Yapısal Modelin Test Edilmesi

AraĢtırmanın beĢinci alt problemi doğrultusunda “Öğretmen adaylarının kiĢisel- mesleki yetkinlik algıları [bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme yetkinlik (BÇSAY) algısı, alana özgü yetkinlik (AÖY) algısı, öğrenme yetkinlik (ÖY) algısı, iletiĢim-sosyal yetkinlik (ĠSY) algısı] ile etkili yaĢam boyu öğrenme (EYBÖ) düzeyleri arasında anlamlı iliĢki vardır.” ve “Öğretmen adaylarının kiĢisel-mesleki yetkinlik algıları (BÇSAY, AÖY, ÖY, ĠSY) etkili yaĢam boyu öğrenme düzeylerini anlamlı bir Ģekilde yordamaktadır.” hipotezleri (H1, H2, H3, H4) test edilmiĢtir. AraĢtırma hipotezlerine paralel olarak; her bir bağımsız değiĢkenin bağımlı değiĢken üzerindeki etkisi ortaya çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır. AraĢtırmada; bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme yetkinlik (BÇSAY), alana özgü yetkinlik (AÖY), öğrenme yetkinlik (ÖY), iletiĢim-sosyal yetkinlik (ĠSY) algıları bağımsız değiĢkenler, etkili yaĢam boyu öğrenme (EYBÖ) düzeyi ise bağımlı değiĢken olarak ele alınmıĢtır. Ġlgili kuramsal temel ıĢığında, araĢtırmanın birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü hipotezini test etmek amacıyla bağımlı ve bağımsız değiĢkenler arasındaki doğrudan iliĢkileri gösteren ġekil 11‟de sunulan model test edilmiĢtir.

H1

H2

H3

H4

ġekil 11. Kuramsal model

BÇSAY

AÖY

ÖY

İSY

ġekil 11‟de görüldüğü gibi kuramsal modelde bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme yetkinlik algısının, alana özgü yetkinlik algısının, öğrenme yetkinlik algısının, iletiĢim-sosyal yetkinlik algısının etkili yaĢam boyu öğrenmeyi doğrudan etkilediği varsayılmıĢtır. Yapılan yol analizi sürecinde öncelikle ölçüm modelinde ön görülüp uygun bulunan modifikasyonlar oluĢturulan yapısal modelde de düzeltilmiĢtir. Bu doğrultuda AÖY gizil değiĢkenindeki ALAN4 ve ALAN5, EYBÖÖ gizil değiĢkenindeki YBO6 ile YBO24, YBO7 ile YBO8, YBO8 ile YBO9, YBO9 ile YBO10, YBO11 ile YBO13, YBO21 ile YBO22, YBO31 ile YBO32 gözlenen değiĢkenleri arasındaki modifikasyon düzeltmeleri yapılmıĢtır. Tablo 25‟te yapısal modele iliĢkin uyum indeksleri verilmiĢtir.

Tablo 25. AraĢtırmada incelenen uyum indekslerine iliĢkin mükemmel ve kabul edilebilir uyum değerleri ile YEM‟den elde edilen uyum indeksi değerleri

Uyum Ġndeksleri Mükemmel Uyum

Ölçütleri

Kabul Edilebilir Uyum Ölçütleri

YEM Sonuç

χ2/sd 0 ≤ χ2/sd ≤ 2 2 ≤ χ2/sd ≤ 5 4.34* Kabul Edilebilir

GFI .95 ≤ GFI ≤ 1.00 .85 ≤ GFI ≤ 95 .88 Kabul Edilebilir

AGFI .90 ≤ AGFI ≤ 1.00 .85 ≤ AGFI ≤ .90 .87 Kabul Edilebilir

CFI .95 ≤ CFI ≤ 1.00 .90 ≤ CFI ≤ .95 .99 Mükemmel

NFI .95 ≤ NFI ≤ 1.00 .90 ≤ NFI ≤ .95 .98 Mükemmel

NNFI .95 ≤ NNFI ≤1.00 .90 ≤ NNFI ≤ .95 .98 Mükemmel

RMSEA .00 ≤ RMSEA ≤ .05 .05 ≤ RMSEA ≤ .08 .039 Mükemmel

SRMR .00 ≤ SRMR ≤ .05 .05 ≤ SRMR ≤ .10 .038 Mükemmel

*YEM için x2_{=5237.72, sd=1206}

Modelin doğrulanmasına iliĢkin uyum indeksleri incelendiğinde; χ2 değerinin serbestlik derecesine oranının 5237.72/1206 = 4.34 olduğu tespit edilmiĢtir. Modele iliĢkin modifikasyon önerileri incelendiğinde χ2 değerinde düĢüĢ sağlayacak modifikasyonların bulunduğu görülmüĢtür. Ancak yapılan incelemeler ve alınan uzman görüĢleri neticesinde bunların kuramsal olarak temellendirilemediği belirlenmiĢ ve neticesinde model üzerinde düzeltilmesinin doğru olmayacağına karar verilmiĢtir. Bu Ģekilde kalan modele iliĢkin diğer uyum indeksleri ise GFI=.88, AGFI=.87, CFI=.99, NFI=.98, NNFI=.98, RMSEA=.039, SRMR=.038 olarak belirlenmiĢtir. Buna göre modele iliĢkin χ2/sd, GFI, AGFI değerlerinin kabul edilebilir, diğer uyum indekslerinin

ise mükemmel düzeyde oldukları görülmektedir. Bu bulgular öğretmen adaylarının etkili yaĢam boyu öğrenme düzeylerinde etkili olan yetkinlik algılarına iliĢkin oluĢtu- rulan modelin doğrulandığını göstermektedir. ġekil 12‟de modele iliĢkin standardize edilmiĢ katsayılar sunulmuĢtur.

