.: Manski yaya caddesindeki detaylar ve donatı elemanlarından görünümler (www5.kouvola.fi).

1998 yılında zemin kaplamaları ve donatı elemanları yenilenerek Manski caddesinin daha çağdaş bir görünüme kavuşması sağlanmıştır (Şekil 3.50.). Tüm donatı elemanları banklar aydınlatma elemanları, bisiklet parkları ağaç altı ızgaraları ve çöp kutuları yerel kimliği oluşturmak için her şehrin kendine has sokak mobilyalarına sahip olması gerektiği ilkesine bağlı kalınarak tasarlanmış ve zemin kaplaması olarak gri beton bloklar ile kırmızı ve siyah granit kullanılmıştır. Sokağın her bir bölümünde sokağın lineerliği vurgulanmaya çalışılarak farklı doku ve türde kaplamalar kullanılmıştır. Bu fonksiyonel yaklaşım yaya kullanımı ve sosyal aktiviteler için bir çok seçenek sunmaktadır.

Sokaktaki küçük kanal harita taşı ile başlayıp 150m sonra yağmur taşları (6 monolithic blok) ile sonlanmaktadır. Bu taşların üstündeki küçük deliklerden sızan su ile cilalanmış granit üzerinde sürekli akan bir su yüzeyi oluşturulmaktadır. Taşı yalayarak akan su granitin sürekli parlak ve canlı bir renge sahip olmasını sağlamakta ve mekana yumuşak canlandırıcısı bir ses vermektedir. Çok dar olmasına rağmen küçük su kanalı sokaktaki güçlü mimari bir öğe konumundadır. Kanal boyunca su altı aydınlatma elemanları ve küçük taş köprüler kalabalık mağaza önlerine ayrı bir zenginlik katmaktadır. Kanalın yan duvarları sokak zemininden 2cm yukarı yükseltilerek engelin algılanması sağlanmıştır. Tasarımın amaçlarından biri sokağı çocuklar için de çekici kılmaktır. Sokak boyunca akan su insanları sokak mekanında gezinmeye davet etmekte ve amacı gayet güzel bir şekilde karşılamaktadır. Küçük kanalın yanı boyunca uzanan yumuşak zemin ayrıca geçit törenleri, moda gösterileri ve çiçek fuarları gibi aktiviteler için mekan oluşturacak şekilde tasarlanmıştır.

Şekil 3.51.: Manski yaya sokağının kış aylarındaki görünümü (Gehl & Gemzoe, 2001)

Kış aylarında ise sokak mekanının görüntüsünde dramatik bir değişiklik yaşanmaktadır. Tüm caddeyi kar kaplamakta; küçük kanal içinden akan su kesilip, kanal yüzeyi ahşap plakalar kapatılmaktadır. Bu uzun ve karanlık mevsim boyunca sokak bir çok gün boyunca yapay bir şekilde aydınlatılmaktadır (Şekil 3.51.). Aydınlatma öğeleri karda dekoratif desenler oluşturacak şekilde ve gölgelik gibi çeşitli donatı elemanları aynı zamanda aydınlatma elemanı olarak tasarlanmıştır. Kış ayları karanlık olmanın yanında aynı zamanda oldukça soğuk geçmekte ve genelde sıcaklık 0 ile -20c derece arasında seyretmektedir. Tüm yüzeyi karla kaplanmış yayalara ait olan sokak mekanını aydınlatma elemanlarından sızan ışık göz kamaştırıcı bir şekilde çevreyi aydınlatmaktadır. (Gehl & Gemzoe, 2001)

Şekil 3.52.: Kouvola genel görünüş: (www5.kouvola.fi)

Şekil 3.52.‟de Kouvola genel görünüş planı verilmiştir. Buna şekle göre M= Yayalaştırılmış sokak Manski, U= Arazi sporları merkezi K = Kouvola kültür merkezi ve müze T = pazar meydanı ve alışveriş merkezi L = Provincial Parkın bunduğu yeri göstermektedir. Kouvola „daki yaya öncelikli merkezin dayandığı ana prensipler ise şu şekilde sıralanabilir: (1997 – 2001)

♦ Girişimciler ve arazi sahiplerinin de desteğiyle 1997 ve 2001 yılları arasında şehir merkezinin yeniden elden geçirilmesine ve yeni bir trafik planı oluşturulmasına karar verilmiştir.

