Bir yabancının ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik sebebiyle seyahat etmesinin riskli görülmesi, YUKK'un 55. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca, hakkında sınır dışı etme kararı alınmasına engel teşkil eder363. Düzenlemeyle özel ihtiyaç sahibi konumundaki kişilerin, içinde bulundukları durumun doğuracağı risklerden korunması amaçlanmıştır364.
Sınır dışı etme kararının yerine getirilmesi çerçevesinde, gerçekleştirilecek seyahatin ilgili yabancı hakkında ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik nedeniyle doğuracağı risk ile kastedilen, yaşama ve vücut bütünlüğü hakları bakımından karşılaşılacak olan risktir. Zira yabancının sınır dışı edilerek gönderileceği ülkede
İçişleri Bakanlığı'nın onayı alınarak maddede sayılan yabancılara en fazla birer yıllık sürelerle valiliklerce insanî ikâmet izni verilebilir.
363
Fransız hukukunda, Yabancıların Giriş, İkâmet ve Sığınma Hakkına İlişkin Kanun'un 521-4
maddesinde, 18 yaşın altındaki yabancı bir küçüğün sınır dışı edilemeyeceği düzenlenmiştir. Bununla birlikte, küçüğün iki ebeveyni hakkında da sınır dışı etme kararı alındıysa, küçük de
ülkeden uzaklaştırılabilir: <https://www.servicepublic.fr/particuliers/vosdroits/F11891>
(Erişim Tarihi: 12.10.2017).
364
Özel ihtiyaç sahipleri, YUKK'un 3. maddesinin 1. fıkrasının (l) bendindeki tanım uyarınca, başvuru sahibi ile uluslararası koruma statüsü sahibi kişilerden; refakatsiz çocuk, engelli, yaşlı, hamile, beraberinde çocuğu olan yalnız anne ya da baba veya işkence, cinsel saldırı ya da diğer ciddi psikolojik, bedensel ya da cinsel şiddete maruz kalmış kişidir. YUKK'taki söz konusu hüküm, özel ihtiyaç sahiplerini yalnızca uluslararası koruma başvurusunda bulunan veya uluslararası koruma statüsü sahibi kimseler arasından seçmektedir. Ancak YUKK Yönetmelik'in 3. maddesinin 1. fıkrasının (v) bendinde uluslararası koruma başvurusu veya statüsü sahibi olsun ya da olmasın, refakatsiz çocuk, engelli, yaşlı, hamile, beraberinde çocuğu olan yalnız anne ya da baba veya işkence, cinsel saldırı ya da diğer ciddi psikolojik, bedensel ya da cinsel şiddete maruz kalmış kişiler özel ihtiyaç sahibi olarak tanımlanmıştır.
136 karşı karşıya kalacağı muamelenin vücut bütünlüğüne ve yaşam hakkına vereceği zarar kadar, sınır dışı etme işlemi çerçevesinde gerçekleştireceği seyahatin etkisi de önemlidir.
YUKK'ta ve YUKK Yönetmelik'te hangi ciddi sağlık sorunlarının, kaç yaşında olmanın ve hamileliğin hangi evresinin seyahat açısından risk yaratacağına ilişkin bir açıklık yoktur. Dolayısıyla yetkili makamın öncelikle, seyahati riskli hâle getirebilecek ciddi sağlık sorunu, yaş ve hamilelik durumu çerçevesinde bir tespitte bulunması gerekir. Konuya ilişkin bu tespitin, her yabancı bakımından özel olarak ve ayrıca yapılması şarttır. Nitekim YUKK'un 55. maddesinin 2. fıkrasında da bu bağlamda yapılması gereken değerlendirmelerin herkes için ayrı yapılacağı hükme bağlanmıştır. Gerçekten de, bir yabancının seyahatinde risk oluşturmayan bir rahatsızlığın başka bir yabancı için ölümcül sonuçlar doğuracak olması ihtimali söz konusu olabilir. Bu nedenle, bir yabancının ciddi sağlık sorununun, yaşının veya hamilelik durumunun sınır dışı etme işleminin yerine getirilmesi durumunda gündeme gelecek seyahatinde yaşamsal risk yaratacak olması, şüphesiz bir doktor değerlendirmesi neticesinde elde edilebilecek bir tespiti gerektirmektedir. Her ne kadar özel olarak YUKK'ta ve YUKK Yönetmelik'te belirtilmiş olmasa da, bu tespitin Sağlık Bakanlığına bağlı kurum ve kuruluşlardan verilen sağlık raporlarıyla ortaya konması gerektiği kanısındayız365.