Analiz sonrasında modele iliĢkin t değerlerinin tamamının kritik değerden (2.58) büyük olduğu için .01 düzeyinde anlamlı olduğu bulunmuĢtur. Bu doğrultuda, herhangi bir iliĢkinin modelden çıkartılmasına gerek olmadığı saptanmıĢtır. Yapısal modeldeki β, t ve R2 değerleri, Tablo 26‟da verilmiĢtir.

Tablo 26. Yapısal modeldeki β, t ve R2 değerleri

Bağımsız değiĢkenler Bağımlı değiĢken β SH t R2

BÇSAY EYBÖÖ .18* .044 4.19 .68 AÖY EYBÖÖ .10* .030 3.24 ÖY EYBÖÖ .50* .048 10.42 ĠSY EYBÖÖ .16* .023 7.26 * p < .05

Tabloda da görüldüğü üzere, değiĢkenler arasındaki tüm yol katsayıları (β) istatistiki olarak anlamlı bulunmuĢtur. Bu yönüyle araĢtırmanın tüm hipotezleri kabul edilmiĢ ve doğrulanmıĢtır. Buna göre “bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme”, “alana özgü”, “öğrenme” ve “iletiĢim-sosyal” yetkinlik algılarının etkili yaĢam boyu öğrenme üzerinde anlamlı yordayıcı etkileri vardır.

Önerilen modelde öğretmen adaylarının bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme yetkinlik algıları ile etkili yaĢam boyu öğrenme düzeylerinin iliĢkili olduğu düĢünülmüĢtür. YEM analiz sonuçları, öğretmen adaylarının “bağımsız çalıĢabilme- sorumluluk alabilme” yetkinlik algıları ile etkili yaĢam boyu öğrenme düzeyleri (β = .18, p < .05) arasındaki doğrudan iliĢkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göstermiĢtir. Bu iliĢkinin etki büyüklüğü Kline (2011)‟nın önerdiği ölçütlere göre küçük olarak değerlendirilebilir. Öğretmen adaylarının “alana özgü” yetkinlik algılarının etkili yaĢam boyu öğrenme düzeyleri üzerindeki etkisinin anlamlı ve küçük etki büyüklüğünde (β = .10, p < .05) olduğu gözlenmiĢtir. Öğretmen adaylarının “öğrenme” yetkinlik algılarının etkili yaĢam boyu öğrenme düzeyleri ile olan doğrudan iliĢkisi de anlamlı ve orta etki büyüklüğünde (β = .50, p < .05) çıkmıĢtır. Öğretmen adaylarının “iletiĢim-sosyal” yetkinlik algıları ile etkili yaĢam boyu öğrenme düzeyleri arasındaki doğrudan iliĢkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu (β = .16, p < .05) da belirlenmiĢtir. Belirtilen ölçütlere göre bu iliĢkinin etki büyüklüğünün küçük olduğu söylenebilir.

Bu bulgulara bakıldığında, H1, H2, H3 ve H4 hipotezleri kabul edilmiĢtir. Etkili yaĢam boyu öğrenme düzeyinin en baskın yordayıcısı .50 etki ile “öğrenme” yetkinlik algısıdır. Bunu sırasıyla “bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme” yetkinlik algısı (β = .18), “iletiĢim-sosyal” yetkinlik algısı (β = .16) ve “alana özgü” yetkinlik algısı (β = .10) izlemektedir.

Yapısal eĢitlik modeli analizlerinde, model ile veri uygunluğu test edildikten sonra, değiĢkenler arasındaki iliĢkileri ortaya koymak için regresyon analizi kullanılarak bir veya birden fazla bağımsız değiĢkenin bağımlı bir değiĢkeni ne oranda etkilediği incelenir. Analiz ile bağımsız ve bağımlı değiĢken arasındaki iliĢkiyi gösteren bir denklem elde edilir. AraĢtırma modeli için değiĢkenler arasındaki tahmini yapısal denklem Tablo 27‟de sunulmuĢtur.

Tablo 27. DeğiĢkenler arasındaki tahmini yapısal denklem.

Bağımlı değiĢken Tahmini yapısal denklem R2

EYBÖÖ 0.18*BCSAY+0.10*AOY+0.50*OY+0.16*ĠSY .68

Yordayıcı değiĢkenlerin (bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme yetkinlik algısı, alana özgü yetkinlik algısı, öğrenme yetkinlik algısı, iletiĢim-sosyal yetkinlik algısı) etkili yaĢam boyu öğrenme düzeyi değiĢkeni varyansının % 68‟ini açıkladığı bulunmuĢtur. Bu değer geniĢ etki büyüklüğüne sahiptir (Cohen, 1988). Buna göre, bağımsız çalıĢabilme-sorumluluk alabilme yetkinlik algısı, alana özgü yetkinlik algısı, öğrenme yetkinlik algısı, iletiĢim-sosyal yetkinlik algısı etkili yaĢam boyu öğrenme düzeyini büyük etkide açıklamaktadır.