♦ Kauppalankatu ve çevresi yürüyüş alanına dönüştürülmüş ve bir yarışma sonucunda bölgenin merkezi Manski olarak adlandırılmıştır.

♦ Şehir merkezinde restorasyon çalışmaları sürerken bir sonraki adım olan pazar yeri, merkez parkı ve ulaştırma merkezi çevresi tasarımına geçilmiştir.

Yenileme planının dayandığı ana ilkeler ise :

♦ Manski yayalaştırılmış sokağının kuzey ucundaki şehir binasının önü festival meydanı olarak belirlenmiştir.

♦ Manski‟nin güney ucu ise yenilenen istasyon meydanı ile Kouvola aktarma merkezi haline getirilmiştir.

♦ Kouvola şehir binasından kültür merkezine ve Kaunisnurmi müze bölgesine kolay bir geçiş için üzerinde bir seri meydan ve açık mekanlar bulunan yürüyüş yolu oluşturulmuştur.

♦ Pazar yeri meydanı Pohjola-talo ofis bloklarının önünden bir sonraki ana alışveriş bölgesi olan Hansa alışveriş merkezinin önüne kadar yeniden konumlandırılmış ve park alanları eklenmiştir.

♦ Kauppalankatu„nun iki tarafındaki şehir blokları rekreasyon ve alışveriş amaçlı alanlara dönüştürülmüştür.

Şekil 3.53.: Manski yaya caddesi

♦ Manski sokak donatıları, sanat öğeleri ve su elemanları yürüyüş bölgesine uyumlu bir görünüm sağlayacak şekilde tasarlanmıştır (Şekil 3.53.).

♦Central park yenilenerek ve caddeye ağaç sıraları eklenerek merkez daha yeşil bir görünüme kavuşturulmuştur.

Günlük yaşamda Manski‟nin rolüne değinilecek olursa: Şehir merkezini oluşturan birimler :

-Manski yayalaştırılmış sokağı ve Hansa alışveriş merkezi

-Yürüyüş bölgesi Kouvola‟da yaşayan insanlar için güvenli ve konforlu bir yaşam odasına dönüştürülmüştür.

-Alışveriş merkezi Hansa merkezin ilk kış bulvarı niteliğindedir.

-Yörede oturanların ve turistlerin kaynaşmasını sağlayan bir tasarım geliştirilmiştir. - Manski birçok büyük olayın merkezi konumuna getirilmiştir.

- Şehir merkezi alışveriş ve yaşam amaçlı bir mekana dönüştürülmüştür.

-Komşu bölgelerde yaşayan insanlar alışveriş amaçlı bölgeyi kullanmaya başlamışlardır.

- Bir insanın ihtiyacı olan her şey yürüyüş mesafesinde bulunabilecek şekilde çözümlenmeye çalışılmıştır.

- İnsanların her türlü rekreasyon ihtiyaçları örneğin tırmanma amaçlı arazi sporlarında kullanılan Salpausselkä„nın doğal tabiatı şehir içinde çok yakınlarda bulunabilmektedir. (http://www5.kouvola.fi/english/kouvolakuvamain2.htm)

Sonuç olarak; nüfusu düşük kentler bazında en iyi örneklerinden biri olan Finlandiya‟nın Kouvola şehrinden Manski ana yaya sokağı her türlü detayın titizlikle düşünülerek planlandığı bir lineer açık hava rekreasyon alanı konumuna erişmiştir.

BÖLÜM 4. YAYALAŞTIRILMIŞ SOKAKLARIN TASARIMINDAKİ GENEL