Bu açıklamalardan hareketle, YUKK'un 55. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca yapılacak değerlendirme esnasında, sınır dışı edilme sebeplerini haiz bir yabancının ciddi sağlık sorunu olmasına rağmen seyahatinde bir risk görülmüyorsa, yabancı hakkında sınır dışı etme kararı verilebilecektir. Aksine, yabancının yaşadığı ciddi sağlık sorunları, bir ülkeden başka bir ülkeye seyahati bakımından risk arz ediyorsa sınır dışı etme kararı alınamayacaktır. Neticede yabancının sınır dışı edilmesi hâlinde yaşamının tehlikeye düşebileceği tüm hastalık ve engellilik hâlleri göz önünde bulundurularak sınır dışı etme kararı hakkında nihai sonuca varılmalıdır. Yabancının yaşı nedeniyle seyahat etmesinin riskli olduğu durumlar ise sınır dışı etme kararına etkisi bakımından değişik şekillerde gündeme gelebilir. Örneğin, bir
365
Kamu sağlığına ilişkin tespitte öngörülen sağlık raporu şartına ilişkin değerlendirme için ayrıca bkz. İkinci Bölüm, §1, II, F.
137 yabancının yaşlılığı, onun seyahat etmesi bakımından risk oluşturabilir. Her ne kadar yaşa ilişkin bu düzenleme, yalnızca yaşın büyüklüğünün sınır dışı etme kararı alınmasını engelleyecek gibi görünse de, bir yabancının yaş küçüklüğü de seyahatinde risk doğurabilecektir. Her iki durumda da, yabancının yaşının küçüklüğü ya da büyüklüğü seyahatinde risk oluşturuyorsa sınır dışı etme kararı alınamaz366. Son olarak, bir yabancının hamile olması, kural olarak hakkında sınır dışı etme kararı alınmasına engel teşkil etmese de, yabancı kadının hamileliği riskli seyrediyor veya doğuma az bir zaman kaldıysa ve bu durum, sınır dışı etme işlemi bakımından gerekli olan seyahati riskli hâle getiriyorsa, yine ilgili yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınamayacaktır.
Son olarak vurgulanmalıdır ki, bir yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alındıktan sonra, YUKK'un 55. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamında olduğu, başka bir ifadeyle ciddi sağlık sorunları, yaş veya hamilelik durumları nedeniyle seyahat etmesinin risk yaratacağı anlaşıldığı durumlarda, alınan karar uygulanmaz. Bu hâlde söz konusu yabancıya insanî ikâmet izni verilecektir. Bu iznin devamı süresince yabancının seyahat etmesinde risk oluşturan sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu takip edilir ve sınır dışı etme engelinin ortadan kalkmasıyla birlikte, insanî ikâmet izni iptal edilerek yeni bir karara gerek olmaksızın sınır dışı etme işlemi gerçekleştirilir (YUKK m. 57/2). Örneğin, hamilelik nedeniyle seyahat etmesinde risk olan yabancı bir kadının hamileliği sona erdiğinde, hakkında alınan sınır dışı etme kararına ilişkin işlemlerin tamamlanması mümkün hâle gelecektir. Yine bir kimse hakkında yaş küçüklüğü nedeniyle seyahat etmesinde risk olduğu gerekçesiyle sınır dışı etme kararı alınmamışsa, yaşı seyahat etmesine uygun hâle gelince söz konusu yabancı sınır dışı edilebilecektir.
C. Yabancının Hayatî Tehlike Arz Eden Hastalıkları İçin Tedavisi Devam